Full text of "Delphin classics"

See other formats

REESE LIBRARY 



"^ 



I UNIVERSITY OF CALIFORNIA. 

J %eceiveJ TVbOr*^ . 7>n , i8gS. 

j Accessions No. >5^0 ^ Z^. C/ js5 TVo . 1^ '■'^' . ' ^ 



6105 



V.50 






- Valpy " 



Delphin classics. 



■''"■ '-.j-"^' 



Southern Branch 
of the 

University of California 



Los Angeles 



Form L I 



PA 
V&A- 



Ti.i> 



DUE on the last date stamped below 



^. 



OCT 8^ 




Digitized by the Internet Arciiive 

in 2008 witii funding from 

IVIicrosoft Corporation 



Iittp://www.archive.org/details/delphinclassics50valp 



SEXTI POMPEII FESTI 
DE VERBORUJM SIGNIFICATIONE 



LIBRI XX. 



VOL. III. 



Pclph. el Var. Ctas. Pomp. Fest. 



M. YERRli FLACCi " ^ ' i i ' ^ 

QU^ EXTANT 

ET 

SEXTI POMPEII FESTI 
DE VERBORUM SIGNIFICATIONE 

LIBRI XX. 
EX EDITIONE ANDREW DACERII 

CUM NOTIS ET INTERPRETATIONE 

IN USUM DELPHINI 

VARUS LECTIONIBUS 

NOTIS VARIORUM 

RECENSU EDITIONUM ET CODICUM 

ET 

INDICIBUS LOCUPLETISSIMIS 



ACCURATE RECENSITI. 

7 



^ K 9. 7 i 



VOLUMEN TERTIUM. 



T 



LONDINI: 

CURANTE ET IMPRIMENTE A. J. VALPY, A. M. 
1826. 



X^*' Of TWJ ' ^ 

UNIVERBITTf 



6~oi x^ 



7^7 




DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 



8G5 



Sepulliii/i DiOTte nieroque cum ait. 

De L. Terentio Tusci vici 

magistio, significat earn vivmn de saxo Tarpeio elatum, 

cum eo venisset comisatum, quod merOf id est, vino esset 

coactus. 
Sicilices+y hastarura spiculalata. Ennius: Incen- [Paul. 

dit^ veles vulgo sicilibiis^ latis. 
Sicilicum^ dictum, quod semunciamsecet. 
Sicyonia'' genus calciamenti. Lucilius : Et pedibus laeva 

sicyonia demit honesta. 
Sifus ** usurpatum est pro tiibis ipsis, id quod Greece [Fest. 



4 Fnlv. Ursin. et Dae. inalint Sidles. — 5 Ed. Seal. Incedit. — G Vir doct. in 
niarg. ejusdem ed. conj. skillcibus. 



NOTiE 



T SicUices] Scribendnm Sidles ex 
A. Gell. lib. x. cap. 20. Ful. Ursin. 

Sidlices] Glossarius : ' Sicila, afj.l\a, 
apPnXiov.' ' SicWvim, ^vphv (TKVTiws. 'Si- 
cila, cT/xiKa ■xapTorSiJi.os.' est autem vox 
magnaa Giajciae : eo nomine intelli- 
gebant quicqiiid secandi vim habet ; 
inde Sicilia dicta, quia ab Italia ab- 
spcta. Inde ' Sicilire prata,' secaie. 
Jos. Seal. 

Sidlices'\ Malim sidles. Gloss. ' Si- 
cila, ffix'.Ka., ap^i\\iov.' ' Sicila, scalper, 
cnlter sutorius.' Item : ' Sicilnm, fu- 
phv (TKvreojs.' ' Novacula sntoris.' 
Idem ct sici/isMagnae Gra^ciae vocem 
esse ait Scalig. Puto potins esse 
diminutiviim a ' sica,' ' sict^la,' ' sici- 
la,' ' sicilis,' ' sicilire,' quod est, se- 
care apud Scrvium. Sicaaulein bre- 
vis gladiiis et incurvus ; qiiare sicila 
dictus cidter stitorius, quod in mo- 
diim sicaj esset incurvu«. Inde si- 
dles sibynarum aut lanceanun spi- 
cnla dixit Ennius : Incedit veles volfio 
sicilihus liitis. Sic eniin potius lego 
quam sicilicibus: ratio est, quod prior 
syllaba in sidlidhus brevis est, quae 
loriga esse debet a sica. Vide qua^ 
Dclph.el Var.Clas. I'omp. 



notavit Salmas. bist. August, torn. ii. 
Ennii versum qnidam sic legnnt : In- 
cidit miles volgam sicilicibus lutis. Sed 
contra Festi auctoritatem. Dae. 

^ Sicilicum] Frustra in peregrino 
verbo Latinam etymologiam rima- 
tur: est enim Syrum. Jos. Seal, 

Sicilicum] Quarta pars uncivp. Bu- 
daeus in lib. de asse : 'Post baec se- 
nuitnr dracbma, octava pars uncia?, 
quae ipsa geminata sicilicum efficit.' 
Sed frustra est Festus qui in per- 
egiino verbo Latinam etymologiam 
rimatur. Sicilicus ab Hebrapo sgekel 
siclus. Dae. 

a Sicyotiia'] Genus Calciamenti mu- 
liebris: Cicer. i. de Orat. ' Ut si 
milii calrcos sicyonios attulisses, non 
nterer, quamvis essent babilcs, et 
apti ad pedem : sed non viriles.' 
Ilesych. SiKvwi'ia, vizoZijixara yvvai- 
Kua. 'Sicyonia, calcei muliebres.' 
Sicyonia a Sicyone in Peloi)onneso. 
In versu Lucil. Ilouesta, id est, pul- 
rlua. Sic ald>i dixit idem ' plantas 
conveslit iionestas.' Et Virg. 'pec- 
tus lionestum.' Idem. 

'' Sf/«s ...] Locus difficilis, qui lu- 
Fesl. 3 I 



S6G 



SEXTl POMPEII FESTI 



(licit It r atfcov. In lege rival icia sic est, qitce lata fuit ro- 
garite populum Ser. Sulpic/o sex. F. Riifo: Moiitani, pa- 
gauive s\phonibiis aquam dividiuUo : donee earn inter se 
diviserint, Prrt'<o;7's judicatio esto. 

Signa,*^ ut rcrum, ita quoque res ipsa diciinlnr,2t,ut\a^\des, 
aut fictile, aut si qua ejasmodi adhuc aliqua signa"^ dicun- 
tur, qua; st7//pantur etiam, sed pocw/a etiam in quibus sunt 
simulacia ad elfigies sigillala. 

Signare significat modo scribere, modo anulo sig- [Paul. 
na imprimere, modo pecora signis notare. 

.S/o-«ore dicitur signis notare, velut in pecorih. Jit ; [Fest. 
sed antiqui eo pro scribere utehantur : unde et subsignaxe, 
et consignare invenitur positum, pro subscribere, et con- 
scvibere. 

Silatum "^ antiqui pro eo, quod nunc jentaculum [Paul. 



7 Ead. ed. ' aliqna. et. signa.' 



NOT/E 

cem desiiierat. Ant. Aug. liiri, iit ea quze niaterite insculpiin- 

Sifus] SifuticuU in aqua diicenda tiir, ut Virg. ' Pocula as_-)era sig- 

usnipatuni est pro tiibis ipsis : id nis:' et niateiiam ipsam sculptani, 

quod Gritce est cricpaji'. In lege ri- lapides, niarinor, ferrum, &c. Virg. 

valitia sic est, quaj lata est rogante iii. Geoigic. 'Siabiint et Parii la- 

populuni Ser. Sulpitio : ' Rivales mon- pides, spirantia sigua.' Ovid. ' Fac- 

tani paganive sifuncuiis aquani divi- turn de niarmore signuni.' Simula- 

dnnto, donee inter se diviserint, ejus era iiominum, Deorum, &c. Ut ' Ve- 

judicatio esto.' Aperte actio datur neris signum,' Plant. 'Signuni Ado- 

in eum, qui hac lege committit. Jos. nidis,' Cicer. Dae. 
Seal. 



Si/us] Tuba, cana'is, aquae deri- 
vandii'. Notanduin caput legis ri- 
valitiee, Pratoreui de aqua dividunda 
cognovisse. Dae. 



Silatum'] Subintelligilur vox vi- 
7)«m,silatnm vinum, asili lierba,quani 
crecrcAt Graeci vocant. Dioscoiid. lib. 
III. cap. 51. * Seseli Massiliense fo- 
lia foeniculi habet crassiora, caulem 



'^ Signa'l ^igna ut rcrum, itares ipsce vegetiorem : unibeliam anetbi,in qua 

sculpta', aut lapides, aut ferrum: et si semen oblongum, aiigulosuni, degus- 

qua sunt aliqua ejusmodi qucB sculpantur tanti statini acre, radix longa est, 

etiam: sed pocula ita dieta, el simuta- jucundi odoris,' &c. Et pauio post : 

era ad effigies hominum conformata. In- 'Semen cum vino potuni concoquit 

versum tamen, etiam sed pocula, pro, et tormina discutit.' Silatum autein 

sed etiam pocula. Jos. Sca\. quod postea jentaculum, id est, &k- 

Signa, III rerun] Ait Festus signa parov, merum. Gloss. 'jentat, R/f/)a- 



DE VliRBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 8G7 

dicimus appellabant, quia jejuni vinum sili conditura ante 

meridiem absorbebant. 
Si/atiim antiqiii T^ro eo quod nunc jentaculum dici- [Fest. 

mus apptllahunt, quia jejuni vinum soli comllti.m ante 

meridiem absorbebant. 
Silere tacere significat ficto veibo ab S litera, quaj [Paul. 

nota silentii est. 
Silere, tangere ^ * significat,Jiclo initiuyn ejus vocis est [Fest. 

Tocahulo a S litera, quag mitium. 
Silentio surgere ' ait dici, ubi qui post mediam noctem auspi- 



8 Vet. lib. tacere. 



NOT/E 



Tt'fei.' 'Jentaculum &Kparov.' De mane 
enim Veteres nterum bibebaiit, vvl 
etiaui panem viiiomadel'actuni come- 
debant, ut ex Athenaeo lefeit Eii- 
stath. Idem. 

* Silere, iangerel ^^S^ '■ Silere, ta- 
cere, significat ficio vocabulo a S li- 
tera qua' initium est ejus vocis. Haec 
Festus. Hanc differentiam inter si- 
lere et tacere statuunt Grammatici, 
ut propria silere dicantur qui jam lo- 
fjui coeperunt, tacere vero qui non an- 
tea loqiiebaiitiir. Sed tamen confun- 
duntur interdum. Idem. 

Silere] Silere, tacere : quod dictum 
esse videtur a S litera, qua; initium ejus 
vocis est. Deinde de Silenlio anspi- 
candi gratia loqucbatur sequenti ca- 
pite : sed primus versus deest. Si- 
lentio surgere Verrius ait dici, u^t ^ui 
jxjst medium noctem auspicandi causa ex 
leclnlo suo surgit, el liberalus a lecto in 
solidu scdct siletque, ne quid co tempore 
(lejiciat : imle se in ledum reposuit. Ita 
ontnino nulio labore banc lectioncm 
cruimns. Ajierte solidaui sellain fu- 
issc ait, ut stabilior esset, nc forte 
quid in scdendo, ant duni vellet se- 
derc, n)otu sella? dcjiccret, et stre- 
pitu vitiuni aiispicio faccrct. Jus. 
Seal. 



f Silenlio siirgere] Cicero lib. ii. de 
Divin. ' Peritum esse necesse est 
eum, qui silentium quid sit intelli- 
gat: id enim silentium dicimus in 
auspiciis, quod omni vitio caret: hoc 
intelligere perfecti auguris est. Ille 
aulem, qui in auspicio adbibetur, 
cum ita imperavit is, qui auspicatur, 
Dicito, silentium esse videtur? nee 
suspicit, nee circiimspicit, statim re- 
spondet : Silentium esse videtur.' 
Verba Festi ita scribi possuiit. Si- 
lenlio surgere dici, uhi qui post mediam 
noctem surgit auspicandi causa ex leC' 
tulosui : sire alieno, et liberalus a lecto 
in solido solio scdet, siletque nequid eo 
tempore dejiciat sputi uuspicatus rede, 
inde se in ledum reposuit. Hoc enim est 
silentium, ^c. Vide 'Siuistrum' et 
' Soiida sella.' Ant. Aug. 

Silenlio surgere] Qui auspicabatur, 
post mediam noctem surgcbat, scque 
in sella componebat, (piam solidam 
fnisse ait, ut stabilior esset, ne forte 
quid in scdendo, aut duni sedere vel- 
let, niotu sellap dcjicerct, et strepitu 
vitium auspicio facerct. Deinile iu- 
tcrro;^abat enui qui in aus|)iciuni ad- 
liibebatur, an Bilontiiini esse vidcre- 
tiir, i^c. Audi Ciceron. lib. ii. de 
Diviuat. sect. 31. ' Hie npud majo- 



8C8 



SEXTl POMPEII FESTI 



candi causa ex lectulo suo sUentio surrexii et liberatus a 
lecto in so\k\o se posuit. Sedetque ne quid eo tempore 
dejiciat, rursiisque se in lectum reposuit, hoc enira est 
proprie Si/entium, omnis vitii in auspiciis vacuitas, Ve- 
ranius ait non utique ex lecto, sed ex cubili, nec^ rursus 
se in lectura reponere necesse esse. 

Silicerniura erat genus farciminis, quo fletu familia [Paul. 
purgabatur : dictum autem silicernium, quia, cujus no- 
mine ea res instituebatur, is jam silicem '° cerneret. Cae- 
cilius: credidi silicernium ejus me esse esurum. 

Silicernium^ dicitur cccna funebris, quam a/io no- [FfiST. 



9 Ell. Seal, ne.— 10 Vet.coJ. silentium. Vir tloct. in niavg. ed. Seal. conj. 
solum. 

NOTiE 

res nostros adhibebatnr peiitns, nunc gimiis. Cesnas veteres dicebant, et 

quilibet ; peritum auteni esse ne- Pcesnas, pro eo quod est, Cenas, Pce- 

cesse est eum, qui silentium quid sit nas. Ab eo silicesnium : postca sili- 

intelligat ; id enim silentium dicimiis cernium. ' Casniina,' ' cannina ;' ' Va- 

in auspiciis quod omni vitio caret; lesius,' 'Valerius,' et similia. Ter- 

lioc intell'gere perfecti anguris est. tuUianus : ' quo differt ab epulo Jo- 

Ille autem, qui in anspicinm adhi- vis siliceinium? a sinipnvio obba? 

betur, cum ita iinperavit is, qui au- ab aruspire pollinctor ?' Glossarium : 

spicatur, dicito si sii.entivm esse 'Silicernium, ireplSemvov. xixfovs yap 

viDETVR, nee suspicit, nee circum- Ettthv iv -KivQei ovOefiis:' videtur ac- 

spieit, statini respondet, silentivm cepisse, quasi Sehicernium, hoc est, 

ESSE viDERi. Tuni ille, dicito si aAvxvia. Rationem banc eruimus. 

PASCVNTVR. PASCVNTVR.' Dcindc Natali die lucerne aecendebantnr. 

observabatur tripudium. Ista.aif did, Mortuali, ut loquuntur Cato et Plau- 

de Ateio Capitone intelligenda sunt, tiis, id non faciebant optima de cau- 

ut apparet infra in ' sinistriini.' Dae. sa, ut rb avTLaTpo<pov ttjs yevicreccs, Koi 

e Silicernium] Ca-cdius obelostate. rrjs reAevrris ostenderent. Persius : 

Vide de hoc verbo Donat. in Adelpli. ' unetaque fenestra Dispositae pin- 

Nonium, et Placiadem. Jh*. ,4(/g-. guem nebulam vomuere lucernse.' 

Silicernium'] Silicernium, ccenajune- Tertullianns libro de Idololatria : 

bris, quam Grcrci TrspiSenrvov vacant: 'At nunc lucent tabernae, et januai 



sed et nonnuUi, inter quos Verrius, ex- 
isfimnnt nihil nliud esse, quam id, quod 
nosfarcimen dicimtis, quo fletum fami- 
lia purgare solet. quia cujus nomine ea 
res itistituebatur, jam silicernium cer- 
neret. Cacilius oholostate: Credidi si- 
licernium ejus me esse esurum. Sili- 
cernii supra, et alibi, rb iTVjxov atti- 



nostrap. Pluresjam Ethnicorum fo- 
res sine lucernis, et laurels, quam 
Christianorum.' At eV irevBei quidem, 
nt piito, non accendebant. Ceterum 
semper in cippis sepulcrorum sus- 
pendebant lucernas : cujnsmodi fic- 
tiles nuiltas videmns ex veteribus 
nionunientis erutas. Dio iu Donu- 



DE VERBORUM SIGNIFICATION E LIB. XVII. 



809 



ndne exequium scriptures rocant; sed et Ferrius e%.\st\mai 
sUkeriiium did, quod nos {ixvcimen dicimus, quo fletu " fa- 
va.\\\ii pitrcfahatnr: quia cujus nomine ea res iiisliluebatur, 
is etiam silentium cerneret : Caci/ius oiolostate : Credidi si- 
licernium ejus me esse esurum. 
Silvii ^ sunt appellati Albani Reges, a Laviniae filio, quem 



11 Ead. ed. fietum. 



NOTiE 



tiano : koX irpwTov jx\v ari]\rjv Ta(ppo(i- 
5?) eKciffTW acpwv irapeVTr/ffe, t6, r ovofxa 
airrov ex<""''°^> f*' \vxvovxov fxtKphv, 
oTov iv Tois /xvri/Melots Kpijxavvvrai. In- 
de, puto, apiid Gelliuin Laberius Cip- 
piiiii vocat Lncium, quod ex eo ' In- 
cerna Iiiceiet:' ut ille apiid Atlie- 
naeiiiji qui coliimnam vocat Mefavopov, 
quod sustiueret inuittiiteni virum. 
Porro quemadmoduni ergastulus dic- 
tus, qui in ergastulo niaiieret, ita 
siliceniius, qui dignus erat, ut pro eo 
silicernitini pararetur. Cincius Aii- 
inetus de Gorgia Leontino : 'Qui duin 
jam siliceinius sui fineni teinporis 
expectaiet, etsi nioiti uon potuit, 
taincii infiruiitatibus insultavit.' Jos. 
Seal. 

Silicernittm] De Iiac voce varia 
adnioduni Veteies piodidere : alii a 
silcns et cernu, quod uuibrarum silen- 
tium cerneret ; unde et infia pro 
silicon quidam siknliuin iiabent, ut est 
in verbis I'esti: alii a silex et cerno: 
alii a nile lierba, de qua su|)ra in sila- 
turn, et cesmx pro cena. Alii aliter. 
Sed optinic onuiium Scrvius ad v. 
^ncid. ' Libavitipie dapes :' ' leviter 
gustavit epulas qua- silicernium vo- 
catur, (jiiasi siliccniiuii, super silicom 
positu;ii.' Nam ad silicem dabalur 
illnd epulum. Servio favet quod Ces- 
nuj* A'eieres dicebant, et jiwsnns, pio 
cenas, jicenas. Ab eo silicrsnium ; post- 
ca iilicernium : ut ' casniina,' ' carnii- 
na :' * Valesi,' ' Valeri.' Vide Noni- 



urn. Inde etiam silicernium dictum 
genus farciminis quod adbibebant, ut 
fletu familiEe purgarcntur. Sane sili- 
cernium inter farcimina ponit Arnob. 
lib. VII. ' Quid, inquaui, sibi li*c 
volunt? Apexabo isicia, Siliccrnia, 
longiibo, quiBSunt noniinaet farcimi- 
num genera, birquino alia sanguine, 
comniinutis alia inculcala pulinoni- 
bu3.' Item SiHcerniiiin senex diet us, 
quod ejus causa bve\\ Silicernium erat 
futurum, vel quod dignus esset Sili- 
ceruio. Silicernium Graece neplSenr- 
vov, Latinis ' circumpotatio.' In 12. 
Tab. ' Unctura servilis toUatur, om- 
nisque circiuiipotatio, ne rospeisio, 
ne loiigiB coronap, nee acerra;.' Glos- 
sariuni : ' Silicernium, -mpibei-nvov, \v- 
Xvovs yap aiTTfiv iv irivBei ovQifxis.' Vi- 
detur accepisse quasi Seluccrnium, hoc 
est, aKvxvia. Uationem banc cruit 
Scaliger, Notabis in verbis Fesli 
exequium singulariter dici pro cxe- 
quiis el coena funebri. Due. 

I' Silcii] Vetus auctor originis Gen- 
tisRomanoj : ' Interim Lavininab IE- 
nea gravida relicta, nietu, veluti iiise- 
cutnri se Ascanii, in sylvam protiigit, 
ad niagistrum patrii pccoiis, T\ r- 
rlium, ibiqiio cnixa est puerum qui 
a loci qualitate Sylvius est dictU'^.' Et 
paulo post : ' At Ascanius post(jiiani 
cxcessisset e vita, inter lulum (ilium 
ejus, et Sylvium postiununi, (|ui ox 
Lavinia genitus crat, dc obtinendo 
imperio orta contcntio est, cum du- 



870 



SEXTI POMPKU FKSTI 



post excessiim Mnese gravida relicta timens periculum, 
et siias vita?, et ejus, quem utero gerebat, in sylvis latens 
enixa est : qui restitutus in regnimi est post morteui 
Ascanii praelatiis Iiilo '^ fiatiis filio : cum inter eos de 
regno ambigeretur. 

Silus' appellatiir naso susura versus repando : unde galeas 
quoque a similitudine silae dicebantur, 

Simpludiarea "^ funera sunt, quibus adhibentur D.T. ludi. 



12 Vet. cod. Iidio. 



NOTJE 

bitaretur an JEnex filius an nepos ubi pedibus aliqnem locnrn insistiint, 

potior esset ; permissa disceptatione mode avavevov<n, modo iinviovtn. Hinc 

ejus rei, ab iiniveisis rex Sylvius de- elegantissime de imilieribiis cibo se 

claratus est. Ejiisdem posteii oinnes ingiirgitantibus ad mensam Plaiitiis 

cognonienfoSylvii usque ad conditam Casina dixit: 'Ego novi illas estri- 

Romam Alba? regnavernnt.' Idem. ces: coivitant, ubi Coinisse possunt.' 

' Sdus] Silus, et Silo, (rin65. Jos. Qaanquam scio Turnebuiu mnlasse, 

'^'^"'; sed frustra. Has notas D.T. duntaxat 

S<7h«] In libro scripto Coloniensi, significare supra in 'Senacula' ad- 

ut monuit Gulielmus verisimil. lib. i. monuimus. Causa igitnr non est, 

cap. 9. Silus appellatur nasus susuni cur doctis viris liic de merdo snspec- 

versus et repandus. Silus pro simus a tus locus esse del)eat. Simpludeariis 

Gvxco (TifiSs. Glossae: 'Silus, o-fyuJs,' ergo simpli Ludii duntaxat adhibe- 

Item: 'Silo, ffifj.6s.' Dae. bantur, qui et Corvitores, seucernui, 

•< Simpliidiarea] Haec verba mendo- ut est apud Servium, dicuntur. In- 



sa, (D. T. ludi, corbitoresque,) quod rio- 
tatum est in veteri libro R litera. 
Crederem scribi posse, ludi, desullo- 
resque. Vide ' Senacula.' Ant. Aug. 

Sinipludcaria] De his non nihil at- 
tigiu:us in Ausonianis lectionib. Dic- 
ta quasi sitnplitudimia, quia sinipli 
ludii adhiberentur, hoc est, saltatores 



dictivis et ludii, et desultores, ac 
etiani ludoruui quaedam genera. Ci- 
cero de legibus II. ' Funus iit indica- 
tur, siquid ludorum, dominusque fu- 
neris utatur accenso, atque lictori- 
bus.' Jos. Seal. 

Simpludiurea'] Opponuntur indicti- 
vis, in quibus et ludii et desultores. 



vel cernu;itores,de quibus supra dix- ac etiain ludorum (luaedam 



imus : quos cernuatores hie Verrius 
vel Festns vocat Corbitores, more scri- 
bendi aniiquitus imperitis librariis 
usitato, qui b, cum v, et contra com- 
mntabant. Corvitores enim sine dubio 
diccndum erat ; qui enim gcstus Cer- 
nuantium, ut modo sursum, modo de- 
orsum spectent, is et corvorum est, 
et cornicum, ac nionedularum, quje 



Cicer. ii. de legibus : ' Funus ut 
indicatur, si cpiid ludorum, Dominus 
funeris utatur accenso at(|ue lictori- 
bus.' At in simpludiariis, simpli Lu- 
dii. Unde nomen: ' dicta enim quasi 
simpliludiaria.' Simpli ludii autem, 
id est, saltatores vel cernuatores. 
Sed mirum est, ni hie fallitur vir doc- 
tissimus, ac ni potius corbitores a. cor- 



DE VERBORUM SIGN I FICATION E LIB. XVII. 



871 



corbitoresque quidam ea dixerunt esse, quibus neutrum 

genus interesset ludorum : nam indictiva sunt, quibus ad- 

hibentur non ludi modo, sed etiam desultores, quae sunt 

amplissima. 
Simpludiarea '' funera, quibus ludos adhibebant. [Paul. 
Simpulum ' vas parvum non dissiniile cyatlio, qno vinum 

in sacrificiis libatur : unde et mulieres rebus divinis de- 

ditae simpulatrices dicuntur. 
Simultas,"" id est, odium, dicta ex contrario, quia minime 

sint simul : potest et a simulatione dicta existimari, quia 

simulate loquuntur ad invicem. 
Sinciniam, cantionem solitariam." 

13 Vet. lib. Simpludearia. 



tnr, Gia'ci vero TtjJ cricpcDvi ad gustau- 
diiiii in caupona viiiuni. Qiiare et 
mernria ei guslatnriumd'icehntur. Dae. 
■° Simultus] Potiiis a simul, simnl- 
tas, lit afacul facultas. Simul autem 



NOTtE 

bitis clicti illi proprie fiierint qui per que significat vasculmti cum tenui 

corl)itaruni, lioc est, navigioruin nia- fistula vel angusto collo ad pitissan- 

los repebant ad vela legenciaj vel ad duni vinum. Ita tamen ut Latini 

aliud quid. Ita nt ea vox postea ad suo simpulo ad sacra tantum uteren- 
funambulos sit translata. De corbitis 
vide suo loco. Dae. 

' Simpulum'] Glosste : ' Simpulum, 
Kvados.' Simpulones bine (]ui spon- 
sum convivia discurrenteni comitan- 

tur. Succius Pisoatoria : ' Sumniatrs pro simile, ut fueul pro facile, Vel 

viri facti sunt simpulones ganei.' simultus [iro simililas. Quod a simili- 

Isidorus in Glossis : ' simpulator, con- tudine studiorum simultas oriatur. 

viva : amicus sponsi assiduus cum eo Voss. Idem. 

in convivio.' Jos. Seal. " Sinciniam, cantionem sulitariam'\ 

»S'iw//u/«m] Glossa? :' Simpulum, Kij- Lego, Sieinium, cantionem solitariam. 

a0os. ' Varr. lib. iv. de L. L, a sumen- Gloss. ' Sieinium dicitur, quasi singu- 

do, hoc est, biliendo simpulum. 'Quo laris cantilenae vox: id est.cumunus 

vinum dubant,' inqnit, ' ut niinutatim canir, quoil Gra-cis monodia dicitur. 

funderent, a guttis guttum appella- Cum vero duo, bicinium. Cum nnilti, 

runt. Et <iuo Minitbaut minntiitim, a Cliorus.' Fuit olim cum legenduui 

sumendo simpulum nominavere. In putarem : Sieinnium, cantionem sulfa- 



iiujusce locum in conviviis e Graecia 
successit Epicbysis et cyatlius. In 
sacrificiis remansit guttus et simpu- 
lum.' Scaliger a Syriaco Seplui, sem- 



toriam. Ex Hesycli. et Atlien*o, qui 
Sicinniuni interpretaiilur saltationem 
Satyricam. Unde Gell. lib. xx. cap. 
3. ' Quos sicinistas vulgus (licit, qui 



pd, sim/<«/«m factum dicit. Vel potius rectius locuti sunt Sicinnistas litera 
a Gru;co nl<f>uti/ a quo simpo, tinde n gemina dixerunt : Siciiiniinn cuiin 
diminutivuin simpulum. Nam utrum- genus vctcris saltationis fuit. Salta- 



872 



SEXTI POMPEII FKSTI 



^ine sacfis ° htreditas in proverbio dici solet ciun aUquid oh' 
venerit sine iilla incommoda appendice ; quod olim sacra 
non solum publica curiosissime administrabant,sed etiam 
privata : relictusque here* sic '•* pecuniae, etiam sacro- 
rum erat, ut ea diligentissime administrare esset neces- 
sarium. 

Sinistrae aves/ sinistrumque et sinistimum auspicium, id 
est, quod sinat fieri. Varro libro quinto Epistolicarura 
queestionura, ait: A Deorum sede'^*^ cum in meridiem 
spectes, ad sinistram sunt partes nmndi exorientes, ad 
dexteram occidentes ; factum arbitror, ut sinistra meliora 
auspicia, quam dextra esse existimentur : idem fere sen- 
tiunt Sinnius Capito, et Cincius. 



14 Vir doct. in marg. ed, Seal. conj. sicitt. — 15 Fiilv. Ursin. ab auspici- 
oriitn sede. 



NOTiE 



biindi aiifem canebant quae nunc 
stautes caniuit.' Sed nunc senten- 
tiam deninto. Siciniiim, iit optime 
Meiirs. in exercit. Crit. part. 2. cap. 
5. est cantio sine cantii. Cum fides 
tantnm caiiunt sine voce. Assce ti- 
bite: cui contiarium assa vox. Idem. 

° Sine sacris] Verba Festi deside- 
rant htec, aut liis similia : Sine sacris 
hereditas in proverbio dici solet : cum 
aliquid obvenerit sine ulla incommoda 
appendice. Plautus hoc proverbio uti- 
tur ill Captivis : ' Sine sacris Iieredi- 
tatem sum aptus otfertissimam :' et 
in Trinuni. ' Cana bac annona est 
sine sacris iiereditas.' Ant. Aug. 

Sine sacri^l Veteres Romani liabe- 
bant sacra privata quae colebantur 
maxima religione, eaque, tit perpetua 
manerent, familiis prodebantur ex 
leg. 12. tab. sacra privata per- 
PETuo MAKENTo. Ita qui huBrcdita- 
tem alicujus adibat, cogebatur etiam 
sacra ejus suscipere. Et hoc erat in- 
ter onera ha>reditatis. Inde sine sa- 
cris hxreditas de bonis iis dicitur 



quae nullam incommodam habeant 
appendicem. Plaut. Capt. act. iv. sc. 
1. ' Sine sacris haereditatem sum ap- 
tus offertissimam.' Idem. 

p SinistrcB ares'] De sinistris, quae 
Latinis fausta, Graecis infausia et 
inauspicata, vide quae in ' scaeva ' 
dixinms. Sinister autem non quod si- 
nat fieri, ut male Festus ; sed a Grai- 
co apiarephs, unde ' sinisterus,' ' si- 
nister.' Idem. 

<) A Deorum sede] Pessime Fulvius 
Ursinus a6«MspJcion/)« sede. Nihil mu- 
tandum. A Deorum sede, id est, a 
Septemtrione, ubi Deorum sedera 
Veteres locaverunt : quod egregio 
Servii loco probatur ad illud Virg. ii. 
jEneid. ' lutonuit laevum.' ' Sinis- 
tras autem,' inquit, ' partes Septem- 
trionales esse Augurum disciplina 
consentit. Et idee ex ipsa parte sig- 
nificantiora esse fulmina, quoniam al- 
tiora et viciniora domicilio Jovis.' 
Sic in sacris Uteris Dei Opt. Max. 
sedes versus Aquiloneoi. Idem. 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 873 

Sinistjum ' in auspicando significare ait Ateiiis Capito, lae- 
tum, et prosperum auspicium, at '^ silent! urn diibii diim- 
taxat ^ vacat vitio : igitur silentio surgere cum dicitur, 
significat non iuterpellari, quo minus rem gerat, ad si- 
nistrum hortari quoque auspicia ' ad agendum, quod 
animo quis proposuerit. 

Siparium genus veli mimicum.'^ [Paul. 

Siparium" quo in scenis mimi utuntur, dictum ait Ver- [Fest. 
rius a re/omento quod vocetur. alias uulceum. 

Siiemps dicitur, quasi similis '^ res ipsa, habetur [Paul. 
hoc in libris Catonis. 

Siremps ' pouitur pro eadem, velproinde quasi simi- [Fest. 



16 Vef. cod. ant.— 17 Vet. lib. minutum.~-l8 Vet. lib. similiter. 

NOTiE 

■" Sinistruin] Vide ante * Silicerni- id est, jacere, quod vclandi causa spec- 

uni.' Ant, Aug. tatoiibus obsipaietur, objiceretur. 

' At silentiuin dul/ii dumtaxat] Le- Vel potius a aicpapos, velum. Quod et 

ge, At sikntium ubi dumtaxul, S^^c. de intellexit Veiiius cum sciipsit ' sipa- 

silentio in Auspiciis, vide supra post lium a velamento dictum.' Dae. 
' sileie.' Dae. ^ Siremps] Ciiaiis. lib. i. tradit, 

' Ad sinistrum hortari quoque auspi- Siremps nominativo tantum casu dici, 
cia] Hie aliquid tuibatum. Lego, et abiativo ab liac Sirempse : signi- 
At sinistrum hortari quoque auspieio ficare autem, Similiter lex esto. Ex- 
ad agendum, Sfc. Ait sinistrum auspi- tant aliquot tabulae legum ; in quibus 
cio suo admittere et ad agendum hor- ita sciiptumest: de. eo. agro. si- 
tari, quod animo quis proposuerit. kemps. lex. esto. et in altera : Si- 
Niliil certius. Idem. rempsqve. eis. viatoribvs. deqve 

" Si ] Siparium genus vcli, eis. viatoribvs. q. omnivm. rervm 

quo in 8c»na niimi utuntur, dictum ivvs. lexqve. esto. qvasei. sei. ei 

ait: liactenus possum: reliqua quo viatores. in. eam. decvriam. in 

pertineant nou video. ,hs. Seal. tribvs. viatoribvs. antea. lectei 

Siparium] Aulcca prius dicebantur, svblectei. essent. qvam. in. qvis- 

quae postea siparia dicta. Uonat. in uve. decvriam. eorvm. ex. iiac 

prolegom. Terent. ' Aulaja quoque lege, viator, lectvs. erit.siremps- 

in scena sternuntur, quod piclus or- (iVE. eis. PRyECONiBvs. ueqve. eis 

natus erat, ex Attalica legia Uomani pr^econievs. qv.estori. omnivm 

usque perlatus: iiio quibus Siparia rervm. ivvs. lexqve. esto. &c. In 

setas posterior acccpit. Est autem his omnibus similem significat, aut 

mimicum velum, (|Uod popnlo obsis- simile: tria autem verba copiijata 

tit duui fabiilarum actus commutan- »unt siremps, hoc est, similis res ip. 

tiir.' Ill dictum (.'nl siparium n sipare, sa. Ant. Aug. 



874 



SKXTI POMPEII FESTI 



/is res ipsa: Cato in dissuadendo legemr/Me'9 postea relicta 

est, et praBterea rogas, iif (juemquam adversus ea si popu- 

lus condemnavenY siremps ^° lex siet, quasi adversus \q- 

gemfecisset. 
Sispitera Junonem/ quam vulgo Sospitem appellant, anti- 

qui usurpabant, cum ea vox ex Graeco videatur sumta, 

quod est crw^eiv. 
Sistere fana ^ cum in iiibe condenda dicitur, significat loca in 

oppido futurorum fanoriim constituere, quod ' Antistius 



19 Ed. Seal, legem qua. — 20 Ead. ed. sireriis. — 1 Vet. cod. quam. 

N0T7E 
iSircmps] Planti locus in prologo Siremps'] Siremps compositiim ex 
Amphitriionis jamdiidnm a nobis ita similis re ipsa. Qnare optime Fesfus 
emendatus fiiit: ' Sirempse legem in verbis Caton. interpretatiis est 
jussitesse Jupiter.' IMeniini et locum eandem, \e],proinde quasi, Sfc. Sic in 
in Senatuscoiisiilto qiiodam apud isto fragniento legis agraria; Thoriae : 
Frontinum eodem niodo depravatum ' Qui ager ex publico in privatum 
vulgo legi: ' Qui adversus ea quid commutatus sit, de eo agro Siremps 
fererit, et adversus ea repserit ex lex esto ; quasi is ager P. Mucio et 
jussu causaqne omnium rerum omni- L. Calpurnio Coss. per totam Itali- 

am.' Id est, ' Similis re ipsa lex esto,' 

vel ' Lex esto proinde atque,' &c. 

Legitur et sirempse, ut apud Plant. 

Prol. Amphit. ' Sirempse legem jus- 



bus esto damnas uiique atque uti es- 
set essecjue oporteret, si is adversum 
banc legem rivum, specumque rupis- 
set.' Manifesto enim legendum: Qui 
adversus ea quid fecerit, sirempse lex, sit esse Jupiter.' Dae. 



JUS, causaqne omnium rerum omnibus 
eslo utique atque iiti esset, Sfc. Quin 
apud Probum Singularum scriptorem 
eadem non mediocriter contaminata 
sunt : ' S. R. L. E. E. C. Q. O. R. E. 
Si rem lex ex ejus causa Que omni- 
um rerum esto.' Scribe: S. L. I. C. 
Q. O. R. E. Sirempse lex, jus, causa- 
qne omnium rerum Fsto. Apud Senecam 
Epistola 92. ' ubi vero ad fineui mor- 



y Sispitem Junonetnj Nam sospitem 
pro servatore dixerunt. Vide ' sos- 
pes.' Inde sispes et sospes Juno, quaj 
Ciceroni, Ovidio, Livio sospita Juno 
dicitur, in numismalil)us juno sispi- 
TA. Sispes, autem pro s«s/)es Isidor. in 
Gloss. ' Sispes, sospes, sanus.' Idem. 

z Sistere fana] Cum templi cujus- 
dam tines definiebaut et constitue- 
bant augures, tum propiie sistere 



taliuiu ventum est, discede, inquit, fana vel tenipla dicebantur. Ider 

Anibitio, omnium quae terram pre- ' effari templa' apud Varr. lib. v. 

munt fere miles esto.' Emendat eru- * Hinc effata dicuntur, quod augures 

d\ths. C»jac\as, siremps lex esto. Par- finem auspiciorum cnelestium extra 

teni verborum Catonis ita reconcin- urbem agris sunt effati, bine effari 

nabimus : et praterea rogus adversus templa dicuntur ab auguribus, adfa- 

ea si popnlus condemmiverit ,utei siremps tus, qui in bis fines sunt.' Vide' Mi- 

lex siet, quasi adversus leges fecisset. nora templa.' Idem, 
Jos. ScdI. 



DE VERBORUM SIG N IFIGATION E Lll!. XVII. 875 

Labco ait, in commentario quintodecimo Juris Pontificii, 

fana sistere esse lectisternia certis locis et Diis habere. 
Sistere fana cum dicerent, significabatur lectister- [Paul. 

nia certis in iano locis componere. 
SoBRiNus est patris mei consobrini filius, et matris conso- 

brina) filius. 
Sobrinus* est, ut ait Gallus iElius, patris mei con- [Fest. 

sobrini filius, et matris meae consobrinas filius: foemina 

iisdem de causis appellat fratrem, et fratrem patruelem, 

et consobriunni,et propius consobrino,^ et sobrina : iidem 

gradus in sobrina quoque sunt. 
Sobrium '' \icum dictum putaiit C/ootiiis et JEl'ms quod hi 

eo nullus taberncc locus, neque cvLuponcefncrit. Alii quod ' 

in eo Merairio non vino, sed lacte, solitum sit mppHcari. 
Sobriura vicnni Romas dictum putant, vel quod in eo ta- 

berna nulla fuerit, vel quod in eo Mercurio lacte, non 

vino, supplicabatiir. 
Sodales " dicti, quod una sederent et essent, vel quod ex 

suo dapibus vesci soliti sint, vel quod inter se invicem 

suaderent, quod utile esset. 



2 Vir doct. in itiavg. ed. Seal, conj, sobrino. — 3 Eail. ed. ' Alii aliqiiod.' 
et niox, ' 7ion lacte sed vino.' 

NOTiE 

* Snbrinus'] Ait sobrinos dici con- us sobrino.' Idem. 

sobrinorum filios. Ut et Donat. in ^ Subvinm] Sobrium vicum dictum 

And. act. v. sc. 4. ' Sobrini,' inquif, esse testatnr JElius, quod in eo neque 

* sunt consobrinonini fiiii.' I'cr con- lahcrncE locus, neque en upontv fuerit : 

sobrinos aiiteni fratrcs patnieles ct (dii quod in eo Mercurio non lacte, 

amitini intelligcndi sunt, qiionini li- sed vino solitum erat supplicari. Jos. 

beri proprie so/yrJHJdicuntnr. Cains in Seal. 

L. HI. D. de grad. ct adfin. ' Item,' ^ Sod(dcs] Minim in modnm placet 

inrpiit, ' patnii nia<;ni, aniitce niagnit, sodales dictos quod de suo ederent : 

avunculi inagni, niatertera; niagnic nam ct inde eos Gnvcis awToSa^Tous et 

iiepos, neptis : qui ex fratribus pa- auToSeiTrvous dictos rcperio : Hesych. 

tnielibus, ant consobrinis, ant amiti- avrdSetin'os, urav ni KiKKt\ixivos kavri^ 

nis, undiqne propagati, proprie so- </)t'poi to eVi rb SfiTrvor. Id est, ' aiircJ- 

biini vocantnr.' Infra in verbis Festi Scnrcos quando qiiis ad crcnain voca- 

legpuduni ut in vetcri lib. I'cemina tus symbolain fert.' Indc apnd Te- 

iisdem de causis appeUal fratrem, elfra- rent. Andr. ' Symbolam dcdit, cieiia- 

trem patruelem, el coitsubrinum, et pro- vit.' l)c coti^trris vide in ' coerra; :* 

pius sobrino el sobrina. Vide ' propi- iidem ct concwna- dicti. Gloss. 'con 



87(> 



SEXTl POMP 1:1 1 FESTI 



Sodalis** guidam dictos putcmt, quod una sederetit es- [Fkst. 
sentque: alii, quod ex suo dapihus vescisoliti sint: alii, quod 
inter se invicem suaderent, quod utile esset : eosdem, quod 
cotatit crebro congerrae vocan a Graco vocabulo, quod est 
ysppa. 

Sodes,* si audes, uti sis, pro si vis, et illico pro in loco. Te- 
rentius in Andria : Die sodes, quis heri Chrysidem hahuit 't 

Sodes, si audes, uti sis, pro si vis, et illico pro in [Paul. 
loco. Terentius in Andria: Die, sodes, quis heri Chry- 
sidem habuit? 

Solari sine prtepositione dixisse antiquos, testis est Pacu- 
vius, cum ait: Solatur, auxiliatur, hortaturque me. 

Solatum,*^ genus morbi maxime a rusticantibus [Fest. 
dicitur, cujus meminit eliam Afran//<s in 

arquato Mede?/ cui'^ nomen ah awrigine. 

Solatum genus morbi. [Paul. 

Solea/ vel ea dicitur, quee solo pedis subjicitur, vel genus 



4 Ead. ed. cnjixs. 



NOTyE 



coEiiap, (Ti^cSetTrcof.' Dae. 

•* SodaV\s\ Sodalis quidam dictos esse 
putant, quod una sederent cssenlque: 
alii, quod ex suo vesci soliti sunt : alii, 
quod inter se invicem suaderent, quod 
utile esset, lidem quod co'eant crebro 
congera vocantur a Graco vocabulo, 
quod est yeppa. Congera per iinimi R 
scribebant, iit supra attigiimis. Liici- 
lius, 'Tapullam legem rUlent concerae 
Opinii.' Concerce pro Cungera. Vide 
in 'Tapulla.' Quod Congerra a Grae- 
co ye^pa dictum sit nionet etiam Var- 
10 : vide libro M. de Latino seriiione. 
Jos. Seal. 

" Sodes'] Vide 'Snltis.' Ant. Aug. 

Sodes, si audes uti sis] Cicero in 
Oratore ad Briitnmsect. 45. ' Liben- 
ter etiam copiilando verba junge- 
bant, ut sodes pro si audes, sis pro 
si vis. Jam in uno capsis tria verba 
sunt : ain, pro aisne : nequire pro 
non quire : nialle pro magis voile : 



nolle pro non velle : Dein etiam svc- 
pe et exin, pro deinde et exinde di- 
cimus.' Dae. 

^ Solatum] Solatos appellat Piin. 
lib. XXIX. cap. 6. hoc morbo laboran- 
tes. A sole fortasse infesto dnctum 
est nomen. Ant. Aug. 

Solatum] Morbum puto quem quis 
ex nimia apiicatione contraxit. Unde 
qui hoc morbo laborant, solati Plinio 
dicti sunt lib. xxix. cap. 6. Quae in- 
fra ex Afranio laudabantur non po- 
tuimus assequi. Optime ait, arquato 
morbo, qui et regius vocatur, nomen 
esse ab aurigine : aurigo enim, sive 
potius auragu, morbus regius ab auri 
colore, quem bills toto corpore diffusa 
repraesentat, ut arqualus a colore ar- 
cus ccelestis. Inde Isidorus in Gloss. 
' Auruginosus, arcuatus.' Vide No- 
niffm in 'arquatus.' Dae. 

e Solea] A solo, id est, planta pe- 
dis. Ncque audiendus Salmasius, qui 



DE VERBORUM SIGNl FICATf ONE LIB. XVII. 



877 



piscis, vel materia robustea, super quam paries craticius 

exstruitnr. 
Solea, ut ait Verrius, est non solum ea, qua? solo [Fest. 

pedis subjicitur, sed ctiam pro materia robusta/ super 

quam paries craticius exstruitiir. 
Solicitare ^ '' quidam dictum putant veliit citare ex sollo, quod 

est ex suo loco, ac sententia movere : solhuii autem quin 

significct locum, quis dnbitet? cum exsu/es quoque dican- 

tur loco ^airicc succ pulsi. 
Solicitare est solo citare, id est, ex suo loco mo- [Paul. 

vere : solum autem quin signiticet locum, quis dubitet? 

cum exsules quoque dicantur loco patriae suae pulsi. 
Solida sella,' aif Verriiis,.sedere turn </wis jubetur, cum mane 

surg^;is auspicandi gratia mg/lavit : quod antiqui ex- 



5 Lcgendnm monet Dae. ut in vet. cod. maleria robustea, vel roborea. — 
Vet. cod. Sollicitare. 



NOTZE 



a Grreco v\las, ' pellis,' soleas dedii- 
cit. Idem. 

^ Solicitare qiihlam dictum piitanti 
Integra Festi verba affeit Calpui- 
nins ad Teient. Heaufontim. act. in. 
sc. 1. ' Solicitare qnidani dictum pu- 
tant veliiti citare ex solo, hoc est, ex 
suo loco ac sententia movere : solum 
autem quin significet locum,' &c. 
Idem. 

' iSolida sella] Festus videtur Ver- 
rium reprehendere in liujns rei inter- 
pretatione : et osteiidit religioni fuis- 
se aliquibus non solida sella sedere, 
quod essent aliquvc aliqua ex parte 
excavatae. Ileprc-liendit autem quod 
solidiim dixcrit totum. Cetera in- 
certa sunt. Vide ante ' Siliceruium.' 
Ant. Aui^, 

Solida] Solida sella, ait, sedere turn 
quis jubetur, cum mane surgetidi causa 
evifiitavit : quod antiqui exi)ressc ab in- 
teriore parte c.rcaralaf non facicbant 
sedes, quas solidas idea, quod his nihil 
erat concavum, appellabanl, inquit Ver- 



rius, quod essent totce : absurde, ut mihi 
videtur, illud quod sit totum ait dictum 
solidum. Nihil omnino praetermissum 
est de sententia Festi, fortasse ne de 
verbis quidem. ' Evigilare surgendi 
causa' est data opera post mediam 
noctem experrectum silenlio surgere, 
auspicandi causa: ita enim auspican- 
tibus nios erat in solida sella sedere, 
ut supra in ' Silentio ' refertur. Rec- 
te autem Verrius ' solidas sellas ' Io- 
tas interpretatur : nam Verrii teni- 
poribus vulgo tam notum erat so/i'Jum 
a solo dictum, quam solum idem va- 
lc're,quod totum. Igitur idem est ac 
si dixisset, dictae solida, quod soIcb, 
id est, totaj. Quare vides hie prae- 
cipitem Festi calorem in rcprehen- 
dendo illo, a quo tanta bona didice- 
rat. Saltern dtbebat mcminisse quod 
alibi notat de ' soliferreo,' ' solerte,' 
et ' solennc' Verum profccto ita 
est: ad repreliendendiim, quam ad 
discendum propensioies sumus. Dae. 



878 



SEXTI POMPEII FESTI 



presse, nlhilque ah iutex'mxc parte excavata.s, out larofas 
yV/cicbant sedes, quas sedes, so/idas idea, quod in his nihil 
crat concaviim, rnaxime appel/aha.r\t, inquit Verrius, quod 
sciiicet essent totoi, ahsmde, ut mihi videtur, cum omneul 
quod sit totum ait dictum solidum. 

Solino'' idem 7 ait esse consulo. 

Solino intelligitur consulo. [Paul. 

Solipunga^' genus bestiolae maleficge,^ quod acrius conci- 
tatiusque fit fervore solis : unde etiam nomen traxit. 

^dWpunga genus bestiolw maleficae, quod acrius con- [Fest. 
citaliusque fit fi3rvore so//s, a quo nomen traxit. 

Solitaurilia"' hostiarum triumdiversi generis immolationem 



7 Quidam legiint idem Messala.—8 Vet. cod. SoUpiigia vel Selipugna. 
AVn Salpung a: a.Vn Solpuga.— 9 Vet. lib. veneficce. 



■ NOT^E 

'' Solino] Consulo, Consolino, nt vocat. Soliniis araneorum formam 
'iter,' 'itiner:' ' fruiscor,' ' friinis- Iiabere dicit. Pro muleJiccB &\.venefi- 
cor.' Jos. Scat. ca. Et favere videntiir Gloss, ubi 

Solino] Consulo, consolino, ut * nato,' ' splialangion, miisca venenata.' Nam 
'natino:' ' nego,' * negino :' ' pago,' sphalangium nil aliiid est quam soli- 



•pagino:' ' liiicor,' ' Inrcinor,' &c. 
Idem, id est, Verrius, de qnosnperiori 
capite. Quk\ani, idem HI essala. Dae. 

' Solipunga] Plin. lib. xxix. cap. 
4. 'Est et foiinicarum genus venena- 
tuni, uon fere in Italia : solipugas Ci- 
cero appellat, Salpugas Bjetica. Lu- 
can. lib. ix. ' Qiiis calcare tuas metn- 
at, Solpiinga, latebras.' Alii Sulpun- 
ga: alii Solpuga legunt. Ant. Aug. 

Solipuga] Glossarium: ' Solipaga, 
TjAioKevrpls, /xviai fiSos.' Jos. Seal. 

Solipunga] Sidtpunga, sive solipuga, 
est oKoKiVTpls, quod tota puiigat, et 
ipsa nihil aliud sit quam aculeus. Sic 
' soliferrenm,' quod est totum ferre- 



punga. Taraen in reliquiis Fesli ma- 
leJiccB. Dae. 

"> Solitaurilia] Contra Aci .... ver- 
veces maiales qui. Haec mendosa sunt 
aut delenda, aut emendanda : contra 
Acilius verveces maiales : quia, Sfc. vel 
contra accidit verveci maiali: quia. Sed 
neutrum placet. VidenJum etiam, an 
mendose scribatur inviolati sitnt tauri : 
et in fine videtur posse scribi mutas 
semivocales. Ant. Aug. 

Snlitaurilia] Scribe: quod omnes ece 
solidi integrique sunt corporis : contrarii 
verreces,maialesque : quia, l^c. Quod 
ait tauros, id est, virilia caedi in cas- 
tratione, intellige de ea castratione, 



nm, &c. Male qui solipugam dictam qua; fiebat in ipso sacrificio. Verres 

putant quod in sole pungat. Festi euim, aries, taurus, cum admoveban- 

tamen interprelationeni juvat Gloss, tur arae mola mactati, priusquam co- 

iibi, ' solipuga -rjXioKevTpis, fjLvias tlBos.' rio exuerenlur, castrabantur. Vide 

In leguminlbus inveniri ait Plin. Et Martialis epigramnia lib. iii. cujus 

forniicaruu), non niuscarum genus initiuni : ' Vite nocens rosa ^tabat 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIH. XVII. 879 

significant, taiiri, arietis, verris, quod omncs eae solidi 
integriqiie sunt corporis : contra Aci .... 
verveces '° maiales, qui quia solium Osce totum, et soli- 
dum significat: undetela quadam solliferrea vocanturtota 
ferrea, ethomo bonarum artiumsollers, et quae nulla parte 
laxata cavaque sunt, " solida nominantur: atque liarum 
hostiarura cranium inviolati sunt tauri, quas pars scilicet 
ca^ditur " in castratione. Sunt quidem qui putent,'^ ° ex 
tribus hostiis praecipue nomen inclusum cum solido tauri, 
quod ampli.ssima sit earum. Quidam dixeruntP omnium 
trium vocabula confusa '' suis, ovis, tauri adeffecisse id, 
quod uno modo appellarentur universee : quod sit a sollo 
et tauris'^ earum hostiarum ductum (est) nomen, antiquas 



10 Vet. co<\. verbices. Vide Notas infra. — 11 Vet. cod. crcditur. — 12 Id. 
porlenl. — 13 Id. coiifixa. 



NOT.E 



moritmiis ad aras Hirciis, grata tuis 
victima, Bacclie, sacris.' Glossa- 
riiiin : 'Solitauriiia, ducria aiTos Kpiov, 
Kol ravpov.' scrilje, e/c (rvhs, Kpiov, &c. 
Jos. Scat. 

Solitaurilia] Scribe ex jndicioScali- 
geri : Sulitaurilia hosliarum trium di- 
tersi generis iiimiotalimicm significant, 
tauri, arietis, verris, quod omnes ea so- 
lidi integriqiie sunt corporis, contrarii 
terveces muiiilesquc,quia solum Osce to- 
tum, SfC. Ait solitaurilia dici a solo, id 
est, toto, et tauris, id est, virilihus, 
(|iiod tunc illis linstiis invioi>«ti taiiri 
ndiiKjnerentur, roiitra quod in sacri- 
ficiistiiriconsiu'rat. Nam liostia>,cum 
admovcbanlnr ai if niola niactatae, pri- 
usqiiani corio oxiierc ntiir, castraban- 
tiir. Martial. Epii;rani. 21. I. in. Dae. 

" I'll qua nulla parte luxatu cavaque 
sunt] Ut biipia ' solida sella.' Idem. 

" Sunt quidem qui puteiit] Ait esse 
qui piitcnt solitaurilia esse ex solido et 
taurOf id est, bove, ita ut ex tiibus 



iiostiis tauri praecipue nomen hie as- 
sunitnm fuerit, quod earum esset 
maxima. Idem. 

V Quidam dixerujit] Solitaurilia qua- 
si suovelaurilia. Gloss. ' solitaurilia, 
Bviria (k crvhs, Kpioi), Kalravpov.' ' Soli- 
taurilia, sacrilicium ex sue, ovc, et 
tauio.' Sane et apud Liv. lib. i. iu- 
tegre legitur suovetaurilia. Verum 
hoc ille niruis audacter forsan. Nam 
etsi ex tribus illis nomen esset coui- 
positum, ex eorum particulis potius 
coiret. Quintilian. lib. i. cap. 5. 
' Nam,' in(|uit, ' solitaurilia jam per- 
suasum est esse ex sue, ove, et tauro. 
Et sane ita se liabet sacrum quale 
apud Homerum quoque est. Sed 
base non tarn ex tribus, (juani ex par- 
ticulis trium coeunt.' Idem. 

'1 Quod sit a sollo, et tauris] Lege : 
Quod si a sollo et tauris earum hostia- 
rum ductum est nomen, antiqua consue- 
iudine per unum I, Sec. De Ennio su- 
pra in ' Regium.' Idem. 



UNT\'EKSJTY 



880 SEXTl POMPEII PESTI 

consuetudinis''*^ per unum L. enunciari noii est rairum, 
quia nulla tunc geminabatur litera in scribendo : quam 
consuetudinem Ennius mutavisse fertur, utpotc Graecus 
Graico more usus, quod illi aeque scribentes ac legentes 
duplicabant mutas et Semivocu/es et liquidus. 

Solitaurilia hostiaruin triura diversi generis iramo- [Paul. 
lationem significant, tauri, arietis, verris : quod omnes hi 
solidi integrique sint corporis. Solium enim lingua Os- 
corum significat totum, et solidum : undo tela quasdam 
solliferrea vocantur, totaferrea, etliomo bonarum artiura 
sollers, et quae nulla parte laxata, cavaque, solida nomi- 
nantur. 

Solla '^ ^ appellantur sedilia, in quibus non plurcs [Fest. 
singulis possint sedere, ideoque solla "^ sternere dicuntur, 
qui solisternium habent, et solaria vocantur, Babylonica, 
quibus eadem sternuntur : quee, ut ait Verrius, omnia 
ducta sunt solo.'^ Alveiquoque lavandi'^ gratia instituti, 
quo singuli descendunt, solla dicuntur : ' quae a sedendo '9 
potius dicta videntur, quara a sollo. 

Solla ^° sedilia, in quibus singuli tantum possunt [Paul. 
sedere; ideoque solia' sternere dicuntur, qui sollister- 



14 Vir doct. in niarg. ed. Seal, conj. anliqua consuetudine. Vide infra. — 
15 Id. ibid. Solia vel Sola.— 16 Vet. cod. soliar.— \7 Vir doct. o sollo.— 18 
Vet. cod. cavandL— 19 Id. ascend€ndo.—20 Vir doct. Sola vel Solia.— 1 Vet. 
lib. soliare vel solla, 

NOTiE 

'' Solla] Lege Solia: et, ideoque so- lo ipse in lectiilum, Juno et Minerva 

liar sternere dicuntur, S^-c. Item, fiso- in sellas ad ccenam invitabantnr.' 

liariavocanlur Babylonica. \diXxo Co%- Vide ' Epolonos.' Babylonia solia- 

niotorine irepi <p6opa.s Kdafxov : ' Phry- ria a Babylone, qtiae diversos colores 

gio qui polvinar poterat pingere, so- picturae intexere docuit. Plin. lib. 

liar levigabat.' Glossae : ' Soliar, 5j- viii. cap. 48. ' Babylonica peristro- 

<ppai,.' Jos. Seal. mala ' dixit Plant, in Sticli. Dae. 

Solla] Lege nt Scalig. Soliar an- ' Alvei quoque lavandi gratia, ^c] 
tern sternere dicebantur qui sellister- Lege, Solia dicuntur. Gloss. ' io- 
nium habebant, quod alio nomine lee- Hum eV/Sarrj.' Nam cyu/SarT?, alveus, 
tisternium dicebatur, quod Diis epu- in quem descendunt lavaturi. ifjifiaa-iV 
laturis lecti et sellae sternerentur. vocat Dioscor. Idem. 
Val. Max, lib. II. cap. I. 'Jovisepu- 



DE VERBORUM SIGNIFICATION E LIB. XVII. 



881 



nium * habent : et solaria vocantur Babylonica, quibus 
eadem steruuutur. 

Sollemnia ' * sacra dicuntur, qua? certis tcmporibus fiunt. 

Solemnia sacra dicuntur, quas certis tcmporibus an- [Fest. 
nisque fieri solent. 

Sollistimum''^ " Ap. Pulcher in Auguralis disciplinae libro 
primo ait esse tripudium, quod avi ^ excidit ex eo quod 
ilia ferl, saxumve solidum, aut arbos viviradix ruit, quae 
nee prae viiio humanive caedanturve, ^ jacianturve, pel- 
lanturve. 

Sollo'' Osce dicitur id quod nos totum vocamus. Luci- 
lius : Suasa 7 quoque ^ omnino dirirait non sella ^ dupon- 
di, id est, non tola. Item Livius : Sollicuria,^ in omni 



2 Id. sellisternium. Vide Notas. — 3 Scribit Dae. Solennia. — 4 Idem scri- 
bendiim nionet per iinicam I Solistimum. — 5 Vet. cod. uut. — G Ed. Seal, hu- 
mani cccdanturve. Vir doct. in inarg. ejusdeni ed. conjicit humanin; vi, vel 
humi cadant. — 7 Id. ibid. rasa. Vide inf. — 8 Vet. cod. sollo. — 9 Ed. Seal. 
Sollicularia. 



NOTiE 



' Sollemnia] Vide ' Sollo.' Ant, 
A ug. 

SoUemnia] Scribo Sullcnnia. Nam 
a sollus, totus, onuiis, et annus, ita nt 
solienne dicaliir qui omni anno, id 
est, quotannis, fieri eonsuevit. Male 
qui solemnia, per unicuni / et m. Vi- 
de Vossinm. Dae. 

" Sollistimum] Scribendum per uni- 
cani I, solistimiun ; nam a solo, id est, 
terra. ' Ctnn ofFa jam ex ore pulli 
deciderat, turn auspicanti tripudinni 
solistimum nuutiabatur.' Cicer. Idem 
et sonirium dictum a sono qiiem ede- 
bat cum caderet, vel offa, vel arbor, 
vel saxiim, vel aliud quid. Servius 
Danielis in illud, ' tremere omnia 
visa repente,' ' Hoc auguriinn,' in- 
quit, 'juxta auguratcm discipiinam 
dictum est, quod appeilatur tripu- 
dium sonivJHui, ad quod pertinet si 
arbor spoiile ladicibus cadat, si terra 
Delpli, el Var, Clus. Pomp, 



tremat, quod hie ^neae factum os- 
tendit, antequam vocedivina respon- 
sa perciperet.' Infra pro, Quce ncc 
proi vitio humanive caidanturve, legen- 
diim, quce nee pra vitio humanave vi 
cadanturve, ^c. Nam id est, quod ait 
Servius supra, ' si arbor sponte radi- 
cibus cadat.' Vide infra ' sonivio.' 
Idem. 

^ Sollo] At soUus a Grapco ii\os, to- 
tus. Idem. 

y Suasa ijuoque] Hunc Lucilii ver- 
sum sic legit Douza, Suasa quoque 
omnino redimit non solla dupondi. Sed 
dirimil retinendnm, et hunc versuni 
alleri, qui in Sicyonia legitur, sic con- 
tinuandum censio : Et pedibus lata 
.Sicyonia demit honesta Suasa quoque 
omnino dirimit non solla dupondi. Se- 
quebatur nomen ad quod adjectivum 
suasa pertinebat : <Ie ' suaso colore' 
vide infra ' suasiim.' Idem. 
Fest. 3 K 



882 SEXTI POMPEII FESTI 

re curiora :'° ^ et solliferreum/ genus teli totum ferreum : 
sellers etiara in omni re prudens ; et solemne, quod om- 
nibus annis prasstari debet. 

Sollo Osce dicitur id quod nos totum vocamus. [Paul. 
Livius :" Solliferreum genus teli, id est, totum ferreum. 
Sollers etiam in omni re prudens, et solemne, quod in 
omnibus annis prajstari debet. 

Solox, lana crassa, vel pecus lana contectum. Titinius : 
Lana soloci ad purpuram data : et Lucilius : Pascali pe- 
core et montano hirto,"^ atque soloce. 

Solox,'' lana crassa, et pecus, quod passim pas- [Frst. 
citur non tectum. Titinius in Barathro :'5 <= ego ab lana 
soloci ad purpuram data : et Lucilius : Pascali '-^ pecore, 
ac montano, hirto, '^ atque soloce. 

Solum/ terram. Ennius libro tertio : Tarquinio dedit impe- 



10 Vet. lib. curiosa.— 11 Vir doct. in marg. ed. Seal, conjicit Litdlius.— 
12 Ead. ed. hirco. Pro atque vet. lib. habet hircoque.—U Vet. cod. Barrato. 
— 14 Id. Pastali. — 15 Id. hirco. 



NOT^ 

z SolUcuria, in omni re curiora'] For- lax, pro sqiialido, qtiale solet esse pe- 

san, sollicurio in omni re curiosus. cus quod in montibus pascitur non 

Sciiptum fiierat curios, unde facile tectum. Inde factum, ut solox lana 

fsicUim curiosa, curiora. Idem. dicatur crassa non carminata. Gloss. 

a Solliferreum'] Livius lib, xxiv. ' solox, epiov iraxi.' Inde Symmachus 

Ut omissis solliferreis phalaricisque lib. i. Ep. 1. * Quare elaboratam soloci 

gladios strinxerunt, tunc velut redin- filo accipe cantilenam.' Dae. 

tegrata est pugna.' Idem. "= Titinius in Barathro] Titinii Ba- 

b Solox] Glossarium : ' Solox, U- ratlirum citat Fl. Sosipater. Nonius 

phv, Koi iraxvs.' Lege, ipiof Tcaxv. Ter- etiam non semel. Idem. 

tullianus in scholastica oratione de "^ Sohnn] Non terra tantum, sed 

Pallio: 'Endromidis solocem aliqua mare, aer, solum dicitur. Servius ad 

luultitia synthesi extruxit.' Jos. Seal. illud v. ^neid. * Sabtrahiturque so- 

Solox] Proprie pecus intonsum, lum,' ' Solum," inquit, ' unicuique rei 

quod passim pascitur, et non tectum, quod subjacet, unde est solum navis 

a solus, totus, quod sit cum tota lana. mare, et aer avium.' In priori ver- 

Lucil. ' Pascali pecore ac montano, su Ennii, ' Sola regni,' sola non tarn 

Lirto atque soloce.' Pascale pecus, terras videtur significare quam solia. 

quod passim pascitur : ut ' pascales Idem. 
Gallinae.' Montanum, hirtum, ac so- 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 



883 



rium, simul et sola regni: et aliubi :"^ Sed sola terrarum 
postqnam permensa parumper. 

Solum, terram. [Paul. 

Sonivio/ sonanti. 

Sonivio significat in carmine saliari et augurali so- [Fest. 
nanti. Soniwium '7 inpudium, at ait Appius Pulcher, quod 
sonet, cum pullo exci^Wi puis (\\ididimpedive ex ore. 

Sons, nocens : Insons, innocens. [Paul. 

Sons/ nocens, ut ex contrario, Insons, innocens. [Fest. 

Sonticura ^ morbum in duodecim significare ait ^lius Stilo 
certura cum justa causa, quern nonnulli putant esse, qui 
nocent,'^ quod sontes significet nocentes. Neevius ait : 
Sonticam esse oportet causam, quamobrem perdas mu- 
lierem. 



IG Vir doct. conjicit a/j7>«. — 17 Vide Notam Scaligeri infra.— 18 Lcgen- 
durii nionet Dae. qui nocet, vel qui noccat. 



NOTiE 



« Soniviol Utitiir hoc verbo Cicero 
in epist. ad Caecinuam lib. vi. epist. 
vlnt. Aug. 

Sonivio] Cicero Caecinnae : ' Neqiie 
ex tripudiis solistiniis, aut soniviis 
tibi augiuor.' Plinius de niicibns 
juglandibiis : ' Quas causa eas cuptiis 
fecit religiosas, tot modis foetii muni- 
lo : quod est verisimilius, quam quia 
cadendo tripiidium soiiiviiun faciant.' 
Manifesto enore legitur in viilgatis 
I'linianis, svnumve faciunt. Servius 
Danielis in illiid : ' treinere omnia vi- 



nivium tripudium dicitur, ut ail Pul- 
cher, quod sunet : ut cum pullo excidit 
puis, quadrupedice aliquid ex ore. Vide 
' Solistimuni.' Jus. Seal. 

f Sons'] Sons nocens, ut ex contrario, 
insons, innocens. Ausonius in Teclino- 
pwgnio : 'Si bonus est insons, con- 
trarius et malus est sons.' Dae. 

g Sonticum] Glossarium : ' Sonticns 
morbus, lepa v6ffos.' Ant. Aug. 

So7dieiim] Infra : Sonlicu causa di- 
citur a morbo sontico, qui quid gtren- 
dum agere non permiitil. Cato de regis 



sa repente,' ' Hoc auguriuni,' inquit, Altali recligalibus. Keliqua non potiii. 

'^uxta auguraleni disciplinani dictum Jos. Seal. 

est, quod appellatur Tripudium so- Soniieuin morbum] Qui vera causa 

nivium : id est, a sono. Ad quod est cur quod agendum erat, agerc dc- 

pertinct, si arbor sponte radicibus sistimus, quare a Festo optime sonti- 

cadat, si terra tremat, quod hie IE- cus exponitur certiis, cum justa causa. 

neae factum oslendit, antequam voce Inde Horat. sonticam cliiragram 'jus- 

divina rcsponsa pcrciperct.' Ha;c il- tani ' dixit Sat. 7. lib. ii. ' Tostquaui 

le vctustissimus interprcs. Dae. iHi j"sta chiragra Contudit articnlos.' 

Sonivio] Infra: Sonivio signif eat in De morbo sontico vide GcHium lib. 

Carmine Saliari, item in commcnlario XVI. c -1. et lib. xx. c. 1. Vac. 
augurali, sonanti, Aliud caput : So- 



884 



SEXTI POMPEII FESTI 



Sonticum, justum. Naevius : Sonticam esse opor- [Paul. 

tet causam, quamobrem perdas mulierem. 
So)itica causa dicitur a morbo sontico propter quern [Fest. 

quod est gerendum agere desistimus. M. Porcius Cato de 

re A. Atili : Quid dicam causcc extitisse, timidusne sis an 

impedimento tibi causam sonXicaiQ fuisse ? 
Soracum '9 est, quo ornamentaportantur scenicorum. [Pah l. 
Soracum p dicitur, quo oxndixaentu portuntur scenico- [FiiST. 

rum. Plau^MS in Persa : LiOrotum icillum plenum sorra- 

cum habeo. 
Sororiare ^° ' mammee dicuntur puellarum, cum piimum tu- 



19 Vet. lib. Sacrum, vel Sorracum, Alii Saracum. — 20 Vet. cod. Sororaricc. 



NOT/E 



'' Soracuni] Refertiir, tit opinor, a 
Festo versus Plaiiti in Persa : ' Li- 
bronim enini ecce ilium plenum sor- 
racum habeo.' Sed verbum, eniin, 
non agnoscit Festns, et pro ecce i^xm, 
sive eccillum, icillum scripsit librarius ; 
quod in margine notatum esse video 
litera R. Varie hoc nomen scriptum 
reperi. Nam Quintilian. lib. vmi. 
c. 3. refert Ciceronem in Pisonem 
scripsisse : 'cum tibi tota cognatio 
in serraco advehatur,' Et Vitruv. 
lib. X. c. 1. ' Portationes eorum non 
essent, nisi plauslrorum, aut sarra- 
corum per terram, navicularum per 
aquam inventae essent machinatio- 
iies.' Juven. Satyr. 3. * Longa corus- 
cat Sarraco veniente abies, atque al- 
tera piuum Plaustra vehunt :' et 
Satyr. 5. ' Frigida circuniagunt pigri 
Sarraca Bootae.' Ulpian. sub titulo 
ad L. Aquil. c. 29. * Quia parvi refert 
navem immittendo, aut serraculuni 
ad navem ducendo, an tua manu 
damnum dederis.' Quern locum non 
intelligentes, pro serraculo, servaculum, 
vel verricuhim, vel guhcrnacnlum, vel 
fcraculum ediderunt. Ant. Axis,. 

Soracum] Alii Sarncum. Glossari- 



um : ' Sarraca, dfjLa^a.' Jos. Seal. 

S'lructan] A Gra^co adpuKos, de quo 
sic Pollux : adipaiios 5e irapa. rotj (cco- 
;uco5o7ryiors ovTU)s wvofJid(Tdri rh ayye'iov 
iv ^ TO. (XKivi) tSiv vTTOKpnQiv. Id est, 
•Soracum autem apud comoedosita di- 
citur vas in quo portantur histriouuni 
oruamenta.' Idem est soracum ac sa- 
racum, quod in Gloss. exj>onitur ve- 
hiculiim : quare dicendum est,primo 
soracum dictum vehiculum in quo 
corbis erat, vel aliud vas ad omnes 
res recipiendas, postea vero quodvis 
vehiculum quo onera portantur. Ju- 
venal. Sat. 3. ' Longa coruscat Sara- 
co veniente abies.' Neque audien- 
dus Salnias. qui diversum tacit, Va- 
rie aulem scriptum invenitur illud 
nomen, soracum, saracum, sarracum, et 
seiracum. Sed ubicumque vel sarra- 
cum legitur vel serracum, rescriben- 
dum puto saracum, vel soracum. Nam 
saspe mutatur in a. Dae. 

' Sororiare] Sunt qui Plauti versum 
ita legant: Tunc papilla primum soro- 
riubant : illud volui dicere fratercula- 
bant: alii, ut Faiirnxis, legunt, primn- 
lum, propter versum senarium,qui in 
eo verbo desiuit. Vide ' Fratrare.' 



DE VERBORUM SIGNIFICATION E LIB, XVII. 885 

mescunt, ut fraterculare puerorum. Plautus in Fiibola- 
ria : ' Tunc sororiuhant papilla3 ^ximidum, sed illnd voliii 
6iceYe,fralerculaljant, quid opus est verb/5 midtis. 

Sororiare ^ mammae dicuntur puellarura, cum pri- [Pau l 
mum tumescunt. 

Sororium tigillum appellabatur locus sacer in honorem Ju- 
nonis, quern Horatius quidam statuerat causa sororis a 
se interfectae, ob suam expiationem. 

Sororium tigillum'' appellatur hac de causa: ex [Fekt. 
conventione TuUi Hostilii Regis et Metii Suffetii ' ' da- 
cis Albanorum, Tiigemini Horatii et Curiatii''^ cum di- 
micassent, ut victores sequeretur irapcrium, et Horatius 
nosier exsuperasset, victorque domum reverteretur, ob- 
via soror, cognita raorte sponsi, sui fratris manu occisi, 
aversata est ejus osculura ; quo nomine Horatius interfe- 
cit eam : quanquam a patre absolutns sceleris erat, ac- 
cusatus tamen parricidii apud Duumviros, damnatusque, 
provocavit ad populum, cujus judicio victor duo tigilla 
tertio superjecto, quae pater ejus constituerat, velut sub 
jugum missus subit, consecratisque ibi aris Junoni So- 
rorias et Jano Curiatio, liberatus omni noxia sceleris est 
auguriis approbantibus ; ex quo sororium id tigillum est 
appellatum. 



1 Vir (loct. in martr. ed. Seal. conj. Frivolaria. — 2 Vet. lib. Sororice. — 
3 Vet. cod. Metri fusitii. Vide inf. — 4 Vet. cod. Curali- 



NOTyE 

Aiit. Aug. cidit ; qiiare ai)ud Diuiiiiviros con- 
.S'orociarc] Plautus Fribnlaria: 'tunc deninatus, ad populum provocavit, 
papilla! i)rii)iilus Fiaterciilaliaut : il- ubi patiiis bRiyniis coudoiiatiis, ab 
liid volui diccre Sororiabant : cpiid eo cxpiaudi gratia sul) tifjilluni mis- 
opus est verbis i"' .Jos. Seal. sus, (juod nunc quotpic via' supposi- 
.S'ororif/re] Vide ' P'ratrarc.' Dae. tuui, sororium appellatur.' Soioriuui 
" Sororium tiifiUum'] Aurel. Victor tigiiluui in regione fjuarta coiiocat 
do viris illustribus: ' Et cum spoliis Victor. Idem. 

onuslus redirct,' (Horatius) ' soro- ' /»/e<u .S'H/fdu] Ita sa?po scriptiini 

rem obviain liabnit, qua^ viso paluda- invenitur hoc nonien, scd uhiipie re- 

nuMito sponsi sui, (pii nnus ex Curia- scribcndnin Hlelii I'ufelii. Nam iov- 

tiis erat, flere ccepil: frater cam oc- rpiTwv Grscci vocant. Jdem. 



886 SEXTI POMPEII FESTI 

Sors'^ct patrimonium significat, unde consortes [Paul. 
dicimus ; et Dei responsum ; et quod cuique accidit in 
sortiendo. 

Sors et patrimonium signijicat ; unde consortes dicimus, [Fest. 
et Deis ^ res-ponsum, et quod cuique accidit in sortiendo. 

Scrutillus^" venter suillus condito fane expletus. [Paul. 

Scrutillus appellahatur venter suillus, condito Jarre [Fest. 
expletus. Plautus : venter suillus 7 dicam suo nomine scru- 
tillum ego me hodie . . • -si quid esset co- 
mesa, farte biberem 

Sos ° pro eos antiqui dicebant, ut Enniiis libro primo : Con- 
stitit inde loci propter sos Dea Dearum.^ Et libro tertio ; 
Circum sosque sunt magnEe gentes opulentae. Libro sep- 
timo : Dum consent terrere minis, hortanturve sos. Li- 
bro undecimo, contendunt Graios p Graecos memorare 
Solent sos : interdum pro suos i ponebant, ut cum per da- 
tivum casum, idem Ennius eflert : Postquam .lumina sis 
oculis bonus Ancus reliquit. 

Sos pro eos antiqui dicebant, ut Ennius : Constitit [Paul. 
inde loci propter sos dea 9 dearum. Sos interdum pro 



5 Vir dort. in marg. ed. Seal. Dd.—6 Ead. ed. in contextu liabet Sortu- 
iUlus.—7 Ead.ed. sullus. Vide infra.— 8 Vet. lib. dea diarum. Vet. cod. 
dla dearum. Vide infra.— 9 Vir doct. in marg. ed. Seal. conj. dia. 

NOT/E 

'" Sors] Vide * desertiones,' et ' Ere- " Sos] Dia Dearum, Sla eeduv. Lege 

turn.' Sic Greecis KXrjpos, et pro hap- altenim versnm ita, Circum sos qua; 

reditale, et pro Deornm responsis sunt magncB gentes opulenta . Et: Dum 

sumitur, et pro eo quod cuicpie in censent terrere minis, hortanlur ei sos. 

sortiendo contigit. Tdem. Et : Contendunt Graios, Gr<r cos memo - 

" ISartutilliis] Veteres editiones, rare soknt sos. Jos. Seal. 

.Scrwii/Zus : quod vernm est. Isidorns. p Contendunt Graios] Vide post 

' Scrutillus, ventricuhis fartus.' Jos. ' Reginm.' Dae. 

Seal. 1 Interdum pro suos] Ennius lib. 

Scrutillus] Piauti locus deploratus. vii. 'Preni sunt soliti sos sacrifieare 

Lego l-amen si quid essem, ^c. Scru- puellos.' Cornutus in Sat. i. Persii : 

tillus a scrutulus. Gloss. Isidori : ' Sis pro suis apud antiques poneba- 

• Scrutulns, ventricuhis fartus.' Scru- tiir, et sos pro suos, sas pro suas, 

tuliis autem a scrutus sive scrutum. detracta m litera.' Vide 'sas.' Idem. 
Dae. 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 887 

suos ponebant. Per dativum casum idem Ennius effort : 

Postqiiam lumina sis oculis : pro suis. 
Sospes salvus. Ennius tamen sospitem pro servatore po- 

suit. 
Sospes '^ signijicat apud onines fere iixxctores salvum: [Fkst. 

Afranius in EpiA/o/^/ : Di te sospitem servent tuis. Virgi- 

lius lib. VIII. ^tieidos : Maxime Teucrorum ductor, quo sos- 

pile numquani. En/////s in ..... . 

parentem, at patjice Di servaie sospitem. Att/?/s in . 

. . si rite ad patr/am sospes pervenisset. Ennius xidetnr 

sertatorem signijicnre. 
Sospitare^ est bona spe afficere, aut bonam spem [Paul. 

non fallere. 
Servatorem signi^Cixxe, oim dixit, quo sospite liher; [Fest. 

ceterum sospitore Ferrius ait esse bona spe nfficere, aut 

bonam spem non falle;'e. 
Spara minimi generis jacula a spargendo dicta. [Paul. 

Lucilius: Turn spara, turn murices portantur tragula 

porro. 
Spara ' parvissimi generis jacula, ab eo quod spar- [Fest. 

NOT^. 

^ Sos . . .] Sospes salvus . . . aiitem pro servatore. Vide ' sispes,' 

. . . omnesfere aufugcrunt sospiies. Dae, 

Afranius in Epistola: Di te sospitem ' Sospitare^ Sospitare, pro bona 

servent tuis, Pacuvius in Teucro : max- spe afficere, quod hie dicitiir, ego rc- 

ime Teucre nun- ptri in versiciilo Lnciliaiio ex lib. 

quam. Ennius in . . . . parentem xxviii. ' Sospitat, iiiipertit salutem 

et patriam Di servate sospitem. Attius pliirimam, et pleiiissimani.' Jos. Seal. 

in . . . . si rite ad patriam sali:us Sospitare^ Hare ante spara proxime 

et sospes pervenisset. Ennius. Vid. . collocanda sunt. Fallitur antem \'er- 

, . . Jos. Seal. r\\\s, mn\ntcv\)\vtaU\r bona spe nfficere, 

Sospes] Quae desunt in fine, male vel, fyc. Quasi esset a awa et spcs, 

post Epitomei) Pauli de verbo sospi- quod ridiculum : sospitare est a sospes, 

^^^t' rejecta sunt. Quare cerium est et significat, servare, salvare. Catul. 

ea liuc reduci debere, et sic cum su- in Carmine Sa>rul. ' Ancique, ut so- 

perioribus conjungi. E7inius videtur lita es, bona Sospites ope gentem.' 

sertatorem significare, cum dixit, quo Dae. 

sospite liber. Ceterum sospitare Verrius ' Spara] Giossae : 'Spams, e?5os 

ait esse bona spe afficere, aut bonam aKovriou.' Varro apud Servium qui 

spem non fallere. Hapc F'est. supra in est in schedis: 'Sparum, missile, a 

verbis Ennii et Atlii nihil dcesse vi- piscibus ducia simiiiludine, qui Spaii 

dutnr priLter nomen fubiil.r. Sospes vocantur.' Jos. Seal. 



888 SEXTI POMPEII FESTI 

gantur dicta. Liicilius satirarum I . . . . turn 
spara, turn murices,^^ porta)itur tragula porro." 

Spatiatorem," erratorem. Cato in M.'^ Coelium, si se ap- 
pellavisset: In coloniam me hercules scribere nolim, si 
Triumvir '^ siro, spatiatorem, atque Fescenninum. 

Spatiatorem pro erratorem Cato posuit. [Paul. 

Speciem "" quam nos dicimus, slhg Graci dixerunt : [Fest. 
P/rtton quidem ideam, wohis species pro eadem pomiwT. 



10 1(1. ibid. rHWJces. — 11 Ead. gA. pnrvo . .. tiatorem, erratorem, Cato,Sfc, 
-12 Vet. cod. Ar. — 13 Ed. Seal. T/nt/nrirum. 



NOTiE 

Spam] Apiid Lucil. Sed pro rmi- rio : inde staticnlos dare, verba fiin- 

rices rescribendiim rumiccs : nam et dere.' Qnidam lib. liabent Ccecilium; 

supra in ' nimcx' liunc Liicilii locum sed corrupte. Staticuli sinit salta- 

laiidat Festns. Inde hie natiis error, tiones statarite queedam non perinde 

postreiiia scilicet litera vocis <!<m ge- motoriae : quales erant in eo chori 

minata pro turn rumices eft'ecit turn genere, quod aTaffifiov a Greecis vo- 

murices. De sparo sic Servius P. caliir : vel staticuli a parte saltatio- 

Danielis: 'Spams est rusticnm te- nis diciintur, in qua statur, nam eti- 

liim in modiun pedi recurvnm. Sal- am a saltationis spatiis, ut qnidam 

Itistius : Sparos aut lanceas, alii prae- censent, spatiatorem vocavit idem 

acutas sudes portare. Varro ait spa- Cato Coelium. Sed satins sit eum er- 

riim telum missile, a piscibus ducta ratorem intelligere, quern eundem et 

similitudine, qui spari vocantur. Alii Fescenninum a versibus Fescenninis 

spams a spargendodici putant.' Isi- obscrena; lasciviae appellavit. Turneb. 

dor. lib. XII. ' Nam sparns est telum lib. xvii. cap. 10. Due. 

rusticum missile a spargendo dictum.' '^ Speciem] Cicer. in Oratore ad M. 

Due. Brutum sect. 3. ' Has remui fornias 

" Spatiatorem'] Macrobius lib. in. appellat ideas ; ille non intelligendi 

* Sic nimirum M. Cato senatorem non solum, sed etiam dicendi gravissinius 

ignobilein Ca'cilium spatiatorem et auctor et Magister, Plato : easqiie 

Fescennium vocat, eumcpie staticnlos gigni negat, et ait semper esse, ac 

dare his verbis ait : Descendit do ratione et inteiligentia co!itiiicri : 

canterio : inde staticulos dare, ridi- cetera nasci, occidere, fluere, labi, 

culariafundere.' Jos. Seal. uec diutins esse uno et eodem statu.' 

Spatiatorem] Per spatiatorem et Fes- Et lib. i. Academ. quaest. sect. 8. 

cenninum, Coelium intelligebat Cato. ' Mentem volebant rerum esse judi- 

Macrob. lib. iii. cap. 11. 'Sic nimi- cem : solam censebant idoneam, cui 

rum M. Cato Senatorem non ignobi- crederetur, quia sola cerueret id, quod 

lem Coelium Spatiatorem et Fescen- semper esset simplex, et uniusmodi, 

ninum vocat, eumque staticulos dare ettale, quale esset. Hanc illi ideam 

his verbis ait : Descendit de Cante- appellabant, jam a Platone ita nomi- 



DE VEREORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 889 

Spcctio ' in auguralibus ponitur, pro aspectione, et nun- 



NOT/E 



natam : nos recte spccicni possunius 
dicere.' De Ideis Piato in Parmc- 
iiiile, obscinissimo illo qnidem, seil 
iitiiissinio Dialog, si qnis ejus tene- 
bras intelligentia sua quasi solefiiga- 
verit. Idem. 

> Speciio] Locus difficilis, et fov- 
tasse mendosus. Sciendum est au- 
gmes alios habere aspeciionem : et 
7iHnliatio7ietn ; alios aspectionem tan- 
tiim. Magistratiis auteni liabeie aii- 
spicia, inspectionem, sive spectionem, 
et obnuntiationem, Cicero Philip, ii. 
' Quod te sacerdotii jure facere posse 
dixisti, si Ans;nr non esses, et Con- 
sul esses, minus facere potuisses ? vide 
ne etram facilius : nos enim nuntia- 
tionem solum habemus ; Consules et 
reliqui niagistratns etiam spectio- 
nem.' Idem lib. III. de Legib. ' O ni- 
nes niagistratns aiispicia, jndiciaqne 
habento.' M. Messalla apiid Gell. 
lib. XIII. cap. 14. et 15. ' Patriciornm 
auspicia in diias sunt potestates divi- 
sa: maxima sunt Consulum, Prajto- 
rum, Censorum. Reli(iuorum nia- 
gistratuum minora sunt auspicia. 
Consul ab omnibus magistratibus et 
romitiatum, et concionem avocare 
potest. Et in edicto Consulum, quo 
edicnnt, quis dies comitiis centuriatis 
futurus est, scribitur ex veteri forma 
per|)etua : ne quis niagistratns minor 
de coilo servasse velit.' Ex his igi- 
tur dicendiim est hoc loco I'\;stinn 
vohiisse, non posse augurcs impedire 
nuntiando magistratus, sed habere 
spectionem, hoc est, aspectionem au- 
gurii, et nuntiationem, lioc est, re- 
nuntiationt'ni ejus augurii: tunc per- 
tinet ad magistratum, qui habet au- 
spicia lit videat, an iis auspiciis rem 
gerere velit. Vidend. Cic. lib. i. et 
II. de Divin. Varro lib. v. de Ling. 
Lat. Ant, Aug. 
Speciio} Profligatissiinus locus, ac 



niultis vulneribus confcctus. Non so- 
lum enim corru|>tus, sed inancus, ac 
parte sni non parva trniicatiR. Fosti 
sententia h?ec videtur fuisse : Spectio 
in Ang'.iralibus ponitur pro aspectione. 
Spectio, et mmtiatio data erat iis ma- 
gistratibus, qui oinne jus atispicio- 
runi habent : auauribus spectio duu- 
taxat, quorum consilio rem gererent 
magistratus, non ut possent impedire 
nuntiando quaecumque vidissent, at 
iis spectio sine nnnlialione data est. 
Hoc videndnm est in his verbis, nnn- 
tiationcm duplicem esse : nuntiationem 
augurii, quam habebat solum, cui 
spectio erat, hoc est, augur, et nuntia- 
tionem avocandse concionis, quam so- 
lus habebat, qui omne jus auspicio- 
rum habet, hoc est, major magistra- 
tus, quae vocabatur obnuntiatio. Cum 
Philippica II. dicitur augures habere 
nuntiationem, est jus tantuni nunti- 
audi magistratui de en quod viderit. 
' Consules habere spectionem, quam 
et Augures habeant, et obnuntiatio- 
nem quam Augures non habebant.' 
Invenies tamen Obnuntiationem posi- 
timi pvo nuntiatione : ut in primo de 
Divinatione : ' Non in eo,' inquit, 
'est culpa, qui obnuntiavit: sed in 
eo qui non paruit.' Jos. Seal. 

Spectio in aug'uralibns] Verum est 
quod ait Festiis, sj)cctionem, hoc est, 
aspectionem augurii duutaxat augn- 
ribiis datam, nuntiationem vero cum 
spectione iis magistratibus qui omne 
jus haberent auspiciorum, puta Con- 
sulibus, Censoribus : per nuntiatio- 
nem antem hie intelligejus avocandao 
concionis, qua' vocabatur obnuntiatio. 
Alia quippe erat nuntiatio, (|uam ha- 
bebant augures, et nihil aliud erat 
quam jus nuntiandi IMagistratui de eo 
quod vidcrant. De hac Cicer. Phi- 
lippica II. sect. 32. ' Quid enim istue, 
quod tc sacerdotii jure facere posso 



890 



SEXTI POMPEII FESTI 



tiato : quia '+ omne jus sacrorum habent, auguribus spec- 
tio duntaxat, quorum consilio rem gererent magistratus, 
non ut possent impedire nuntiando, quae cum vidissent 
satis, spectio sine nuntiatione data est, ut ipsi auspicio 
rem gcrercnt, non ut alios impedirent nuntiando. 

Spectu ^ sine prsepositione Pacuvius in Duloreste usus est, 
cum ait : amplius, '^ rubicund© colore, et spectu protervo 
ferox . . 

Spectu "^ sine praepositione Pacuvius posuit. [Paul. 

Specus ^ foeminino genere pronuntiabant antiqui, ut [Fest. 
metus, et ncpos : tara Hercules, quara masculino stirps, 
aut'7 frons : ut Ennius : Turn casu '^ •* sub monte altae '^ 



11 Vir dort. in niarg. ejnsdem ed. conjicit Us qui. — 15 Ead. ed. amjilus. — 
16 Vir doct. ibid. conj. Specto. — 17 Vet. cod. stirpis, ul. — 18 Vet. cod. causa. 
Vir doct. conjicit cava. — 19 Vet. cod. alte. — Vir doct. conj. monies late. 



NOTiE 

dixisti, si angiir non esses, et consul * Specus'] Ennii versus fnit lib. xvr. 

esses, minus facere potiiisses? vide Anna!, ut refert Priscian, lib. vi. 

ne etiam faciliiis. Nos enim nnntia- ' Turn cava sub monte late specus in- 

tionem solum liabemus : cousules et tns patebat.' Sed melius refertur a 

reliqiii maj;istratus etiam spectio- Nonio : ' Concava sub niontes late 

nem.' Invenies tamen obnuntiatiouem specus intus patebat.' Aitt. Aug. 

j)ositam pro nuntiatione. Ut in primo Specus] Pacuvius Cinyse : ' Est 

de Divinatione : ' non in eo,' inqnit, ibi sub eo saxo penitus strata arena 

'e8t culpa qui obnuntiavit, sed in eo ingens specus, Solis qu£e exortu ca- 

qui non paruit.' De spectione Varro pessit c;indorem, occasu nigret. II- 

lib. V. de L. L. ' Spectare dictum ab lud incipio saxum tentans escendere 

specio antiquo: quo etiam Ennius verticem In summum : deinde in om- 

nsHS : Vos epulo postquam spexit. nis partis prospectum aucupo.' Jos. 

Et quod in auspiciis distributum est, Seal. 

qui liabeant spectionem. qui non lia- Specus] Hoc nomen trium gene- 



beant, et quod in auguriis auguresdi- 
cunt, avera specere.' Vide Manut. 
de rebus per epistolam qua-sitis lib. 
I. Ep. 9. Dae. 

^ Spectu] Apuleius lib. iii. Met. 
' Obliquato tamen spectu rem admi- 
rationis maxinice conspicio.' Locus 
Pacuvii sic integer : ' Hiccine est 
quern gratia tbrmas ante omncs nobi- 
litat viros, Amplus, rubicundo colo- 
re, spectu protervo, ferox, caperata 
fronte ?' Idem. 



rum fuit. Mascul. ut Ennius in Ly- 
tris : ' Inferum vaslos specus.' Fce- 
niinini, Pacuv. in niptris : ' Advenio 
scrupulosam specum.' Neutri Virg. 
VI. iEneid. ' Hie specus horrendum,' 
&c. Dae. 

^ Turn casu] Hie Ennii versus sic 
legiturapud Priscianum lib. vt. 'Turn 
cava sub monte late specus intus pa- 
tebat.' Et apud Nonium rectius : 
' Concava sub montis late specus in- 
tus patebat.' Idem. 



UE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 891 

specus intus patebant :^° et Pacuvius in Chryse : Est ibi 
sub eo saxo penitus strata harena ingens specus. 

Speres '^ antiqui pluraliter dicebant, ut Eunius lib. secun- 
do : Et semel efFugit '^ speres ita funditus nostras : et li- 
bro sextodecimo : Spero, si speres quicquara prodesse 
potis sunt. 

Spetile ' * vocatur infra umbilicum suis, quod est carnis, 
proprii cujusdam habitus, exos, qua etiara antiqui per se 
utebantur. Plautus enumerandis vilibus ^ obsoniis in 
Carbonaria sic meminit : Ego pernam, sunem, sueres,' 
spetile, + callum,!' glandia. 

Spetile*^ caro quaedam proprii cujusdam habitus [Paul. 
infra umbilicum suis. 

Spicit^quoque sine prsepositione dixerunt antiqui. [Fest. 



20 Vet. cod. in jus pntehat. Vir doct. inttis patehat. — I Vett. edd. Spectile\ 
— 2 Ed. Seal, in enumerandis. Pro vilibus vet. cod. villis. Vir doct. in 
marij. ed. Seal, conjicii suillis. — 3 ' Sneres quid sit ignoro. Scribpndnni for- 
tasse sumenque Verris.' Ant. Aug. — 4 Vet. lib. spectile, — 5 Vet. cod. galium. 
— G Vet. lib. Spectile. 

aOTJE 

' Speres] Varr. 6vos \vpas. * Qui- to liquet, cum dicit antiques earn vo- 

bus suarn delertet ipse amasiam, Et cem per se posuisse : spetile Graecis 

aviditatom speribus lactet suis.' Vide rli IjTpou vel rh viroKoiMou. Dae. 
Nonium. Idetn. f Spicit] P.'aut. iii Milite : ' Flaf;i- 

"^ Et semtleffugit] Ennii versuni sic tiuin est, si nihil mittetur, quo super- 

commodius Meruia: cilio spicit.' Ant. Aug. 

Et semel effugit speres ita funditus Spicit] Ut Veteres dicebant pio 

nostras. Idem. spicit. Plauti versus est ex Jlil.Glor. 

<= Spetile] Vel ut nonnuUae editio- act. ni. sc. 1. ' Flagitium est, si ni- 
nes .Spectile, est rb ^rpov, vel rh imo- bil mittetur, quo supercilio spicit !' 
Ko'iKiov. Jos. Scul. male tpii specit. Ennii versum infra 

.Spetile] Pro spectile, ut antiqui di- legunt quidam, Quos uhi rex puulo 

cebant: est enim a specio, quippe spexit de collibus celsis ; vel, Quos 

quod ea pars propter pinguedinein ubi rex sedulo spexit de contilms celsis. 

in primis sit spectabilis. Versus Scali^or : Quos nbi rex pullos spexit 

Plauti, Ego pernam, sumen sucris, spec- de corlibus celsis. Sane eundem hunc 

lile, callum glandia. Sueris antique Ennii versuni Varro videtur addu- 

pro suis. Quidaui legunf. Ego per- cere lib. v. de L. L. ' Sjx'ctare dic- 

nam, sumen sueris spectile, Hfc. Ita ut tnin ab specio anti(|uo : quo etiani 

.»pec<jie sit adjcctivumquod ad SMuien Ennius usus : Vos epulo postquani 

referafur ; sod manifesto coritra Fes- spexit.' Ita ut non male (juivis le- 

ti nienteui, ut ex ejus iutcrprctanien gendum putet, Quos epulo posttjuam 



8J)2 



SEXTI POMPEII FESTI 



Plautus : Flagitium est si nihil raittetur, quae supercilio 7 

spicit et spexit. Ennius libro sextodecimo : quod ubi 

rex paulo ^ spexit de contibus 9 celsis. 
Spiciunt s antiquos dixisse sine prapositione testis est Cato in 

ca, quam kabuit contra Thermum '° de, septem hominibus, 

ut solent evitare .S'owivios, nisi qui sempiterni sunt, quos 

dum occurrant, ne spiciunt, neque ratos esse volunt. 
Spiciim ^ masculine antiqui dicebant, ut hunc stirpem, et 

banc amnem. Versus est antiquis : quasi messim per 

missim unumquemque spicum collegit. 
Spinther' vocabatur armilla genus quod tnulieres antiquEe 

gerere solebant brachio summo sinistro. Plautus : Jubeas- 

que spinther novum reconcinnarier. 
Spinter armillae genus, quo mulieres utebantiir bra- [Paul. 

chio summo sinistro. 
Spintyrnix, genus avis turpis figuras : ea Greece a-Triv^afig 

dicitur. 



7 Vet. cod. supercUo. — 8 Vet. lib. rex . . , dulo. Vet. cod. spdido.—Q Vir 
fleet, in mar^. ed. Seal, conjicit pontibus. Vide Not. infra. — 10 Ed. Seal. 
quam kabuit Q dc Thernmm de. 

NOTiE 

spexit de cortibus celsis ; vel, qiiod bus contra Thermum ' citatnr a Fes- 



magis placet, Quos iihi rex epulo spexit 
de cortibus celsis. Varro enim, ut om- 
nes nonint, saspissime tcstimonia Ve- 
terum ita solet addncere,ut pleraque 
verbis snis ennntiet, illiid tantnni 
quo de agit veibnm posnisse conten- 
1ns. Inppte Schegkius, Quos ubi rex 
epulo spexit decolibus celsos. Et inter- 
pretatur de ccena nbi modimperator 
celsos, id est, equites aspicit, non in 
veste coenatoria, sed in toga detrita: 
nam decotes togae detritae. Homo sa- 
gax scilicet. Dae. 

? Spiciwit] Antiquos dixisse in so- 
!iUa orationc testis est Cato in ea 
quam habuit de septem hominibus. 
Jos. Seal. 

Spiciunt'] Mendose de septan homi- 
nibus legitur pro de decetn hominibus. 
Nam 68epe Cato'de decern homini- 



to, nunquam vero de septem. Lego 
infra : Nee spiciunt, neque ratos esse 
tolunt. Dae, 

^ Spicuml IjegiUn spicus,ei spicum. 
Servius in i. Georg. ' Dicimns et hie 
spicus, et hoc spicum. Cicero in Ara- 
to : Spiciim illustre tenens insigni 
corpore virgo. Sed scire debemus in 
nsu esse a masculino utrumque nu- 
merum : a neutro vero raro, et tan- 
timi singularem inveniri,nam plurali 
nnsquam lee turn est.' Vide Nonium. 
In versa antique lege, quasi messor 
per messim, i^c. Idem. 

' Spinther] Plant, in Meneech. *Ju- 
beasque spinther novum reconcinna- 
rier.' Ant. Aug. 

Spinther] Grapcis aKpox^piov. Pris- 
cian. Plaiiti locus est ex IMensech. 
act. III. sc. 3. Dae. 



DE VERBORUM SIGNIFICATION L LIB. XVII. 893 

Spintyrnix'' est avis genus turpis figuroe, occursa- [Fest, 
trix artificum, perdita spinturnix : ea Graece dicitur, ut 
ait Santra, <n:iv^apl;. 

Spira dicitur,' et basis columnae unius tori, ant duorum, et 
genus operis pistorii, et funis nauticus in orbem convo- 
lutus ; ab eadem oranes similitudine. Pacuvius : Quid 
cessatis socii ejicere spiras spaileas ? Ennius quidem 
hominum multitudinem ita appellat, cum ait : Spiras le- 
gionibus nexunt. 

Spirillum" vocari ait Opillius Aurelius caprse barbam. 

Spirillum barba capraj appollalur. [Paul. 

Spondere putatur dictum, quod sponte sua, id est, voiun- 
tate, promittatur. 

Spondere " Verrius putat dictum, quod sponte sua, [Fest. 



NOT^ 

'' Spintijrnix] Desideratur nomen itainceiiflium faceret. Ea Aiistoteli 
Poetaj ciij us verba referuntur. Plant, dicitiir airivZaais, interqiie raras et 



aiiteni in Milite hoc verbo utitur. 
' Pitheciuin haec fstprae ilia, et Spin- 
turniciimi.' Plin. lib. x. cap. 13. ' Iii- 
cendiariam avem alii spinturiiicem 
vocant, sed ba?c ipsa, quae esset in- 
ter aves, qui se scire diceret, non iu- 
veni.' Ant. Avg. 

Spintyrnix] Avis incendiaria, cnnv- 
6ap\s, a scintilla quae Grspce ffirivdrtp, 
Plin. lib. X. cap. 13. ' Incendiariani 
avem alii spintyrnicem vocant : sed 



peregrinas aves recensetur. Dae, 

' Spira dicitur'\ Spira a Graeco cirel- 
pa, qno nomine dicuntnr circnli vel 
orbes non redeuntes in se, ut funium, 
serpentuni, SiC. Inde npira basis co- 
lumnae Vitruvio lib. xxxvi. c. 23. 
' In Ephesise Dianas aede primnin co- 
lumnis spirae subditee et capilella ad- 
dita.' Et genns operis pistorii Cato 
c. 77. * Spiram sic faoito.' Item ho- 
minum mullitudo, unde apud Hesycli. 



ha-c ipsa quae esset inter aves qui se a-rre7pa, irXrjOos, aTpdrevixa, Tay/nora. 

scire diceret, non inveni.' Spintyr- ' Spiia, niultitudo, coliors, ordines.' 

nicium diminutive dixit Plant. j\Iil. Idem. 

Gior. act. iv. sc. 1. ' Pithecium ha>c "' Spirillum^ Forsan quod crines in 

est prae ilia et spintyrnicium.' Ui)i moduin spira> intorti. Vel, idque ve- 

Salmasius spintyrnicem non avem, sed rius, quod spirae inde fierent ; funes 

quadrupedem esse dicit, sphingem enim olim ex pilis caprinis. Sed pro 

scilicet, additque quosdam Veterum spirillum in Catliolico legitur sliril- 

deaveesse interpretatos, (|uod Gfapci lian his verbis: ' Stirillum barba ca- 

alatas sphinges ex fabula pingerent, prae, et dicitur a stria, quoil pendet 

quas TEgyptii sine alls, ut erant re- ad modum striae.' Dc striis Vitruv. 

vera. Sed Salma«iiim fall) puto. Spin- Idem. 

tyrnix et incendiaria uvis dicta, quod " Sponderel A sponte, ut Varvo lib. 

de husto sudem tectis inferret, atque v. ' Spondere est dicere spondeo a 



894 SEXTl POMPEII FESTI 

id est, voluntate, promittatur. deinde oblitus, inferiore 
capite sponsum et sponsam ex Gra^co dictam, ait, quod 
ii (TTTovSaj interpositis rebus divinis faciant. Spondere 
antea ponebatur pro dicere, unde et respondere adhwc 
ma)iet, sedpostea usurpari coeptum est etiam in promissione 
alteiiiis. 

Spondere ponebatur pro dicere, unde et respondere [Paul. 
adhuc manet; sedpostea usurpari coeptum est in pro- 
misso. 

Sponsis bene," beneque volueris,° in precatione [Fest. 
augurali, Messala augur ait significare spoponderis, vo- 
lueris. 

Spurcum vinum p dicebant, cum aqua admixia, [Paul. 
aut igne tactum erat, mustumve antequam defervescat. 

Spurcum vinum est, quod sacris adhiberi non li- [Fest. 
cet, ut ait Labeo Antistius libro decimo comraentarii 
juris pontificii, cui aqua admixta est, defrutumve, aut 
igne tactum est, mustumve ante, quam defervescat. 

Squaiidum incultura, et sordidum, quod proximo [Paul. 
similitudinem habeat squamae piscium, sic appellatum. 

Squaiidum '^ //<cultum et soididum ait Verrius sig- [Fest. 



11 Vet. cod. Bene sponsis. Vide inf. 



NOT^ 



sponte, nam id valet.' Sed omnino fuimine tacta', quamque jiixta homi- 

spondeo a Gia>co o-TreVSo), libo, quod in nis mors iaqiieo pependerit, ant vnl- 

fcEderibus libareut. Posiea factum, neratis pedibus calcata, et quod cii- 

ut qui et sine libatione piomitteiet, cumcisis vinaceis pi ofloxeiit, aut su- 

spondere diceretur, et qui repiomitte- peine deciduo imnuindioie lapsn ali- 

ret, respondere. Idem. quo poUuto, item Gra-ca?, quoniam 

° Sponsis bene, beneque volueris] he- aquam habet.' Et Isidorus Oiig. lib. 

git Scalig. Sponsis bene, beneque vo- u. c. 3. * Spurcum (vinum) quod of- 

leris, vel bene sponsis, bene voleris. Vo- feni non licet, aut cui aqua admixta 

lens,Y>TO volueris, sponsis, vi-ospoponde- est, quasi spurium." Sed de oiigine 

ris, sponsaveris. Idem. falsus est Isidorus : nam spurcum, a 

P Spurcum vinum] De vino quod spuo. Idem. 
Diis libare nefastum credebant, Plin. i Squaiidum^ Squaiidum, incidlum, 

lib. XIV. 0.19. 'Et quoniam religione et sordidum, sic appellatum, quod 

vita constat, prolibare Diis nefastum proxime ad squamas piscium accedit. 

habetur vino, praeter imputatae vitis, Itidem Ennius dici pallidum squali- 



DE VERBORUM SIGNIFICATION E LIB. XVII. 895 

nijicare, sic ^7/ctum "• quod proxime ad similitudinem 
squanue piscmxw accedit, xxtHjue eurum qui in projunditati- 
bus oAditi paludum squalle/it maxime. Unde Eiinius in 
Telepho : Qnam vestiius squalida septus stola. 

Squarrosos"" «Z> eadem squamarum piscium similitudine ait 
dicto5, quorum cutis exsurgat ob assiduam illuviem. Lu- 
cilins : / ar/onum, ac rupicum squarrosa, incondita rostra. 

Squarrosi ab eadem squamarum similitudine dicti, [Paul. 
quorum cutis exsurgit ob assiduam illuviem. Lucilius : 
Varronum, ac rupicum'^ squarrosa, incondita rostra. 

Si'AGNUM * quidam dici putaut, quod in eo aqua [Fest. 



12 Ed. Seal. ' Squalidum iMCultiim et soididum ait Verrius. 
Significare sic dictum,' &c. 
— 13 Vet. lib. rapicum, 

NOTiE 

clum aactor est in Teleplio : ' Qnam non dolati praeduii, ac enodes, unde 

vestitus squalida stola.' Apiid No- Vaironum familise in gente Teientia, 

nium in ' Stola ' integrior versus ie- ac Visellia. Qiianquam Varro ipse 

gitur : ' Cede, ac caveo vestitus squa- de suo cognoniine loqiiens aliter scrip- 

lida septus stola.' Jus. Seal. serit : enni nenipe, qui primus Vairo 

Squalidum] Aliter paido, scd in sit appellatus, in Illyiico Iiostem Var- 

eandem nientem A. Gellius lib, ii. ronem nomine quod rapuerat, et ad 

c. 6. ' Squalere,' inqiiit, 'dictum a suos portaverat, id cognomen ex in- 

squamarum ciebritate asperitatf que, sigui facto meruisse. Auctor Sei- 

quai in serpentium pisciunique coiiis vius, qui est penes Daniclem. Jos. 

visuntur.' Idem Servius ; ita ut pro- Seal. 

prie id squallere dicatur, quod allqua S(juarrosos'] Falsum squarrosos ab 
re incultum et obsitum nova facie squamis. A squarra enim, vel ut Ve- 
visentibus horrorem incuteret : ut teres scribebaut scara, quod purum 
apud Virg. ' Tunicam squallentem putum Griycum est iffxapa, id est, 
auro.' Deinde vero de iis tantum ea ' crusta ulceribus cavis accrescens.' 
vox usurpari coepta sit quju sordium Rupices sunt rustici. Vurrones duri 
congerie inculta essent et squamo- et agrestes homines a varris, sive ra- 
sa. Sid optinie iMartinius a o-kcAA^s, ris, informibus et furcillatis baculis. 
aridus, squalus, squalidus, i^c. Dae. Tertull. in lib. de anima : ' Rupicum 

■■ Squarrosos] Squarra, vel, ut Ve- ac Varronum, quibus alimenta sapi- 

teres scribcbant, Seara, purum pu- entiap desunt.' Dae. 

turn Graecum est eVxapa. Quod fre- " Stagnum] Vidend. Varro lib. iv. 

queiis in libris Graccurum medicinis. dc Ling. Lat. Ant. Aug. 

/iu/)u;t'.'(, sunt rustici. Tertullian, ' a- Stagnum'] Quod in eo aqua stet. 

pud rupicem, et sylvicolam, et mon- Servio quoquc, et Isidoro. Unde in 

strorum eruditorem scru|)ea scLola Gloss, exponitur uSpoffxdtno;/. Sed me- 

eruditus:' dicuntur et Pc<ronfl«. Var- liiis alii a a-reyvhi', pro quo Siculi 

rones etiam a Harris, qui sunt stipilea dixcre (nayv6v. Est auteiu ajfyvbv^ 



89G SEXTI POMPEII FESTI 

perpetuo stet : alii, quod is locus a Graecis a-reyvos h di- 
citur, quia bene contineat aquam. 

Stalagmium' genus inaurium videtur signilicare. Caecilius 
in Karine, cum ait : jum '^ ex aure ejus stalagmium do- 
mi habeo. 

Stalagmium genus inaurium. Ceecilius: Ex aure [Paul. 
ejus stalagmium domi habeo. 

Stata sacrificia" sunt, quee certis debus fieri debent. [Fest. 
Cato in ea quam scribit de L. Veturio, de sacrificio f 
commisso, cum ei equum aderait : Quod tu, quod in te 
fuit, sacra stata solemnia, capite sancta deseruibti. 

Stata dicebantur sacrificia, quae certis diebus fie- [Paul. 
bant. Cato : Sacra, stata, sollemnia, sancta deseruisti. 

Statae Matris simulacrum in foro colebatur. 

Statae Matris" simulacrum in foro colebatur, post- [Fest. 
quara id collustravit,'^ ne lapides igne corrumperentur, 
qui plurimus ibi fiebat ^ nocturno tempore, magna pars 
populi in suos quisque vicos rettulerunt ejus Deae cultum. 

Statua est Ludii, ejus,^ qui quondam fulmine ictus in circo 



14 Ed. Seal, aveios. — 15 Vir doct. iu marg. ejusdem ed. conjicit turn. — 
t Id. ibid. Sacritegio. — 16 Seal, probaiite Dae. Cwiius stravit. 

NOT.E 

quod minime rimosiim est, et fidell- dietivis et mobilihiis : niemlnit Cicer. 

ter continet, a areyu, tego. Staguo i. Tusciil. ' Cnui cnira illatn ad so ■ 

contrarium futile. lude Varro lib. leune et statum saciificium curru 

IV. de L. L. 'Stagnum, Giffice ffriy. vein jus esset,' &c. Et in Miione. 

vhp, quod non habet rimam.' Dae. Sic pio domo ' Statas caerimonias' 

' 5/aZug-mJu/n] luauriuin genus ob- dixit. Lege infra, De sacrilegio com- 

longum ex bacca pendula; quales misso. Vide in ' prohibere coniitia.' 

hodieque uiulieres uostrae gestare so- Idem. 

lent. Ad guttaj siniilitudinem quaa ^ Stales 3Iatns'] Vestam iutelligit 

Glacis (TTaXayfihs dicitur. Meiuinit quam prisci illi a sistendo Statani 

Plant. INIena'ch. Act. iii. so. 3. ' A- dixerunt, wt ejus iiomen Gra-cum ef- 

mabo, mi Menaechme, inauies da mi- fingerent, Gracis enim itxTia, ab '4o-a<7- 

hi Faciuudas pondo duum numniuni, Bai, i. ISpvaaffdai, quia ubique stata 

stalagmia, Ut te libenter videam cum esset et consecrata. Idem. 

ad nos veneris.' In versu Caecilii le- y Qui plurimus ibijiebat'] Ob excu- 

go, Jam ex aure ejus stalagmium domi bias scilicet, quee in foro prsecipue 

kabeo. Etsi aliter in Pauli Epitoma. agebantur. Idem. 

■*"*''"• ^ Statua est Ludii, ejus] Hinc inteU 

" Stata sacrificial OppoMun.tur in- ligeudus locus Pub. Victoria qui in 8. 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 897 

sepultus est in Janiculo : cujus ossa postea ex prodigiis 
oraculorumqiie responsis senatus decreto intra nrbem 
relata in Volcanali, quod est supra comitiuni, obruta 
sunt, superque ea columna* cum ipsius effigie posita 
est. 

Statuliber ^ est, qui testameuto certa conditione proposita, 
jubetur esse iiber : et si per haeredem est, quo minus 
statuliber prasstare possit, quod prasstare debet : nihilo- 
minus liber esse videtur. 

Status '^ dies vocatur, qui judicii causa est constitutus cum 
peregriuo ; ejus enim generis ab antiquis hostes appella- 
bantur, quod erant pari jure cum populo Romano, atque 
hostire ponebatur pro a^quare. Plautus in Curculioue : 
Si status condictus cum hoste intercedit dies, tamen est 
eundura, quo imperant, ingratis. 

Status dies vocatur, judicii causa constitutus. [Paul. 

NOTiE 



urhis regione, sicscribit: ' Ficiis Rii- 
niinalis et Lnpercal Virginis. Co- 
liimna cnni staiua M. Liidii GiKCosta- 
sis.' Hivc eiiira est coliimna et sta- 
liia (ie qua hie Festiis : quamvis de 
lioc Liidio nihil alibi me legisse me- 
iniiii. Ilhid taiitnm constat ante An- 
cum Mariium vixisse, qui Janiciilum 
urhi addidit ubi pi iiiio fuerat hie Lu- 
diiis sepultus. Nam vetcres Romani, 
nisi ex piodigiis et oracniorum re- 
sponsis adiiioiierentur, ut hie factum 
est, intra urb'eni nemincm se|)eiibant, 
pncter Duces cos qui in pr<eiio pro 
rep. vitam amiserant, ut Naiiti et T. 
Sicinii consulatu Opiter Veiginins 
Tricostiis, Valerius Laevinus, Postliu- 
iDus Cominiiis Auiuncus, aliique Tri- 
buni militares proxime Circum com- 
biisti sunt : ut supra Fest. post ' No- 
valem agrnm.' Idem. 

* Superque ea columna] De hoc more 
Isidor. Orig. lib. xv. cap. 11. ' Apnd 
inajorr's poientes aut sub moiitibiis, 
Deljili. el Var, Cliis, Pomp. 



ant in montibus sepeliebantur. Inde 
tractuni est, ut super cadavera aut 
pyramides fierent, aut ingentes co- 
lumniv collocarentur.' Callimach. E- 
pigr. 11. ^rrjKrjv firiTpviris, /xiKpav \i6ov 
ecrTe(pe Kovpos. Sed notandum supra 
columnani aliquando mortui etfigiem 
scul|)tam fiiisse. Idem. 

^ Statuliber] Giossarium : ' Statu 
liber, eAevdepoi XP^^V Kara StaQi]Ky)v 
a((>eOeis.' Lego opcfi pro xp<^»''>'-«^os. Seal. 

Statuliber] Qui sub conditione tes- 
tamenlo liber esse, jussus est. Ulpian. 
Inde in Gloss. ' Statuliber, eA.€i506pos 
XpivV i^o-To- SiadfjKTiv acpedels.' Scaligcr 
legit opcf). 'Statulibera, Sia/te/cTrj/usj/Tj 
rriu e\(vd(piau.' Dae, 

<= Status] Plautus in Boeotiis. Cu- 
jus verba ad legem 12. tab. alluduut, 
nl arbitror; de quibus Cicero lib, i. 
Officior. ' Aut status dies cum hoste.' 
Ant. Aug. 

Status] Vide 'condictus' et ' hos- 
lis.' Dae. 
Fest. 3 L 



898 SEXTl POMPEII FESTI 

Stellam significare ait Ateius Capito laetum, et [Fest. 

prosperum, auctoritatem secutus P. Servilii auguris, quae 

ex lamella '7 aerea assimilis stellae locis inauguratis in- 

figatur. 
Stellati??a ** trihus dicta, noii a Campo eo, qui in Campania 

estjSed eo, qui parum abest ab Urbe Capena, ex quo Tusci 

profecti '^ Stellatinum eum campum appellaverunt. 
Stellionem * '9 germs aiimt Lacertce, quod Verrius dilctum ait, 

quia virus stillet cibo, i^olius quam quod alii ^° a stellarum 

simi/itudine, quia varium est. 
Stercus'^ ex aede Vestae xvii. Kalendas Julias defertur 

in angiportum medium fere clivi Capitolini, qui locus 

clauditur porta stercoraria, tantae sanctitatis majores 

nostri esse judicaverunt. 



17 Vet, CO A. qu<B ex tamella. Legend nm monet Dae. quia et lamella (erea 
assimilis stellce, locis inauguratis iiifigalur. — 18 Ed. Seal, professi, — 19 Vet. cod. 
Stelionem.—20 Ed. Seal. ' alibi.' 

NOTiE 

d Stellati . . . .] Stellatina tribus non sed earn ipse devorat.' Ab boc cri- 

a Stellate campo eo, qui in Campania men stellionatus dici certum est. 

est, sed eo, qui est . . . . miliario aporta De stellione Virg. Georg. lib. iv. 

Capena: ex quo Tusci eum campum ita Ant. Aug. 

appellaverunt. Haec, vel his siinilia Stellionem'] Stellionem genus la- 

Festus. Liv. lib. VI. 'Tribus qnattuor certae Verrins dicit ab eo dictum, 

ex novis civibus additae, Stellatina, quod virus stillet cibo, potius, quam 

Tromenlina, Sabatina, Ainensis. ' quod dicit alibi, a stellarum simili- 

Anno urbis 356. ex Fastis Capitolinis. tudine videri dictum, quia ejus co- 

Ant, Aug. riiim varium est. Tertullianus de ci- 

Stellalina'] Vide Liv. lib. vi. sect, bis Judaeoruni : ' quis stellionem 

5. Stellates populos in Tuscia no- (comedit) ? sed maculas execratur 

minat Cato in originibus. Dae. praedam de alicna morte quaerentes.' 

« Stellionem'] Existimo Festum re- Jos. Seal. 

ferre, placuisse Verrio Stellionem, Stellionem] Stellio autem dictus, 

quod stillet cibo, dici : at ipsum magis quod variis guttis sit stellatus. Ovid, 

probare ab stellarum similitudine, iv. Metamorpb. ' Aptnmque colori 

quod ejus cutis varia sit, esse appel- Nomen habet variis stellatus corpora 

latum. Plin. lib. xxx.cap. 10. ' Nul- guttis.' Unde et ilium Greeci dffre- 

lum animal fraudulentius invidere ho- piav et affrepluva dixere. Dae. 

mini tradunt : indestellionum nomen ^ Stercus] Ovid. Tiberi jactum di- 

ainnt in maledictnm translatum. Tu- cit. Vide supra : ' Quando stercus 

niculam exuit eodem niodo ut anguis, delatum fas.' Idem. 



UE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 



899 



Sterilam,'! sterilem. [Paul. 

Sterilem mulierem appellah^int, quam Grccci o-relpav [FiiST. 

dicunt, quae non cap/f semen geiutak. 
Seplasia,^ aut Seplasinni, iibi unguentum memorahatur pre- 

tiosiim. Fomponiits in Adelpb/s : Di te perdant inieri, An- 

tvpho, quia unde hoc imguenium sit, quccris ; atqid lepidum 

unde wn^ueutum, nisi ex Sep/asia est. 
Stipatores ' ait ' dictos a stipe, quam mercedis nomine ac- 



1 Vet. lib. ait Veirius. 



NOTyE 



s Sterilam] Sterila pro sterilis, ut 
' sublima' apiid Lucret. pro ' siibli- 
mis : ' ' Giacila ' Lucil. pro ' gracilis,' 
&c. Idem. 

^ Seplasia'] Vide post ' sentinare.' 
Dae. 

• Stipatores] Deesse milii videntur 
aliquot verba, qiiibus dicat (i-el ab 
stipo, quod est Jirmo) unde et siipam, 
ifc. Justinian, lib. iii. Institut, ' Sti- 
pulum apnd Veteres firmuin appel- 
labatur, forte a stipe desceiidens. 
Hinc stipulatio dicta est.' Ant. Aug. 
Stipatores] Stipa, qua: hie vocatnr, 
est crux, seu patibuhnn humi, ut tro- 
pbaenm, destitutum, cui argillam iin- 
ponunt plastae, ut simulacra, quae ve- 
lint, deferment. Gra^ci vocant Kdv- 
va^uv. Tertullianus in Apologetico 
de eo intplligit, cum ait: ' Cnicibus 
et stipitibus im|)onitis Cliristianos, 
quod simulacrum non prius argilla 
deformat, cruci et stipiti superstruc- 
tar' et infra: ' Diximus originem 
Deorum vestrorum a plastis de cruce 
induci.' Sed qui seqiiitur locus, ut 
obiter dicaiii, corruptus est apud 
eundem eruditissimum scri|)torem : 
' Sipara ilia vexillorum, et candela- 
brorum stohe crucium sunt.' Legon- 
dum enim : Sipara ilia vexillorum, et 
landcn labarorum, stolen crucium sunt. 



Notum labaruni inter signa niilitaria 
fuisse, ex illo, ut ex antenna, pende- 
bat candys, quod est genus paluda- 
menti barbarici. Itaque in veteribus 
monumentis ita visitur semper Laba- 
runi ea forma pictum : neque multunr 
negotii fuit Constantino Imp. id in 
speciem crncis concinnare, cum jam 
transverjum anlennje specie lignum 
haberet. Candes ergo sunt KavSuts, a 
Qominativo Candys. Non ignoro ta- 
nien in veterib. libris Tertulliani 
Cantabrorum legi : ut etiam apud Ar- 
nobium : prjcterea Labarum tempore 
Tertulliani non fuisse. Quare hoc 
niodo labefactabitur conjectura nos- 
tra. Jos. Seal. 

Stipatores] Frustra est Verrius qui 
stipatores a stipe, nam stipatores et 
stipes a stipando : stipare autem a 
arirKw, condenso. Inde etiant stijia 
pro stupa. Quare bene Servius in i. 
jllneid. ' Slipant, densant, transla- 
tio a navibus, in quibus stupa inter- 
ponitur vasis, quam stipam dicunt.' 
Et sic melius, quam si ad duo etyma 
recurras, ita ut slipator, et stipes nnm- 
mus sint a stipare, et istuii a o-Tei'/Sw, 
caico : stipa vero et stipes, fustis ter- 
riE destitutus, a ffTvncn, condenso. 
Unde (TTinrr], stupa, et aTvnos, truu- 
cus, caudex. Dae. 



900 



SEXTI POMPEII FESTI 



cipiant ciistodes cujusque corporis : uncle et stipam/- 

qua ^ amphorae cum exstruuntur firmari soleiit : etiara 

stipitcs, qui ob eandem causam destituantur.' ' 
StipatoreSjid est, custodes cujusque corporis, dicti [Paul. 

sunt a stipe, quam accipiebant mercedis nomine. 
Stipatores, corporis custodes, quos antiqui latrones voca- 

bant, stipati enim ferro circundant corpora regum. 
»S7ipatores appel/rt6o;/^Mr corporis custodes, quos [Fest. 

antiqui latrones dice\mni, id est, vcievcenarios qui cuva ferro 

^elut circunduhant regum corpora. 
Stipem "^ esse nummum signatum, testimonio est [Paul. 

(et id quod datur + stipendium militi, et cum spondetur 

pecunia, quod stipulari dicitur. 
Stipem dicebant pecum?im signatam, quod stiparetur : [Fest. 

ideo stipulari dicitur is, qui i//terrogat«s spoiidet stipam, id 

est, as. 
Stipes," fustis terras defixus. [Paul. 



2 Vet. cod. quam. — 3 Vir doct. in rnaig. ed. Seal, conjicit comtiluantur vel 
deslinantur. Vide Not. inf. — 4 Vet. cod. et de co qucB datur. 



NOT^ 

^ Stipnni] Pro sttipam, nt supra. At dictum, quod as quoque stipem dice- 

dormitavit vir siinimiis cum scripsit bant. Nam quod asses librje poiido 

hie stipam esse crucem sen patibu- eraut, qui acceperant majorein nu- 

lum cui ar^iliam iniponunt plastw, nierum, non in area ponebant, sed in 

Quod Graeci vocant Kari-a/Soj/. /(/(?/«. aliiiua cella stii)abaut, id est, com- 

' Destituantui-] Non video cur viri ponebant, quo minus loci occuparet. 

docti rescripserint constituantur, vel A stipando stipem dicere coepenmt.' 

destinantur. Eleganter enim Vete- Et naox : ' Et qui pecuniam alligat 

res dicebant destitutum, defixnm. stipulari et restipid.iri.' Sed de sli- 

Sic C. Gracchus in oratione de legibus pulari niulti dissentiunt, quorum alii 

promulgatis usus est eo verbo in eo- a firmitate stipulari dictum volunt, 

dem siguificatu.cum iuquit: ' Idcirco quod Veteres Jirmiim dicebant stipii- 

palus destitutus est in foro, eoqiie lum. Alii rure natuni verbum dicunt, 

addnctus siias civitatis nobilissimus a stipula scilicet, quia in contractibus 



homo M. Marius : Vestinienta de- 
tracta sunt, virgis caesus est.' Et 
Varro : ' Si eorum colia in furcas de- 
stitutas incluserit." Idem. 

■" Stipem] Varr. lib. iv. de L. L. in 
fine : ' Hoc ipsumstipendium a stipe 



agrariis stipuiam tenebant, quae to- 
tum agruni reprcesentaret. Quae mi- 
hi potior sentenlia. Idem, 

" Stipes] Muita omisit Paulus, ut 
ex Festi reliquiis apj^aret. Ant. Aug. 



DE VERBORUM SIGNIFICATION E LIB. XVII. 



!)01 



Stijyes^fuslis terra dehxus : Afrawms /;/ . . . [Fest. 
Porro honeste guam fccerit, qui stipite hostiuni impulit, 
xoslrain iinplovo fidera, qui adestis . . . . • 

. earn silvam, et . 
tts hi hostiVi in me leictu ^ percussit /atus ut revolso slipite 
miles qui jactu vali</o percussit parmam, nisi si stipilein 
ponere voluit pro telo, vel hasta, Accius in Bacchis, Ec 
quern ^ stipitem a6iegnum aut <\He/ium 

. us Ennius .... 

. stipiten abiegno . 

. e stipitem .... 

. m^eremit eum, qua 
Stipitem arripit. 

St'irpem P in mnsculiuo genexe antiqui usurparunt pro eo quod 
est focxQinn. meiaphorice diceiites, pott a quae nunc in J ocmi- 
nino proferuiit geiiere. Livius : '^ ivadunt familias "" quoxwn- 



5 Ed. Seal, jac/u; et ita legendiiin nionet Dae. — 6 Ead. Gd.ecqiMtn. 



NOT/E 

" Stipea'l Citabatiir Afranius, qui pitanter fecit Illnstrissimiis Gerar- 

dixerat, slipite ostium impulit : item diis Joaiiiics Vossiiis, cum in liiculen- 

Attius ill iMenalippo, qui dixerit re- tissimis libris suis de liistoiicis Lati- 

ro/so «<*/«'<«, et in Bacchis : et Ennius, nis lib. in. cap, 12. non veiitus est 

(jui d\\\t slipites ahiegnos. Jos. Seal. affinnaie historicis perperam aniin- 

Slipes] In verbis Afranii hustium lueraii Livinni Andioiiicum falsocjiie 

pro ostium. Ut supra in 'scnipi,' apnd Diouiedeni lib. iii. LiiJium legi 

hoslreis pro ostreis. Infra pro lactii pro Ennio. Dioinedis verba sunt : 

ligendum j«c<«. Reliqua deploraia ' Epos Latiiuiin primus digue scri|)sit 

sunt. Due. Livius, qui res Rouianoruui decern et 

P Sli.. .] De stirpe Festiim scrip- octo complexus est lil)ris : qui et an- 

sisse aperte intelligilur, eain mascu- nates inscribuntur, (piod singuluruni 

line qnotjue dici. Vide ' Spicum,' et fere annoruni actus coniincaiit.' Hiinc 

* Specus,' et ' Recta.' Ant, Aug. Diomedem secutus Ca^lius Kliotligi- 

>Sti...] Citabatur Ennius {jui shr- niis lib. vii. cap. 4. ' I'-piea' (in- 



;)<?m dixit niasciilino : Nomine Pyr- 
rhus, uti memorant, a stirpe supremo. 
Jos. Seal. 

'1 Livius] Liviuui Andrpnicuni iu- 



quil) ' digne omnium primus scripsit 
Livius, (|ui decern et octo libris Ko- 
luiiiioruui res gestas perscripsit.' Se- 
cuti et Simleius in liiblioilieca, Po- 



tellige: <|uem ex hoc loco liiHtoriaruui p<;linierus lib. v. de bisloricis, (ilan- 
sive annalium libros conscripsisse dorpius in Onomastico voce 'jjivius 
cerium est. Adeuque niuiis praeci- Androuicus.' Quos omnes Dionie- 



75S71 



902 



SEXTi POMPEII FESTI 



dam 'Romano)iim, Trojano stirpe ante conditam Romam 
procreatas. Idem i<fvius : Ostrymon qucmdam ^ memorant 
Graio stirpe cxtitisae. Ennius A/inal. 6. Nomine ^ Pyr- 
rhus ' uti memorant a stirpe supremo ... . . 
est revoca ^ fratrem " eodem stirpe prognatum plaudire, 
quam Gallus jElius sic c/efinit, stirps est gcntis propagatio, 
ut quis a quoque est 9 ^^xo^natus. Stirpes autem per trans- 
lationem dicuntur ab stirpibus iis qucn suh irais arboribMs 
nascuntiir. 
Stiricidium, quasi stillicidium, cumstillae concretae [Paul. 
frigore cadunt. Stiria enim principale est, stilla diminu- 
tivum. 



7 Ead. ed. ' Ennius Annibal Nomine.' — 8 Ead. ed. est revocat. 
' ut quia quoque est.' 



-9 Ead. ed. 



NOT/E 



dis loco deceptos tradit vir doctissi- 
mus,ea lantum ratione subnixus quod 
de Livio Andronico niliil hujusuiodi 
Veteres prodidere, qnodque duode- 
viginti librorum mentio Ennio potius 
congruit, quein totidem libros scrip- 
sisse ex eoruni fragmentis passim in 
Grammaticorum libris satis constat. 
Sed futile est utrumque illud argu- 
mentum, et vel minimo ictti percul- 
sum rnit, ut quivis facile videbit. 
Dioniedem aliosque asserit liie Festi 
locus, qui virum onini laude majorem 
latuit, vel saltern non sat ei perspec- 
tus fnit. Historias igitur et piorsa 
et metrica oratione Livius sciipserit 
necesse est, quod priscis illis non in- 
solens fiiisse oranes norunt. Hue 
accedat quod Livii Annalium memi- 
nit Festus in voce ' surregit.' Versus 
etiam ex ejusdeni Annalium lib. i. et 
11. legere est in voce ' quamde.' 
Nam viri docti qui eos Ennio tri- 
biiunt nullo nituntur fiindamento : 
Adi locum. Neque est quod quis 
dicat, non hie Livium Andronicum 
nominal!, sed T. Livium Patavinura, 
non quod T. Livium forsan et legere 
et exscribeie non potuerit Verrius, 



sed quod absurdum sit putare Verri- 
um ex T. Livio, scriptore suo avyxpo- 
vo), historise aliquid hausisse, et non 
potius ex iisdem fontibus unde hau- 
seratT. Livius. Praesertim cum nul- 
1am ejus alibi mentionem fecerit, 
quem alioqui saepius laudare necesse 
habuisset. Sed haec in Livii gratiam 
dicta sunto, cui dolebam historici lau- 
dem a viio doctissimoaliqtiamdiiiim- 
merito fuisse negatam. Dae. 

>■ Tradunt /a;«i/ias] Ut familiam 
Nautiorum. Vide supra in ' Nautio- 
rum.' Idem. 

* Ostrymon quemdami De lioc nihil 
compertuni habeo. Idem. 

' Nomine Pyrrhus] Male apud No- 
ninm homines pro nomine, in voce 
' stirps.' Integrum disticlion, ' Na- 
vo' repertus homo Graio patre, Grai- 
ns homo, Rex, Nomine Pyrrhus, uti 
memorant, a stirpe supremo.' Scali- 
gero placebat Aimonice Pyrrhus, Me- 
rulae ChaonicoB Pyrrhus. Vetustiores 
sequor. Idem. 

" Est revoca fratrem'} Forsan st, re- 
voca fratrem ^ed hoc forsan indictnm 
oportuit. In iis quae desunt peiiit 
poijtee cujusdam nomen. Idem, 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 



903 



Stiricidiiim " gtiasi stillicidium, cum stellce concrete [Fest. 

frigore cadunt. Cato pro C. . 

nihilorainus voluit semper de stirici- 

dio '° hi re praesenti cognosce;e alque etiam statuere. 
Stlata, y genus navigii latum magis, quam altum, et [Paul. 

a latitudine sic appellatum, sed " ea consuetudine, qua 

stlocum pro locum, et stlitem pro lite dicebant. 
Stlata geiiKs erut navigii, latum mag/s, quam altum, [Fest. 

sic appellatum a latitudine, sed consuetudine, qua stlocum 

pro locum, et stlitem antiq/// pro litem dicebant. 
Stlembus, gravis, tardus/ sicut Lucilius pedibus [Paul. 

stlerabum dixit equum pigrum, et tardum. 
Stlembus, gravis, tardus,^ sicut Lucilius. . . [Fest. 
Apulidae pedibus stlembum dixit, cum 

refert equum pigrum et tardum. 
Stolidus," stultus Ennius libro primo : Nam vidi'^ pug- 



10 Ead. ed. de arricidio. — 11 Vir doct. in marg. ejusdem ed. conjicit sci- 
licet. — 12 Vet. cod. vide. 



NOT/E 



" Stiricidiiim] Serviiis in illnd iii, 
Georgic. ' Stiriaqiie impexis iudu- 
riiit honida barbis.' ' Stiria,' inquit, 
' est gutta : inde iit diniiiiiitivum iit 
dicarnus Slilla.' Idem. 

y »S'<<a<a] Glossariiim : ' Stlata, ttci- 
pariKOv aKd<povs elSos.' Idem, ' Stla- 
tarins, ipy6fjuiiK0i.' Jos. Seal. 

Stlata] Pro lata, anti({iii enini vo- 
cibiis ab / incipientibiis st praepone- 
bant. Sllata, subintelligitnr navis. 
Gloss. 'Stlata, TreipariKoC <TK(i<povs d- 
Sos,' ' Piraticae navis genns.' Item, 
'sllites, SiKoi apxaiais,' ' Lites anti- 
que.' Item, ' sttatarius, fpy6fj.(tiKoi.' 
Dae. 

^ Stlembus, gravis, tardus] A Lumba- 
gine, stlembus, pro lumbus, quasi lum- 
bosus, a lumborum vilio, et per meta- 
phoram pro tardo instar laborantis 
lunibagine. Hajc Voss. Diibito. Pu- 
tabani oiiiii, longc aliud vului&se Lu- 



cilinm quam quod liabet Festus, eum- 
qne dixisse pedibus stlembum, non 
tardum et gravem, sed velocem,ai/cu- 
TToSa, ab illius scilicet navigii veloci- 
tate quod lembum dicunt, nam lem- 
bus fiiKphv irKoMpiov, Hesycli. Eum- 
qne inter velocissimas et explorato- 
rias naves fuisse ex Veteribus cer- 
tiim est. Sed vereri se ait Scaliger 
ne Verrius in vitiosum exemplar Ln- 
cilii inciderit, et Lucilius scripserit 
stlentum pro lentum. In verbis Lu- 
cilii rh Apulidcc, corruptissimum est. 
Idem. 

'■>■ SloUdus] Ennius, Namque avide 
pugnure sues slolidi soliti sunt. Et : 
Ilominem appellat : Quid lascivis, sto- 
lide? non intelligit. Jos. Seal. 

Stolidus] A stolone, lioc est, inutili 
friiiicatione quaj circuni arl)ores e 
radicibiis enascitur. Stolo, stolidus, 
&y iicui}c stoldusy sloUus, stullus: slolo 



904 



SEXTI POMPEII FESTI 



nare '' sues, stolidi, stolidi sunt, et in Alexandre : Ho- 
tninera appellat, '^ quia '^ lascivi stolide non intellegit : et 
Cascilius in Hypoboiimaeo :*^ Abi hinc tu stolide :^ illi ut 
tibi sit pater? et in Andronico i'^^ Sed ego stolidus, gra- 
tulatum me oportuif prius. 

Stolidus, stultus. [Paul. 

Strebula lingua Umbrorum appellabant partes carnium sa- 
crificatarnm. 

Strebula*^ Umbrico nomine Plautus appellat coxen- [Fest. 
dices hostiarum, quas Graci jxripta. dicuut, qua in altaria im- 
poni solebant, ut Plautus ait in Frivolaria, strebula agnina 

tene§ 

bulls. 



13 Vet. cod. quid. Vide infra. — 14 Vir doct. in niarj 
Androgyno. Piobat Dae. — 15 Vet. cod. «po)ifaf. 



ed. Seal, conjicit 



NOTE 



etiam pro sf.olido : ut 'stipes' pro 
' stiipido,' &c. Auson. ep. 1. ' Sed 
jam non potes, o stolo, doceri.' Dae. 

^ Nam vidi pugnare] In Schedis iiic 
Ennii versus .sic legitur, Nam vi de- 
pugnare sues stolidi solidi sunt. Cor- 
rupte manifesto pro soliti sunt. Inde 
JaniLs Dnza Plaiitinar. e.xplicat. lib. 
XI. cap. 2.5. Namque aiide pugnare 
suis stolidi soliti smit, Sed Scalig. 
Namque uvide pugnare sues stolidi soliti 
sunt. Idem. 

<^ Hominem appellat] Seal, legebat : 
Hominem appellat : Quid lascivis, stolide ? 
nonintelligit. At ego: Hominem appel- 
lat, quid lascivis, stoltde ? non intelligis? 
Et iiiterpretor de Hectore Paridem 
jncrepante quod evitaret Menelaum, 
et dum ait quid lascivis, ei nioilitiem 
exproi)rat et ad Homeri iliud alludit, 
eiSos &ptcrTe, yvvaifiaves, &c. Vide Ho- 
mer. Iliad. 7'. in principio. Idem. 

"^ In Hypnbolimceo] Aliter, Hypobo- 
liiDCEo JEschino. Idem. 

^ Abi hinc tu stolide] Forsan : Abi 



hinc, tu stolide, illuc, ut tibi sit pater. 
Ut, id e»t,ubi. ' Stuite, abi hinc illuc 
ubi tibipatrem reperias,' Et ita spu- 
rium inniiit. Et inde nonien fabulae 
' Hypobolimapus ^schinus,' id est, 
iEschinus supposititins ; viro^oXi/iOiOS 
enim snpposititius. Idem. 

f Strebula] Locus Plauti fnit in 
Frivolaria, quae non extat. Ant. Aug. 

Strebulu] Habes apud Varronem 
et Arnobinm. Jos. Seal. 

Strebulu] Arnob. ' Nonne placet 
carnem strebulam nominare, quae 
taurorum e coxindicibus demitiir .-" 
Sed cur Umbrico noniineP cum a 
Grjeco crTpe^Xhs, curviis. Nempc a 
curvatuva et versura coxendicis : ut 
optime Varro lib. vi. de L. L. ' Caio 
strebola, Opilius scribit, circuni cox- 
endices sunt nobis. Id Graecum est 
ab hnjus loci ver.sura.' Dae. 

? Strebula agnina tene] Puto in la- 
cuna desiderari locum alium ejusdem 
Plauti quem laudat Varro ibid. ' In 
cestione,' inquit, (optime Scalig. in 



DE VERBORUiM SIGNIFICATIONE LIl}. XVII. 



905 



Strenam ^ vocamns, quae datur die religiose, ominis boni 
gratia, a numero, quo significatur alteium, tertiumque '^ 
venturum similis commodi, veluti tienam, praspo.sita 
S litera, ut in loco, etlite solebant antiqui. 

Strigce appellabantur ordines rerum inter se con- [Pall. 
juncte''' collocataruni, astringendo dictae. 

Strioyg ' appellabantur ordines rerum inter se conti- [Fest. 
wuate conlocata/7/w, a stringendo dictae. 

Strigfli','' at ait f^errius,GYseci a-vpvux aippellant ; quod maie- 



16 Vet. cod. initiamque. — 17 Vet. lib. continuate. 



NOT^ 



Gttstrinne) ' cera stiibola, lit de lum- 
bo, obcaenabis.' Qiiein versnm sic 
coriexit Scalig. Cam sirilmla vitell'ma 
est: ccenabis. Sed qiioniodo ex ut de 
lumbo ob fieri pnssit ritelllmi est, non 
sat certe possum conjicere. Alqiii 
is locus est qui niilio fere ne<iotio 
possit sanari. Loge modo, Came 
strebola, aut de lumbo obccenahis. Cera, 
inversum c«re, pro carne,aut pro haud, 
ut seepe. Obccenubis eodem modo dic- 
tum quo obtinebis, et alia. Et iiiter- 
pretor, ' ad satiiiitatein capiiabis.' 
Nam et nuinen fahul?e gastrion, sive 
gastron, id ef<t, gulosits, venim et no- 
tatii dijinuni est, quod supra dixit 
Festus strebolani carnem sive fj-r^pia 
in altaii'i impoiii solita. Nam eap 
praeci|iuas liostiaium partes eraiit, 
ideo()Uf in conviviis etiam viris i)rin- 
cipibiis dabantur utdorsa. Adi Eu- 
stalli. ill Houier. p. IGOO. Ed. Roni. 
Idem. 

'' Slrenam] In /ocoet it7e non solum 
s liteia pia'ponitur, sed s etx. Dici- 
tur enini a Veteribus sllocus et stiis. 
Vide 'Stlata' et ' Stletnbus.' Sic 
' Deremviri 8tlitil)iis judicandis ' <li. 
cebantiir, pro lilibuH, qui Centumvi- 
ronim primi fuerunt. Viilend. Quiii- 
tilian. lib. i.cap. U. Poluisset Festus 



stritavum pro trilavo dictum referre. 
Ant. Aug. 

Strenam'] Etymologize Festi onve- 
nit, imino astipulatur versus Pom- 
poiiii Atellanarii : ' Asside, siqua ve- 
niet strena strenae.' Jos. Seal. 

Strenam] Etymologiae Festi con- 
sentit versus Pomponii Atellanarii : 
' Asside, si qua veniet strena strenie.' 
Aliter Nonius, ' strena,' inquit, ' dic- 
ta est a strenuitate.' Cui fnvtt Syni- 
maclius lib. x. Epist. 28. ' Ab exortn 
paene Martiie, strenarnm nsns adole- 
vit, atictoritate Tafii regis, qui ver- 
benas felicis arboris ex luco Streniie 
anni novi auspices primus accepit. 
Nomen indicio est viris streiniis lia^c 
convenire ol> virttiteui.' Dae. 

' Strigce] Striga proprie in Re Rus- 
tica dicebatur sulcus, qui uno ductu 
peragebatur in longitudineni, et inde 
(luarumcuinque ri-runi ordines strigaj 
dicti sunt, ut Hygino in libello de 
castrorum metatione ordo et scries 
equorum in castra redeuntinin. Idem. 

^ Stri . ...JStriges aves noclurnas, 
ut ait Verrius, Gra^ci (rrpiyyas ap- 
])ellant : a quo maleficis niulieribus 
nomen inditum est, cpias volaiicas 
etiam vocant. Itatpie solent his ver- 
bis eas veluti averlere Graeci; :S,Tpiyy' 



906 



SEXTI POMPEII FESTI 



ficis mulieribus nomen indifum est, quas volaticas 
etiam vocant. Itaque solent his verbis eas veluti aver- 
tere Graeci o-uppivra -no^-Ksiv ' vuxT»xo'/>tav (TTplyyct xo'Xaov opviv 

OCVMVUIXOV OOKVTTOpOVS Ittj vjjaj. 

Strigores '" in Nelei carmine pro s^rigosis positum invenitur^ 
id est, densaYum virium homi)iibus, alias strigove exerciti. 



NOTiE 



airSiroixirov, vvKrt^oav, Tctv ffrpiyy' anh 
AooG *''Opviv aviivufj.oi' aiKvirdpovs iirl 
PTjas. Pliii. lios versus inlellexii, cum 
scribit, ' Stiigas in Gra?cornni diiis, 
et imprecationibus liaberi.' Qui hie 
somniant syrnia, nae ipsi multiim hal- 
lucinantur. Puto secundum versum 
ita legendum, ac supplendnm : "Opviv 
apdwixov aiKvirSpovi iw\ VTJas tKawe, Jos. 
Seal. 

Strigas'] Harum avium descrip- 
tionem pete ex Ovid. lib. vi. Faster, 
post versum 130. Et recte Verrius 
strix, a Graeco (rTpi7|, sen <TTp\^, quod 
a (TTpifco, strideo, unde Ovid. ' Est 
illis strigibus nomen, sed nominis hu- 
jiis Causa, quod horrenda stridere 
nocte solent.' Mulieres autein vene- 
ficae striges dictze, quia in eas aves 
figurantur. Unde et volaticce dictas 
sunt. Isidor. ' Striges, mulieres vo- 
laticae.' Et Gloss, 'striga, Kaiarpi- 
•ywv. Kali yvv^i (papixaKis.' Italia etiam 
hodie strigam veneficam vocant. Dae. 

Strigas] Duo versus Gra?ci sunt in 
veteri libro; quorum alterum nien- 
dosum Aldus, et Alciatus in Parergis 
ita emendarunt: lipviairoixTriviiv vvk- 
TiKOfj.a crrplyya 5' oKodu. Alterum ver- 
sum, qui recte hie scriptus est, male 
referunt : in priore autem arpiyyar 
o\ahv scriptum est in veteri libro ; 
sed nentrum esse sine mendo Fulvio 
Ursino nostro videtur. De strigibus 
autem Latina quoque Festi verba 
esse intelligenda nemo ignorare po- 
test. Ant. Aug. 

' Swppij'To Tr<$;U7r€ti/] Haec corruptis- 
simasunt: varie variiemendant. Tur< 



nebus lib.xiv. advers. cap. 1. :S,Tpiyy 
airoirefj.Treiv pvKTi06av, crrplyy' avriKa- 
Aahv "Opviv avwuvfiov e!/0tV5' oiKVTrSpovs 
eirl vrias. Scaliger in catalect. Irpiyy' 
an6iToiJ.iroi' vvKTi^6av, rav ffrpiyy' a7e- 
Xaiav "Opviv clvccvv/j-ov ivBevd' wKvirSpovs 
irri vrjas. Et in uotis suis ad Fest. 
^Tpiyy' aTt6iro^iTov, vvKTt06av, rai' 
ffTpiyy' airh \aov "Opviv avitiwixov wku- 
TTopovs iirl VTJas e\avve. Tandem Ha- 
drianus Junius in nomenclatore suo 
voce ' lamia :' '^vpvia iroixnevov vvkti- 
v6fj,av (TTpiyya. raKabv "Opviv b.vii)Vvp.ov 
i^eXd' a)Kvw6povs ivl VTJas. Sed Junio 
imposuit corruptus Festi codex. Ne- 
que enim o-vpvia Grzecuni est. Ego ad 
oram codicis ita tentaveram : ^rpiyy' 
airoTrefiTreiv vvKTivo/xav (TTpiyya r' a\ai>v 
"Opviv avwvvfiov wKvn6pov^ iwl vrjai eXau- 
veiv. Hoc est : ' Strigem averte noc- 
tu pascentem, foedan)que strigem 
avem feralem veloces in naves fuga.' 
Vel vvKTifiSav pro wKTivS/xav, nam et 
strix vvKTifiSa dicebatur. Hesych. in 
crrpiyKos. Hos versus intellexit Pli- 
nius dum scripsit lib. xi. cap, 39. 
' Esse in maledictis jam antiquis stri- 
gem convenit.' Dae. 

™ Strigores] Strigores in Nelei car- 
mine videtur pro strigosis positU7n: alii 
pro densarum virium hominibus. . . . 
Strigores exerciti. Memiui Adr. Tur- 
neb. Strigones legere. Sed non ad- 
vertebat morem Veterum, qui ut ' ar- 
chitectores ' pro ' architectones,' ita 
Strigores pro strigones dicebant. Jos. 
Seal. 

Strigores] Pro strigores Turnebus 
legebat strigones, sed, ut optime Sca<i 



DE VERBORUM SIGNIPICATIONE LIB. XVH. 907 

Stiigores densarum virium homines. [Paul. 

Stritavum antiqui dicebant pro tritavo. 

Siniavum antiqui rf/tebant pro trit«t;o, qui est pater [Fest. 
atsi\i et ataviae ; ut st/itein pro lite. 

Stroppus" est, lit Ateius Philologiis existimat, quod Graece 
arpoipiov '^ vocatur, et quod sacerdotes pro insigni habent 
in capite :'9 quidam coronara esse dicunt, aut quod pro 
corona insigne in caput iraponatur, quale sit stropbium. 
Itaque apud Faliscos diem iestum esse, qui vocatur 
Strupearia, quia coronati ambulent, et a Tusculanis, 
quod in pulvinari imponatur Castoris,° struptum vocari. 



18 Vet, cod. ffvpocpiov. — 19 /n u/wVe legit Seal. Improbat Dae. 



NOTyE 



liger, non aclvertebat morem Vete- 
niin, qui ut ' architectores ' pro ' ar- 
cliitectones,' ita strigores pro strigo- 
nes direbant. Strigores autem pro- 
pria sunt strigosi, strigore, id est, nia- 
cie exerciti, et inde factum, uts/rig-o- 



nium alirubi perperani legitnr slitpis 
lecticje pro strupis. Jos. Seal. 

Stroppus'\ Sed hajc aliena : (TTp6(pwy, 
stropbium, sfro;)/>us,proprie fascia, tae- 
nia, et quia ex fasciis fiebant coronae, 
inde strophium et stroppus pro corona. 



res densarum virium homines in Ne- Et pro eo quod sacerdotes ferunt He- 
lei carmine dicerentur. Hac voce syc]t.(rTp6cbioviioliepe'ts(j>fpov(n,^Stro- 
usus videtur Piautns Baccliid. act. ii. phiiim quod sacerdotes ferunt.' Stro- 
8C. 3. vuigo : ' Dum circimispecto, at- phium autem a arp4<poi, verto, quia 
que eo lembum conspicor : Longum fasciae illae tortiles. Strophia sic de- 
est rigorem maleficum exornarier :' scribit Plin. ' Quapdam (loronae per 
Legendum, ut Mureto etiam et Sal- coronas currunt : tenuioribus uteban- 
inasio visum est: Dum ciicumspecto, tur antiqui, stroppos appellautes, un- 
aique ego lembum conspicor Longum a do nata strojibiola.' Duac aut tres 
strigore mnlejico exornarier. Vel : Lon- taeniae iuvicem tortac coronam facie- 
gum, slrigorem maleficum exornarier. bant, quauj vocabant .stro/jpuw. An- 
Ut lembum, strigorem dixerit, quan- tiqui enim Romani coronas e taeniis 
quain Acidalius aliique dissentiunt. concinnabant nondimi invento eas e 
l)ac. floribus texere. Vid. Salmas. in So- 
■> Stroppus] Lege, pro insigni habent lin. 6^<ro/)«s, de quo bic egit Scaiigcr, 
in apice. Apud Vitruvium sunt, qui- nempe quo remus ad scalmmu reli- 



bus relit;atur remus ad scalmum, ut 
alibi notavinius. Olossarium : ' Stre- 
pus, TpoTTCtn-fip.' Lege, Strnpus. Gios- 
sae aliae, ' Strupus, o-KaAixhi tvQa n 
Kwni) S((TpLUTat.' Idem isidorus pro- 



gatur, est ab alia origine. Nempe a 
rp6iros, lorum, tropus,S addito, s<ro/)us. 
Dae. 

Stroppus] Tertia lineacum sequen- 
ti alio perlinet, quod divinare non 



ducit locum Livii: ' Tuncfjue rcmos potui. Jos. Seal. 

jussit dcligari strupis.' Apud Sueto- " Lt a Tusculanis, quod in pulvinari 



908 SEXTI POMPEII FESTI 

Stroppus, quod Gra^ce dicitiir <TTp6fiov, pro insigni [Paul. 
ponebatur in capitibus sacerdotum : alii id coronarn esse 
dixeiunt. 

SiruereP antiqui dicebant pro aiigere, unde instruere.^° 

Struere antiqui dicebant pro adjicere, auf^ere,'' unde [Fest. 
industries^ quoque. M. Cato : jure, lege, libertate, Re- 
publica communiter uti oportet : gloria, atque honore 
quomodo sibi quisque struxit : aut ' in duodecim : quod 
est,' Si caluitiir, pedemve striiit : manum endojacito : 
alii putant significare retrorsus ire, alii in aliara partem, 
alii furere :^ alii gradum augere; alii minuere ; ac vix 
pedem pedi praefert, ' otiose it, remoratur. 

Strues genera liborum" sunt, digitorum conjunctorum non 
dissimilia, qui superjecta panicula in transvcrsum conti- 
nentur. 

Strufertarios ' dicebant, qui quaedam sacrificia ad [Paul. 
arbores fulguritas faciebant, a ferlo scilicet quodam sa- 
crificii genere. 

Strufertarios " appellabant antiqui, nt ait, /amines [Fest. 



20 Vet. HI), industria. — 1 Viri docti at, quod et legendnm nionet Dae. — 

2 Vet. rod. /(ire. V'ir docl. in niarg. ed. Seal, corijicit fugere. — 3 Vet. lib. 
Stvuifertaiios, 

NOT/E 

imponatur Casioris, Sfc.'] Non solum aliqiiid omissuni videtiir. Forsan, 

Castoiis sed et alionini Deonim. Ac vix pedem pedi praferrc ; pedem 

Vide infra ' stnippi.' Dae. struii, otiose it, remoratur. Taiiien ni- 

1' Struere] Glossariuni : ' Pedem liil affiimo. Id. 
sir mt, (pevyn.' 'Jos. Seal. " Strues genera libor urn] Stniesoni- 

1 Struere antiqui dicebant pro adji- ninm leiiim exstnictio direbatiir. 

cere, avgere] Peisins : ' Rem struere Gloss. ' Strues, ^vAoif aaipbs, ^ kcu dv- 

exoptas caso bove.' Adicere pro ad- fxdrcou,' ' Strues, lisfnormn cumulus, 

jicere antiqna scriben<li consuetudine vel etiam liborum.' Idem. 
in exemplari exaratiini. Dflf. ^ Strufertarios] Cato in libro de He 

■■ Utule industrios] Vide ' Indus-tri- Rustiea ita scribit : ' priusqiian) ines- 

um.' Idem. sim t'aeias, porcani przecidaneam hoc 

* Aut in duodecim, quod est] Lege modo fieri oportet :' etpostea: ' Pri- 

a<, ut viri docti. Vide 'Pedem strait.' usquani porcum foeminani immolabis, 

Idem. Jano struein commoveto sic : Jane 

' Ac vix pedem pedi pra/ert] Hie pater, tehacstruecommovendabonas 



DE VERBORUM SIGNIFICA TIONK LIB. XVII. 909 

conductos mercede, qui ad arbores tWgiiritas aut placii/a- 
riiirn cofmmssAi'um caum mcrijicia qiucdtnii striie et J'erto 
solemnibus verbis faciiint, precor te, Juppiter, uti uiihi volens 
propitius sies, quod et nnWo etisiinjiebat adhibito struiexidi- 
rio. 
Suberies *' arboris genus ex qua cortex nutatovius detrahitur. 



ISOTIE 



pieces precor, 6ic. Feictnni Jovi 
moveto, et mactato sic : Jnppiter, te 
hoc leicto obniovendo bonas pieces 
precor, uti sies voleiis propitius inilii, 
liberisqiie meis, domo, famiiizeque 
iHeae: niactus hoc fercto,' &c. Ant. 
Aug. 

Strufertarlos] Strufertarios antiqui 
soliti sunt appellare homines conducti- 
tios, qui ad lucos, vel arbores fulguiitas, 
aut piacularium commissarum cau^a, 
strue etftrto sacra faciunt, his verbis: 
Oro te, Jupiter, lUi mihi volens propi- 
tius sis : quod et nulla etiam adhibito 
strufertario fiebat. Hsec Festus : ut 
appareat niajora spatia in edifione re- 
licta esse, quani opus sit ad ea, quie 
desiderantur, capienda. Ex his cog- 
Dosciinus, quantum odorari pofuiinus, 
strufertarios fuisse, qui hiijuscemodi 
superstitioni oheunda; operas loca- 
bant: quos Fertores etiaiii dictos, sii- 
perius ex Isidoro notaviuiiis. Quod 
enim arbores fulgurit* piaculis pro- 
curari solitw essent, notum est, cum 
ex aliis Vetermii moniimentis, luiii ex 
tabula, qnee Roniae ante hos v. aunos 
eff'ossa est : quam iiiihi cruditissiiiius 
ac nunquam satis hiudatus Ci. Putea- 
nus couimunicavit : in ea priuuun ila 
le^itur : lui. id. dec. fratres. ak- 

VAL. IN L\CO. DEAE. DIAE. VIA. CAIM- 
PANA. APVD. LAP. V. CONVENER. PER 
C. PORC. PRISCV3I. 3IAG. ET. IBI. I.M- 
MOLAV. QVOU. AB. ICTV. FVI.MIMS 
ARBORES. I.VCI. SACRI. U. D. ATTAC- 
TAE. ARDVERINT. EARV.MQ. ARBOR VM 
ADOLEFACTARVM. ET. COINQVENDA- 
RVM. ET. IN. UO. LVCO. SACUO. ALIAE 



siNT. REPosiTAE. &c. Deinde infra 
in eadein tabula struis ineiitio fit: 

IMJIOL. IPSO. MAG. PORCAM. ET. AG- 
NAM. STRVIB. EFFERTIS. &C. quan- 

quam imror struibus ejfertis, non strui- 
bus et fertis in ea taDnla sculptuin 
t"uisse. Non solum, inquit Festus, 
ad arbores fulgurilas struferta fie- 
bant, sed et piacularium coinmissa- 
rum causa. Sane hoc verum esse vel 
ex uno Catoiie patet, qui struem com- 
moveri jiibet pro commisso impru- 
denter piaculo his verbis : 'Si quid in 
hisce suovetaurilib. erit, quod nee 
recte factum sit," etcetera: uiideait 
Festus, etiam sine strufertario hoc 
fieri: hoc est, sine iiomiiie conduc- 
tilio: recte: nam paterfamilias ipse 
hoc pro tota familia non raro facie- 
bat. Cujus exemplum habes apud 
euiidem Catoneui. Jos. Seal. 

Strufertarios] Ista, Te precor, Jupi- 
ter, uti iitihi, &fc. Solennia precatioiiis 
verba sunt, ut apud Catouem ; ' Ju- 
piter, te hoc fercloobmovendo bonas 
preces precor, uti sies volens [)ropi- 
tius inihi, liberisque nicis, domo, fu- 
miliiique inea;',' (iicc. Fertum autem, 
sive fortuni, sive forctum, jjro bono 
dictum putavit Salinas, qiieui vide 
ad Solin. Sed melius Festus in 
' Ferciuni.' Dae. 

y Suberies] In reliquiis, qua- postea 
extant, nihil omiiino pertiiiet ad su- 
periora de slruferlariis : sed, ni fallor, 
Ita F'estiis scripserat: Suber, arbor, 
ex qua cortex deripitur. Delude ule- 
batiir testimonio Lticilii. Neque tan- 
tiim hoc loco incuinmodiini acicptiim 



910 SEXTI POMPlill FESTI 

Lucilius . . ti hibernacul .... 

Struices ^ antiqui dicebant extructiones omnium rerum. 
Plautus : Cerialis cenas dat : ita mensas exlruit, Tantas 
struices concinnat patinarias, et Livius : quo Castalia ^ 
per struices saxeas lapsu accidit. 

Struices dicebant omnium rerum instructiones. [Paul. 

Struppi'^'* vocabantur in pulvinaribus fasciculi de verbenis 
facti, qui pro Deorum capitibus ponebantur. 

Struppi vocantur in pulvinaribus/asc/cw^j de verbe- [Fest. 
nis facti, qui pro Deorum capitibus ponuntur. apud Ur- 
bem"^ calo Antistius Lubeo did ait wogistratum publi- 
cum. 

Strutheum in mimis ^ praecipue vocant obscoenara partem 
virilem, a salacitate videlicet passeris, qui Grajce crTf>ou9of 
dicitur. 



4 Vet. lib. Strui. 

NOT^ 

est; sed et reliqunm niembnim,quod pntavit : Livius, libra quarto vel quin- 

hue pertinebat, nescio qnoniodo, dis- to, nimirum Erotopcrgnion. Vel Livius 

tractum est, et translalum ad vocem equo. Nam eqiunn Livii Trojanuni 

Stura, post qiiam reliquiae hujus loci citant Cicero lib. vii. Epist. et No- 

apparent, in illis, ac suberiesque: de nius Marcellus in ' opitiila.' De Cas- 

subere enim manifesto sermo fiebat. talia autem ApoUinem fiigiente et in 

Jos. Seal. fontem sui nominis conversa, notiini 

Suberiesi Putabat Scaliger hue per- est. Idem. 

tinere et hue retrahenda esse qiiaa ^ Struppi"] Verbenas in fitscicnlum 

post stura flumen leguntur. Ubi etiam intortae, quae in pulvinaribus Deorum 

de suberie. Sed in schedis etiam sic capita repraesentabant, unde et ca- 

diversa sunt. Dae. pita Deorum vocabantur. Vide su- 

^ Sfruices] Plant, in MenjEcIi. * Tan- pra ' Capita Deorum.' Idem. 

tas struices concinnat patinarias.' <= Apud Urbem} Haec diversa sunt 

Ant. Aug. asuperioribus. Forsan hie de Suffe- 

Strideesl Naevius etiam, teste Scr- te agebat Festus, de quo infra. Sed 

vio, qui est in schedis, dixit 'Struix quid pro voce ca/o, quae certe mendo- 

malorum.' Jos. Seal. sa est, subjici debeat, assequi non 

Struices] Sfruix et strues idem, possumus. Videant eruditi, et hie 

Sic Naevius dixit ' struix malorum,' ingenii sui acumen intendant. Idem. 

teste Servio. Versus Plauti est ex ^ Struthemn in mimis] Immo et La- 

Menapch. act. i. sc. 1. Dae. tinuni passer alibi quam in mimis pro 

» Livius: quo Castalia] Merula in obscoena ilia parte positum est. Id. 
coiumeut. suis ad Ennium legendum 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 911 

Stultorum feriae appellabantur ^ Quirinalia, quod [Paul. 
eo die sacrificabant ii, qui solemni die aut non potue- 
runt rem divinam facere, aut ignoraverunt. 

Stultorum^ feri(B appel/aba)itur Quinnalia, qui e rat [Fest. 
diesfestus qui priwj qitnd eo die Quirino sacrificant ii, qui 
solemni die aut non potuerunt rem divinam facere, aut ig- 
noraverunt : suorum fornacalium sacrorum diem commis- 
sura piacu/um expiahant more, ?i\que quod suis non fecerant 
quibus ipermittebatur feriis, sacrum faciebant. 

Stuppam ^ linura impolitum appellant Grajci Dorii. 

Stuprum ^ pro turpitudine antiques dixisse apparet in Ne- 
lei carmine : fcede, stupreque castigor cotidie : et in 
Appi sententiis : qui animi .... compotem 
esse,'' nequid fraudis stuprique ferocia pariat. Naevius : 
Seseque ' ii perire mavolunt ibidem, quam cum stupro 



5 Ed. Seal, appellantur, 

NOTiE 

<= Stultorum] Vide ' Quirinalia.' Sin illos deseritis fortissumos virorum, 

Ant. Aug. Magnum hide stuprum poplo fieri per- 

Stultorum] Lege : Stultorum ferice getis. 

appellabantur Quirinalia, qui erat dies Ut a prohibeo, proebrum, et probrum ; 

festus Quirini, quod eo die Quirino sa- sic a stupeo, stuprtim. Jos. Seal. 

crificant ii, qui solenni die aut non po- Stuprum'] Pro qualibet tiirpitudi- 

tuerunt rem divinam facere, aut ignora- ne, nnde in Glossis exponitur niaa- 

verunt suorum fornacalium sacrorum fiis. Dae. 

diem, commissum piaculum expiabant ** Qui animi . . . compotem esse] Siip- 
morce, utque quod suis non fecerant, qui- plenduni videtnr vox exoptat se. Sea- 
bus permittebatur feriis sacrum facie- liger, Qui animi volt sese compotem 
bant. Ita ex scliedis planus est liic esse, ifc. Idem. 

locus, qui pessime in aliis editt. ac- ' Seseque] Na,'vii versus sic distin- 

ceptus est. Ut et in Etymologico guebat Seal, ut essent Satnrnii : 

Vossii in voce 'Quirinalia.' Vide Se sequc ei perire mavolunt ibidem, 

' Quirinalia.' Dae, Quam cum stv2)ro redire ad suos jio- 

f Stuppam] A Doriro (rrJirira. Id. pularis. 

E Stuprum] Sentcntia Appii : Qui Item : 

animi rott sese compotem esse, nequid Sin illos deseritis fortissumos virorum, 

fraudis stuprique ferucia pariat. Naevii Magnuminde stuprum poplo fieri per- 

versus Saturnii : getis. 

Seseque ei perire mai:olunt ibidem, Vossius vero : 

Quamcum stupro redire ad suospopularis. Se seque ii perire mavolunt 

Item : Ibidem quam redire cum stupro ad suos 



912 



SliXTl POMPEII FESTI 



red ire ad suos popularis: item: sin illos dcserant for- 

tissimos viros, magnum stuprum populo fieri pero;etis.^ 
Stuprum pro turpitudine antiqiu dixcrnnt: unde est [Paul. 

in carmine : Foede stupreque castigor cotidie. 
Stura ^ flumen in agio Lanrenti est. 
Stura flumen in agro Laurenti est, quod quidam [Fest. 

Asturam \ocant. 
Sufjer ' arbor, ac subcries, rjua natabant in Thermis. 
Shad ted,'" idem ^ ait esse, sic te. 
Suasuni," colos appellatur, qui sit ex stillicidio fumoso 



6 Vet. cod. pergentis. — 7 Vir doct. in maig. ed. Seal, conjicit Messula. 



NOT/E 



Populares 

Item : 

Sin illos deserant fortissimos 
viros, 
Magnum stuprum turn populo fieri 
pergitis. 
Et hosce postrenios Ita Grotiiis: 
Sin illos deserilis foi'tissimos ti- 
ros, 
Magnumque stuprum populo fieri per- 
gitis. Idem. 
^ Stura] Tertia alihinc linea, nt 
jam supra notavimus, pertinet ad vo- 
cem ' Siiber.' Jos. Scul. 

Stura] Sex millibns ab urbe abesse 
scribit Liviiis lib. xxvi. Dae. 

' Suber] Suber hodieqiie natanti- 
biis inservit. .Sed nimis nota res est. 
Idem. 

" Suad ted.] Lego, Sed ted, idem 
ait esse sine te. Veteres se ponebant 



Suad ted.] Pro sic te. Sed qui ? 
Non satis conjicio. Quare iinice pro- 
bo Scaligeri conjecturam, qui legit, 
Sed led, idem ait esse sine te. Veteres 
se pouebant pro sine, item sed, ut su- 
pra dixit, et ted pro te, ut Quinti- 
lianus etiam annotat. Vide ' sed.' 
Idem ; id est, Messala, nam ha^c se- 
quebantur post 'serpula serpsit :' 
ubi IMessala laudator. Dae. 

" Swisum] Versus Plauti est in 
Trucuiento, in quo legitur insuaso. 
Vide ' Insuasum.' Ant. Aug. 

Suasutn colos] Quae iirireraixefcos 
colorala sunt et saturata, Grspci ire- 
TTfiff/jLfva dicunt ; Latini suasa et nj- 
sunsa, qnde penitus koI eh 0ddos iuibi- 
beriint coiorem. Epigramma veins: 
crxolvos ^afiixari ireLOo/xevos. Et Strab. 
TTfiretcrufVws iinKeKavaOai T7}u xpoav. 
Eieganter dicit, penitus adustuni es- 



pro sine, item sed, ut supra dixit, et se et profunde coloratum sole. Lati- 



ted, pro te, ut Quintilianus etiam an- 
notat. In vetustissimo lapide Duiiii, 
quod ante lios xi. annos, Romaj cum 
essem, eflfossum fuit, semper legitnr 
MARiD pro MAR[, et siiuilia, cum d 
litera .«upertlua. A se, sine factum 
est, ut ab ' iter,' ' itiner ;' a ' jecur,' 
' jecinor.' Jos, Seal. 



ni insuasum dicunt. ' Coiorem intu- 
niatum ' vuigo appellamus, qui luteo 
similis est, sed obscuro. Est enim 
fjiijXivov ■xpwp.a rh ^adwd/xevov ix4\avi. 
Glossal : 'Insuasum, efSos SoKapiov 
KtKaiTviffixhov : ' Graeci xpwfj.a KfKa- 
TTviff/xevov, similiter vocant qualis est 
color in tignis ac trabibiis diutiuo 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 913 

in vestimento albo. Plautus: quia tibi suaso infccisti 
propudiosa ^ palliilam. Qiiidam autcm legunt insuaso, 
nee desunt, qui dicant omnem colorem, qui fiat inficien- 
do, suasum vocari, quod quasi persuadetur in alinm ex 
albo transire. 

Sub corona" venire dicuntur, quia captivi coronali solent 
venire, ut ait Cato in eo, qui est de re militari : ut popu- 
lus suus sua opera potius ob rem bene gestam coronatus 
supplicatum eat, quam re male gesta coronatus vencat.^ 
Id autem signum est nihil praestari a populo : quod 
etiam Plautus significat in Hortulo : pra^co ibi adsit '' 
cum corona, quiquc f liceat veneat. 

Sub jugum mitti '^ dicuntur hostes victi, ereptis omnibus 
armis telisque, cum hastis defixis duabus in terra, ter- 
tiaque ad summum carura deligata, (ipsi cam '° jubentur 
subeuntes transire. 



8 Ed. Seal, propudiosam. — 9 Hie et mox vet. cod. venial.— i Ed. Seal. 
cuique. — 10 Vet. cod. specie jam. Vir doct. conjicit speciem earn. 



NOTiE 



fiimo infeetis. Genus erat laspidis, 
qui KaiTpias dieehatur a fumldo colo- 
re. Diofcorides: 6 Se aepi^tev, o 5e 
Kairvias, uiirirfpil KiKa.TrvLap.ivos. Cave- 
sis aiitem piUes suasum et insuasum 
proprie dici rhv k6.-kvi.ov colorem. Sed 
insuasus vel suasus color o TreTreitrjueVcos' 
KfKowvKTixfvos. Quod dc oniiiibus colo- 
libiis intensioribus dici queat ; ut 



° iSit^ corona] Vidend. Gell. lib. 
VII. Ant. Aug. 

Sub corona] Versus Planti : Praco 
ibi adsit cum corona : quiquc liceat, ve- 
neat. Jos. Seal. 

Sub corona venire] Exempla pas.sim 
apud historicos. Quod addit infra, 
id siginun fiiisse nihil prcestari a po- 
pulo, confinnat Gcllius lib. vii. cap. 



optinie infra Festns. Qui<i vero tig- 4. quod alioqui sappissinie fiebat ut 

nuni, quod diutino funio infcctum est, venditor scrvum sanuni, non furem, 

vel ea quas ex stillicidio fumoso in- non fugitivum, iiou errorem, non vcs- 

fecta sunt, colorem euni penitus im- pillonem praestaret. Dae. 
biberunt, eoque prorsus imbuta ac i> Praco ibi adsit] In Flauti Edit. 

v<luti insuasa valide retinent, idco sic : Praco ibi adsit cum corona, qui- 

insuasum et suasum kut f^oxh" de hoc que liceat veneat. Quique, id est, (juau- 

fiimido colore nxirpatum est (|uo<l de ti. Idem. 



omnibus dici potest, ut Giaici trti- 
Ota-Bai et ■niituap.ivov. Salmas. in So- 
lin. Infra pro persuadetur Scliedx: 
persuadentur, aperte pro pcrsuadcatur. 
Dae. 



'1 Sub jugum tnilti] Vide 'jugum.' 
Liv. lib. III. sect. 28. Dc niodo mit- 
tendi vide cundem lib. ix. sect. 5. 
Inde factum verbum suhjugare, pro 
d<bellare, devinctre. Idem. 



Dtlph. cl Var. Clus. 



Pomp. Pesl. 



3 ISI 



914 SEXTI POMPEII FESTI 

Sub jugum mitti dicuntur hostes, cum duabus has- [Paul. 

tis in terra defixis, tertiaque superligata, inerraes sub 

eas coguntur transire. 
Sub vineam jacere '^ dicuntur milites, cum astantibus cen- 

turionibus jacere coguntur sudes. 
Sub vineam jacere dicuntur milites, cum astantibus [Fest. 

centurionibus jsicere cogantur sudes. 
Sub vitem ^ hastas jacere dicitur veles, cum eas sub [Paul. 

manu sursura mittit. Lucilius : ut veles bonus sub vitem, 

qui summisit " hastas. Veles autem velitis facit. 
Sub vitem hastas jacere dicitur veles, cum eas sub ma- [Fest. 

nu sursum mittit. Lucilius : ut veles bonus sub vitem qui 

subit '* hastas. 
Sub vitem pra^liari dicuntur milites, cum sub vinea [Paul. 

militari pugnant. Lucilius : Neque prodire in altum, 

praeliari procul sub vite. 
Sub vitem pr^/iori * dicuntur milites, cum sub vinea [Fest. 

militari ipugnant. Lucilius : neque *' prodire in altum, 

praliari procul sub vite. 
Sub vos placo/' in precibus fere cum dicitur, sigoificat id. 



II Alii legnnt suhjicit. Vide infra. — 12 Vir doct. in marg. ed. Seal. conj. 

suljkit. — 13 Ed. Seal. ' pugnant Lucilius Mq. prodire.' 

NOTiE 

f Suh mneam jacere\ Militarem vi- gendns : XJt veles honiC suh vitem ijui 

neam sive vitem sic describit Vege- sumicit hastas. Siimicit pro suhjicit, 

tius : 'E lignis levioribus machina ut ' Conuiro' pro ' Couro,' * Conii- 

colligatur, alta pedibus 8. lata 7. Ion- tium ' pro ' Coitiiim.' Jos. Seal. 

ga 17. hiijiis tectum duplici muni- Sub vitem] Schedze habent subit, 

tione, tabulatis cratibusqne contex- quod mibi corriiptum videtur ex su/«- 

itur. Latera quoque vimine sepiuu- cit, ut antiquitus scribebant pro sub- 

tur, ne saxorum pilorumque impetu jicit. Dae. 

penetrentnr. Extrinsecus autem ne < Sub vitem prceliari'] Trocliaicus 

immisso concrementur incendio, cru- Lucilii ita legendiis : Neque prodire 

dis ac recentibus coriis, vel centoui- in altum, prceliari sub vitem procul. 

bus operitur. Cum plures factae fue- Jos. Seal. 

lint, juuguntur in ordineni, sub qui- " Stib vos placo] Vide * Endoitiuni.' 

bus subsidentes tuti ad subruenda Ant. Aug. 

murorum penetrant fundamenta.' Id. Sub vus placo] Pro vos supplico: ut 

* Sub vitem] Lucilii versus corri- * per ego te Deos oro,' et quae voca- 



DE VERBORUM SIGNIFICATION E LIB. XVII. 915 

quod supplico,'+ ut in legibus : Transquedato. endo- 

QUE '5^ PloRATO. 

Sub vos placo, supplico. [Paul. 

Subactus modo significat mollitus ; modo victus ; modo 

compulsus, ut cum dicimus. pecus sub arbore subactum : 

modo coactus. 
Subncti, ^ molliti, alias, compuhi, et coacti, ut cum di- [Fest. 

cimus, pecus sub arbore subactum, alias victi. 
Subditus y dicitur judex, qui loco mortui datur iis, [Paul. 

qui eum habuerant judicem in aliqua re, vel lite. 
Subditus dicitur is qui in demortui judicis locum ^^ju- [Fest. 

dex datur his, qui eum hahueraut judicem dumtaxa.t in 

eandern rem, vel litem. 
Subices ^ Ennius in Achille pro subjectis posuit : cum dixit 

Nubes per ego Deum subices humidas, Unde '^ oritur 

iraber sonitus aerio '^ spiritu. 



14 Vet. cod. supplicio. — 15 Ed. Seal, edendoqtie. Vir doct. in marg:. ejiis- 
dem ed. conjicit et endoque. — 16 Ead. ed. ' in demnrim (in demortuis) judicm 
locum:— \1 Vet. cod. i?jrfe.— 18 Vet. cod. cbvo. Vir doct. in marg. ed. Seal, 
conj. sonitu. scbvo. 

NOT/E 

bnlorum trajectiones in precibiis so- pro subjectis posuit, cum dixit nuhes: 

lennes, nt alibi dixinuis. Dae. Per ego Deum sublimes subices humidas. 

" Subacti] Gloss. ' Subigo, 7rpo(T/3a\- Unde oritur imber sonilu scbvo et spirU 

\(t), subegi, viroTciffffu, iJ.aKa.aata' Le- tu. Jos, Seal. 

ge : subigit, inrordaan, fj.a\daan. Id Subices^ Hie locus sic distinctione 

est, ' subjicit," mollit.' Idem. jiivandiis est: Suhices Ennius in A- 

y Subditus] Paiilus in L. mortuo. chille pro subjectis posuit cum dixit nu- 

D. de Jndic. 'Morttio jndiee, quod bes. Ita Scaliger. Idem ad Manili- 

cum jiidicare opoitnerat, eum qui um sic dictas ait, quod subcant co'.- 

subditus est, sequi oportct.' Idem. lestia, quomodo Graici vocant /iCTeai- 

* Subices] Gell. lib. iv. cap. 17. pa, mxn subere e&t ascender e. Praiivit 
versus Ennii refert: 'Ergo Deum sub- forsan Nonius: 'Subicis,' inquit, 'no- 
limes subices, humidus Unde oritur ve positum, non a subicicndo sed al- 
iuiber sonitu sa?vo, et strepitu.' No- titndine,' &c. Sed de Nonio alias, 
nius vero : 'Per ego Deum sublimes faveiite Deo. Interim Festum se- 
subices bnmidas. Unde oritur imber.' quor, suhicesqwa interprctor subjectas, 
Faiirnns noster Nonii scripturam pro- nul>ts Deum subices, quippe qua> Diis 
bat, et verbum nM/>es Fcsti esse arbi- subjiciantnr. Nam ut ab 'obicio,' 
tratnr. Ant. Aug. ' obex,' sic a * subicio,' 'subex.' Vcr- 

Subices] Subices Enniut in Achille sus Ennii : Per ego Deum subices hu- 



916 



SEXTI POMPEII FESTI 



Subices Ennius pro subjectis posuit. [Paul. 

Subici "" Siiies dicitur, qui agitur,^^ utcccdatur, quod fit, [Fest. 
ut ait Cincius m Ubro de officio jMr?"sconsulti, exemplo 
Aihemensium apiid quos expiandi *° gratia aries inigitur ' 
ab eo qui scelus admisit poenae ^endendce. loco. 

Subigere ^ arietera in eodem Ubro ' Antistius esse ait dare 
arietera, qui pro se agatur, caedatur. 

Sublesta ^ antiqui dicebant infirma et tenuia. Plautus in 
Persa : Ad+ paupertatem si immigrant infamia^, Gra- 
vior paupertas fit, fides sublestior, id est, infirmior. Idem 
in Nervolaria, vinum ait sublestissimum, quia infirmos 
faciat, vel corpore, vel animo. 

Sublesta, infirma, et tenuia. Plautus: Gravior [Paul. 



19 Ed. Seal, agetur. — 20 Ead. ed. expiandi. — 1 Ead. ed. integitur. — 2 Vir 
doot. ill marg. ejiisdem ed. conjicit Subicere. — 3 Id. ibid. A". V. Juris Pont. — 
4 Hi»c in ead. ed. ita extant : 

' . . . in dicebant infir 

Plautus in Persa ; Ad,' &c. 



NOTtE 



midas Unde oritur imber sonitu sato et 
spiritu. Sed aliter Gellius, et No- 
nius in ' snblicis ;' apud quos, Per ego 
Deum sublimas sublicis hu7nidas, Unde 
oritur imber. Dae. 

* Subici] iSubici aries dicitur, quern 
quis agit, ut pro se ccedatur : ut ait in 
eodem libra Antistius: quod jit, ut ait 
Cincius Ubro de officio Jurisconsulti, 
exemplo Atheniensium : apud quos expi- 
andi gratia aries inigitur ab eo, qui sce- 
lus admisit, panes pendendce loco. No- 
tum apud Atlienienses et alios Grae- 
cos, non solum, qui anoicriov <p6vov, 
sed et qui e/c irpovoias fecissent, pecu- 
dibus inimolandis expiari solitos, ut 
de Oreste et aliis proditur. Hoc 
etiam relulerat in leges suas Nunia, 
inter quas hsec fuit: SEi. Qvis. ho- 

MINEM. LEIBERVM. DOLO. SCIENS 
MORTEI. DVIT. PARICEIDA. ESTO. SEI 
IM. INPRVDENS. SE. DOLO. MALO. OC- 



CISIT. PRO. CAPITE. OCCEISEI. ET. NA- 
TEIS. EIVS. IN. CONCIONE. ARIETEM 

svBiciTO. Cujuslegisultinuun mem- 
brum concinnavimns ex schediis Ser- 
vianis, in quibus hujus legis mentio 
fit: ' Ut siquis imprudens lioniinem 
occidisset, pro capite oecisi, et natis 
ejus in coneioue arietera offerret.' 
Quod hie ait Festus, pcence pendendce 
loco, paene videtur innuere in lege 
fuisse expressum verbo avrliroivos. 
Jos, Seal. 

•» Sublesta] Festi verbis pauca de- 
sunt in banc sententiaui : Sublestutn 
dicebant infirmum, et tenue. Plaut. Sfc. 
Verba Plauti haec sunt: 'Nam ad 
paupertatem si admigrant infamiee, 
Gravior paupertas fit, fides sublesti- 
or.' Idem in Baechid. ' Lingua fac- 
tiosi, inertes opera, sublesta fide.' 
Ant. Aitg. 

Sublesta] Giossae Isidori ; ' subles- 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 



917 



paupertas fit, fides sublestior, id est, infirmior. Idem 
ait vinura sublestissimum, quia infirmos facial vel cor- 
pore, vcl animo. 
Subliciiim'' ponfem quidarn putant esse appellaturn a [Fkst. 



NOTiE 



tis,' ntriimqne enini dici potest, iit 
sublimis et sublimus, ' infirmiis, tris- 
tis.' Item, ' siiblestia, infirinitas, tris- 
titia.' Ul)i melius forsan, Sublcstia, 
infirmia, tristia. Stiblestus aiitem, ut 
oplinie Soalig. est a GrEeco vrrSKicTiros 
niHtato tr-ir iu st, ut fit, quod Aristo- 
phanis Sclioliastes interpietatur re- 
rpifififvos, attiitiis : Aia-rros enim est 
jo'Xi'^s, gracilis. Eiistatli. Et idem 
Aristopli. interp. in Ran. ol ra ifo-xta 
AeiTTol, \lcnroi KeyovTai, Versus Plauti 
Persa act. v. sc. 1. sic in editis : 
' Nam si ad paupertatem admigrant 
infamia?, Gravior paupertas fit, fides 
sublestior.' Idem in Baccbid. act. 
III. sc. 0. ' Lingua factiosi, inertes 
opere, snblesta fide.' Infra ' vinum 
sublestissimum ' potius iiitcrpretor, 
' tenue,' ' infii nniin :' sic pictura snb- 
lesta, qiia^ tantnm priniis lineamen- 
tis defonnata est, ac nnllis coloribiis 
aduml>rata. (.tvTPc'n fjLov6ypaixjxos. Dae. 
•^ Suhlicium] Liviiis sub Anco Rege 
Janiculiuii adjectum esse scribit, et 
ob coninioditatcm itineris ponte, sub- 
licio tuu) primum in Tiberi facto, con- 
jungi urbi placuisse. lijusdem pon- 
tis defensio ab Horatio Coclite nar- 
latur ab eodcm Livio lii). ii. ' Sine 
ferreo clavo fnisse ita disposita con- 
tignatione, ut exinierentur trabes, 
sive sublicap, ac sine fultnris repo- 
nerentur ' Plinius auctor est lib. 
XXXVI. cap. L5. Ab boc ponte sae- 
pius a pontificibus refecto, ut cis et 
nls Tiberini sacra fierent, ponlificcs 
dictos esse Varro cxistiniat lib. iv. 
dc Ling. Lat. Idem lib. vi. ait ab 
hoc ponte Argeorum simulacra quot- 
aunis a saccrdotibus jaci Kolcrc. 



Pons dictus est a sublicis, sublicius. 
Sublicarum nientio fit a Ceesare lib. 
IV. de Belle Gall. Livio lib. xxiii. 
Vitruvio lib. iii. cap. 3. Festus ta- 
iiien sublices appellasse videtur, ut 
elices qiioque dienntur, et aquae licium 
vocatur ab elicienda aqua: vel, ut aliis 
videtur, a Uquenti aqua. Utitur ex- 
eniplo Sallustii in bistoriis, qui ' sub- 
licibus cavata' dixit. Ant. Aug. 

SubUcium'^ Festus dicit sublices, non 
subiicas : quod et in Sallustiano cx- 
emplo erat. Sic etiam veteres Glos- 
sae : ' Sublices, Karairriyes, ol iv vora- 
fi^ T^jf yecpvpav inro^aaTd^ovres.' Re- 
ferebat praeterea Festus opiuionein 
eorum qui vocabuliim Volscum esse 
aiebant, quod non aliter Formiani 
tigua, quibus eorum pons surrectus 
erat, appellabant : item eorum, qui 
dicebant Sublices ab eo dictas, quia 
sub eis aqua liquens laberetur. Sed 
nos censenius sublicam dictam, ut ob- 
liquam: et intclligi trabem. Sublicus 
ergo, et oblicus, vel subliquus, et obli- 
ijuMSCompositasunt : quorum simplex 
liquus, vel liquis. Vetus auctor lo- 
quens de figuris et lincanientis : ' om- 
neni autem sununitatem nietiundi 
observationes sunt diiai : enormis, et 
liquis. Enormis, quae iu omiuun ac- 
tum rectisangulis continetur. Liquis, 
cpia* minuendi laboris causa, et salva 
rectorum ratione augulorum s('cnn- 
dum ipsam extrcmitatcm subteudi- 
tur.' ,Ios. Seal. 

Sublieiuui] Ait Festus : Sublicius 
pons quibusdain a sublicis: subliccn 
auteni, vel, ut alii auctores vocant, 
sublices, Volscum vocabnlum, quo et 
Formiani vocabant tigna q\iibus co- 



918 



SEXTI POMPEII FESTI 



sublicibus, pectdiari vocabulo Volscorum, qua sunt tigna in 
latitudinem extensa, quce. non flliter Formian? vocent, quam 
a no7nine eoium : et qua ah aliis auctoribus sublices vocan- 
iur quod sub eis aqua liquens laheretur, dicta, in qua opi- 
nionejuit ... ...... 

qui ...... 

et meminit sublici pontis : en JSavius qui ait in belli Punici 
libro .......... 

quam liquidum sublicio tranat ponte amnem, et alii, tabw/w 
qui adhuc women retinet ....... 

Sallustius libro <\Viarto Historiarum ne irrumiendi pontis 
sublici . ......... 

sublicibus cavata 

essent .......... 

Sublimavit "^ dixit,s id est, in altum extulit, Originum libro 



5 Vir doct. in niarg. ejiisdem ed. conjicit dixit Cato. 



rum pons nitebatnr. 
Glossarium : ' sublices, Karawriyes, ol 
iv troTa/Kfi rrjv yecpvpav vno^aard^ovTes.' 
Id est, ' Sublices, tigna quaj in fluvio 
ponteni sustinent.' Addit, sublices 
dictas, quod sub eis aqua liquens la- 
beretur, quod non omnino improban- 
duni, sed magis placet quod nionet 
Scaliger, sublicam, vel sublicem dic- 
tam, ut oUiquam, et intelligi trabem. 
Sublicus euim et oblicus, vel subliquus 
et obliquus composita sunt, quorum 
simplex liquus vel liquis. Vetus auc- 
lor loquens de figuiis et lineanientis: 
' Omnem autem snmniitateni metiun- 
di observationes sunt dnaj ; enorniis 
et liquis. Enorniis quae in omneni 
actum rectis angulis continetur, li- 
quis quae minuendi laboris causa, et 
salva rectorum rat lone angulorum, 
secundum ipsam extremitateni sub- 
tenditur.' Infra in verbis Naevii Sa- 
turniuni versiim agnosco : Quam liqui- 
dum tranat sublicio punte amnem, E 



NOT^ 

Juvat vetus sequentibus facile me expedirc non 
possum, ejusdem sane videntur esse 
Naevii : Et non male sic ea et emen- 
dabis ac .supplebi;:, ut alterum ver- 
sum Saturnium efficias : 

Quam liquidum tranat sublicio ponte 
amnem. 
Et alibi : 

E tabulis adhuc qui nomen obtinet pons 

Sublicius. 
Et Sallustius, Sfc. Nihil tamen affir- 
mo, neque enim mihi et liomini, et 
adhuc juveui tanta fiducia. Ista po- 
tius doctioribus relinquo, qui certins 
de iis pronuntiabunt. Ea mihi certe 
spes est fore ut eequi harum rerum 
SBStimatores conatibus nostris fave- 
anf, praesertim si subinde sese homi- 
nes recordentur, humanique nihil a 
se alienum existiment. Sed redea- 
mus. Verba Sallustii qiiee Festus 
laudabat, aliquid comminiscendo vel- 
le edere nimis periculosum est. 
Quare nihil tentabo; hoc unum di- 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 919 

secundo: In maximum decus, atque in excelsissimam 

claritudinem sublimavit; id au tern dicitur a limine su- 

pcriore, quia supra nos est. 
Subliraem ^ " est in altitudinem datum : ut Ennius in Thy- 

este : Aspice hoc sublime candens, quern vocant omnes 

Jovem. Virgilius in Georgicis libro primo : Hie vertex 

nobis semper sublimis. 
Sublimem est in altitudinem elatum : id autera di- [Paul. 

citur a limine superiore ; quia supra nos est. 
Sublucare ^ arbores est ramos earum supputare, et [Fest. 

veluti suptus lucem mittere : collucare autem succisis 

arboribus locum implere luce. 
Suboles = ab olescendo, id est, crescendo, dictsB, ut adoles- 

ocntes quoque, et adultae,^ et indoles dicitur. Lucretius 

libro quinto : Sive virum suboles, sive est muliebris ori- 

go. Virgilius : Cara Deum suboles, magnum Jovis in- 

crementum. 
Subrumari "^ dicuntur hasdi, cum admammam admoventur: 

quia ea (his vocatur,^ vel quia rumine trahunt lacte su- 

gentes. 



6 Legit Dae. Sublime. — 7 Vir doct. conj. aduUL—8 Ed. Seal, vocabantur. 
Vide infra. 

NOTiE 

cam Tb inrumiendi corruptum esse, dens quern invocant omnes Jovem.' 

forte pro inveniendi. Dae. Idem. 

d Sublimavit] Aurelius Victor in ^ Suhlucare'\ Gloss. 'Subluro, as. 

Epitome c. iv. 8. • Fallasque prapto- inroKaBaipai.' Sed infra errat Festus, 

viis ornamentis siibliniatiis.' Et in cum ait conlucare esse succidere ar- 

Gloss. 'sublimo, ui^i.' ltem:'subli- borem. Nam succidere arboreni est 

mo, as, nenupl^w.' Idem. iKK6Tmiv. At conlucare est ramos 

<= Sublimem] Lego sublime. Ultima tantum officientes lumini recidere, 

syllaba repetita vitiosam 6cri|)tnram coinqucre, coercere. Ut et ipse, su- 

innuit : limen erat superius et infe- pra in ' conlucare.' Similes Festi in- 

riu". Superius, sublimem vocarunt, constantias alibi notavimus. Idem. 

nnde sublimis, in altitudinem elatus, » Suboles'] Virg. Eclog. iv. Ant. 

et ' sublime coclum ' dictum Eniiio : Aug. 

'Aspice hoc sublime candens quem 5«6o/cs] Glossarium :* suboles, eVj- 

vocant omnes Jovem.' Vel, ut apud yovii, yovr), yivia,.' Vide ' adoiesco.' 

Ciceronem lib. ii. et in. de Nat. Dae. 

Deorum : 'Aspice hoc sublime can- '' Subrumari] Quiet subrumi d\c\\ 



920 



SEXTI POMPEII FESTI 



Subrumari clicimtur haedi, cum ad mammam ad- [Paul. 
moventnr : quia ea rumis vocatur : vel quia rumine tra- 
hunt lac 9 sugentes. 

Subscudes ' appellantur tabcllae, quibus tabulae inter se 
configuntur, quia quo immittuntur succiditur. Pacuvius : 
Nee ulla subscus cohibet compagera. 

Subscudes oppellantur cuneata} tSLbellce, quibus tabu- [Fest. 
lae inter se configu?itur, quia quo eae iramittantur, succidi- 
tur. Pacuvius in^ Niptris : Nee ulla subscus cohibet 
compagem alvei. Plautus in Astraba : Terebratus mul- 
tum sit, et subscudes addite. 

5/djsidium ' Aicebalurquando milites suhsidebant in extrema 



9 Vet. lib. lacte. 



NOT^ 



sunt. Vide Varr, de R. R. cap. 1. 
et cap. 9. Lege infra, quia ea ru- 
mis vocabatur: ut viii docti. Gloss. 
' Rniiiis, e-rfXr], apxatKoos,' ' Rumis, 
mamma, antique.' Diceliatur et 
Riima et Rumen. Vide ' Ruminalis.' 
Idem.. 

' Subscudes] Vide 'Serilla.' Anf. 
Aug. 

Subscudes] Infra : Subscudes appel- 
lantur cuneutcE taleolcs, quibus tabula 
inter se cojifiguntur. quia, quo ece im- 
mittuntur, sue cuditur. Pacuvius in Nip- 
tris. Jos. Seal. 

Subscudes] Tabella ligneas ad tra- 
bes aliave comn)ittenda : Gallice, 
Queues d'ironde. Infra, pro succidi- 
tur legendum succuditur, uam ita 
plane scripserat Festus, ut infra ex 
Schedis. Et absque lis ita olim Tur- 
neb. lib. xiv. cap. 1. ' Legendum 
puto,' inquit, ' succuditur : nam a suc- 
cudendo milii nomen videtur potius 
habere, quam a succidendo. Etsi enim 
locus, cui inseruntur, excavatur, suc- 
ciditurque inde aliquid, ut immittan- 
tur, cum tamen id tiat cudendo scal- 



pris malleo percussis, et immittantur 
ictu mallei, non video cur non debe- 
ant potius a succudendo, quam a succi- 
dendo deduci. Quod si Festus a suc- 
cidendo scripsit, ut et fortasse fecit, 
nas ab eo libentissime dissentio.' 
Dae. 

^ Pacuvius in] Integrum Pacuvii 
locum sic supra adduxit Fest. in ' se- 
rilla.' ' Nee ulla subscus cohibet 
compagem alvei, Sed suta lino et spar- 
teis serillibus.' Idem. 

' Subsidium] Subsidium dicebatur, 
quando milites subsidebant in extrema 
acie, labentique aciei succurrebant : quod 
ge7ius militum cunstabat ex iis, qui erne- 
ruerant stipendia, et tamen retinebant 
locum in cxercitu, qucc erat tertia acies 
qucE dicebatur Triaviorum. ut Plautus 
in Frivolaria: Agile nunc subsidile om- 
nes, quasi sclent Triarii. Reliqua non 
potui. Versus ille Plauti manifesto 
conjungendus est cum illis ex eadem 
Frivolaria: ' sequimini bac Sullis le- 
giones omnes Lavernje. Ubi rorarii 
Estis? En sunt. Ubi sunt accensi ? 
Ecce * Agile nunc, subsidite omneS; 



I)E VERBORDM SIGN IFICATION E LIB. XVII. 921 

acie, labeniiquc acici succurrebant, quod genus militnm 
constabat ex iis, qui emeruerant stipendia, locum fai/ien re- 
iinebaut in exenitu, quae erat iexlia acies Triariorum : ut 
Plaiitus in Frivohirid : «gite nunc snhsidile omnes, quasi 
soleiit triarii : s\>ni/i modo dicti prfesidlavii ante eos collocati 
qui crant, aut in alio loco prcepositi. 

Subsilles dicebantur quasdam lamellae sacrificiisne- [Paul. 
ccssariae. 

Subsilles '" sunt, quas rt///er ipsilles \ocant, lamella: ne- [Fest. 
cessarice sacris quae ad rem divinam conferre dicuntwv max- 
ime, specie virum '° ct mulieium. 

Subsolaneae " qucc sunt solo res appellantur, nee ad unius no- 



10 Ed. Seal, virorum. 



NOT;E 

quasi Solent Triarii.' A suhsldio,sub- rent, Pilanos, quod pilis : nam ex 

sidiosum .audacter formavit Seneca Veteribiis satis constat Iiastatos pi- 

Epistola 8. 'clamo, vitate qiia?cum- lis, hastis pilanos decertasse. Ita nt 

que volgo placent, quae casus attri- utrique ab eo genere telorum appel- 

buit ad onine fortuitum bonum, sub- lati fuerint, quibus niinime nteban- 

sidiosi pavidi quesubsistite.' Ita in- tur; quod in eornm gratiani dice qui 



veni in libro N. Fabri, queni cum op- 
tiniis codicib. scriptis contulit. Jos. 
Seal. 

Stibsidhtm'} A subsidendo, ut a * prae- 
sidendo,' ' praesidium.' Idem Varro 
lib. IV. de L. L. ' Hastati dicti qui 
primi liastis pugnabant, Pilani, qui 
j)ili8. Principes, (pii a j)iinfipio gla- 
diis, et coinmutata re militari minus 
illustres s\imuntur. Pilani Triarii 



historiae Romauae assiduani operam 
navant. Dae. 

Ante Subsillesi Verba Festi ad 5i</>- 
sidium pertinent : id vero maxime a 
triariis, qui subsidere soiebant, dnui 
principes, et bastati pugnarent, dic- 
tum est. Plant, in ' Agile 

nunc subsidite omnes, quasi solent 
triarii.' Liv. lib. viii. 'Ad triarios 
cum vcntum erat, qui ceteris essent 



quoque dicti, quod in acie tcrtio or- gubsidio, res in extremum periculuni 

dine extremis subsidio deponebau- perducta esse dicebatnr.' Jjit. yli/g-. 
tur. Quod lii subsidebant ab eo sub- '" Subsilles] Subsilles, quas alii Ipsul- 

sidium dictum, a (pio Piautus : Agile lesvocant, himelUE neccssaricc sacrificiis : 

nunc subsidite omnes quasi solent ijuce ad rem divinam dicuntur maxime 

Triarii. Auxiiium appeliaUir ab auc- cmiferre Vide ' Ipsullices.' 



tu, cum accesserant, qui a<ljumcnlo 
esseul, alienigenaB. Priesidium est 
dictuui (|uia extra castra prveside- 
bant in loco ali(|U0 quo tutior regio 
csset.' Sed falsum est quod ait Var- 
ro lidstatos dictob quod liastib pugua- 



Jus. Seal. 

Subsilles] Vide < ipsuiliccs.' Dae. 

" Subsolanca:] Quid sit, (|uxrunMi.s. 
Jos. Seal. 

Subsulanea] Lego, Subsolanece qua 
sub solo res appellanlur. Infra : Di- 



922 SEXTI POMPEII FESTI 

■men rei solum conferunt, suhsolanei enim dicunfur qui in- 

fimum sohmt colunt nt qui in terram supersolanei : dicitur 

inde so/idum, imura, solum : rursus quo planta pedis inni- 

titur. 
Substillum ° autiqui appellabant tempus ante pluviam jam 

pasne uvidura, et post pluviam non peisiccum, quod jam 

stilla7-et, aut nondum desiisset. 
Substillum tempus ante pluviam jam paene uvidum, [Paul. 

et post pluviam non persiccum, quod jam stillaret, aut 

nondum desiisset. 
Subucula P genus libi dicitur, ex halica, et oleo, et melle : 

et genus vestimenti. 
Subuculam JEIius Stilo, et Cloatius iisdem fere ver- [Fest. 

bis demonstrant vocari, quod Diis detur ex halica et 

oleo, et melle. Nam de tunica3 genere notum est omnibus. 
Subverbustam,'' veribus ustam significat Plautus cum ait: 

Ulcerosam," compeditam, subverbustam, sordidam. 



11 Vet. cod. vicerosam. 



mOTJE 



citur inde solidum : inde, id est, a solo : tiis indiiitnr a subuo pro subduo, ut 

a solo enim solidum, ut supra in 'soli- 'exiio' pro ' exduo.' Varr. lib. iv. 

da sella.' Optinie autein solidum, de L. L. * Capitiiim ab eo quod capit 

iinum, solum interpretatur. Dae. pectus, id est, ut autiqui dicebant, 

° Substillum^ Substillum igitur vo- indutu comprehendit, alterum, quod 
catur ante pluviam tempus, cum gut- subtus, a quo subucula, alterum quod 
tatim stilJJE cadunt, et post pluviam, supra, a quo supparus.' Sed quare 
dum adhuc uvidum est. TertuUia- libum ex alica, oleo et melle SMfcwraZa 
nns : ' aut imbres ruunt, et si qua dicatur, reperire non potui. Notavit 
Missilia cum imbribus, dehinc sub- Scaliger in antiquis Gloss, inveniri 
stillum, et denuo sudum.' Inde sub- subitillus, eyxvrov. Sed hoc nihil ad 
stilluin et substillatio, tnpayyovpia, rem, neque enim pro subucula, subi- 
morbus cum urina stillatim cadit. tillus unquam rescribere ausim. Dae, 
Cato de R. R. cap. 56. 'Nunc de il- i Subverbusta7n'] Hie b pro u, Sub- 
lis quibus aegre lotium it, quibusque vervustam. Tertullianus in libroscho- 
substillumest.' GlosseeCyril. '(rTpa7- lastico de Pallio : ' Libertinos in 
yovpla, culbitio, substillatio.' Idem. equestribus : subverbustos in libera- 

p Subucula] In nieis Glossis anti- libus : dedititios in ingenuis: rnpi- 

quis invenio Subitillum, ant Subutu- ces in urbanis : scurras in forensibus: 

lum dictum cum interpretatione : paganos in miiitaribus.' Subverbns- 

Subitillus, eyxvTOf. Jos. Seal. tos vocat robs ffriyixarlas, quia notis 

SufrMcuk] Pro vestimento quod sub- inurebantur. Jos, Seal. 



UE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 923 

Subverbustam, veribus ustam significat. [Pad l. 

Subulo Tusce tibicen dicitur. 

Subulo"^ Tusce tibicen dicitur: itaque Ennius: Su- [Fkst, 
bulo quondam marinas propter astabat plagas. 

Suburam ^ Verrius alio libro a pago Succusano dictam ait : 
hoc vero maxime probat eorum auctoritate, qui aiunt ita 
appellatam et regionem urbis, et tribum a stativo prae- 
sidio, quod solitum sit succurrere Esquiliis infestanti- 



NOT/E 



Subverbustam, reribus ustam'] Pro 
veribus optime Ursin. verberibus, quo- 
modo Hoiatiiis dixit ' uri virgis,' 
Stibverbustus, crTiyixarias, verbero. 
Tertullianus in lib, de pallio : ' Liber- 
tines iu eqiie.stribus : subrerbiistos 
in liberalibns,' &c. Ubi Fr. Junius: 
' ut ajtis est Justus; ab arbor, arbus- 
tuui; ab onus, onustus; sic a verber 
est verbustus, et cum praeverbio, 
snbverbustus.' Dae. 

' Subulo"] Varro lib. vi, de Ling. 
Lat. Versnm Ennii ita refert : 'Sub- 
ulo finitiinas propter astabat aquas :' 
versus corruptus. Ant. Aug. 

Subulo] Giossariuu) : ' Subulo, aii- 
A.57T<)s-.' Jos, Scat. 

Subulo] Gloss. ' Subulo, avX7]T{\s.' 
Turnebus non Hetruscam sed Lati- 
nam esse voceui dicit, subulo, quasi 
sibilo. At Voss. quasi surbulo, nam 
ffvp^rjvebs, av\T)Ti\s. Hesycli. Meur- 
sius subulo, depravatuni putat ex sub- 
flo, flator. Sed radicem ejus in He- 
tiuria (|uaBrendaui cum Festo docet 
Varro lib. vi. de L. L. ' Apud Enni- 
uni subulo finitinias propter astabat 
a(|uas, Subulo dictiis quod ita dicunt 
tibicinem Tusci, quocirca radices 
ejus in Etruria, nonLatio quirrendum 
est.' Quare cum Tusci plurima ha- 
bebant ex orientis Unguis, putabat 
Voss. esse ab Arabico sunbul, spica, 
syrinx, calamus. Versus Ennii apud 
Festum, est Trocliaicus septcnarius 
catalecticus. Apud Varrouem si a- 



quas ponas in penultimo erit sotadi- 
cus. Pro adstabat placebat Scaligero 
assabat. Nam assure tibicines dicun- 
lur cum cauunt tibia, nulla aliorum 
voce admista. Dae. 

* Suburam] Vidend. Varro lib. iv. 
de Ling. Lat. et Quintilian. lib. i. In 
Veterum nionumentis extat hie nsus 
c litenp pro b. ' M. Ccpcilio Sp. F. Sue. 
Rufo. et T. EX\o T. F. Sue. Aciliano, 
et curatores trib. Sue. Junior.' Repe- 
ritur etiam b litera : ' c. c. Attio. T. F. 
Sub. Vitaliano.' Ant. Aug. 

Sabxivani] Verrio favet Varro lib. 
VI. de L. L. ' Eidem region! attribu- 
ta Subura, quod sub niuro terreo Ca- 
rinarum, in ea est Argeorum sacel- 
lum sextum. Subura Junius scribit 
ab eo quod fuerit sub antiqua tube, 
cui testimonium potest esse, quod 
subest ei loco qui terreus niurus vo- 
catur. Sed ego a pago potius Suc- 
cusano dictum puto Surcusani. Nunc 
scribitur tertia litera B, non C, pa- 
gusSuccusanus, quod succurrit Cari- 
nis.' Sed et si Varronis tempore 
Suburra scriberctur, tamen cum com- 
pendiose scribebant, tertiam literam 
ponebant C non B, hoc modo : SUC. 
Quintilian. lib. i. cap. 7. ' Suburra 
cum tribus Uteris notatur, C tertiam 
ostcndit.' Suburb tortinm etymon 
affert conunent. Horat. a stibiirendo, 
quod in ea regione Romaj aliquantlo 
subustionibus paltidata siccata sunt. 
Due. 



924 SEXTI POMPEII FKSTI 

bus earn partem urbis Gabinis, indicioqiie esse, quod ad- 
huc ea tiibiis per C literam, non B scribatur. 

Subuia regio llomai a pago Succusano vocabulum [Paul. 
traxit, quod ei vicinum fuit. 

Suburanani tribum*^ antea Succusanam per c, ap- [Fest. 
pe.Uahani ex nomine regionis, nam partem imam illara 
quoque iraduntfuisse sMccusanam dictam. Verrius aiitem 
ait se tniratum esse, cur }ion a iiomine pagi succusa^//, in 
quo milites exercerentur. 

Succenturiare " est explendae centuriae gratia supplere, sub- 
jicere. Plautus in Saturione : Succentiiria centum, re- 
quire, qui te delectet domi : et Ceeciliiis in Triumph© : 
nunc meae militiae '^ astutia opus est succenturia.'^ 

Succenturiare est explendas ccnturiae gratia sup- [Paul. 
plere. Caecilius : Nunc meae malitias astutia opus est 
succenturia.''^ 

Succerda, stercus suillum. Titiniiis: Quid habes, nisi 
unam arcam sine clavi ; eo condis succerdas. 

Succerda "" stercus suilhim dicehatur . , . [Fest. 



12 Vir (loot, in marg. ed. Seal, conjicit malilicp. — 13 Id. ibid, succenturiata. 
— 14 Id. ibid. siiccen<«W«/a. 

NOTiE 

' Suburanani trUiuml Sed ego Ver- lectent domi. Versnm Caecilii quidani : 

liuni deniiror qui non attendit Siibu- Nunc mea: malUice asiutia opus est suc- 

ranain vel Succusanam tribiiin a Suli- centuriala. Sed niiiil mnto : Nunc 

ura vel Succusa regione nierito no- niea: militia: astutia opus est, snccentu- 

men habuisse, at regioneni a pago. riu. Rlilitiam dixit propter t^ suc- 

Suburam au\em imam appellat qnod cen^uria, quod mililiar' proprium./i/e/M. 

sub nrbe antiqna : vide supra. A/ tm, '^ SaccerdcB'\ In principio Lucilium 

" Succenturiare~\ Inde milites sue- videor agnoscere. Snppleo, Succer- 

centuriati qui explendae centurise da est stercus suillum ut cum dixit Lu- 

subjiciuntur. Terent. Pliorm. act. 1. cillus fimo atque succrdis. Ve\,fimoque 

sc. 4. ' Nunc prior adito tu : ego in sucerdis, Titinius, 8)-c. Integer ver- 

jnsidiis hie ero Suecenturiatus si quid sus Lueilii est lib. xxx. Sat. ' Hie in 

deficits.' Ubi Donatus : ' Tota me- stercore humi, fabuioque fimo atque 

tapliora de re militari est. Suecen- sucerdis.' Vide Nonium in ' Sucer- 

tnriati dicuntur, qui explendiTJ centu- da,' Infra fallitur Festus qui putat 

jiae gratia subjiciunt se ad supple- sucerdam alio nomine. dici opicerdam, 

nientum ordinum.' Versus Plauti : Nam opicerda est stercns ovillum, ut 

Succenturia, centum require, qui te de- siicerda, suillum. Gloss. ' sucerda, 



DE VERBORUM SIGNIFICATION E LIB. XVII. 925 

US. siinus succerda Titinius Quid habes, nisi unam urcam 

sine clawi, eo condis succerdas. Alio nomine succerda di- 

citur opicerda ......... 

homo opicercfa ........ 

hominem ; quern sol in opicerdis 

aspicit. 
Succidaneay hostia dicebatur, quae secundo loco [Paul. 

caedebatur : sic appellata est a succedendo.'^^ 
Succidanea hoslia ^ppellatur quae secundo loco cade- [Fest. 

hatur, quod quasi snccideretur, dicta. Quidam a succe- 

dendo, non a swcc/dendo dictam putant. 
Succingulura, baltenm. [Paul. 

.Swccingulum ^ appellabant antiqui baltenm, Plautus : [Fest. 

ab Hj/ppolita succingulum Hercules aque magno neuXi- 

quam ahsiulit periculo. 
Succrotilla, vox tenuis, et alta. Titinius : Foemi- [Pall. 

nea fabula succrotilla vocula. 
Succrotilla '<^ ^ tenuis diceba^wr, et alta vox Titinius [Fest. 



15 Vet. lib. succidendo. — 16 Vett. libb. Succortrila, Sucrotilla, Succotrilla, 

NOTiE 

xoipeia Kdirpos.' Vide ' Muscerda.' periculo. Locus est in Mensech. act. 

Quae seqmintur non asseqiior neqtie i. sc. 3. Dae. 

unde petita sunt. Huuc tantum fu- ^ Succrutilla] Difficile est rcperire, 

isse sensiiin puto, homo opicerdu om- quid Festus voluerit. Agno.scitnr ta- 

nium hominum quos sol in njiicerdis as- men versus Plauti : Cum extoriis ta- 

pkit. Ita ul homo hominum opicer- lis, cum todillis crusculis, Vide'Todi.' 

da dicatur eodeui niodo quo nos ho- Ant. Aug. 

minem diciiuus eme Kiivpoi' rod Aaov, Succrotillal Succrotilla vox tenuis di- 

Stercus huuiani generis, la balayure du cebntur, et alia. Tilinnius in .... 

peuple. Idem. Fceminina fabulare succrotilla vocula. 

1 Succidanea'] Vide ' pracidanea :' Afranius in Epistulla .... succrutilla 

et Gell. lib. iv. cap. 7. Idem. voce serio. 

» Succingulum] Plant, in Mcnapch. Plautus in describendis mulierum vitiis 

Ab Uippolyla succingulum Hand Her- in Syro : 

eules aque magna unquam abstuiil peri- Cum exlortis talis, cum toddlis crus- 

culo. Ant. Aug. cutis. 

Succingulum] Id Editis Plauti li- Cetera non potni. Jos. .%«/. 

bris ; Ab Ilyppolila succingulum Her- Succrotilla] Cur Plauti versum hie 

cuUs haud ceque magno unquam abstuiil adducat Festus nescio, nisi si scripse- 



92( 



SEXTI POMPEII FESTI 



m 

Farnina '7 fabulare succrotilla vocnla. JfframMS, in Epis- 
iola : loqiiehatur succrotilla voce serio. Pluutus in de- 
scribendis m\A\erum cruribus gracilibus in Syro : cum ex- 
tortis talis cum todellis '^ cxuscidis, belle quae non pedibus 
irerit. 
^wcula '' est machinae genus teretis raateriae et foratse, ac 
crassa. quam ut uber scrofae porci c/rc?/mstant, sic versan- 
tesque *^ duciariojnne volvunt. Eodem nomine Stellas ruint- 
que '9 dicunt, quas aliter appellarunt a pluvia, hyadas 
Grseci vxdag, nostri cjrzstimantes a subus did, modo Latine 
loquenix dixerunt eas Suculas, 



17 Ed- Seal. /ffminea.— 18 Ead. ed. cum sodellis.— 19 Vide Notas infra. 



NOTtE 



rlt cum succrotilis crusculis. Vide quae 
in ' crocotilnm ' dicta sunt. Versus 
Titinii : Fceminea fabella, succroiila 
vocida. Vel, Fcemina fabulare succro- 
iila vocula. Et cum hoc Titinii versu 
coniponendum alternm puto qui le- 
gitui- in ' vibrissare :' ' Fcemina fabu- 
lare succrotila vocula. Si erit tibi 
cantandum, facito usque exvibrisses.' 
Dae. 

b Sucula'] Sucula est machince genus, 
teretis malerits, et forata;, ac crassa, 
tanquam uber scrofce, Reliqua deplo- 
rata sunt, quae de Hyadibus tractat. 
Glossarium : ' Suculte, vdSes, koI So- 
icioes,' Jos, Seal. 

Sucula] Pro ruintque optime Ursi- 
nus quinque. Loquenti auteni antiqua 
consuetudine ut supra set pro sed, Sfc. 
De sucula machina haec Budaeus: 
'Sucula,' inquit, 'machina est trac- 
tatorii generis, constat autem tereti 
ligno duobus ant pluribus vectibus 
trajecto, utrimque aequa extantibus 
longitudine, ha?c dum versatiir, funis 
qui ductarius dicitur, circa earn ob- 
volvilur.' Innuit autem Festus sucu- 



1am ob similitudinem suculiE, id est, 
scrofae, dictam, quia ut scrofae uber 
porci circumstant, ita suculam por- 
culi. Nam porculus uncus dicitur in 
media sucula qui funem tenet eoque 
convolvitur dum sucula versatur. De 
hyadibus quod imperite a Latinis Su- 
culae dictae sint, quasi essent a sui- 
bus CicerQ lib. ii. de Nat. Deor. 
' Tauri caput stellis conspersum est 
frequentibus. Has Graeci Stellas, MSas 
vocitare suerunt a pluendo, veivenim 
estpluere: nostri imperite Suculas, 
quasi a suibus essent, non ab imbri- 
bus, nominatae.' Idem Plin. 1. xviii. 
cap. 26. Et apud Geilium Tullius 
Tiro lib. xiii. cap. 9. Dae. 

« Sic versaritesque] Haecmale rejec- 
ta sunt post vocem sibvs. Locum adi. 
Idem. 

Ante Sudiculum'] De Succiilis loqui 
Festum non dubito, quas Graeci hya- 
das appellant : licet qua?dam mendo- 
sa sint in his dimidiatis verbis. Cice- 
ro lib. II. de Nat. Deor. * Has Graeci 
Stellas hyadas vocitare suerunt, a plu- 
endo: V61V enim est pluere: nostri 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVIi. 927 

Sudiculum *° '' genus flagelli dictum, quod vapulan- [Paul. 

tes sudantes facit. 
Sudum, siccum, quasi seudum, id est, sine udo ; Securus, 

sine cura. 

Suditrn ^ Verrius ait significare sub iidum, sed aucto- [Fkst. 
rum omnium fere exempla volant ut sudiis siccum signi- 
ficet. Sudum enim quasi seudum, id est, sine udo, ut se- 
curus sine cura dictum est. 

Sufes ^ dictus Panorum //iagistratus, ut Oscoxum Mediastu- 
ticus Calidius in Oratione in Q. Ccccilium : Nonne vobis 
Judices ignem et fumus prosequi et jiamma videtur : Se- 
natus cen&uit referenlib. Sufetis. 



20 Vet. lib. Seduculum. 

aOTJE 

imperite snccnla?, quasi a snibus es- ad 



sent, lion ab inibribus, nominataa.' 
Vide Gell, lib. xiii. cap. 9. Ant. Aug. 

^ Sudiculuni] Forsan diminutivuin 
a sudes. Male «iui seduculum. Dae. 

' Sudum] Verrii sententiaiii secuti 
Angelas Decenibrius lib, iv. de Po- 
litia Literaiia, cap. 48. et 50. Philar- 
gyriiis IV. Georg. sudum quasi semi- 
udum. Sed rectiiis Festns : nam su- 
dum semper opponitnr udo. Voss. 
sudum, a Grasco tSos, quod coehim sic- 
cum et calidnm notat. Idem. 

' Svfos] Sufcs diet us est Pcenorum 
lingua summus magislratus, ut Osco- 



eonim linguam alhidit, statim 
Grajcuiii esse censent. Nam cum 
pro ^vapa, quod eorimi lingua non 
patiebatiir, fivpcrav dixernnt, dictum 
factum proGraecopublicarunt, atque 
proscripserunt. Hoc quod hie nota- 
mus, scribimus iis, qui si vel primis 
Hebraicis Uteris tincti sunt, me ve- 
rnm dicere non negabunt : in utro- 
qne autem tarn nai;;, qiiam mvia 
scliurek pro liolem effertur more Sy- 
rorum. Jos. Seal. 

Sufes] Vide ' Meddix.' Suffetes 
apud Carthaginenses, ut ajiud Athe- 
iiienses archontes perpetui. Et suf- 



rum Medix. Calidius in orulione in fes ab Hebra-o sophctim, nam Hebrae- 



Cccciliujn : Nonne vobis, 8fe. Porro 
qui Hebraice sciunt, et non ignorant 
Poenos Tyrioriim colonos esse, con- 
cedent milii, Sufes idem esse, quod 
Graccis icpopos, iTr6irTris, iirlffKoiros, 
nsty. Sic Cartliaginiensiuni arx Bip- 
aa dicta per metatbesiu (piasi fiia-pa. 
Nam sine dubio n-iv^l, boc est, muni- 
tu» locus, &Kpa. Quo nomine Idumac- 
orum metropolis ita dicta, qui eadeni 
lingua cum Cartliagiiiiensib. loquc- 
bantur. Nugaccs Gritci, quicquid 



orum et Tyriorum lingua eadem, nem- 
pe Chananvea. Tyriorum autem colo- 
nos Poenos nemo ignorat. Vossius. 
ScaliL'erum vide 1. iii. Canonum Isa- 
gogicorum Eusebio adjunctorum pag. 
321. et 331. et aiiiinadveisionibus 
Eusebianis ad annum 1242. p. G4. 
Mediastutieum autem vocat ([uaiii su- 
pra Medix, Oscorum Magistratum. 
Sed potius legeiidum Ulcdi.vluticus. 
Nam ita aperte a lihdix. Et ita Li- 
vius lib. XXIV. et xxvi. Dae. 



928 SEXTI POMPEII FESTI 

Sufes Consul lingua Poenorum. Calidius: Sena- [Paul, 
tus, inquit, ccnsuit referentibus sufetis. 

Suffibuluni, vestimentum album praetextum quadrangulum 
oblongum, quod in capite Vestales virgines sacrificantes 
habebant, idque fibula comprehendebatur. 

Suffibulura" est vestimentum alZ^wm pratextum qua- [Fest. 
drangulum oblongum, quod in capite] Virgines Festales 
cum sacrificant, semper habere solent, idque fibula com- 
prehenditur. 

SufSmenta sunt, quaj '' iaciebatit, ex faba, milioque molito, 
mulso sparso ; ea Diis dabantur eo tempore, quo uvae Gal- 
ea ta^^r^/o. 

Suffimenta dicebant, quae faciebant ex faba, milio- [Paul. 
que molito, mulso sparso : ea Diis ' eo tempore daban- 
tur, quo uvas calcatae prcelo ^ preraebantur. 

Sulnscus' folliculus testium arietinorum, quo utebantur 
pro marsupio, a fisci similitudine dictus. 



1 Vet. lib. bis.— 2 Id. inlo. 



aOTJE 

s Si/ffibulum'\ A sub et fibula, quod ' Sufftscusl Pediao. lib. ir. Verrin. 

fibula subnecteietur, nee Virginuin ' Sporia?, Sporlula>, et Sportellap, 

tantuni sed etiam vironun Sacerdo- Duniiiiiuii sunt recei>taciila ; et sacri, 

turn proprium. Ut in lege quee scrip- sacciili, et saccelli ; et crumonae, et 

ta erat in sacraiio Divae Opeconsi- vellerese, et scortete ; et niantica?, et 

va; : Hoc pr^eter. virgines. vesta- marsiipia. Ita fisci, fiscinae, fiscellae, 

LES. AC. SACERDOTEM. POBLicoM. IN- spartca siint uteusilia ad majoi is suHi- 

TROiRE. NEFAS. ESTO. IS. CUM. IN- iTiEe peciinias capiendas. Unde quia 

TROEAT. suFFiBULUM. HABETo. 1(1. iiiajor summa est pecuniae pnblicap, 

h Suffimenta siint, qua'] Pro molito, quani privatae : ut pro censu P. R. 

infra Paulas mollito. Sed molito vera aerarium dicitur ; pro loculi.*, et area, 

lectio. Suffimenfuin e»t a siiffio, (\aod a thesauri; pro saccello fiscns : un- 

fuo et fio: fio autein ab /Eolico ^vco de fiscus pecunia pnblica' (et confis- 

Y>ro 6vw, suffio : rursus a Qvoi, Ovfihs caie) 'dicisolet.' In quibus verbis 

Police (pvfjihs, unde Latinum ' fumus' pro censu populi Ro. scribimus, non 

et ' funiigare,' ut a Graeco dvjju^v. privato, ut editum est. Ilia etiam 

Unde Hesycli. 6vfibs,-Kvor], a.i\p. Asuf- veiba et corifiscare deleuda esse puta- 

Jio \giti\r siiffimenium, aer, odor, Glos- nius. Ant. Aug. 

sar. * suffinientimi, 0vixici.fjLa.' ' suffio, Suffiscus] Scaliger ait, ut a xacfw 

iiTroBv/Judv.' Dae. eat hiico, a ScicrKw, disco, sic a <jjd<rKos, 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONR LIB. XVII, 929 

Suffiscus dicebatur folliculus testium arietinorum, [Fest. 
qui Celebris usits erat pro marsupio. forsitan dictiis suffis- 
cus a fisci similitu(Z///e. 

SuftVagato;e;.s' '' dicebautiir apud majores hi, qui vulgo in usu 
eraut candidat/s ; nam ut melius apparerent juncta suffiragvV/, 
suj'ragat07; quern quisqiie fieri vellet, notabat apposilo 
puNcto scriptis candidatorum hominuw nominibus. Varro 
in libro vii. Rerum humanarum hoc tradit. 

Suftuerat, sub eodem tectofuerat. 

Sugillatum ' dicitur ex Graeco, quod ea pars, quae [Paul. 
est sub collo, xoiMv ' ab eis dicitur. 



3 Vet. lib. KvKof. 

NOTiE 

fscus. <pa.(TKos aiiteni uiutu, uncle (pda- serrie non possum ; sed ut aliqiiid 

Ku/\os sive (pdffKwAov, pasceolutn, saccus dicam, ita scribi bacc posse pntaiem : 

ex aluta. Hiiic etymo favet quod Suffrap;atores dicuntur nalu majores Id 

Aupiistinus in Psal. 146. et post enm qui vulgo in usu erant, et ut minus ap- 

Isidor. lib. xx. orig. cap. 9. fiscum parerent juncta sujfragia, suffrugator, 

interpretantur saccuni publicum. Sed qunm quisque fieri vellet, notabat, priva- 

mihi probabilius videtur fisci ap|)el- tim scriptis candidatorum hominum no- 

lationem rure ortani dicere. Rustici minibus. Pi.nx. Xwa, 

euim ex jiinco iitensiiia ad fructus et Suffragaiores'] Notum est antiques 

alia capienda faciebant, quae fiscos, suffiagia non scripsisse, sed puncto 

/scifias, et^sceZ/rtWocabant, a^ico, id notasse. Incertus poeta in Epigiam- 

est, JMHco. A Rusticis Urbani in ejus- mate: ' Ciconiarum Kufus iste condi- 

modi fiscis et fisceliis pecuiiias suas tor, Hie est duobus elegantior Plan- 

servare didicerunt. Ascon. in Divi- cis, SuftVagiorum puncta non tulit 

nat. ' Fisci, fiscin*, liscellae, spartea septem. Ciconiarum populus ultus 

sunt iitensiiia ad niajoris suuimaj pe- est mortem.' Dae. 

cunias capiendas. Unde quia major ' .S'«g^j//a<Mm] Inepta etymologia, ac 

summa est pecunia' publican quam proptcrea falsa. Cinnus est cilium, 

privatae, ut pro censu privato loculos ant palpebra. i/^ro/coptim/fbi', Cillus. In- 

et arcam et sacellos dicimus, sic pro de subcillum et subciUare : quod post- 

publico Tbesauro aerarii dicitur fis- ea, Suljgillum,e{ subgiUnre,inra)iTid^ftv. 

cus.' Atque ita prime I'iscus pro € iu(i, ' Subicitare,' ' inioerc ;"Sub- 

spartco, (lostca vero propter similitii- igitarc,' ' inigere.' J'rirtena fal- 

tlinem |)ro quolibet alio sacco simii sum est Sugillationes iicrlinere ad 

Ctt'plus est. Ut hie tblliculiis testium colium : nisi mavis legere sub oculo : 

arietinorum, qui m^rsupii usum pric- sed tunc cpiid (iripce substituam, non 

stabat, sujfiscus, quasi parvus iiscus, vi<leo. Si KvWhv, nihil ago. si yia- 

dictiis est. Dae. Xov, nugas egero. yva\a i|ni(lem Grae- 

'^ Suffrugal ] Quod dicam as- ci rot KoiKd/xma. Sed, quant imi viileo, 

Delpli, et Var. i'lus. Pomp, i'eil. 3 N 



930 



SEXTI POMPEII FESTI 



Sugillatum dici existimaut ex Graco vocahulo quod [Fest. 
ea pars, quae est sub collo xuXov ab iis dicitur. 

Suillum"' genus invisum Veneri prodiderunt poetae, ob in- 
tcrfectum ab apro Adonim, quern diligebat Dea : quidam 
autcm, quod immundissimi sint sues ex omni mansueto 
pccore, et ardentissimae libidinis: ita, ut opprobrium 
mulieribus inde tractum sit, cum subare, et subire di- 
cuntur." 

Sulci appellantur," qua aratrum ducitur, vel sationis fa- 
ciendae causa, vel urbis condendae,^ vel fossura rectis 
lateribus,"" ubi arbores serantur : fulmcn quoque," qua 
ejus vestigium, similiter appellatur: quod vocabulum 
quidam ex Grasco fictum, quia illi dicant oXkov. 



NOl\E 



Verrius sugillare pntat dictum 2igula, 
qiiap dicta sit a Giaco, qui yvaKov 
partem sub collo vocant. Hae sunt 
nugae Gianimaticorum. Jos. Seal, 

Sugilhitum'] Certum est legi debere 
sub oculo ; nam k:o?Aoc sive kvXov, pal- 
pebia oculi interior, unde Kv\oiSiai> 
diciintur qui oculos habent tunicntes. 
Sane lioc etymon probat Camerarius 
in appendice proi)lematum : sed me- 
lius Scaliger. Proprie autem sugil- 
lare est, ita percutere ut oculi lives- 
cant. Metapiiorice vero faniam et 
existimationem hedere. Livio et aliis. 
Dae. 

"' Suillum'] Lege, et surire dicuntur, 
Apuleius. Glossariuui : ' Surit, Kairpa,' 
Jos. Seal. 

Suillum genus^ Suem tamen, qui 
Adouiui iuterfecerat, cum Venere in 
gratiam rediisse narrat Tlieocrit. in 
elegaiUissimo ilio poematio quod in 
mortuum Adonideiu scripsit. Illud sis 
vide. Dae. 

" Cum subare, el subire dicuntur'\ 
Lege, cum subare et surire dicuntur. 
]Moniiit Scalig. Subare autem et surire 
dicuutur feniinae, cum libidine exci- 
tautur, ' militiamque petunt.' Subare 



ab iEolico (TvPaf, pro avdv, vel a sti- 
bus pro suibus, ut ab antique genitive 
sueris, suire, quasi suerire: sic Gra?ci 
de suibus foeminis diciint KaTrpav, et 
KaTTpi^eiv. Kdirpos enim est verres. 
Arnobius tamen et Apuleius surire 
de maribus usurpant. Subare de foe- 
minis ceteri auctores. Aristoleles 
Ovav quoque de foeminis dicit, cum 
maris desiderio incitari incipiunt, 
quia Veteribus eSs idem quod 5s. Sed 
ubi marcm admittere orcreperunt, ac 
subiude repetunt, tunc Kairpi^eiv et 
KaiTpav dicuntur, eidem Pliilosopho. 
Vide Salmas. in Solin. Idem. 

° Sulci appellantur'] Sulcus vestigi- 
um aratri : Gracis 6\k6s. Apollon. 
III. Argon. Idem. 

p Vel urbis condcnda;'] Nam apud 
Veteres spatiuui futurae urbis aratro 
designabatur. Virg. i. ^neid. ' Pars 
aptare locum tecto et concludere 
sulco.' Idem, 

1 Vel fossura rectis lnteribus'\ Virg. 
II. Georg. ' Hie plantas tenero ab- 
scindens de corpore matrum Depo- 
suit sulcis.' Idem. 

' Fulmen quoque'\ Unde et trisul- 
c?<»i, quod pertres tractus sive sulcos 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 931 

Sulcus dictus a Grasco, qui ab illisoAxojappellatur. [Paul. 

SultiSj pro si vultis. Plautus : Sequimini me hac, sultis : 
et Cato : Audite, sultis, milites. 

Sultis/ si voltis. Plautus in Frivolaria : Sequimi- [Fest. 
ni me hac, sultis, legiones omnes Laverna3 : et in Ru- 
dente : Curate heec, sultis, magna diligeutia. M. Cato 
pro L. Caesetio : Audite, sultis, milites : si quis vestrum 
in bello superfuerit, si quis non invenerit pecuniam, ege- 
bit. 

Sultis, si voltis, significat, composito vocabulo, ita ut alia 
sunt, sodes, sis, sivis, ulicet in loco, scis licet, scias licet,''^ 
cquidem, ego quidera. Ennius : Pandite sulti genas, et 
corde relinquite somnum. 

Sultis, si vultis. Ennius: Pandite sulti genas, et [Paul. 
corde relinquite somnum. 

Sura pro eum usus est Ennius. 

Sum* pro eum usus est Ennius libro primo : At tu [Fest. 
non ut sum summam ^ servare decet rem : et libro secun- 
do : At sese sum qui dedcrat in luminis oras. 



4 Legendnm inonct Dae. Ita ut alia sunt sodes, si etudes; sis, si vis ; ilicct, 
ire licet: illico, in loco ; scilicet, scias licet. Pro ulicet ed. Seal, plicet. — 5 Vet. 
cod. sumani. 



NOTvE 



manct. Nam id propiie sulcus dici- 
tiir. Apollon. III. Ar^on. 'Airrjp&s, 
(pKcyfOuvTCi, 5i' Tjepos 6KKhu 'Irjcri. Qiiare 
optime Nonius : ' Sulcus,' inquit, 
' onine riuirquid in longitudine acu- 
leaturn est.' Idem. 

' Sultis] Mendose scripta ita emen- 
davimud ; ut licet Fcstus id non sciip- 
scrit, (|nod eum fecisse aliquibus in- 
diciis existinianius, tamen id ipsum, 
quod sciipsimus, lector non asperne- 
lur. Cicero in Oratore: ' Libcntcr 
etiam copulando verba jiingebant ; 
nt sodf s, pro si audcs ; sis, pro si 
vis. Jam in nno capsis tria verba 
sunt.' Vide ' Sodes.' Ant. Aug. 



Sultis] Vide ' sodes.' Due. 

' Sum] Verstis Ennii : Ac te, 7ion 
ut sum, summam serrurc decet rem. 
Item: Ad sese sum qui dederat in lu- 
minis oras. Supple adi-ocut, vel aliiid 
simile ; et de Horatio seriiio est, qui 
a lictoribus comprehensus patreni ad 
se vocat. Immo forsan nihil niutan- 
d(mi : At sese sum qui dederat in lumi- 
nis oras. Ut sensus sit : At qui Ho- 
ratium genuerat, ait jnrcsibi ca-sani 
filiani videri, et sese in earn anim.jd- 
versuruui fiiisse,ni occupasset Hora- 
tiiis. Sane niuiis audacter Doctiss. 
Merula : Accedit, sum qui dederat in 
luminis oras. Idem. 




932 SEXTI POMPEII FESTI 

Summanalia," liba faiinacea in modum rotae ficta.^ 
Summissiorem'' aliis aedera Honoris et Virtutis C. Marius 

fecit, ne si forte officeret auspiciis publicis, augures earn 

demoliri cogerent. 
Summussi,7y murmuratores. Nasvius : Odi, inquit, [Paul. 

summussos, proinde apevte dice, quid sit.^ Terentius 

mussare pro tacere posuit, cum ait : Sile, caela, occulta, 

tege, tace, mussa. 
Suinmussi dicebantur muriiutratores. Naevius : Odi, [Fest. 

inquit, summussos, proinde aperte dice, quid sit, quod times. 

Ennius in sexto Aniialium : Quintus in occulto mussaia^ ; 

et Accius in Andromacha : Dice ^am mater uon est : nam 

mussare sine. Cacilius in Anagnorizomene :9 Quod potes, 

sile, caila, occulta, tege, tace, mussa, mane. 
Suopte,'' (suo) ipsius ; ut meopte, meo ipsius ; tuopte, tuo 

ipsius. 
Supat* signijicat, ^acit, unde dissipat, disjicit, et obsipat, obicit. 



6 \(\.fi}ictce. Vir doct. corj. facta. — 7 Vet. lib. Summissi.— 8 Vir doct. in 
maig. ed. Seal, conjicit siet. — 9 Ead. ed. Agnorizomene. 

NOTiE 

" Summatialia] Quap Snmmano Deo Sutnmussl} Naevii versus est Tro- 

offerebantnr. Male Coellus Rliodigi- chaiciis : Odi suminissos: proinde dice 

nus lib. IX. c. 16. Sumenalia, quasi es- aperte quid siet Quod times. Jos. Seal, 
sent a sumine. Idem. Sv7nmussi} Qui subninssant. Vide 

" Smnmissiorem] iEdem Honoris et ' mussare.' Versiim Eiinii e sexto 

Virtutis dedicavit M.Marcellns, cum Annal. idem supra retulit in ' miis- 

eam pater ejus vovisset bello Galileo, sare.' Versus Accii sic forsan legen- 

Vide Liv. lib. xxvii. c. 25. Sed earn dus : Dice jam, mater non est, jam mus- 

a Mario sunimissiorem aliis factam sare sine. In fine aperte citatur Ces- 

nescio an alii auctores tradant. Por- cilius in Anagnorizomene : quare non 

to augures, in suis teniplis designan- video quid agens Paulus Caciliumin 

dis, ea, quorum altitudo impediret Terentium mutavit. Dae. 
quo minus liber esset aspectus, de- ^ Suople] Gloss, 'suo, rqi tSi'ifj, ru 

moliri jubebant. Idem. <ravr(f.' 'Suapte, to; iSi^.' Lege, suo/i- 

y Summussi] Carmen Terentii a te. Idem. 
Paulo relatum non reperio. Sed vi- * Supat} Vide ' Insipare ' et ' In- 

detur esse alterius poetae ex Festi re- .sipere.' Ant. Aug. 
liquiis. In Adelphis tamen ille ait : Supat] Desunt perpauca, quae for- 

' Accipiunda, et nmssitanda injuria san non male sic siipplenda : Et insi- 

adolesceutium est.' Ant. Aug. pat injicit ; insipit etiam dicituVf id est, 



DE VERBORUM SIGN I FIC \ TIONE LIIJ, XVII. 933 

et iDsipat insipit ........ 

injicit 

farinolam. 

Siipat'° jacit, iinde dissipat, disjicit: et obsipat, [Paul. 
objicit: etinsipat," hoc est, injicit. 

Supellectilis ^ recto casu, et senis ratione diceban- [Fest. 
tur, quae nunc contraria videntur esse finitioni propor- 
tionis/"^ quia omnia vocabula x litera tinita, per declina- 
tiones obliquorum casuum syllabam accipiunt. Haec 
autem duo desciverunt ab ea, ut alia complura,'^ quaj 
non ideo infirmare debent prasceptum. 

Supercilia '^ in Junonis tutela esse putabant, quod [Paul. 
iis protegantur oculi, per quos luce fruimur,'-*^ quam tri- 
buere putabant Junonem : unde et Lucina dicta est. 

SupercUia i)i Junonis tulela putabant, in qua dicuntur [Fest. 
inulieres etiani, quod iis proteganinr oculi, per quos luce 
fruimur, quam tribuat Juno, Unde ipsa Dea Lucina quo- 
que dicta videtur. 



10 Vir doct. in maigr. ejiisdem ed. conj. Sivat. — 11 Vet. lib. insipit. 
— 12 Vet. iioii.purtionis. — 13 Id. alia comiitum. — 14 \e{.Vib.J)-uunlur. 



NOT^ 

pulUs injicit furinnlam. Vide ' insi- Scd fiigit ilium senex iinani oliin syl- 

pere.' Necjiie veio doctissiimim Ur- labani ascivisse. Nam aiUiqui dice- 

siniim seqiior qui /ttriHH/((m distingtiit, bant . senex, senicis. Dae. 

far in alum, olam pro ultuin. Dae. "^ SupercUia] Vaiio lib. iv. de Ling. 

^ Supdkctilis] Senex senis, nullam Lat. eadem scribit. Sed IMin. lib. 

syllabam aceipit: snpcllex supellec- xvi. C. 44. a luco, Lucinam dictam 

tilis, duas lecipit. Vide Cliaiis. lib. esse exislimat. Fuisse anteni lucuni 

I. Ant. Aug. eo ioci, Van o eodeni libio quarto af- 

Supellectilis] Ait Fcstiis Supellecli- fiinrdt. Ant. Aug. 

lis olim et senis, pro sitptllvx, et senex, SupercUia] Idem Varro lib. iv. 

jure dietum tiiisse, qua- duo nunc in ' P'aeta igitur a jiivaudo et lure .luno 

},'enilivo casu a nominativo sitpcllcx, Lucina, a quo parientes <am invo- 

ct senex, finitioni proportionis eon- cant. Luna enim nasecntium dux, 

trariasunt, quia onmia vocabula per quod menses Inijiis ducat. Hoc vi- 

X desinentia syllabam unam ascis- disse anliquos apparet,quod mulieres 

cunt, at supellex duas accipit, nullam potissiiiium supercilia sua atlribuc- 

vero senex. Hu'c est Festi stntenlia. runt ei Deie.' l>ac-. 



934 SEXTI POMFEII FESTI 

Supercilium '^ dicitur, quod supra cilium sit, id est, integi- 
mcntum oculi superiiis. 

Superescit' significat supererit. Ennius: Duit\ quidem ^ 
iinus homo Ronise '^ toga superescit : et Attius "^ in Chry- 
sippo : Quin hinc siiperescit,'^ Spartam, atque Amyclas 
trado. Sed per se^ super significat quidem supra, ut cura 
dicimus super ilium sedit : '* verum ponitur etiam pro de, 
Graeca consuetudine, utilli dicunt, vnsg. Plautus in Mi- 
lite glorioso: Mea opera super hac vicina, quam ego 
nunc coucilio tibi. In Phasmate r*" Ehe . . . tandem 
percipio, super rebus nostris loqui te. Pacuvius in Me- 
do : Qua super re interfectum esse Hippotem dixisti? 
Cato contra Annium : Nemo antea fecit super tali re cum 
hoc magistratu utique rem. Afranius in Virgine: Aliis 
de rebus in qua coepisti super re. 

Superescit, supererit. Ennius : Dura quidem unus [Paul. 
homo Romae superescit. 

Superstites antiquitus appellati sunt testes. 

Superstites* testes praesentes significat: cujus rei [Fkst. 



15 Vet. cod. Romanus. — 16 Id. Acer. — 17 Conjicit Dae. quin hide si super- 
escit. — 18 Vet. cod. cedit. 

NOTiE 

d Supercilium'] Vide 'cilitim.' Id. pie in verbis Plaiiti, Ehem vix tan- 

e Superescit] Verba Attii mendosa dem, l^c. Verba sunt Tranionis servi 

sunt. Ant. Aug. ad Simonem senem : ' Quid Eiiem vix 

Superescit] Vide ' escit.' Dae. tandem Percepi super his rebus nos- 

f Duin (juideni] Hieronymus Co- tris loqui te ?' Idem. 

lumna hunc versum alteri connectit ' Supers lit es] Cicero lib. ii. de Nat. 

qui legitur Annal. lib.vi. ' decretum Deor. 'Qui totos dies prerabantur, 

est fossare corpora telis Dnin quidem et iiumolabant, ut sui liberi sibi su- 

unus lionio Romae toga superescit.' perslites essent, superstitiosi simt ap- 

Hoc est, dum Romanus supererit. pellati.' Heec vulgaris interpreta- 

Nam togati Romani, ut pueris notum. tio : ilia prior reperitur in formulis, 

Male veroMerula: Dum quidem unus quas irridet Cicero in oratione pro 

homo Roma tola superescit. Idem. L. Murena : ' Utrisque superstitibiis 

e Sed perse] Horat. lib. ii. Sat. 8. praesentibus istam viam dico.' Quo 

' Nomentanus erat super ipsum For- loco vereor, ne pro xiirisqxie, virisque, 

ciu5 infra.' Idem. scribendum sit. Anl. Aug. 

'• In Phusmate] Quae nunc Latino Superstiles] SEi. qvef. in. ivre 

nomine Mostellaria. Jam supra. Sup- manvm. conserunt. vtreiqve. sv- 



DE VERBORTJM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 935 

testimonium est, quod superstitibus prajsentibus, ii, in- 
ter quos controversia est, vindicias sumere jubentur. 
PJautus in Artenione : Nunc mihi licet quidvis loqui, 
nemo hie adest superstes. Volgari quidem consuetu- 
dine Tpon'ifurjvo iis qui satis superque sint. Siiperstites 
eliam ^ liberi parentib/^s dicuntur ..... 
. quamobrem progredi cuperem uUerius vivai- 
do, quanquara onines siiperstites mihi velim. 

Supcrvacaneum,' u^ videtiir, secludit Verrius ab vacuo, (jaod 
vacuum quidem dicatur id tantummodo, sujficiat satis g. sit 
fami//« ; quod aiiteni siipersit supervixccineum id dicitur. . . 

Supervacaneum, supervacuum. [Paul. 

Supervaganea dicebatur ab auguribus avis, quae ex summo 
cacumine vocem emisisset : dicta ita, quia super omnia 
vagatur, aut canit. 

Supervaganea avis rocatur ab auguribus qucB ex sum- [Fest. 
mo cacumine vncem emisit, quia quasi in aliissimis superque 
omnia vagatur ii]>pel/ata ....... 

Supparus"" dicebatur puellare vestiraen^wm lineum, quod et 

NOT.^ 

PERSTITIEVS. PR.ESENTiBVS. viNDt- stes, siicccssor, qui stipercst. Super- 

riAS. svMVNTO. et Pratoris verba : stites, qui relinqunntur.' Idem. 

VTREISQVE. svPERSTiT(Bvs.PRAESEN- ' Sujiervucaneum] Lego, /rf <a»i<«m- 

TIBVS. HANC. viAM. DEico. In qui- modo qnod siifficiat satisijue sit fumilia, 

bus verbis, vtreiqve, et vtreisqve ^c. Hie aiitcm supcriucmieum poni- 

semper intellii;e, utnimqiie retim. tur pro supervacuo. Et inter iitriini- 

Quare male quidani piitant legen- que iil ditiFerenliac statiuint Gramnia- 

dnm, viREiSQVE. svperstitibvs. tici, ut sw/)cn;ritaJU'?<?n id (iicatnrqiiod 

Idem enini, ac si direret : Utriqiie non est tiecessariiini ; svpervacunin, 

rco prapsentibus teslibus banc viam qnod abundat et .siiperfJiiit. Qiiain- 

dico. Jos. Seal. vis iliiid discriinen non observarunt 

.S'u/Jers<i<fs] Kespicit legem 12. Tal). Veteres. Idem. 
SEI. QUEL IN. JURE. MANUM. coNSE- "' tSw/j/wcwsJ Utitiir imc verbo Plan- 
RUNT. UTFiEiQUE. suPERSTiTiuus tus in Epidico. Sed a Feslo alia 
PR/ESENTiBUS. VINDICIAS. suMUNTo. multa pootainin exeiiipla afienuitiir : 
Utrique, \(i cat, utcrque reus. Qiiare in quibns Afraniiis in Epistiilaex No- 
male qui legunt virisq. pr.esekti- nio Marcello. A7it. Aug. 
BUS. De vindiciis siio loco. l>af. Siipitarus] Supparus lineum puella- 

^ Supeislites eliam] Deest tantiim rum vestimeiitum, quod ct subucula ap- 

nomen Poiitac nescio ciijiis. Gloss. pellatur,ul ail Poviponius in I'ullonia : 

• Stiperstes, e^cSpor, irtptwi/.' ' Super- Hem velum vmne, quod ex lino est, Sup- 

slites, 7repiA.€Aei/x/LieVot.' i. e. ' Snpcr- parum dicitur. I'uHicum veslimentum 



»38 



SliXTI l>OMHRII FESTI 



subucula *9 appeNatiir. Pomponim in Fullonia 

. velum omne, quod 
ex lino est, diiilur sM/;parum. Vumceum vestimei/tiim ita 
I'ocat Nasvius de hello Ptntico : et in Nautis vocat Nep- 



19 Ed. Seal, subulca. 



NOTiE 



ita vocal Ncevi. de hello Punico, et in 
Nautis. Nos aiitem restem consccra- 
tam suppanim rocamtis : et nunc suppa- 
ros dicimus vela liniu in crticem expunsa. 
Mulicr videtur puella esse, supparo in- 
duta, ut ait Afianius : Puella non sum, 
supparo si induta sutn. Ita h<¥c divi- 
navinms, vel potiiis iiariolati siitnus 
ex liis Festi, qua? nobis siipersnnt, 



cnira, ut patet ex Notiio, de homine 
loquitur Varro qui, AuroiJe vestes 
iiuliitus, Auroiam sinnilabat, ita ut 
quap tribus locis apud Noniuni dis- 
tiacta leguntur in ' affici,' ' suppa- 
inm,' et ' ostrinam,' ita conjungenda 
sint : Auroral ostrinum hie indutus 
supparum : Coronam ex auro fidgen- 
tern gerit, Luce locum ufficiens. Ad- 



reliquiis. Jam supparum esse omne dit Festus supparum esse subucu- 
linteum velum, id verimi est, neque lam. Varro tauien aperte distinguit 
aliter potest esse. Ita enini et vela lib. iv. de L. L. ' Alterum quod sub- 
in navibus vocabant. Unde Lucanus tus, a (pio subueula, alterum quod su- 



et Seneca dixerunt : ' Suppara velo- 
rum.' Vesiein consecratam, et veja- 
inentum in signis niilitaribus cruci su- 
perpositum, iS'i/Kn«/H vocari, tarn cer- 
ium est, quam varum illo Tertuliiani 



pra, a quo supparus: nisi quod id 
dicunt Osce.' Sed magis placet Festi 
sententia : et erit supparus ab virh et 
(pdpos, ut 'subueula' a ' snbuo,' pro 
' subduo.' Addit Festus, velum omne, 



loco supra a nobis eniendato indica- quod ex litio est, supparum dici. Et 
li : ' Siparailla vexillorum,et candes verum est. Ita et vela in navibus 
labarorum ' (vel, et Cantabroriim) vocabant. Unde Lucanus et Seneca 
' stola: crucium sunt.' ^ dm et candes dixerunt : 'suppara velorum.' Addit 
vestes, et sipara, vela ilia, de quibus Festus : Puniceum vestimentum ita vo- 
ait Festus. Jos. Seal. cat Navius. Doctiss. Vossius legit 
Supparus'} Hie quaedam suo loco Punicum vestimentum, ut signet Sche- 
mota sunt. Quare locum integrum ma Cartbaginiensium, quorum cum 
sic compono: Pomponius in Fullonia Romanis bellum describebat Na-vius. 
Mulier videtur puella supparo in- Idem quod sequitur, in Nautis, non pu- 



duta. Ut Afranius ait, Puella non sum 
supparo si induta sum. Nunc velum 
omne quod ex lino est, Sfc. Nihil cer- 
tius hac restitutione. Verum est 



tat esse fabulap nomen, sed commune 
sen appellativum, ut sententia sit, 
NEEvium, quo loco describit nautas 
vestem Neptuno consecrantes, ap- 



quod ait Festus, supparum vestem pellare eam supparum. Sed vix ])u- 

puellarenj fuisse. Nam male viri tern ila lorutum fuisse Festum : quare 

docti virllem vestem interpretantur hie potius t'abulam cui Nautce nomen 

in illo Varronis ex Eiimenidibus: erat de&ignari crediderim, quamvis 

' Hie indutus supparum coronam ex ejusdem nulla alibi facta sit mentio. 

auro et gemmisfulgentem gerit.' Hie Dae. 



DR VERBORUM SIGNIFICATION E LIB. XVH. f)37 

tuno restem consecratam, supparum. At nunc supparos 

(ippe/himiis vela /aiea in -^ crucem expcuim." Mulier r/dc- 

tur puella supparu induta, vel Afranms ait : Puella iwn 

sum° supparo si induta. sum. 
Supparus ? vestinientum puellariim lineum, quod et [Paul. 

subucula (id est, camisia) dicitur. Afranius : Puella non 

sum, supparo si induta sum. 
Suppernati dicuntur, quibns femina sunt succisa in modiim 

suillarum pernarum. Ennius : His pernas succidit ini- 

qua superbia Poeni. 
Suppernali'^ dicuntur, quilnis /ewina sunt succisa in [Fest. 



20 Ead. ed. j«/n. 



NOT.E 



" Ah«c si/pparos appellamus vela li- pellatiis,Tace, inqiiit, neque cnim pii- 

nea in crucem expansa] Velamentuin ella sum, quamvis vestem piiellarein 

in signis niilitaribus cruci superposi- induta. Quod et recte advertisse vi- 

turn supparum, sive siparum, vocari, deo doctiss. Cupeinm. Idem. 

certiun est ex illo Tertiilliani, ' Sipa- i' Supparus] Camisiam dixisse Fes- 

ra ilia vexilloriim et candes labaro- turn non arbitror, iit nee minare: licet 

rum,' (vel et Cantabrorum) ' stolae ntroque verba Paulus utatnr. Ant. 

ciucium sunt.' Ex his anteni Festi Aug. 

verbis optima coUegit Voss. Festuni Supparus] Camisiam usurpat Pau- 

vixissesnb Iniperatoribus Christianis, his, verbum suae trtatis, ac suornin 

cum jam in bouore ab omnibus sacra honiinuni eleganiia dignum. Camn est 

crux haberetur. Idem. barbaruni vocabulum : id significat 

° Puella non sum] Hunc Afranii lectum. Hodiecine in idiotismo suo 

versura ex Epistolasiclaudat Nonius retinent Hispani. Camas enim lectos 

in voce ' sujiparuni : ' ' 'face, puella vocant. Ab eo tunicani lincain noc- 



non sum, supparo si induta sum.' 
Quein versum Festi sententiee repug- 
nare ait Vossius cum ex eo supparus 
videatur potius vestinientum virile. 



turnam vocarunt Camisiam. Auctor 
Isidorus, et ipse homo Hispanus. Jos. 
Seal. 
1 Supperyiati] Prjeter Pauli epito- 



Ideoque per interrogationcm legit, men referabat Festus Catulli versuin 

' Tacc, puella non sum, supparo si in- ad Coloniam, ut Politianus olim anim- 

duta bumr' Additque videri verba advertit. Scd in dnobiis verbis, ut 

esse mulieris se puellam simulantis. aibitror, aliter scripsit Festus, atque 

' Tace,' inquit, ' an me esse puellam hodie librarii edere soliti sunt, In 

negas, cum me supparo indiitam vi- fussa Liguri jacel suppernata securi. 

deas?' Sed fallitur vir doctissimus. Politian. cr/JtrHdia maluit : quod Ma- 

Apud AfVanium enim liumo loquitur, rulliis irrisit : alii seperata scripse- 

qui, quod supjiarum indutus esset, runt. Pro Ligari autem Liguri, ct 

ideoque ab ubviu quasi puella com- Ligeris alii iiiiinutaruut. iSos quid 



938 



SEXTI POMPEII FESTl 



modum suillarvLm pernarum. Enriius in AnnaUbus : Is per- 
nas succidit iniijua supcrbia Poeni : et Catn///s "■ ad Co/o- 
niam : In fossa Liguri ' jafe^ suppemata securi. 

Supplicia Veteres quaedam sacrificia a supplicando [Paul. 
vocabant. 

Supplic/a ^ sunt, qucc caduceatores portent : ea same- [Fest. 
bantur ex verbena felicw arboris ; nee enini ex alia suppli- 
c'vci fas erat, quani de ferbenis, sumi. S'mnius Capita ait, 
cum civ'is necaretnr, institutumfuisse ut Semoniae res sacra 



1 Ead. ed. in fossa ligari. 



NOTiE 



opinaniur Festiim scripsisse, tradere 
oontenti siimus : contentiones gram- 
inaticis r»'linqiirmiis. Est etiam ' ada- 
mas superiias' sciiptiim in Augusti 
ail IMascenatem cpistnia apiid Ma- 
crob. lib. ii. Saturn. Ant. Aug. 

Suppernati] Catullus : ' veliit alnus 
In fossa Lignii jacet suppemata se- 
curi.' Cum id elegantissime ab ele- 
gantissimo poiita dictum sit, miror, 
quare superstitiose adeo rejecerunt, 
ut non ausi sint vulgatam lectionem 
ineptissimam mntai e...se/)arafa securi. 



et jaceutes vivos succisis femiuibus 
poplitibnsqne inveneiuiit.' Dae. 

r Et Cntulusl, Versus Catulli : ' Et 
velut alnus In fossa Liguri jacet sup- 
pemata spcnri.' In antiquis Catulli 
editionibns separata scriptum : primus 
Politianus expernata conatus est in 
Miscellaneis cap. 73. Idem. 

* Supplicia] Optime supplicia vocat 
Festns quas gerebaut caduceatores, 
id est, oratores ad pacem petendam 
missi. Sailust. in Jugurth, ' legates 
cum suppliciis mittit.' Similiter 



An, obsecro vos, hoc Latine est loqui ? Graecis iKer-npia dicta. Et ex verbe- 

Saltem si de barbarismo non suspica- nis tiebant, hoc est, ex ramis frondi- 

bautur, tanti debebat apud eos esse busque omnium sacrarum arborum, 

auctoritas Festi, ut quod ipse in Ii- ut Lauri, Olivae, Myrti, &c. Qua- 

bros suos retnlisset, id melius puta- propter Graecis UirriptoL /cA.a5oi, ' sup- 



rent, quam quod in depravatis codi- 
cibus nostris habetur. Versum En- 
iiii, His pernas succidit iniqua svperbia 
Poeni, interpretatur Livius de clade 
Caunensi loquens, cum ait, ' quosdam 
jacentes vivos ' succisis feminibus 
poplitibusque inventos fuisse.' Jos. 
Seal. 

Suppernati] Suppemare est iKvev 
pl^eiv. Gallice couper lesjarrets. In 
versu Enuii is pro his, ut supra saepe. 
De Clade Cannensi loquitur, de qua 
Livius lib. XXII. sect. 51. ' Quosdam 



plicuni rami,' ut Sophocl. CEdip. Tyr. 
iKerrjpias 6a\Kovi vocavit Herodian. 
lib. VII. ' Supplicationis ramos.' Ea 
supplicia iiifulis obvolvebantur. Liv. 
lib. XXIV. sect. 30. * Quos ubi ex sig- 
nis armorumqne habitu cognovere 
Hippocrates atque Epicydes, ramos 
oleaj ac velanienta alia supplicum 
porrigentes, orare, ut reciperent sese, 
receptosque tutarentur.' Et lib. xxv. 
sect. 15. ' Legati eo ab Tydia et 
Neapoli cum infulis et veUmentis 
vcnerunt, precantes ut a cicdibus et 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII. 



939 



iieret vervece bident^ ut eo sacrificio pana. solutis civihus, 
caput ipsiim damnciii, patvimoiiiitnique cui delibatuin esaet, 
id fieret sixcrum Deo, indeqne fuisbe solituin, ut quia liaic 
ill Forum supplic<xn6i causa prodiret Rex sacronxm, ut id 
xocaretur suppliciuin, hoc rero semper xelatum a tnultis, 
quo exe/uplo docet s\npplicia did supplicameula : nunc fere 
supplu/a pro panis dicuntur. 
Supplicmvo} a supp/ZcvVs differt, ut nsus argmt, quod i/i usu 
sit, ut dicimus base Deorum, illud hominum: cum sumdiiwx 

NOT^ 

al) iiicendiis parceretnr.' Quae se- na soliitLs, caput damnati, patiimoni- 
quiintur usque ad quo exemplo verba unique, cujus causa id fieret, sacrum 
sunt Sinnii Capitonis, referentis sup- Divis nianibus esset. Inde solitnm, 
pliclum inde dici, quod cum civis ne- cum prodit sacrificandi causa rex sa- 
caretur rex sacrorum in forum pro- crorum, ut id vocetur supplicium: 
dibat, ut Semonia; Deae (quas eadem quasi vero semper ela. . . . quo exem- 
et Na>nia) rem sacram faceret, qua plo docet snpplicia esse sacrificia : 
cives poena solvereiitur, et ex nece ci- at nunc fere supplicia pro poenis di- 
vis ainolirentur, piacnlum, et caput cuntur. Hasc, aut non multum di- 
Damnati bouaque ejus consecraren- versa, scripsisse Festuni pulamus. Et 
tur. Inde Isidor. lib. v. cap. 27. cum sacram fieret pro eo, cujus ca- 
* Supplicium propiie dicitur, non quo P"t devotum esset, quo supplicarent 
quis punitur, sed qui ita damnatur, Diis, et deprecarentur rh vijxiffrrrtiv , 
ut bona ejus consecrentur, et in pub- quia interficerent civem, propierea 
lico redi^'antur. Nam supplicia di- supplicium dici ccEptum pro prena 
cebantur supplicamenta, et suppli- capitali. Sane ariete aut vervece 
cium dicitur, de cujus damnatione solebant amoliri contractum ex nece 



delibatur aliquid Deo.' Et lib. vi. 
cap. 18. ex Servio in lib. i. yEneid. 
' Unde supplicia dicuntur supplica- 
tiones, quaj fiebaiit de bonis passo- 
rum supi)licia ; sacrae enim res de re- 
bus execrandorum fiebant.' Nunc 
satis apertum cur postea supplicium 
de pfEoa capitali dictum sit. Idem. 

Supplicin] Hie multa Festus, quae 
interpretem desidcrant, vel potius li- 
brum emendatiorem. Ant. Aug'. 

Supplic] Supplicia sunt sceptra, 
qu<£ caduceatores {lortaut. Suntau- 
tem verbenae felicis arboris. Non 
enim alia supplicia fas erat, quam ex 
verbcnis, sumi. Sunt et supplicia, 
qua;, cum civi« necaretur, fiebant. 
Tunc enim Semoniac rex sacrorum 
vervece bidente facil, ut civibus prc- 



alicujus piaculum : quod supra in lege 
Nuiuae a nobis expositum est. Se- 
moniae Deae nieminitcx Varrone Aii- 
gustinus : reprebendit deinde Ver- 
rium more suo, qui in boc verbo ex- 
plicando liallucinetur. Jos. Seal. 

' Suppliciutn] Supplicium a suppliciis 
differt. Id quod consuetudo arguit: 
quod soleainus dicere bipc Deorum 
snpplicia. Contra dicimus, ut suma- 
tur supplicium de aliquo : id est, de 
portetur: autjubeatur flagris caedi. 
Idem. 

Suppliciumi Hasc supcrioribus pra?- 
mitti debent, et cum iis ita conjungi, 
ut caput unimi efliciant. Ita enim 
Scliedii>. Ait Festus, sivc Verrius, 
sup])licia dici Deorum supplicationes, 
supplicium veto quo boruines pltctua- 



940 



SEXTI POMPEII FESTI 



snpp//c?«»« de aliqiio, id est, de poe/io agatur ejus, qui jube- 

(III- coedi. 
Supprcmum modo significat summum, modo extre- [Paul. 

nuim, modo maximum. 
Su\)p7emum" modo significat summum, ut cum dicit . [Fest. 
. pater suppreme belli et armorum Mavors po- 

tens. Plaulus . ....... 

Me certe supjyremum habuisti semper hi rebus tuis : alias 

e^iiemum signijicat, ut in \eg\\iVi& xii. Solis occusus su- 

jpreraa tempestas esto ....... 

. Supremo crimine necte tuo. Unde dicimus ab 

illo sepeliri die supremo ....... 

et quasi supremo lugentes ...... 

tempora voltu. Cato de ..... . 

Jolentis nunquam cuiq. reo apud Pratorem denegasse sup- 



tiir. Sed et sm/)J)/?cw quse de liomini- 
biis siiniantur dici. Dae. 

" Suppremu7H] Tria significare hoc 
nomeii Festus exeinplis docuerat, 
quae a Paulo oniissa stmt. Suniimini, 
ut cuiH Plautus ait, 3Ie snpremum 
habuisti semper. Extiemiim, cum lex 
duodecim tabulaiuu) : Solis, inquit, 
occasus suprema tempestas esto. Vi- 
dend. Varro lib. v. de Linj;. Lat. 
Gell. lib. XVII. rap. 2. et Censorin. 
de die natali, item Plin. lib. vii. cap. 
CO. Teitia'. sij^nificationis exeniplum 
est, suprema mulia, id est, maxima, 



NOT/E 

giiasi suppremo lugentes tempora voUu. 
Item Catonem, qui dixit suppremain 
advocationem. In fine : Alias pro maxi- 
mo : cum iluas oves, et triginta botes 
suppremam muUam diccrent : hoc est, 
maximum. Jos. Seal. 

Svppremum} Siipremuin modo sum- 
mum, ut ' supreme Jupiter.' Tereiit. 
modo idlimum. In 12. Tabnlis. si 

AMBO. PR^SENTES. SOL. OCCASUS. SU- 
PREMA. TEMPESTAS. ESTO. Id tSt, 

wpa eVxarTj. Modo maximum. Ut 
' .suprema muita.' Sed lia?c signifi- 
catio nullo modo diversa est a prima 



de qua Sex. Pompeius sajpius scribit. ilia qua supiemuni, summum, iiotat. 



Ant. Aug. 

Supp . . . ] Suppremum modo significat 
summum, modo extremum, modo maxi- 
mum. Sum7num : ut . ., . Pater suppre- 
me, belli, et armorum putens. Plautus . . . 
Me suppremum habuisti semper in om- 
nibus rebus tuis. Alias extremum sig- 
nificat, ut in legibus 12. Solis occasus 
supprema tempestas esto, Sfc. Deinde 
citabat exeuiphiin scriploris cujus- 
dani, qui dixerat, ab illo sepeliri die 
suppremo. Item lieioicitm versum : Et 



Supra ab incerto poeta 'armorum 
potens' Mavors dicitur, quomodo ab 
Horatio ' Cypri potens ' Venus. 
Plauti versus videtur esse ex Pseu- 
dol. act. I. so. 1. Sed (jui in libris 
editis non leviter immutatiis. Sic 
enim legitur : Nam tu me antidluic 
Supremum habuisti comitem consiliis 
tuis. Sequebatur pentameter incerti 
poetae, Suppremo crimine necte tuo. 
Item versus Heroicus : Et quasi sup- 
premo lugentes tempora voltu. Dae. 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVII, 941 

premam ?idvocatio>iem. Atlas pro maximo cum duas oves 
et triginta boves s?/jJremam \w\x\tam diceroit. 

Suppiim '' antiqui dicebant, quem nunc supinum dicimus, 
ex Grajco, videlicet pro aspiratione ponentes literam, ut 
cum idem uAaj dicunt, et nos sylvas : item s^, sex : ct 
sTCTu, septem : ejus vocabuli meminit etiam Luciiius : Si 
vero das, quod rogat, et si suggeri ^ suppus. 

Suppum antiqui dicebant, quem nunc supinum [Paul. 
dicimus. 

Surregit, et sortus pro surrexit, et quasi possit fieri surrec- 
tus frequenter posuit Livius. 

Surregit-' et sorctus dintiqiii ponebant pro surrexit, [Fest. 
et ejus parti!C?;9/o, quasi sit surrectus, quihus L. Livii/s ' 
frequenter iisus est. 

Surremit/ sumpsit : inque manu+ surremit hastam. [Paul. 

Sun-emit sumpsit : inque manum surreinit hastam. [Fest. 

Surremsit, sustulerit. [Paul. 

Idem Surempsit" usurpavit,pro pue/?/m sustuleriY. [Fest. 



2 Vir doct. in niarg. cjiisdem ed. conjicit suggeris. — 3 Ead. ed. L. Livillus. 
— 4 Vir doct. in marg. ejusdem ed. conj, mumim, 

NOT.E 

" iSuppiim] Grapci i/TTTioi/diciint su- tiqiii ponebant pro SMrg^if,et ejns par- 

pinum. Silcas aiiteni Veteres scrip- ticipio, quasi sit surrectus, ut est in 

sisse, noil sylvas, omnia antiqua mo- Annalibiis L. Livilli : in quibiis id 

nnmenta testantur. Ant. Aug. frequenter est. Paulns abljreviaior, 

Suppum] Versus Lucilii : Si vero pro L. Livilio, Livium poctam intelli- 

das, quod rogat, et si siiggeri' suppum. git, nescio an diversa lectioiie a nos- 

Significatnm proverbialem habet : tra nsus. .Jus. Seal. 

hoc est, si illi ex sententia respon- ^ Surremit] Infra. Adliuc qna?ro. 

des : si, quod optat, facis. Suppus Est enini historia penitus mihiincoui- 

est pars tali hisorii, quaf Greece i/V- perta. Idem. 

nos dicitiir. Cum tahis ita caderef, Surremit, sumpsit] In omnibus edi- 

ut supina pars, quae vocabatnr, siipe- tionibus male acceptus est liic locus, 

rior esset, erat feiix jactiis. Suppi cum media Festi verba j^fmdat lia'C 

meminit Isidorus. Jos. Sad. Pauli Epitome, Surrempsit, mstuUrit. 

Suppum antifjui dicebmit] Lege, Vi- Quare illam remove sis, et reliquasic 

delicet pro adspirutione ponentes lite- continiiabis : Surremit sumpsit, inijue 

ram S. Suppus est a Graico ihrtos, manum surremit hastam. Idem etiam 

ejecto T Sirios, vnhs, ' siipiis,' * sup- surrempsit usurpavit pro puerum suslu- 

piis.' Dae. leril. Dar. 

y SurregH] Surregit, et sorctus an- * Surrempsit] Verba Festi inter- 



f)42 SEXTI POMPEII FESTI 

Stirium ^ . . • • cum dixit : qui ita appeUatus est , 
quod cum i}i Academia et Lt/cio nobilissiwos i)iter excel- 
leret, atqueob enm causam pneslantissimiis semper habitus 
fuissef, aislituit, cum disputaretur, ut primus snmereturis 
qui esset ipso dignior, unde (rnvpiov xu) ovxsti XOpiov ilium nomi- 
nnvit, quod si mowitus esset, disputaniem non unnquam re- 
fellehat Socratem quas . . coujecerdit in librum a se 

scriptum, quern inscripserat Scy rium, oh eum, cujus gratia 
id appel/ai'f/a^ opus. 

Surum'= dicebant, ex quo per deminutionem surcuius factum 

est. Plau^«s iu 

. S//7-M/7Z /<on est tibi: surum dicebant pa- 
lam item ; nam quia sepiebatur circus surculis, longum 
deligebant surum, tum poliebaut ascia .... 
. aut asulae . . Eunius, unus suxus 
surum ferre tamen defendere possent 

Surum dicebant, ex quo per deminutionem sit sur- [Paul. 
cuius. Ennius : Unus surus surum ferret,^ et tamen de- 
fendere possent. 

Sus Minervam/ in proverbio est, ubi quis id docct [Fkst. 

5 Id. \h'\d . ferre. 

NOT/E 

pretein desideraiit, et videntiir ad Eiistath. pag. 782. Edit. Rom. Ifa 

alia verba etiam peitineie, praeter ut ab eo Sctjrii dicti fuerint lioiiiines 

surremjisit. Ant. Aug. miliins pretii. Dae. 

b Suriitm.. .] Quantum in his tene- " Surum] Vide ' Rigido ' et ' Cre- 

bris videre possnmns agebat hie Fes- brisuro.' Versus Ennii mendosus 

tus de Philosopho quodam, qui na- est. Ant. Aug. 

tione Syrus cum esset, ne eo nomine Suruni] A surus fiet diminutivum 

male audiret, ut Syri, Varro, sive ali- surulus, sed Veteres dicebant surcus, 

us, Scyrium ilium dixerat. Hucenim unde surcuius. Versus Piauti non 

pertinent Gra^ca verba o-Kupioi' /cal oil- extat : qnee sequebantur post amiia 

Ken crvpiov. De eo autem composi- divinare non possum. Ibi referebat 

tum librum ea de causa Scyrium in- Festus quomodo Circum suris et as- 

scriptum esse. Qnaereudum Philo- sulis sepiebant. Versum Ennii idem 

sophinomen vel potius historia. Ful. supra retnlitin ' Rigido.' Dae. 

Ursin. Forsan per aKvpiov ad pro- <* Sus 3Iinervam] Hoc proverbium 

verbium illud antiquissimum allusit sic extulit Theocrit. Idyl. v. 'Ts ttot' 

quisquis ita Philosophum vocavit, 'Adavaiav epiv ijpiffev. ' Sus contra 

CKvpia apxh, quod eVi Tav evTe\wp Kol Minervam certamen certavit.' Ubi 

fiTjUi' XvaiTfKh ix^vToiv dicebatui'. Scholiastes: irapoif^ia iarl twv to7s 



DE VKRBORUM SIGNIFICATiONE LIB. XVII. 943 



alterum, cujus ipse inscius est : quam rem in medio, quod 

aiunt, positam Vano et Eiihemerus® ineptis mythis in- 

volvere maluerunt, quam simpliciter rererre. 
Suspectus a suspicor venit, et a suspicio. [Paul. 

Suspeclus est d'lverscc significationis ; a suspicor enim, et [FiiST. 

suspicio part/w venit. Itaque non mirum si non una sigui- 

ficatio dari potest. 
Susquc, deque, significat plus minusve. [Paul. 

Susgue, derjue,* J'req uens est y>t^o plus, minusve; s/o///"- [Fest. 

Jicat autem id qxxoA antiqui usque dicere soliti erant. 
Siitela?,^ dolosse astutias, a similitudine suentium [Paul. 

dictce. 
Sutelce, dolosa, ostutiae, a simili^Mf////e suentium dictae [Fest. 

sunt. 
Sutrium^' quasi eant, j<lique in proverbium ahiit ex hac cau- 

NOTiE 



Kpeirrocrii' avTept^6m(cv. i. e. * Pro- 
verbium est in eos qui melioribiis 
certant.' Cicero Epist. lib. ix. Ep. 
18. 'Veni igitiir, si vir es, et disce 
jam irpo\(yo/xevas (]uas quaeris. Etsi 
sus Miiiervam.' Et Academic, qiispst. 
lib. I. ' Sed qtiid ego? inqiiit ; ant 
siimne saniis qui lieec vos doceo ? 
nam etsi non sus Minervam, tit ai- 
nnt, tamen inipte qiiisquis Miner- 
vam docet.' AUusit lib. ii. de Ora- 
tore : ' Sic ego nunc Crasso audionte 
prinnim loquar de facetiis, et docebo 
sus, ut aiiint, oratoremeum: quern 
cum Caiuliis nuper audisset, foenum 
alios aiebat esse oportere.' Idem. 

« Eukcmerus] ' Autiquus auctor 
Enhemeius, qui full ex civitale Mcs- 
sana, res gestas Jovis et ceterorum 
qui Dii putantur collegit, historias- 
que contexuit ex titiilis et inscriptio- 
nibus sacris qux in antiqiiissimis 
tenifilis liabebantur,' Sec. Lactant. 
de Fals. liel. lib. i.cap. II. Dae. 

f .S'ttsr/i/e, t/eiyue] Plant, in Ampliit. 
* Atque id nie susfpie decjue esse lia- 
bituiam putat.' Vide Gell. lib. xvi. 
cap. y. Ison placet interpreiatio,ut 



sit idem, quod plus minusve : neque 
etiani idem quod usque : malim jtro 
nihilo, aliudve simile. Ant. Aug. 

Susque, deque] Fallitur Festus : sus- 
que deque aliquid habere, est parvi fa- 
cere an sursum vel deorsum feratur. 
Nam sus dicebant pro sursum et de 
\)ro deorsum. Vide Gellium lib. xvi. 
cap. 9. Dae. 

e Sutelw] Fnlgentius quasi subfiles 
telas dici existimat, refertque Plau- 
tum in Casina hoc verbo uti, sed et 
in Captivis quoque repcries. Ant. 
Aug. 

Sutela] Glossa? : ' Sutela, (feSpa, 
e|oTrciT7j(7is, S6\os.' ' Sutela, insidia", 
fallacia, fraus.' Plant. Casiu. act. i. 
sc. 1. ' Possisne, necne, clam me su- 
telis tuis Praeripcrc Casinam uxorcm, 
proinde ut postulas.' Indc autem sii- 
tclcE dictae (juod proprie ' consuere 
dolos' diccrent, ut Cra;ci ffvppa.nT(i.v 
S6\ovs. Quo sensu et nos etiaui uti- 
mur verbo nosiro coudre. Dae. 

'' Su . . .] Sulrium quasi taut, uti- 
que in proverbium abut -hue de causa: 
Gallico tumullu a Camillo quondam 
edictum est, legiones Sntrii ut prccnto 



944 



SEXTI POMPEII FESTI 



sa: Gallico tunmltu quondam edictum est legiones Su- 
trii, ut praesto essent cum cibo suo, quod usurpari crep- 
tura est in iis, qui suis rebus opibusque officii id pra3- 
starent, quibus deberent. Plautus : Sed facito dum, me- 
rula per ^ versus, quod 7 cantat colas/ cum suo cuique ' 
facito veuiaut, quasi cant Sutrium, 



6 Vili docti legiint memineris. Vide inf. — 7 Vet. lib. quos. — 8 Vir doct. 
in iiiriig. ed. Seal. conj. colax. — 9 Id. ibid, cum cibo lu quoque eos. 



NOTtE 



easent cum cibo suo : quod usurpari coep- 
turn est in iis, qui suis rebus opibusque 
coiifisi repreesenturent quibus deberent. 
Plautus: Sed facito dum, merula puree 
versus quos cantat, colas. Cum cibo 
turn quiqui facito veniant, quasi eant 
Sutrium. Quamvis non nego inter- 
pretationeni proverbii, quaui Festiis 
proponit, non esse alienarn ab ipso 
proverbio, tamen longe abest a Plau- 
tino sensu, immo, ut melius dicam, 
adveisatnr. Locum Plauti, qui oni- 
jies inteipretes cruciat, in ipsis ad 
Plautum notis exponemus. Jos. Seal. 
iSutrium] V^ersus Plauti sunt ex 
Casina act, ui. sc. 1. Sed facito dum 
memineris versus quos cantat colax : cibo 
Cum suo quiqui facito uti veniant, quasi 
eant Sutrium. Hoc est: facito ut 
memineris versus quos Naevius in 
Colace sue (Colacem enim fabulam 
scripsit Na-vius) cantat: Cibo cum 
suo, &c. In libiis veteribiis : Sed 
facito, dum merui aper versus quos can- 
tat, colas. Et : Sed facito dum Meoni 
aper versus quos cantat, colas. Vulga- 
tam lectionem sequor : tamen Scali- 
ger : Sed facito dum, Merula puree ver- 
sus quos cantat, colas. Cum cibo tutti 
quiqui facito veniant, quasi eant Su- 
trium. Additf|ne, etsi non neget in- 
terpretationem proverbii, quam Fes- 
tus proponit, non esse alienarn ab 
ipso proverbio, abesse tamen a Piau- 



tino sensu, immo et ei etiam adver- 
sari. Sed nobis hie locum Plauti 
exponere debebat Scaliger, neque 
nos ad suas in Plautum notas remit- 
tere quas tantnm cogitavit. Ego 
vero aliud dicam quod non vidit Sca- 
liger, et quod verum esse omnes di- 
cent : nenipe non solum alienam esse 
a proverbio banc Festi interpreta- 
tionem, atque adeo Plautino sensui 
adversari, sed vel in ipso statim pro- 
verbio aliquid turbatum, vel in ipsis 
Festi verbis. Si enim Sutrinae le- 
giones cum cibo suo praesto adesse 
jussse sunt, ut id aliquaudo factum 
est, non utique formari inde potuit 
proverbium ; quasi eant Sutrium, sed, 
quasi eant Sulrio, cum a Sutrio veni- 
rent legiones rebus necessariis in- 
structa- : atqui Gallico tumultu Sutri- 
nis milites imperatos nusquam legas. 
Quid igitur ? audi modo : distinctio- 
ne tantum apud Festum peccatuui 
est : distingue sic : Gallico tumultu. 
edictum est, Legiones Sutrii ut prasto 
essent, &,-c. Hoc est : ut legiones, 
Romaiiaj scilicet, .Suttii adessent, 
nempe ut inde Hetruscos pellerent ; 
nam Gallico tumultu, dum Gallos Ca- 
millus persequitur, Hetrusci Sutrium 
iuipugnant, illudque deditione capi- 
nnt : eodem die Senatus decretum 
fert ut Sutrium iret Camillus cum le- 
gionibus, hoc est, Sutrii przesto esset 



DE VERUORLM SIGN I FICATION E LIB. XVII. 



945 



Sycophantas ' appellatos hac de causa dicunt. Atti- [Paul. 
cos qiiosdam '° juvenes solitos ainnt in hortos irrumpere, 
ficosque deligere : quani ob causam lege est constitutnra, 
ut qui id fecisset, capite truncaretur : quam poenam qui 
persequerentur ob parvula detrimenta, sycophantas ap- 
pellatos. 

Sj/cop/iantas quidsim ex hac causa dicfos putai/t : At- [Fest. 
ticos quondam ynenes solitos aiunt in hortos qnorunidam 
irrumpere, ficosque deligere : quam oh causam lege fac- 
tam,^ qui id fecisset, capite asset ei : " quam poenam qui 
persequerentur ob parvola detrimenta, sycophantas ap- 
pellatos. 



10 Vet. ]\h. quiisdam. — 11 Legencliim monet Dae. legem factum : vel lege 
fancluiii ut qui id fichset capital esset ei, Sfc, 



aOTIE 

et Siitrinis auxilium ferret. Vide Aug. 

Liv. lib. VI. sect. 3. Postea fac- ' St/cnphanlas^ Plura de hac re nu- 

tuin proverbiiiin, Sutrium quasi eant, gantiir Graeci, quae iiatio nihil paene 

et de iis iisiirpalum, noi), ut vult Fes- aliiul egisse vidctiir, quam ut repe- 

lus, qui rebus suis opibusque officii id riret quoniodo in otio negotiosa esse 

prccstarent quihus deberent, sed qui re- posset. Ceterum potes advertere 



bus neces>ariis instructi sese ad alL- 
(juid agendum accingerent. Dae. 

Sutrium] Plant, in Casina : Sed 
facito dum memineris versus, quos 



qnaui dignuni sit Paulo nnitilatore 
illud, Capite truncaretur, quod Festiis 
dixcrat, Capital esset, ct in Graeco 
decrelo sine dubio fuerat Odfaros 



cantat colux. Cum cibo turn quiqui Tlp.r\ixa taTw. Jos. Seal. 



facito, ut renianl, quasi eant Sutri- 
um. Liv. lib. VI. scribit Cauiillum 
Sutrium quam citissinie recuperasse. 
Festuin igiiur opinamur hoc prover- 
biuni hoc loco fuisse interpretatum, 
Sutrium ire, cjn.Miuc origineni tradi- 
disse ex Gallico tiimullu, euui edic- 
luni est a Cainillo, ut icgioucs cum 
cibo 8U0 Sulrii prasto essent. Ant. 



Sycophantas] Aliter paulo Scholias- 
tes Aristophauis, qui ait sycophantas 
dictos, quod eos judicareut (pii ficus, 
ex Attica; deportarent, a avicuv, ficus, 
et (paivo), indiro, accuso. Alia nuilta 
super hac re niigantur Grafci, quae 
noil est hie dicendi locus. Vide ' ho- 
lopiianta.' Dae. 



Delpli. et Var, Clas. 



Pomp. I'est, 



3 O 



SEX. POMPETI FESTI 



DE 



VERBORUM SIGNIFICATIONE 
LIBER XVIIT. 



Xa BEL LIS" pro chartis utebantur antiqui, quibus ultro, ci- 
trove,' sivc privatim, sive publice opus erat, certiores ab- 
sentes laciebant : unde adhuc tabellarii dicuntur, et ta- 
bellae raissae ab Imperatoribus. 

Tabem ^ earn, quae faceret tabescere, apud antiques usurpa- 
tum. Salliistius quoque frequenter, ut in Catilina, cum 
ait : Uti tabes plerosque civium, animos invaserat : et in 
libro quarto historiarum : Qui quidem raos, ut tabes in 



1 Vir doct. in marg. ed. Seal, conjicit citroque. 



THOTIE 



* Tabellis'] Hieronym. lib. I. Epist. simpliciter pro tabulis passim inve- 

I. ' Ante cliarta',' inqiiit, ' ant mem- nies. Vid. Gell. lib. xvii. cap. U. 

hranarum usuni, ant in dedolatis e Due. 

lii^no codiciliis, ant in cortiribus ai- ^ Tabem'] Tabes proprie, liqnefar- 

horun) mntuo epistolaium alloquia tio, tabeseere, iiqncfieri. Cicero, Lu- 

missitabantjunde ft portitorescaruni cret. Horat. Virtjil. Sed et per nie- 

tabellarios, €t scri|)tores a libris bo- tapboram pro pcste et pernicie Ve- 

riim bbrarios vocaverc.' Idem ct teres usurparnnt : sic et Graccis t^- 

Eiistatb. ad DionyH. Cera antem ob- ku, r^/cojixai, et liquefacio, et consiimo. 

lin( hantnr isla; tabula;, undo eeram Idem. 



048 



SKXTl POMPEII FESTI 



urbem conjectus : et Corvinus *= pro Liburnia : Propter 
hanc tabera, atque perniciem domus totius. 

Taljeniacula '' dicnntiir a similitudine tabernarum, quae ip- 
sa3, quod ex tabulis olim fiebant, dictoe sunt, non, ut 
quidam putant, quod tabulis cludantur. 

Tablinum ^^ proxiine atrium locus dicitur ; quod antiqui 
magistratus in suo iinperio tabulis 

Tablinuin proxirae atrium locus dicitur, quod antiqui ma- 
gistratus in suo imperio tabulas rationum ibi habebant 
publicarum rationum causa factum locum. 

Tablinum, locus proximus atrio, a tabulis appel- [Paul. 
latus. 



2 Vet. cod. Tubiimmi. Vide infra. 



NOT/E 



<= Corvinus] Dubito. Forsan Corni- 
fcius, ciijus in his libris sivpe nientio. 
Idem. 

<• Tahernacula] Vide in ' adtuber- 
nalis ' et ' contubernalis." Idem. 

« Tabl'muml Tiansposita liic sunt 
qnnpdam : qua; ita suo ordini reddes : 
TablivuM proxime atrium locus dicitur 
piihlicarum rationum causa /actus. Quod 
antiqui magislrutus in suo imperio tabu- 
las rationum ibi habebant. Alii aliud 
etymon reddunt : quod Tabula pictura- 
rum ibi reponcbantur, Unde et pinaco- 
thccu7n quoque vocabant, Varro aliter: 
ciijus hcec verba sunt libra prima de vita 
populi Romani : Ad focum hieme ac 
frigoribus ctrnitabant : (Estivo tempore 
in propatulo ; rure in corte ; in urbe, in 
tabulino, quod Meenianum possumus in- 



rum rationum causa fuclxis, quod antiqui 
magistratus in sua imperio tabulas ra- 
tionum ibi habebant. Inde Plin. lib. 
XXXV. ' Tablina codicibiis impleban- 
tiir, et nionunienlis renim in magis- 
tiatu gestanim.' Tabulinum ergo, per 
syncop. Tablinum, locus piivatis in 
ajdibus ubi piiblicas rationes serva- 
baiit : et eo differ! a Tabulario, quod 
tabiilarinm piiblicus locus sit ubi in- 
strumenta et acta publica dispone- 
bantur et servabantur. Cicer. Virg. 
Gloss. ' tabularium, AoynTT-fipiov.' Ve- 
ruin a Festo Varro dissentit, qui de 
vita populi Rom. lib. i. Tablinum a ta- 
bulis unde fabricatnm : ' Ad focum,' 
inquit, ' liyeme ac frigoribus caeni- 
tabant; a?stivo tempore in propatulo; 
rure in corte ; in urbe, in tabulino. 



iclligere tabulis fabricalum. Ha;c ille. qnod Mdjnianum possumus intelligere 

Jos. Seal. tabulis fabricatum.' Ha^c Varro : 

Tablinum] Scheda; pra^feruut tabu- alii tablinum a tabulis picturarum qua3 

las pro tabulis: sed relicta lacuna, ibi reponebautur, unde et pinacathe- 

Qua; desunt male hinc divulsa cum cam qnoque vocabant, sed pinacothe- 

Pauli Epitome videntur cohaesisse, cas a tublinis diserte distinguit Vitru- 

quare Scaligeruni sequor qui legit ; vius. Dae. 
Tablinum proxime atrium locus publica- 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVIIJ. 949 

Taciturniis/ qui facile tacct: tacitus, argutus etiara, qui 

potest aliquando tacere. 
Ta^dulum, fastidiosum, sive quod est omnibus taedio.' 
Ta^dulum antiqui interdum pro fastidioso, interdum [Fest. 

quod omnibus tasdio esset, poneresoliti sunt. 
Taiuias 5 Gia?cani vocem sic intcrpretatur Verrius, ut di- 

cat ornamentum esse laneum capitis honorati, ut sit apud 

C^cilium in Androgjno : Sepulcrum plenum^ tasniarum, 



3 Vet. lib. tcedimn. 



NOTiE 

' Tuciturnusl Qui amat tacere ; ta- niata pontificalia, vel zonae, vel coro- 

cilus, (jui tacer. Hem. nae, ornamenta, vel vincula sacra.' 

8 Tccn'ms] Corons sepnlcralcs hie Haec vincula Virg. vocat ' vittas 

Intelligimtur in versn Caecilii, si Ro- Deiim.' Neque tainen istas t<rniaR 

inano more interpreteris, et ita !o- vere erant coronae, sed e coronis de- 

ciim liabebit sententia Verrii. Ad pendentes. Nam infra coronas et 

sepiilcra enini lanje cum frondibus taenias distingiiit Ennius : ' Volans de 

atijiie floribtis afterebantur. Varro : ccelo cum corona et tivniis.' Nisi co- 

' Infulas dictas apparet in hostiis, ronam et taenias dixerit pro corona 

quod e lana quae adduiitur infulae ex taeniis facta ; antiqui enim Romani 

intra liostiarum cornua velair.enta taaniis pro coronis ntebantur, non- 

erant. Itaque cum ad sepulcrum fe- duni invento iis ilores intexere. Vide 

runt frondes atque flores, addunt 'Stroppus.' Due. 

nunc lanas.' Sed cum Caecilius pal- '' Sepulcrum plenum] Per Taenias, 

liatauj CoiTioediam, non togataru cornnae sepulcrales liic intelliguntur, 

scripserit, prarstat Graeco potius, si Romano more interpreteris. Et 

quam Romano more interpretari. ita lociun liabei)it sententia Verrii. 

Sunt igitur taani.v, quibus fasciis in- Ad sepulcra enim JaiLv cum frondi- 

volvcbanttir nioriui, qiias Keipias vo- bus atcpie floribus ■■.flVrebantur. Var- 

cabant. Quibiis Romani iion uieban- ro lib. vi. de L. L. ' Infidas dictas 

tnr, quod cadavera combnreient : de apjiaret in liostiis, quod e lana quae 

illis ta?niis intelligit Artemidoru*, adduiitur infiila' intra liostiarum cor- 

ciim scribit : ol aiTo0av6vTis iax'^^i^i- niia velamenta erant. Itaipie cum 

vois ivetKovuTai. paKiaiv, ojy Tck Ppe(p7i, ad sepiilcium feriuit frondes at- 

Ka\ X"Mi^ Ti'Osj'Tai. Jos. Sad. que flores, addunt nunc lanas.' Sed 

Tunias] Toi^iot, lemiiisfi, fasciola?, cum Caecilius Palliatam conuudiam, 

quibus sacerdotes, interdum etiam et non togatam scripserit, prsstat in- 

victores coronabantiir. Virg. nude quit Scaliger, Grwco potius, quam 

Verrius :' Ornamentum capitis bono- Romano more interpretari. Sunt 

rati.' Hesycli. Tatvia, arfmxara rHiv igitur in versu Caecilii tivnia' quibus 

Upiu>v, SiaS^/ittTo apx'spaTiKa, ^ f cirai, ^ fasciis involvebaiitur mortui, quas k(i- 

fTTf(pavoi,K6(Tfji(n,^S(n-txiHUpol. Id est : plas vocabant, cpiasi KTfplas, a mor- 

/Titnia, coronae sacerdotiim, diade- tuis, vel icripdas a Krjp, fatum, mors. 



950 



SEXTI POMPEII FESTI 



ita ut solet : et alias : Dum tasniam/ qui vulnus vinciret, 
petit. Enuius in Alexandro : Volans de coelo cum coro- 
na, et ta:niis. Attius in Neoptolerao: Decorare est sa- 
tius/ quam urbem laeniis. 

Taepocon'^' appellarunt Graeci genus scribendi [Paul. 
deorsum versus, ut nunc dextrorsum scribimus. 

Taepocon^ soliti sunt appellare Graeci genus scri- [Fest. 
bendi deorsum versus, ut nunc dextrorsum scribimus. 



4 Vett. libb. Tanpercon, Taenpocon, Taenpton, Tuhenpocon, Tempeton, Tenpo- 
con, Taempoton. — 5 Vet. cod. Tanpercon. 



NOT/E 



Hosycli. Krjpe/ais, iniOavdna ivrervXiy- 
fjLtva : Lege, Krjpetoi, & inl davdrco eV- 
rnvXiyixiva, id est, ' K-qpttai, quae post 
mortem mortuis involvuntur.' lis Ro- 
maiii lion utebantur, quod cadavera 
combiirerent. De illis ta?niis inlelli- 
git Aitemidoi us, cum scribit, ol airo- 
QavovTiS eVx»fM*''0'y iveikuvvrat paKf- 
aiu, ws ra /Spe'i^T}, Kal x^h"'^ riQevTat. 
Id est, ' moiiui scissis involvuntur 
lintels, ut pueri, et Iiiimi conduntur.' 
Hinc Divus Joan. xi. de Lazaro : 
el^Afiec o TeOvr)Kujs SeSefxevos tovs ir6Sas 
Koi rds Xf'pay Knplais, ' Et statim pro- 
diit qui fuerat mortuus, ligatus pedes 
et nianus institis.' Nam institaj sunt 
fasciae, limbi. Idem. 

' Dum lanvam} Hie tccniam sinipli- 
citer vittam, fascitdam interpreter. 
Neque quicquam ad Verrii senten- 
tiani facit. Idem. 

•^ Decorare est satius] Siispicor in 
versu qui hunc praecedebat de sepuU 
cro locutum Attium. Satius est de- 
corare sepulcrum taMiiis, quam ur- 
bem. Fruterius legebat Deos ornare, 
lib. II. cap. 5. verisiniillimi. Idem. 

' T(epocon] Varietateiii librorum 
in margine scribi curaviinus : sed cui 
adhaereanius, non liabemus. Quod 



vero Cicer. lib. ii. de Divin. asserit 
Sibyllam quaedam verba ita reliquisse 
scripta, quae ex primis singulorum 
versuum Uteris conficerentur, quae 
ab eodem a.KpoffTix'^s appellantur, ha- 
bet aliquid cum hoc scribendi genere 
commune. Ant, Aug. 

Tcepocoii] CEdipode opus est. Jos. 
Seal. 

Tcspocon'] Hebrasam, vel Syriacani 
voceni puto, pra-sertim cum ea Sy- 
rorum scribendi modum notet ; Syri 
enim non a dextra ad sinistram, ut 
Hebreei et Ciialdaei, vel a sinistra ad 
dextram, ut Graeci et Latini, sed 
deorsum versus, a capite ad pedes 
versus suos ducunt. Doctissimus 
Martinius derivat a voce Hebrsea 
quae significat invertes, et pro deor- 
sum legit retrorsum, quasi ibi Hebrai- 
orum scriptura notetur. Due. 

Legendum To'eporchon, hoc est, rh 
4-1?' opxov, ubi literae sunt eV opxov, 
seu Kara (TtIxos dispositae, instar ar- 
borum, in viridario, a summa pagiua 
ad infiniam. Palmaria ha?c emenda- 
tio debetur Joan. Croio, qui earn ha- 
bet Observat. inN.T. cap. IX. quod 
dignissimum est iectu. Joan. Cleri- 
cus. 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVIII. 951 

Tagax furunculus '" a tangendo dictus : cujus vo- [Paul. 

cabuli Lucilius meminit : Et mutonis manum" perscri- 

bere posse tagacem. 
Tages ° nomine. Genii filius, nepos Jovis, puer di- [Fest. 

citur disciplinam aruspicii dedisse duodecim populis 

Etruriae.*^ 
TagitP Pacuvius in Teucro : Ut ego, si quisquam me tagit 

et tagani. Idem in Hermiona: Autnon cernam, nisi ta- 

gam : sine dubio antiqua consuetudinc usurpavit: nam 

nunc ea sine praepositionibus non dicuntur, ut contigit, 

attigit. 
Tagit simpliciter dicitur, quod attigit, contigit facit [Paul. 

composituni. 



6 Hebc quidem esse Festi iiionet Seal. licet in vet. lib. non sint reperta. 



NOTiE 

•" Tagax furunculus] Lege: Tagax dentla. Ejus aspectu ciiin obstiipu- 

furunculus, a tagendo, id est, tangendo. isset biibulcns, clamoremque majo- 

Est enim a veteii tago, quo profurari rem cum admiratione edidisset, con- 

Veteres usi sunt. Plaut. Cicer. &c. cursum esse factum, totamque brevi 

" Et mutonis manum] Hunc Lucilii tempore in eura locum Etruriam con- 

veisum e Sat. lib. XXX. adducit No- venisse : turn ilium plura locutum 

uius in voce ' tangere,' sed ibi pro multis andientibus, qui omnia ejus 

niufonis scriptum est musconis: men- verba exceperint, literisque manda- 

dose ut puto. Legendum suspicor. verint : omnem autem orationem fu- 

Et mutone manum perscabere posse ta- isse earn, qua liaruspicinae disciplina 

gacem. De Priapohic scrmo est, qui contineretur : earn postea crevisse 

furibus mutone minatur, ut in illo rebus novis cognoscendis, et ad ea- 

Scazontepoetae Illiyplialiici: 'Priape, dem ilia principia referendis.' Dae. 
furibus minare mutino.' Et sic ve- p Tugit~\ Veteres tago dicebant 

rum hujusce versus sensum eruinius. quod nos dicimus tango, idquea Grae- 

Diic. CO Oiyw. Notuni est. Itaque abeo, 

° Tiiges] Vidend.Cicerolib.il. de cum te prins nionuero infra verba 

Divin. Ant. Aug. Festi male cum Pacuvii verbis coalu- 

Tages] Cicer. de Divinat. lib, ii. isse, quas sic separandaet distingiien- 

sect. 2.3. 'Tages qnidam dicitur in da sunt: Tagit Pacuvius in Teucro: 

agro Tarquiuiensi, cum terra arare- ut ego, si quisquam me tagit. Et tagam, 

tur, et sulcus alliiis essct impressus, idem in Hermiona, ifc. Et tagam ver- 

extitisse repeiite : eteuui aH'atusesse, ba sunt Fesli. Et idem, inquit Pa- 

qui aiabat. Is aulem Tages, ut in cuvius, tagam dixit in Hermiona. 

libris est Etruscorum, puerili specie Idem. 
'Jicitur vfsus, scd sciiiii fuissc |)ru- 



952 



SEXTI POMPEII FESTI 



Talassionem ^ in niiptiis Varro ait signum esse lanificii. 
Talassionem enim vocabant quasillum, qui alio modo 
appellatiir calathus, vas utique lanificiis ^ aptum. 

la/flfssionem in nuptiis Varro ait sigmon esse /an/ficii, [Fest. 
TaXapov, id est, quasillum, ita enim solitum appellari ta- 
lassionem. At quidam historiarum scriptor Talassium 
ait nomine virum raptavirgine unicas pu/c/inYwdinis, quod 
ei id conjugium fuerit fe/u, boni ominis gratia nunc red- 
integrari. 

Talentorum"^ non unum genus. Atticum est sex milliura 
denarium. Rhodium et ^ cistophorum, quatuor millium 



7 Vet. lib. sacreficiis. — 8 Vir doct. in marg. ed. Seal, pro !f conjicit sep- 
tem millium. 



NOT/E 



1 Talassionem'] Malta liac de re 
Dionys. Liv. et Plutar. ex qiiibiis fa- 
cile intelligitnr, quod Pompeiiis scri- 
liit; sub Romulo Sabinam raptam 
fuisse virgineni unicze pulchritudinis 
a Talassione, et quod ei id conjugium 
fuerit felix, in nuptiis ominis gratia 
redintegrari, id est, identidem dici, 
ac repeti id nomen. Sunt qui Thala- 
sionem appellent, sunt qui Talassium, 
vel Thalassium. Ant. Aug. 

Talassionem] Talassionem in nup- 
tiis Varro ait signum esse lanificii : to- 
Xapov en'\ai, id est, (|uasilium, solitum 
appellari Talassionem. Atilius bisto- 
riarum scriptor, Talassium nomine vi- 
rum, rapta virgine unicae pulchritu- 
dinis, quod ei id conjugium fuerit 
felix, ominis gratia nunc redintegra- 
ri. Jos. Seal, 

Talassionem] Ut Graeci Hymenaum 
in nuptiis accinere solebant, sic Ro- 
niani Talassium, vel Talassionem, de 
quo vide Plutarch, in Quaest. Rom. 
problem. 31. Historiarum scripto- 
lis, quern laudat Festus, sententiam 
secutus est Livius lib. i. ubi de rap- 
tu Sabinaruni virginum, et Servius 



lib. I. iEneid. Dae. 

f Talentorum] Meudosus locus, et 
qui non patitur emendationem. Hoc 
unum recte est : Talentorum non 
unum esse genus, et Atticum esse 
sex millium denarium. Cetera incer- 
ta sunt. Plin. lib.xxxv. c. 11. 'Ta- 
lentum Atticum denariorum sex mil- 
libus taxat M. Varro;' ita enim scri- 
bendum est. Pollux lib. ix. Talen- 
tum Atticum sex millium drachmar. 
Atticarum, Babylonicum septem mil- 
lium, iEginaeum decern millium, Sy- 
rium mille et quingeutarum drach- 
marura, item Atticarum. De taleoto 
Attico idem elicitur ex Livio lib. 
XXXIV. Athen, lib. iv. cap. 6. et 
aliis. Sed Babylonicum esse septua- 
ginta duarum minarum Atticarum 
scribit ^lianns lib. i. cap. 22. de va- 
ria hist, id est, septem millium et 
ducentarum drachmarum. Vide 'Eu- 
boicimi.' Ant. Aug. 

Talentorum non unum genus] Multi- 
plex talentum fuisse verum est. Vide 
Biula?um in lib. de asse. De Attico 
Talento vide ' Euboicum.' Dae. 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVIII. 953 

quingentorum 9 denarium." Alexandrinum, duodecira 
niillium denarium. Neapolitanum,' sex denarium.'° Sy- 
racusanum, trium denarium." Rheginum, victoriati'- . . 

Taliam '^ Cornificius posuit, unde et Talassus. Taliam alii 
folliculum cepe. 

Talia," folliculum cepe. [Paul. 

Talionis mentionem fieri in duodecim ait Verrius, [Fest. 
hoc modo : si membrum rapserit,'''^ ni cum eo pacit, ta- 
lio esto : neque id, quid significet, indicat : puto quia no- 
tum est: permittit enim lex parem vindictam. 



9 Vet. lib. qiiadringentorum. — 10 Vet. lib. sex milUnm denarium. — 11 Vir doct. 
CODJ. trium milliiim denarium. — 12 Talentorum non unvm gemis, Sfc. Hapc qui- 
dem esse Festi, notat Seal, sed non ex vett. lib!), dpsumta. De toto loco 
videsis Benti. Dissert, de Phal. Epist. pp. 438-457. ed. 1G99.— 13 Vet. lib. 
Talam. — 14 Vir doct. in marg. ed. Seal. conj. ruperit vel rupit. Vide infra. 



NOT^ 

* Rhodium et Cistophorum, quatuor taliae.' Et in Gloss. ' Ta\hi,Kpofj.iJ.6ov 

millium quivgentorum denarium^ Ne- Aewvpov.' ' Folliculus caepse.' Talla 

scio cur haic de mendo viris doctissi- aiiteni a daWhs, ramus virens, ita ut 

mis suspecta fiierint. Nam recte se primo et proprie Talla fueiit stipes 

habent. Rhodium talentiini, ut et cappae. Sed recte etiam TaZia dici po- 

Cistophorunijfuit quatuor millium et test. Ut ab SWos, alius. Folium a 



qtiingentorum denariorum. CkUms 
Rhodiginus lib. x. cap. 2. ' Cistopho- 
rum fuisse legimus quatuor millium 
ct quingentorum denariimi, sicuti et 
Rhodium talentum. Dici opinantur 
cistophorum ab insigni ferenlis cis- 
tarn. Sicut coronati modo vocantur 
nummi a coroHEE imagine.' Idem. 

' Neapolitunum'\ Lege : Nenpolita- 
num, sex millium denarium : Syrucusa- 
num, trium milliu7n denarium. Quae 
sequebantur mihi penitus ignotasunt. 
Idem. 

" Tulia] Scribo, Taliam, alliifilli- 
cttlum, vel ccepcB. Lucilius : ' iacry- 
mosKjiic ordine taliae.' Glossarium: 
' Talla, KpoyifJLVou Xiirvpov.' Jos. Seal. 

Taliam] Scaliger, Taliam allii fol- 
liculum, vel cupec. Lucilius : ' Flebile 
caepe simul, lacrymosaeque ordine 



(piiXKov, &c. Dae. 

" Talionis'\ Vidend. Gell. lib. xx. 
cap. 1. sed hie melius verba legis 12. 
tab. referuntur. Ant. Aug. 

Talionisl Talionem Graeci, avmri]- 
paxTiv, ravTotrdOftav, avTiffTiKwcriv. Jus. 
Seal. 

Talionis'] Talio a Talis. Jus Talio- 
nis, quo quis tale quid patitur quale 
fecit. Quare optime Festus parem 
vindictam interpretatur. Alii pcenum 
reeiproci, vicem, Sfc. Fons talionis lex 
divina Exod. cap. 22. ' dens pro den- 
te, oculus pro oculo.' In leg. 12. tab. 
legendum, Si membrum rupsit, ni cum 
eo pacit, talio esto. Vel potius si mem- 
brum rupit ; ut apud Gellium lib. xx. 
c. 1. et apud Catonem I. iv. Orig. ex 
Prisciano 1. vi. 'Si quis mcn)brum 
rupit, aut os fregit, talione prox- 



954 SEXTI POMPEII FESTI 

Talipedare^ antiqui dicebant pro vacillare pcdibus lassi- 
tudine, quasi trahat pedes, ut talis videatur insistere, 
aut identidem tollere pedes. 

Talipedare est vacillare pedibus, ct quasi talis in- [Paul. 
sistere. 

Talus praenomen eratSabinorum. 

Talus in Sabinorum nominibus ^ prsenominis loco [Fest. 
videtur fuisse.'^ 

Tam ^ signiticationem habet, cum ponimus praepositivam "^ 
quandam, cui subjungimns quam: ut cum dicimus tam 
egregium opus tam parvo pretio venisse : id est, sic : ita 
ut apud Graecos "^ quoque outo),- ay«9o'v. item ex contrario 
ei dicimus, quam bonus Homerus, tam malus Chery- 
lus'^*^ poeta est. At antiqui tam etiam pro tamen ** 
usi sunt: ut Nonius:'^* Qui, si taceat, dum videat, 
tam etiam sciat, quid scriptum sit.'9 Ennius : illae 
meae tam potis pacis potiri. Titinius : Bene cum faci- 



15 Haec qiiidem esse P'esti notat Seal, sed non ex vet. lib. desumta. — IG 
Vet. lib. projwsitivam. Vir doct. in inarg, ed. Seal, conjicit posilivam. — 
17 Legendum nionet Dae. Chcerilus. — 18 Quidain legunt Ncevius. — 19 Vet. 
lib. quod scriptum est. 



NOT^ 

imus agnatiis nlciscitnr.' Sic rupit \r]s.' Idem. 

pro ruperit dixit Lucilius lib. Sat. "^ Cherylus'] Scribe C/i<»>iiKS. Is est 

26. * Si se rupit, sic qiioqiieanie, qui sub Alexandre rege vixit Olym- 

quod roget, non impetret.' Vide piad. 113. De quo Horat. lib. ii. 

'Rupitias.' Dae. Epist. ' Gratus Alexandre regi Mag- 
s' Talipedare] Vide ' Taurii.' Ant. no fuit ille Chcerilus, incultis qui 

Avg. versibus et male natis Retulit ac- 

Talipedare'] Gloss. ' talipedo, -rrapa- ceptos, regale numisma, Philippos.' 

avpojiai..' Qui talipedarent attae dicti. Idem. 

Vide ' Atta.' Dae. ^ At antiqui tam etiam pro tamenl 

' Talus in Sabinorum nominibus] Nam et tamen derivatuni ex tam, 

Huic rei firmandje nullum adliuc ex- Plant. Mensech. ii. 3. ' Er. Eamus 

emplum iuveni. Idem. intro ut prandeamus. Me. Bene vo- 

* Tam] Tam et quam contracta ex cas : taui gratia est.' Item alibi. 

tantum et quantum. Idem. Idem. 

^ Vt apud GrcEcos] Gloss. 'Tam, « Ut Nonius] Quidam iVrt.-jjiKS : in- 

ovTws.' ' Tam perditus, ovtus iravu- certum est. Idem. 



D^E VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVIII. 955 

mus/ tarn male subimus, ut quidam pcrhibent viri. Item : 

Quaiiquara " estis nihili, tam escator ' simul vobis con- 

sului. 
Tam significationem habetpraepositivam,^ cui sub- [Paul 

juDgimus quam : ut tam malus ^ Cherylus, quam bonus* 

Horaerus : tam etiam pro tamen usi sunt. 
Tam modo antiqui dicebant pro modo.^ 
Tammodo' antiqui ponebant pro modo : ut At- [Fest. 

tius : Tam modo inquit Praenestinus. 
Tam perit, quam extrema faba,"" in proverbio est ; quod ea 

pleruraque aut proteritur, aut decerpitur a praetereun- 

tibus.*^ 



20 Vir doct. in marg. ed. Seal, conjicit quam, — 1 Id. ibid, ecasta. — 2 Vet, 
\\\}. posiliLam. — 3 l(\. bonus, — 4 Id. nialus. — 5 Hzec cjiiidem esse Festi notat 
Seal, sed non ex vet. lib. desumta. — G Idem de his quoque notat Seal, et de 
sequentibus Tame in carmine, §c. et Taminia uva sylvestris generis, Sfc. 



mOTJE 

^ Bene cum facimus'] Hiinc Titinnii gnam irridebant Romani. Attius liic 
versiim sic emendat Lipsiiis Episto- est M. Attiiis Plaiittis : Locus est in 
lie. quaest. Ep. 20. Bene cumfacimus, Triniim. act. iir. sc. 1. ' Ca. Qnani- 



tam male audimus ut quidam perliibent 
viri. Querela est niulierculas de in- 
juria quae a viris factum itur sexui 
sue, bene an male faciant, tanien 
male audiunt. Ego: Bene cum faci- 
mus, tam malce fuimus, ^c. Propius 
ad scripturam. Et infra : Quanquam 
estis nihili, tam tohis ccastor consului 
simul. Idem. 

fc' Tam modo] Locus Atf ii non est L. 
Attii, sod M. Attii Plauti in Trinuni- 
nio. Ant. Aug. 

Turn modo] Non Romani, sed Prae- 
nestini, quorum linguam irridebant 
Komani, ut ille apud Plautum, qui 
dicit Coniam pro Ciconiam, quia, in- 
quit, Prvcnestini ita loquercntur. Jos. 
Seal. 



dudum istuc, aut nbi actum est P 
St. Ilico hie ante ostium, Tammodo 
inquit Pra>nestinus.' Et banc vitio- 
sam eompositionem imitari videmur 
in voce nostra tantost. Sic in Trucul. 
act. III. sc. 2. Praenestinorum bar- 
bariem irridet, (]U\ rabonem et coniam, 
pro arrabone et ciconia dicebant. ' Ra- 
bonem liabeto, mecum ut banc noc- 
tem sies. As. Perii ! Rabonem ? 
quam esse dicam banc beluam ? Quia 
tu arrabonem dicis? St. at facio 
lucri : Ut Prcencstinis conia est ci- 
conia.' Dae. 

'' Ta7n perit, quam extrema /aba] 
Extrema faba dicitur quaj post faba- 
rum messcm in agris crescit, adeo- 
que negligitur, vel quai nu'ssoribus 



Tam ynodo] Non pro modo, sed pro inter mctendum cxcidir. Vel potius, 
tantummodo. Et ( o non utebanfur ut ipse intelligit Kestus, extrema fa- 
Romani, sed Pra.'neslini, quorum lin- ba est quic, in finibus agrorum posita. 



956 



SEXTl POMPEII FESTI 



Tama ' dicitur, cum labore viae sanguis in crura do- [Paul. 

scendit, et tumorem facit. Lucilius :7 Inguenne existat, 

papulae, tama, neboa voxit.^ 
Tame ^ in carmine ^ positum est pro tam. [Fest. 

Taminia uva'"' sylvestris dicta, quod tam mira [Paul. 

sit, quam minium. 
Taminia uva sylvestris generis videtur Verrio dicta ; [Fest. 

qu^ tam mira sit, quam minium 



7 Yet. \\\). Lucretius.— 8 Eil.Scd], noxit.— 9 Vide Notas.— 10 Vet. lib. Iiic 
et inf. via. 



NOT^ 



a prtcterenntibns vol procnicatur, 
vel decerpitnr, et ab aratoribiis per- 
stringitiir, qui perfinare dicnntiir. 
Vide ' peifines.' Et banc meam in- 
terpretatioiiem probat insignis locus 
Catiilli, qui ' nltinium florem ' dixit, 
qui hie est ' extrema faba.' Sic enim 
in Od. XI. ' Velnt prati Uitimus flos, 
przetereunte postquam Tactus aiatro 
est.' Idem. 

' Tamil'] Quasi Tumen: Voss. Vide 
' Boa.' Idem. 



vel potius Veriius, Snnt et Taminia: 
rites. Non omittendum quod notat 
Hesycliiiis in suis Glossis: ' hixivcuov , 5j' 
kvhs V, rhv oivov \eyei. ?j yap TlevKtria 
'Afxivala Ae'yerai. Quod apud nullum 
aliuni veterem auctorem reperi. Jos. 
Seal. 

Taminia] Meminit Celsus lib. iii. 
et Plin. lib. xxiii. cap. 1. Suspica- 
batur Scaliger apud Virjrilinm Ver- 
rium legisse : Sunt et Taminia' rites, 
firmissima rina. Ubi sunt et Amincece 



•' Tame] Rcpone, in Carmine Salia' vit. Aniinaeae vites sunt Appulee. He- 



ri, in quo ad id exemplum Cume pro 
Cum legebatiir, ut ait Q. Teientius 
Scanrus, vetus Giammaticus, qui 
etiain produrit carmen Saliare, sed 
corrnptissimuni. Jos. Seal. 

Tame] Lipsiiis Tatnde, ut * quam- 
de' pro 'quam.' Sed Tame vera 
lectio. Addendum tantum, ut nio- 
net Scaliger, in carmine Saliari. In eo 
ad id exemplum cume legpbatur pro 
cum, ut ait Q. Tereutitis Scanrus, ve- 
tus Granimaticus, qui etiam produ- 
cit carmen Saliare, sed corruptissi- 
mum. Idem. 

' Taminia uva] Vidend. Plin. lib". 
XXIII. cap. 1. Ant. Aug. 

Taminia] Quidam in Georgicis le- 
gunt : Sunt et Aminea rites, firmissi- 
ma tina. At Festus videtur legisse. 



sycli. ^ A^jiLvaiov , St' kv})s v, rhv olvov 
Xijfi. 1) yap V\(vKerla 'A/xivala Aeyerai. 
'Aminaeuni, perunicum?;, vinum di- 
cit. Nam Peucetia Aminaea dicitur.* 
Sed scribendum apud Hesychiuui 5i' 
evhs fji. ' per unicum m.' Nunquam 
enim Amineum per duplex nn scrip- 
turn, ^/winnaMm, sed per duplex Tnni, 
Ammimeum, et id reprehendit Hesy- 
chius. Porro de Taminia uva errat 
nianitesto Verrius. Taminum, sive 
tamina, erat macula, tabes, ut optime 
notavit Meursius. Inde taminare et 
attaminare. Inde taminia uva macu- 
lis variegata, distincta, quae ideo eti- 
am rariana, et variola nuncupata, ut 
ex Piinio Macrobioque cognoscere 
est. Dae. 



DE \ERBORUM SIGN IFIC ATION E LIB. XVIII. 



957 



Tamne, eousque,"' ut ^lius Stilo et Opilius Aurelius in- 
terpretantur : itaque Afranius : Tamne arcula tua plena 
est aranearum ? " 

Tamne, eousque. Afranius : Tamne arcula tua pie- [Paul. 
na est aranearum? 

Tandem," cum signilicet aliqnando, interdum tamen ex 
supervacuo ponitur : ut apud Terentium in Phormione, 
cum ait: Itane tandem uxorem duxit Antipho injiissu 
raeo? non enim hie tempus ullum significat. At Cicero ^ 
etiam duplicat temporalcin significationem, cum ait : 
Tandem aliquando. 

Tappete "^ ex Gra:co sumpsic lappeix. Ennius cum [Fest. 
ait : Tappefein etiam dixit TiirpiWus in Demetrio. Le 
. tappetem veterem sic tappe/e iieutio gertere. 

Tapulla" dicta est lex quaedam dc conviviis. [Paul, 



11 Alii legtint Tappula, et niox TappiiUun. 



NOTE 



™ Tamne, eousque'} Niiiil inipedit 
qiiin /a7i(u»jne interpreteris. Idem. 

° Arcula tua plena est araneanim} 
Sic Catullus ad Fabiillum : ' n;uii tui 
Catiilli Pleniis sacculiis est aianea- 
lum.' Ita loquebantur Latini, ul ali- 
fjiiid vacuum et desertuui siguifiea- 
reiit. Idem. 

" Tandem] Cicero initio orat. ii. 
ill Catiiin. 'Tandem aliquando Qui- 
rites,' &r. Ant. Aug. 

I'andem] Locus Terentii est ex act. 
II. sc. I. Ubi Donat. 'Tandem liic 
impletiva conjnnctio : ut Cicero : 
Q«ous(iue tandem abutere, Catilina, 
patientia nostra r' Dae. 

V At Ciaru] Iniiio secundai Cali- 
linariae: 'Tandem ali({uandu, Quiri- 
tes,' &c. Nonius ait liic tandem esse 
pro fix, sed milii Festi auctoritas 
potior. Idem, 

•I Tapete] Tappete scribendnni est, 
et fortasse Tapete, quod et uiasculiui, 



et neutri generis esse apnd poetas 
Nonius ostpndit. Ant. Aug. 

Tapete] Ostendcbat, puto, Enninm 
dixisse Tapetos niasciilino, et Turpi- 
liuni in Demetrio, qui dixit ' glabrum 
tapete.' Nonius. Glossariuni : ' Ta- 
pidns, TttTTis \|/tAi5.' Lege Tapetus, rd- 
■Kis, \^i\-)h etiam Latini veteres Psilas 
di\erui)t. Luciliiis : ' Psil.r, atqne 
amptiitapae niolles, cum ingentibu' 
villis.' Jos. Seal. 

Tappete] Ha'C corrnpta sunt. Le- 
go : Tappete ex Grace sumsit tappetem 

Ennius cum ait Tappetem 

etiam dixit Turpilius in Demetrio le . . . . 
Tappetem veterem. Sic tappete neutro 
genere. Tapes a Grieco TOTTTjr, et os- 
tendit Fe>tus Veteres iapetem et ta- 
pete dixisse. Tappetem ex I'lnnio et 
Turpilio adducit : sed tappete etiam 
neutro genere Turpilius, cum dixit, 
' glabrum lapett.' Apud Noniuiu. 
Tapetos etiam diccbaiit. Gloss. ' ta- 



958 



SEXTl POMPEII FESTI 



Tapullam ' legem convivalem ficto nomine conscrip-[FEST. 
sit jocoso carmine Valerius Valentinus : cujus meminit 
Lucilius hoc modo : Tapullam rident legem contere 
opimi. 

Tarraes^ genus vermiculi carnem exedens. [Paul. 

Tarpeiae etiam* effigiem ita appellari putant qui- [Fest. 



NOTvE 



petus, Tairis, xj/iXi).' rh rdiris, est vox 
nostra <«/)is. }pl\rj,psila. Nam Latini 
veteres tapetes psilas dixertint. Lu- 
cilius lib. I. Sat. ' Psilae atque ani- 
phitapae molles, cum ingentibu' vil- 
lis.' Dae. 

'' Tapullam] Tappula cognomeu Vil- 
liorum, ex qua familia P. Villius Ti. 
F. Ti. N. 'J'appula cos, fait cum L. 
Coinelio Lentulo anno 554. ex fastis 
Capitolinis, et Livio in extreme lib. 
xxxr. Atit, Aug. 

Tapullam'] Versum Lucilianum su- 
pra ita legendum nionemus : Tapul- 
lam rident legem concern Opimi. Con- 
cera pro congera. Et congera, unico 
r, pro congerra. Veteres, in quibus 
nunc utiniur g, ponebant c. Tandem 
SpuriusCarviliusvetustissimusGram- 
maticus correxit : et primus pro ' ini- 
cere ' dixit, ' inigere :' pro ' Acetare,' 
* Agitare.' Jos. Seal. 

Tapullam legem] Tapulla sive tapu- 
lia, a tabula, vel tapula, sive tapuhim, 
hoc est, mensa. Et sic dicta, quod 
esset convivalis. Versum Lucilii sic 
Scaliger : Tapullam rident legem con- 
cercE opimi. Concerce pro congerte, et 
congera, unico r, pro congerra. Sed 
Franciscus Duza et Vossins : Concce- 
noB opimi. A cana est concaena, qui 
una crenat. Gloss. ' conccenap, aw- 
Seinvoi.' Dae. 

* Tarmes] Vitruvius : ' Et primum 
abies aeris liabens plurimum, et ig- 
nis, niinimumque humoris.et terreni, 
levioribus naturarum potestatibus 
comparata, non est ponderosa : itaque 



rigore natural! contentanon citoflec- 
titur ab onere, sed directa permanet 
in contiguatione. Sed ca, quod lia- 
bet in se plus caloris, procreat et 
alit tarmitem, ab eoque vitiatur.' 
Plautus Mostellaria de postibus lo- 
quitur : ' Hercle quin multuni iin- 
probiores sunt, quam a primo credi- 
di. Quapropter? Quia edepol ambo 
ab infimo tarmes secat.' In Vitruvio, 
ut id admoneam, pro natura rerum, 
eniendavimus naturarum: ne quis 
forte studiosus Vitruvii lector id mi- 
retur. Sic paulo superius idem er- 
ror : easdem habent infer se natura re- 
rum similitates, pro naturarum. Ita 
etiam emendabis lib. iii. in fine pro- 
oemii : ' de materia, quas habeat in 
operibus utilitates, et quibus virtuti- 
bus e natura rerum est comparata, 
peregi.' Legendum enim: et quibus 
virtutibus naturarum est comparata. 
Naturarum virtiites vocat, quas supra 
naturarum potestates. Jos. Seal. 

Tarmes] Teredo, Graece Bpiip. Plaut. 
Mostel. act. iii. sc. 2. de postibus lo- 
quitur : ' Th. Hercle, qnin niultum 
improbiores sunt quam a primo cre- 
didi. Tr. Quapropter? Th. Quia 
edepol ambo ab infimo tarmes secat.' 
Dae. 

' Tarpeice etiam] De Tarpeia vir- 
gine Livius, Florus, &c. Vide ' Sax- 
nm Tarpeium.' Illnd etiam a snperi- 
oribus pendebat; nam ba-c in Scbedis 
post ' Tarquitias scalas ' posita eraut. 
Idem. 



DE VERBORUM SIGNIFICATION R LIB. XVIIt. 959 

dam in asde Jovis Metellina, ejus videlicet in memoriam 
virginis, quae pacta a Sabinis hostibus, quae in sinistris 
manibus haberent, ut sibi darent, intiomiseiit eos cum 
Rege Tatio, qui postca in pace facienda caverit a Ro- 
mulo, ut ea Sabinis semper pateret. 

Tarquitias'^ scalas, quas Rex Tarquinius Superbus fece- 
rit, abominandi ejus nominis gratia ita appellatas '' esse, 
ait vulgo existimari Verrius. 

Tartarino " cum dixit Ennius, horrendo, et terribili Verrius 
vult accipi, a Tartaro, qui locus apud inferos.'' 

Tartarino, horrendo, et terribili. [Paul. 

Tatiura occisum ait Lavinii "^ ab amicis eorum lega- [Fest. 
torum quos interfecerant Tatiani'4^ latrones, sed sepul- 
tum in Aventino laureto:^ quod ad significationem ver- 



12 A], Tarquinius. Vet. lib. didas. — 13 Haec quidem esse Festi notat Seal, 
sed non ex vet. lib. desnmta. — 14 Vet. lib. Titini. 

NOTiE 

" Tartarinni Ennius, ut arbitror, nocte, laborem.' Dae. 

scripsit, corpore Tartarino prognata " Tatiiim occisum ait Lacinii] In 

Puluda virago. Vidend. Varro lib. vi. Schedis, Lanuvii. Sed omnino le- 

de Ling, Lat. et Frobus eclog. vi. gendnm Lavinii. Historiam narrat Li- 

Ant, Aug. vius 1. 1. sect. 14. ' Post aliquot annos 

Tartarino] Versum Ennii refert piopinqui regis Tatii legates Lauren- 
Varro lib. VI. de L. L. ' Corpore Tar- tium pulsant. Cumque Laurentes 
tarino prognata pallida virago. Tar- jure gentium agerent, apud Tatium 
tarino a Tartaro dictum. Plato in gratia suorum et preces plus pote- 
quarto de fluminibus, apud Inferos rant : igitur illorum pa-nam in se 
qua^ sint, in bis unum Tartarnm ap- vertit. Nam Lavinii, cum ad solenne 
pellat. Quare Tartari origo Gra^ca. sacrificium eo venissct, concursu fac- 
Paluda a paludamentis. Sunt bi^c to interficitiir.' Ubi propinquos re- 
insignia et ornanienta militaria.' Ubi gis vocat Liviiis, quos Latrones Fes- 
Scaiiger, Purus putus, inqiiit, Hcl- tus. Idem. 

Icnismus. Taprdpov (Kyiyav7a fj.t\d/j.- .1 Sed sepultum in Aventino laureto] 

■K(ir\osa.vTiav(ipa. Plenins citatur apud Varro lib. iv. de L. L. ' Inde laure- 

Probum : ' Corpora Tartarino prog- turn ab eo quod ibi sepultus est T. 

nata paluda virago; C«i par iniber, Tatius rex, qui a Liiurcntibus inter- 

et ignis spiritus, et gravi' terra.' Ig- fectus est. Ab sylva laurea, quod ea 

nis spiritus, irvphs p.(vos: et gravis ler- ibi cxcisa, et a^dificatus vicus, ut in- 

ra,(TTv<pf\-i) x'^'^^- Est, ni fallor, ilia tcrsacram viam etniacellum edilum.' 

qaan>allo(|uitiir Juno apud Maroncni. Idem. 
' Hunc milii da proprium, virgo sata 



9G0 SEXTl I'OMl'KII FESTl 

borum non raaj^is pertinet, quam mulla alia^ praeterita, 
deinceps quae leCerantur. 

Tauras ^ vaccas steriles dici existimabant hac de [Paul. 
causa, quod non magis, quam tauri, pariant. 

T«uras ^ vaccas steiiles uppe/labant, ait Ferrius, quae [Fest. 
non magis pariant '^ quam tauri: sedvero sirailius sit ex 
Greeco Rictus, quia Graci vaccas ruvpa; appellant. 

Tauri Verbenf«que'= in commentario sacrorum sig- [Paul. 
nificat licta farinacea. 

Taurii appellabantur ludi in honorem Deorum inferorum 
facli. Institati autera videntur hac causa. Regnante 
Superbo Tarquinio, cum magna incidisset pestilentia in 
muiieres gravidas, quae fuerat facta ex carne divendita'"^ 
populo taurorum, ob hoc Diis inCeris instituti ludi, et 
Taurii vocati sunt. 

TauWi'^ ludi inslituti Diis inferis ex hac causa viden- [Fest. 



15 Ed, Seal, rapiant. — 16 Ead. ed. diu lendila. 

aOTJE 

^ Quam muUii alin] Optime in Sche- veihenasqiie in commentario sacro- 

dis : Quam multa alia et pralerita jam rum significasse ficta farinacea, ex eo 

et ddnceps qua referentur, Deinceps, more scilicet quo simnlata pro veris 

id est, in voiiiniine verbonim prisco- accijiiebant. Igitur (icta farinacea 

rum cum exemplis. Vi>le • profa- tnuri verbenaque dicta, (\\\oi\iiro tanr'is 

num ' et ' prtefationem.' Idem. et verbenis adliibercntur. Quomodo 

" Taurus] Faubis origineni ex Grae- les,'imus Cyzicenos ProscrpiniE quot- 

CO oir,isil, quifi' verisimiiior visa est annis bovem nigram immolanles.cum 

Festo. Artt. Aug. obsidione premerentur, nee boveni 

^Taurus] Ex Verrii senlentia Glos- haberent, ex frumenlo liostiam finx- 

sarium : ' Taura, /3oC$ aTupa.' Et isse. Vide ' Cervaria.' Jdtm. 
Varro lib. ii. de U. R. cap. 5. ' Qua; '' Taurii] Maxima pars verborum 

sterdis est vacca taura appellatur.' Festi ex epitome Pauli recte intelli- 

Dae. gitur. Ceiera, quae ex Vairone re- 

c Tauri verheuaque] Liba farinacea fenintur, mihi valde obscura sunt : 

in commentario sacrorum forsan ob affinia autem sunt verbo Taliptdare, 

niagnitudinem sic dicta, et ([uod ver- de (|uo supra. Ant. Aug. 
benis coronata. Sane Veteres omnia Taurii] Taurii ludi in circo Flaminio 

prsegrandia Tauros vocabant. Ste- fiebant, qui inslUuli Diis inferis ex hac 

phanus in ravpos : Tavpovs ol -rraXaio) causa sunt. Tarquinio regnante, cum 

TTdJi^ra oaa /xiyaAa Kal filaia iTrwvdfjia^ou. gravis pesiikntia in mulieres gravidas 

Id est, 'Tauros antiqui quaecumque incidisset, foetus infecti sunt ex carnis 

grandia et violenta vocabant.' Immo pulore taurorum immolatorum. Ob id 

potius puto Festum dicere Tauros Taurii ludi et appeilali sunt, ct fiunt in 



DE VERBORUM SIGNIFICATION E LIB. XVIII. 9Gl 

tur. Tarquinio regnante.ciim magna mcidisset pestilentia 
in mulieres gravidas eariim fetus infecti sunt ex came di- 
lendita popiilo taurorum imraolatorum: ob hoc ludi Taurii 
appellati sunt, et fiunt in circa Jiaminio, ne intra muros 
evocentur Dii inferi. Sed Tanrios ludos Varro ait vocari, 
quod eis liidis discipidus pendens a doctore in crudo corio 
Tauri solitus sit impelli, atque usque eo inibi cogi docere, 
quoad consisteret, et sola virtute talorum constaret pedu/« 
Jirntitas. 

Taurium aes dicunt, quod in ludos tauricos'7 consumitur. 

Taurorum specie^ simulacra fluminum, id est, cum corni- 
bus; quod sunt atrocia, ut tauri. 



17 Vir doct. in marg. ejusdem ed.conjicit taurios. 

NOTyE 

circo Flaminio, ne intra muros evocen- steiilis aiitein est taurea appellatur, 
tur Di manes: contra, eos ludos Varro iinde ludi Taurei dicli, qui ex libris 
ait vocari, quod discipulus pendens a fatalibus a rege Tarquinio superbo 
doctore iner . . .solitus sit impelli, atque instituti sunt, propterea quod omnis 
usque eo cogi docere, quoad consisteret, partus mulieruui male cedebat. Alii 
et virtute talorum constaret pedum fir- ludos Taureos a Sabinis propter pes- 
milns. Quod ludi Taurii in Cuco tilentiam institutos dicunt, ut lues 
Flaminio fierent, qui fuit extra por- publica in has hostias verteretur.' 
tani Carmentalem, testis est Varro Quod ludi Taurii in Circo Flaminio 
IV. de Latino sermone: reliqua, quze fierent, qui fuit extra portam Car- 
ex opinione Varronis afferuntur, quin mentaleni, testis Varro lib. iv. de L. 
ita scripserit Festus, negari non po- L. ' Item simili de causa circus Fla- 
test. Apud nullum autem vetereni minius dicitur qui acdificatus est cir- 
scriptoreu) id temerc invenias. Ap- cum Flaminium campuni ; et quod 
paret tamen Varroneni, ludos Taurios ibi quoque ludis Tauricis circum me- 
ab eo diclos, sensisse, quod in corio tas currunt.' Viri docti aiunt hos 
tauri etiani id genus ludi ficret a hi- ludos Taurios Circenscs etiam dictos, 
diinagistris eo die;, quo iiidi Circen- quod nemo probavcrit. Reliqua, quai 
ses, qui dicti sunt Taurii, in circo ex opinione Varronis afferuntur, 
Flaminio fierent, ant quod scutica apud nullum alium auctorem inve- 
tauria disripulus impellcretur : idque nias. Et diversi sunt lii ludi a supe- 
txplenduui fuiSse in ea lacuna, in qua rioribus. Taurii antem dicti (juod a 
causa nominis desiderari videtur. ludi magistro discipulus in crudo bo- 
Scriptura I'esti manifesta est : ratio vis corio impclleretur donee virtute 
nobis incomperta. Fortasse pro in talorum consisteret. Sed pro docerf, 
pr . . . . siipplendum, in crudo corio. dotrri Icgenduiu existimo. In eo cOt 
Jos. Seal. rio usque eo doceri cogcbatur quoad 
Taurii] Scrvius ii. JEncid. ' Qua; consisteret, &c. Dae, 
Delph, et Var. Clas. Pomp. Fcst. S P 



962 



SEXTI POMPEII FESTI 



Taxat ^ verbum ponitur in iis, quae finiuntur, quoad tangi 
liceat, in litibus quoque arbitrove '* cum proscribitur 
quoad ei jussit '9 statuendi. Taxatio dicitur, quae fit 
certae summae:^ a tangendo autera dici, etiam scenici 
testimonio sunt, qui taxatores dicuntur,'' quod alter al- 
terum maledictis tangit : 



18 Id. ibid, arbitriove. — 19 Jus sit, emend. Seal. Dae. et sic etiam legen- 
dimi piitat Gifan. Ind. in Liicret. v.jussa. 



* Tauronim specie] Vide ^lianum 
in varia historia lib. ii. cap. 33. cau- 
sam varie tiadit Strabo lib. x. ot Se 

fiKa^ovTis f'l ainSiv TaArjSes, ravpcji jxkv 
ioiK6Ta\eyi(Tdai rhv 'Axe^'i^6v<paai, Kad- 
direp Kat tovs SaAoi/s iroTafj.ovs, anS re 
raiv ^X""^' '^'"^ "'''^'^ f OT^ ra peeOpa Kdjx- 
■nSiv, hs KoKovcri Kepara. Id est, ' qui 
autem e fabulis vera colligiint,Tauro 



NOT;E 

pile secundo, * Hippias,' inquit, ' A- 
tlieniensis, nnmmiim apnd Atlieni- 
enses legitimum usii interdixit, et 
ciini ejus pretium taxasset, ad se re- 
feni jussit.' In Graeco rd^as Se Tifi-fjv. 
L'ayant taxi d. un certain prix. Idem. 
s Taxatio dicitur, quce Jit certw sum- 
ma'] Idem Justinianiisqui Novell. 63, 
et 82. Taxationem definit i)r)TTjv vo- 



similem forma Acheloum aiiint, ut et (rSrrira opt^oixevrjv irapa rod SiKd^ovros. 



alios fliivios, ob strepitus et flexus al- 
veorum qui cornua dicuntiir.' Pro- 
bus ad illud IV. Georg. ' Et gemina 
auratus taurino cornua vultu.' Et 
ideo, inquit, ' taurino vultu, quod 
ejus sonus ut tauri mugitus, et ripae 
flexuosae sunt ut cornu.' Vetus Ho- 
ratii interpres ad Od. 14. lib. iv. 
' omnium famosorum fluuiinuni vultus 
cum cornibus finguntur propter im- 
petus et naigitus aquarum.' Vide 
Zetzem in Hesiod. affirlSa. Et alios 
passim. Addi potest forsan,quia poe- 
tee vocant ntpara omnia flumina, quod 
sint veluti Oceani cornua, Apollo- 



' Certam quantitatem a judice prae- 
finitam, taxatam.' Inde Glossarium : 
' Taxatio, iroo-<5T7jj.' Idem. 

'' Qui taxatores dimntur] Hie etiam 
frustra est Festus qui taxatores sce- 
nicos dictos putat, quasi inter se ma- 
ledicos. Taxatores, vcrbo posterioris 
seeculi ac parum Latino, iidem fiiere 
qui designatores a comcedo ac tragoe- 
do destiuati, et adhibiti ad tribuen- 
das personas actorum cuilibet, pro 
magistri arbitiio : et eo quidem de- 
lectu, ut interdum nobiliores partes 
agendas committerent, non eximiis 
actoribus, quod dignilate aut corpo- 



nius de Istro: "Effrt St ns irorafihs ris, aut de re quapiam excellerent. 



inrarov Kipas wKfavoio. ' Est autem 
quidam fluvius ultimum cornu Ocea- 
ni.' Idem. 

^ Taxat] Alienissima sunt quae hie 
Festus tradit ; neque enim liic taxo a 
tango, sed a Grsseco rdcrffu, quod a 
Graecis scriptoribus usurpatur ea- 
dem notione qua taxo ab Latinis. 
Ari^toteles lib. n. CEcouomicon, ca- 



prae principibus actoribus : quibus 
lubentissimis fierent haec omnia. 
Quam enim concorditer agerent inter 
se, indicat Tuliius prin)a in Verrem 
bis verbis: ' Ut in actoribus fieri vi- 
demus,s2epe ilium qui est secunda- 
rum aut tertiarum partium,cum pos- 
sit aliquanto clarius dicere, quam 
ipse primarum,multum se suroniitte- 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVIII. 



963 



Taxat, et taxatio a verbo tango diciintur: unde et [Paul. 
taxatores a scenicis dicuntur, quia alterutrum maledictis 
tangunt. 

Tegillum ' cuculiiunculinn ^° ex scirpo factum. Plautus : 
Tegillum niihi aret, id si vis, dabo. 

Tela'' proprie dici videntur ea, quae missilia sunt : [Fest. 
ex Graeco videlicet eorum nomine, quia illi TrjXo'Sev missa 
dicunt, quae nos eminus : sicut arma ea, quae ab hunieris 
dependentia retinentur manibus, quandoquidem non mi- 
nus in nobis eam partem corporis armum vocari, existi- 
mandum est.' ' 

Temerare,"" violare sacra, et contaminare, dictum [Paul. 
videlicet a temeritate. 

Temetum, vinum: unde temulentus, et temulentia. 

Temetum," vinum. Plautus in Aulularia : Qui? [Fest. 



20 Vet. lib. cuculli vinculum. — 1 Vet. lib. est quam arma. 



re, ut ille piinceps quam inaxime ex- 
cellat.' Non igitur male dicunt Sce- 
nici Scenicis cum eos taxant : sed eos 
ad scenae nmneia dignius obeunda 
opportune ac scienter designant et 
ordinant. Paulus, qui haec non intel- 
ligebat, lectionem UMitavit. Idem. 

' Tegillum] Plant, in Ruden. « Te- 
gilliun eho illud inihi unum arescit,id, 



NOT/E 

palustii lierba fieiet, ut tegetes. 
Graecis ipiadoi (p\6Xvai, ' tegetes scir- 
peae.' Scirpus est <p\ovs. Dae. 

^ Teki] Vide ' arma.' Ant. Aug. 

Tela] Servius ad illud vii. JE- 
neid. ' Desuper Alcides telis pre- 
mit.' ' Omne,' inquit, ' quod jaci 
potest, telum vocatur, dictum oirb rod 
rr}\6eev.' Alii telum ab antique verbo 



ii vis, dabo. Eodem amictus, tectus tela, a quo protelo, expello, ejicio. 



eodem esse soleo, si pluit.' Ant. Aug. 
Tegillu7n] Varro apud Nonium, ' ju- 
gens et volifans miliius ob aquam e 
nnhibus tortam indicat fore ut tegil- 
lum pastor sibi suniat.' A tectum, te- 
gnlum, tegillum. Genus veslis a ter- 
go pendentis, qua caput pluviae ac 
teinpestatis causa tegebatur. Quae 
fct cuculus, cucullio, cuculliunculus : 
male in Ms. Cuculli vinculum. Lo- 
cus Plauti est ex Kudf-nte act. ii. sc. 
7. 'Tegillum eccilliid miiii unum 
arescit, id si vis dabo.' Sed potius 
tegillum est a tegetibus, quod e scirpo. 



De armis et telis vide ' arma.' Dae. 

' Exislimandum est] Scbedae: Ex- 

istimandum est quam forsan : 

quam in equis. Ait eam partem cor- 
poris unde dependent arma non mi- 
nus in nobis armiim vocari, quam in 
equis. Idem. 

'" Temerare] Violare sacra, sed et 
ad alia translatum ; nam et fctdare, 
inquinare, corrumperc, iVc. Teme- 
rare lectum, virginem, fluvios vene- 
no, Afc. Idem. 

" Temelum] Hequimini prcB. Mi note 
sequere, temeti timor : male citutur ab 



9G4 SEXTI POMPEII FESTl 

quia temeti nihil allatura. Pomponius in decima: Non 
multi temeti, sed plurirai. Nonius in duobus dossenis : " 
Sequimini praeminate, sequere temeti timor. Idem in 
Funere : Agite, exite, temulentiamque ^ tollite : et in Sur- 
do : Filias habeo temulentas, sed eccas video incedere. 
Afranius in Consobrinis: Pol magis istius temulentas 
futilis. 

Tempesta,p tempestiva. [Paul. 

Tempestatem '^ pro tempore frequenter dixerunt antiqui. 

Templum "^ significat, et sedificium Deo sacratum, et tig- 
num, quod in aedificio transversum ponitur. 

Tenitae ' ' credebantur esse sortiura Deae, dictae quod tenen- 
di haberent potestatem. 

Tensa 4- vehiculum argenteum, quo exuviae Deorum ludis 
Circensibus in circum ad pulvinar vehebantur. 

Tensam' ait vocari Sinnius^^ Capito vehiculum, quo [Fkst. 



2 Vet. lib. exigite temiilentum. — 3 Id. Tenirce.—i Id. Thensa.—5 Tensatn 
ait vocari Sinnius, Sfc. Htec quideni esse Festi notat Scaliger, sed uoii ex 
vett. libb. desumta. 

NOTiE 

eo, qui duos Dossenos, quae est Atel- p Tempesta] Node intempesta. Vide 

lana Novii, ineptissime pro Fabio * intempesta.' Idem. 

Dosseno Comico accenit, cujus me- •> Tempestatem] Vide ' intempes- 

minit Horatius. Jos. Seal. ta.' Idem. 

Temetum] Ex articulo et nomine ' Templum] De templo multa Var- 

rb fiedv, temetum. Locus Plauti est ro lib. vi. de Liug. Lat. Ant. Aug. 

act. II. sc. 6. Dae. Templum] Vide 'contemplari.' Pro 

° Nonius in duobus dossenis] Atel- tigno usus Vitiuvius lib. vii. cap. 7. 

lanam scripsit Nonius, cui nomen 'Supraque id fastigium columencan- 

duo Dosseni. Sed hi Dosseni diversi tlierii, tenipla ita sunt eollocanda, ut 

sunt a Fabio Dossenno Comico, cujus stillicidiuui tecti absoluti tertiario 

lueminit Horatius Ep. 1. lib. ii. respondeat.' Dae. 

' Quantus sis Dossennus edacibus in * Tenitce] Tenitce, sive Tenirce, a te- 

parasitis, Quam non astricto percur- nendo, dictae sortium Deaj. Sed fere 

rat pulpita socco.' Verba Nonii sic ignotne, ita ut perpauci essent apud 

emendat Scaliger : Sequimini prcemi Veteres, si eiant aliqui, qui earum 

nate sequere, temeti timor. Ego vero : aris lionorem imponerent. Idem. 

Sequimini, i pr<s 7ninate, sequere timeti ' Tensam] Ascon. ad in. Verr. 

timor. Facete parasitum et heluo^ ' Thensae sacra sunt vehicula pompa 

nem, temeti timorem vocat. Idem. ordinum et hostiarum. Thensas alii 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVIIl. 9G5 

exuviae Deorum ludicris Circensibus in circum ad pnlvi- 
nav vehuntur : fuit et ex cbore ; ut apud Titiniam in Bar- 
bato ; et ex argento. 

Tentipelliura, genus calciamenti ferratuni, quo [Paul. 
pelles extenduntur. 

Tentipellium" Artorius^ putat esse calciamentum [Fest. 
ferratum, quo pelles extenduntur : idem Afranium dixisse 
in Promo : 7 Pro manibus credo habere ego illos tenti- 
pellium. Titinium ait Verrius existimare, id medica- 
mentum esse, quo rugae extenduntur, cum dicat : Tenti- 
pellium Inducis,* rugae in ore extenduntur : cum ille 
Tpo-TTixuic dixerit.- 

Tenus^ significat finem: ut cum dicimus, hactenus. [Paul. 



6 TentipeUium Artorius putat, Sfc. Idem et de his quoqne notat Seal. — 7 
Vet. lib. Pritno. — 8 Id. Inducitur. 

NOTtE 

a divinitate dici putabant, alii quod mento quo rugae extenduntur acci- 

ante ipsas lora tendautur, quae gau- piunt. Favent Glossae : ' Tentipel- 

dent nianu tenere et tangere qui eas Hum, (papfnaKoi' irphs (>vTlSas.' ' Phar- 

deducunt.' Sed tensa scribendiim : niacuni adversus rugas.' Et locus 

sic dictae antem quia statuas Deorum, Titinii; TentipeUium InducL^, rugce in 

quiK teHsis ferebantur, velarentur cir- ore extenduntur tuce. Et ita accipi 

cumquaque linteis ad cnbiculi seu debet supra apud Afranium, qui nr- 

delubri speciem tensis. Vide Onu- bane dicit qnosdam pro manibus ha- 

plirium Panviuum lib. u. de Ludis bere tentipellium, quomodo nosho- 

Circensibus cap. 11. Bullingerum dieque dicimus mulieres quae succo 

lib. de Circo, cap. 38. Idem. splendente ornant genas, pro vultu 

" TentipeUium} Fallitur Festus in habeve t^ciOYium, que leur visage n'est 

quo Verriiim repreliendit quod ten- que fard. Subit etiani Afranium co- 

lipellium in Afranio interpretetur mice et novo signiticatu tcutipeUium 

id, quod Graeci reTcivuTpuv dicunt : dixisse pro pelle extensa, ut innue- 

cum res aliter esse non possit. Et ret eos non manus habere, sed ossa 

Glossarium : ' Tentipellium, (papfxa- tantum pelle amicta. Porro medi- 

Kov irphs {ivridas.' Jos. Seal. camina illa.quibus facies extendeba- 

TentipeUium] A tendenda peUe. Sed tur, Graeci rerduwrpa et Teravufj-ara 

pellem bubulam, hoc est, calceum, dixerunt. Inter ea fuit panis caldus 

cum Artorio Festus intelligit, quare et madidus. Juvenalis : ' Interea foe- 

Calccamentum Ferratum iuterpre- da aspectu, ridendaque multo Pane 

tantur : sed sine exemplo : nam apud tumet facies.' Ubi vetus interpres : 

Afranium TentipeUium ionge aliud ' Mtdicamen ad teudendam faciem, 

est, ut mox dicetur. Optime igitur vel cutem magis.' Dae. 

Verrius et Titinnius, qui pro medica- * Tenus] Gloss. ' Tenus, ire'paj, /u<- 



966 SEXTI POMPEII FESTI 

Terentiim locus in campo Martio dictus, quod eo loco ara 

Ditis patris iu terra occultaretur. 
Terentum^ in campo Martio locum Verrius ait ab [Frst. 

eo dicendum fuisse, quod Term ibi per ludos saecularis 

Ditis patris ita leviter terainx ab equis quadrigariis, ut 

eoriim levis wzobilitas aequiparet motus rapidos ve/ocis lu- 

nae, quod quam aniliter relatMm sit, ciiiyis manifestum 

est. 
Teres, rotundus in longitudine. [Paul. 

Teres iu longitudine rotundatum: quales asseres [Fest. 

natura ministrat.9 
Teretinatibus/ qui a flumine Terede dicti existimantur, et 

syllaba ejus tertia mutata, et pro Terede Teram scribi 

debuisse.'° 
Termentum* pro eo, quod nunc dicitur detrimentum, utitur 

Plautus in Bacchidibus. 



9 Haec qnidem esse Festi notat Scaliger, sed non ex vett. libb. desutnta. 
— 10 Legit Dae. Etpro Tereti, Terediscrlbi debuisse. 

NOT^E 

Xpt.' 'Tenus, finis, usque.' Estque TerenfM/H] Jure FestusVeirii ratio- 
Teni/s a TeAoj, finis. Idem. iiem explodit. Terentum enim die- 
s' TerenfHOT] Vide ' Sdecnlares' et tuni in campo Martio a Tarento prop- 
' Pascales.' Anson, in Ternario : ter lapygiiim promontorininsito, Zo- 
' Tiina Terentino celebrata trinoctia zim. ravrrjv yap elxivo r6nos irpoffrryo- 
ludo,' Quae de equis quadrigariis liic piavr^ kuto. rrjv&Kpav 'lawvyiav o^wvv, 
diciintnr, aliena sunt a ludis saecu- tt-os iiv Tdpavn. * Id ei loco nonien 
laribus ; et fortasse ideo acerbe re- fuit, Tarento propter Japygium pro- 
prebensa a Festo : ita enim ait ad- montoriuni sito cognomini.' Dae. 
versus Verrium, ut opinor : quod ^ Teretinatibus} Non leviter foeda- 
quam aniliter relatum sit, cuivis ma- tns bic locus. Lego : Et pro Tereti, 
nifestum est. Ant. Aug. Ter edi scribi debuisse. A Terede, in- 
Terentum'] Infra : Terentum in cam- quit, Flnvio Teredinates, non Teretina- 
po Martio locum ait per d dicendum tes, dici debuere. Sed de Terede flu- 
fuisse, quod terendus sit sacularibns vio nihil niilii compertum. Idem. 
Ditis patris ludis: et teratur ab equis ^ Termentum] A tero, terimen,ter- 
quadrigariis, quorum agilitas {Bquiparet men, ut a ' moveo,' • movimen,' ' mo- 
motus ipsos Luna, quod quam aniliter men,' &c. Versus Plauti est act. iv. 
relatum sit, cuivis manifestum est. Et so. 9. 'Non Pelides termento fuit, 
haec fuit scriptura Festi: et jure praeut ego herum expugnabo meum.' 
Festus anilem Verrii rationem ex- Ubi Salmasius : ' Vereor,' inquit, 'ne 
plodit. Jos. Seal, male dim lectuai sit termento pro 



DE VERBORUM SIGNIFICATION E LIB. XVIII. 967 

Termentum apud Plautum detrimentum. [Paul. 

Termes^ ramus direptus " ex arbore, nee foliis repletus, 
nee nimis '^ glaber. 

Termino'' sacrificabant,'^ quod in ejus tutela fines agrorum 
esse putabant: denique INuma Pompilius statuit eum, 
qui terminum exarasset, et ipsum, et boves sacros esse. 

Terminus, quo loco colebatur/ super eum foramen patebat 
in tecto, quod nefas esse putarent terminum intra tectum 
consistere. 

Termonem Ennius terminum dixit. 

Termouem* Ennius Graeca consuetudine dixit, [Fest. 
quern nos nunc terminum, lioc modo : Ingenti vadit cur- 
su, qua redditus termo est: et idem: Hortatore bono 
prius, quam jam finibus termo est. 

Tersum diem ^ pro sereno dictum ab antiquis ; nee se ha- 
bere rei auctorem ait. 



11 Mss. deseclus.— 12 Vet. lib. minus. — 13 Vet. lib. sacra faciebant, vel 
fiebant. 

NOTjE 

tonnento.' Per tormentum intelligit T<?rwi«o]Terniinonini Deo,qiii sub 

arieteni quo expugnantiir tubes. Pro figura termini, boc est, rudis ac in- 

torinento igitiir fuit Acbilles Perga- formis lapidis vel stipitis, colebatur. 

nio, quo moenia ejus quatiebant. Id. Ovid. Fast. lib. ii. ' Termine, sive 

^ Termes'] Ramus direptus, vel ut in lapis, sive es defossus in agio Stipes, 

Mss. desectus, ex arliore, neque foliis ab antiquis tu quoque numen habes.' 

repletus neque iis destitutus. ' Ter- De modo liuic sacrificandi, deque 

niesolivae' Hoiat. Epod. xvi. ' Ger- ejus sacris, qua3 Terminalia dicta, 

miuat, et nunquam failentis termes ibidem Ovid. Dae. 

olivae.' Ubi vetus interpres: 'Ter- "^ Terminus, quo loco colebatur] Ovid. 

mites dicuntur cauies, tiiyrsi, seu ra- ii. Fast. ' Nunc quoque, se supra ne- 

mi olearum.' Unde Glossarium : quid nisi sidera cernat, Exiguunitem- 

' Termes dicitur projjrio'caiilis olea- pli tecta foramen habent.' Servius 

rum arborum.' Sed Termis de cu- lib. ix. jlin. 448. 'Unde in Capitolio 

juslibct arboris ramo dictum est. Est superna pars lecti patet, quae lapidem 

autem a Gracco repfiis, quod in divi- ipsum 'I'ermini spectat : nam Ter- 

sione agrorum, antequam meta; po- mino non nisi sub divo sacrificaba- 

nerentur, ranios arborum figerent. tnr.' Idem. 

Idem. '■ Termonem] A Grajco rtpfxaiv, Ter- 

''■ Termino] QVKi. TERMINOM. exa- mo, ut ab obiiquo re'p/iioj'oj, terminus. 

KASSIT. IPSVS. ET. BOVEIS. SACKEl Idem. 

• VNTO. Jos, Seal. f rcjiM/n (/iemj Id est, siccuin, Ter- 



968 



SEXTI POMPEII PESTI 



Tersum diem, serenum. [Paul. 

Tertium, quartum differre ^ ait a tertio, quarto, quin- [Fest. 

tiis : quod, quid factum sit, significat. 
Tesca'* loca augurio designata. Cicero aspera [Paul. 

ait esse, et difficilia. 
Tesca^ Verrius ait loca augurio designata, quo ter- [Fest. 



14 Vet. lib. TesqiM. 



NOT« 



gere enim est siccare, ab/Eolico rep- dicta.' Ex his magnani partem ver- 
«r«, pro nipw, |ijpai»'«, sicco. Idem, boriim Festi intelliges. Ant. Aug. 

s Terlium quartum differre'] Hie Tescal Tesca diciint loca augurio 
certe locus corruptus est : et ea cor. designata: quo terinino finitur terra 
ruptio latet in voce quintus, quae hie angurii. Opiiius Aurelius loca con- 
locum habere non potest. Suspicor secrata Deo alicui, non ut templum 
scriptum fuisse per abbreviationem sit, sed sancta loca, undique septa, 
qm tpus pro quom iempus. Et vernm ut aiunt Pontificii libri, in quibus 
est. Lege modo, Tertium quartum dif- scriptum est: locvmq. seuemq.tes- 
ferre ait a tertio, quarto, quom tempus, cvmq. aliqvoi. deo. dedicaverit 
quoquJd factum sit, significat. AhTer- vtei. deos. accipiat. volens. pro- 
tium differre a tertio, quod tertium sig- pitiosq. Hostius belli Istrici lib. . . . 
niticet tempus. Idque egregie illus- ' Per gentis alte SEtherias, ac tesqua 
trant verba ista M. Varronis ex libro volabisTemplaantiqua Deum.' Qui- 
disciplinarum v. ' Aiiud est quarto dam explicavere aspera, difficilia 
praetoreni fieri, et quartum: quod aditu. Attius, 'Loca aspera, saxa 
quarto locum adsignificat, ac tres tesca tuor :' et in Philocteta, ' Quis 
ante factos : quartum tempus adsig- tu es mortalis, qui in Lemni tesca te 
nificaf, et ter ante factum. Igitur adportas loca?' Glossarium: 'Tes- 
Ennius recte conscripsit: Quintus 
pater quartum fit consul. Et Pom- 
peius timide, quod in theatre ne as- 
criberet consul tertium aut tertio, 
extremas literas non conscripsit.' 
Vide Gellium lib. i. cap. 1. Idem. 

^ Tesca] Varro lib. vi. de Ling. 
Lat. ' Loca quaedam agrestia, quod 
alicujus Dei sunt, dicuntur tesca: 
nam apud Attium in Philoctete : Lem- 
nia, quis tu es mortalis, qui in deser- 
ta et tesca te apportes loca ?' et post- 
ea : ' Quare heic qui tesca dixit non 
erravit: neque ideo quod sancta, sed 
quod ibi mysteria fiunt, ac tuentur, 
tuesca dicta, post tesca :' et postea : 
' Quare a luendo et templa, et tesca 



qua,' sive, ' Tesca, KaraKpTjjuvoi, koi 
^ax«'S, Kol fpvfjioi tSttoi.' Verba Tes- 
quorum, sen templorum dedicando- 
rum ex veteri formula traduntur a 
Varrone: templa. tescaq. incita 

SVNTO. QVAAD. EGO. CASTE. LINGVA 
NVNCVPAVERO. OLLA. VETER. ARBOR 
QVISQVIS. EST. QVAM. ME. SENTIO 
DIXISSE. TEMPLVM. TESCVMQ. ESTO 
IN. SINISTERVM. OLLA. VETER. ARBOR 
QVIDQVID. EST. QVOD. ME. SENTIO 
DIXISSE. TEMPLVM. TESCVMQ. ESTO 
IN. UEXTERVM. INTER. EA. CONRE- 
CIONE. CONSPITIONE. COP.TVMIONE 
VTEIQ. RECTISSVME. SENSI. JoS. Scul. 

Tesca] Ait ex Verrio et Opilio Au- 
relio Tesca esse templa, hoc est, spa.! 



DE VERBORUM SIGNIFICATION B LIB. XVIII. 



9G9 



mino finis in terra auguri. Opilius Aurelius loca conse- 
crata ad aiigurandum sctipsit, sed sancta loca undiqj/e 
■<:epta docent Pontificis libri, in quibus scriptum est tern- 
pliimqiie, sederaque, tescumque, site Deo sire Dece dedica- 
veiit, ubi eos accipias volentes, propitiosque. Hostius 
belli Histrici lib. i.'^ pergentis alte aitherias, atque avia 
tesca per rjua violabis templa antiqua Deum. Cicero vero 



15 Ed. Seal. 'lib. 3.' 



NOT.E 

tia Augiuio designafa intra terniinos finnt ac tuentur, Tiiesca dicta, post 

tesca.' Ubi, nt vides, Accii versum 
aliter Varro accipit quam Festus, ibi 
enim Tesca agrestia quidem et de- 
serta loca interpretatur, sed quae ta- 
nien Dei alicnjus sint, et reveiaerant 
tesca ilia loca midiquaqiie nemorosis 
collibus cincta, ubi Volcani fiebant 
mysteria, quae, quia praerupta et adi- 



ubi finis sit auguri. Deinde ex Pon- 
lificalibus libris Tesca dici loca sancta 
quae undique septa sunt, hoc est, 
templa sive Dei sive Deee. Tandein 
ex Cicerone et Accio Tesca esse loca 
aspera et difficilia aditu. De tem- 
plo auguris Varro lib. vi. de L. L. 
' Templa Tescaque incita sunto ; 



quoad ego caste lingua nuncupavero,' tu ditiicilia, inde quaevis alia loca 

&c. De teniplo sive Dei sive Deap, praecipitia et aspera Tesqua etiam 

idem Varro ibidem, sed contra Pou- dicta. Utramque significationem am- 

tificios libros negat tesca, quod tern- plectitur Glossarium : ' Tesqua,' sive 

pla sint, ideo esse etiam sancta ; ejus ' Tesca, KaraKpTjixvoi koI ^tix^'S ««' ep"- 

verba sunt : ' Quod addit, templa ut juoi rd-rroi,' ' Tesca, prjecipitia et mu- 

sunt dextra, aiunt sancta esse qui nita et septa loca.' Supra in verbis 

glossas scripserunt, id est falsum. Pontificalibus emendabis : Templum- 

Nam Curia Hostilia templum est, et que sedemque Tescumque sive Deo sive 

sanctum non est ; sed hoc ut puta- Dece dedicaveris, ibi eos accipias volen- 



rent aedem sacram esse templum et 
sanctum esse ; quod in urbe Roma 
pleraeque a;des sacrae sunt templa, 
eadem sancta, et quoil loca quwdani 
agrestia, quod alicujus Dei sunt, di- 
cuntur tesca. Nam apud Actium in 
Philocteta, Lemnia, Quis tu es nior- 
talis qui in deserta et tesca te adpor- 
tes loca '; loca enim quae sunt desig- 
nat cum dicit Praestolare ' (optime 
Fulvius Ursinus Ephcesti lares) ' et 
celsa Cabirum delubra tenes, Myste- 
riaque pristina castis concepta sa- 
cris.' Et paulo post : ' Quare hie qui 
Tesca dixit, non erravit. Nequc ideo 
quod sancta, sed quod ibi mysteria 



ics propitiosque. Versus Hostii : 
Per gentes alte cethereas atque avia 

tesca, 
Perque volabis templa antiqua Deum. 
At Scaliger: 

perdiu gentes 
Aliger JEthereas atque idem tesca vo- 
labis 
Templa antiqua Deum. 
Putabam ego vocem templa ad expli- 
cationem vocis tesca hue irrepsisse, 
adeoque legendum : 

Per gentes alte JEthereas et celsa uo- 

labis 
Tesca antiqua Deum. 
Ubi tesca vocat spatia coelestia, quae 



970 SEXTI POMPEII FESTI 

aspera, difficilia aditu dixit, cum ait /oca aspera saxa 

tesca tuor, Accius in Phi/octetix: Quis tu es mortalis qui 

in desertR, et tesqua te adportas loca. 
Testicular!' est jumentis maribus foeminas, vel ma- [Paul. 

res foeminis admovere : licet alii dicant testilari. 
Tetini ^ pro tenui. 
Thaleae'^' nomen dictum, alii ab aetatis flore aiunt, [Fest. 

alii quod carmina semper floreant. 
Themin'" Deam putabant esse, quae praeciperet horainibus 

id petere, quod fas esset, eamque id esse existimabant, 

quod et fas est. 
Thiasitas," sodalitas.'7 [Paul. 

Thoraices Grasco nomine appellantur canabi impoliti, et 

sparto leviter tortae '^ restes, ex quibus funes fiunt : pul- 

villi quoque quos in collo habent, ne a restibus laedan- 

tur, thomices vocantur. 
Thomices" Graco nomine appellantur canabi impoliti, [Fest. 



IG Legenduni nionet Dae. Thalia, nt in vet. lib.— 17 Vid. Not. — 18 Vet. 
lib. torto. 

NOTiE 

alii templa. Ennius i. Annal. ' Units ciat et gerniinare, iinde earn etiani co- 

erit quem tii toUes in coenila coeli lebant nistici: ut est apiid Plutar- 

Templa.' Siiperiusque illud lienii- chum : vel ut Fulgentius lib. i. My- 

sphaerium; intellige, quod tenipliim tholog. ' Quarta ' (nnisa) ' edXeia, id 

tescnmque dicitur quia iindique, ut est, capacitas, velut si dicatur, rideh 

Na2vii verbis utar, aefhra coerula sep- ed\€iau, id est, ponens gerraina.' E- 

tum est : ' Hoc ubi aethra ccerula sep- menda ndua-a OdXeiav. Idem. 

turn Stat hemispheerium.' Versus Ac- " Themini Nam Giaece fif'/uis, jus 

cii ex Varrone Scaliger : Quis tu es et fas. Haec teinplum habuit ad Ce- 

mortalis qui in deserta Lemnia Et Tesca phisum Boeotiae fliivium. Idem, 

te adportas loca? Tesca, a Graeco Sc£- " Thiasitas] Thiasus,Gr.6laa-os\tro- 

(TKLa, umbrosa. Dae. prie Bacchantium turba, hinc BiaarS)- 

' Testiculari] A Testiculis. /dew. rai, xopeurol, qui una exercent chores. 

■^ Tetini] Ab ant'iquo teno pro teneo Et T/tiasi^as, tripudiantium,Bacchan- 

preeteritum tetini pro teriui : supra tiiim, convivarnm, &c. sodalitas. Sed 

purissime tetinero, pro purissime tenu- mihi in mentem venerat scripsisse 

ero. Idem. FesUim Thiasotas,sodales. Quod post- 

' Thalecs'} Leg. Thalia,@i\eia&ed\- ea et Vossio in mentem venisse didi- 

Ae*, vel quod ejus iaus semper flo- ci. Etsi T/nVisif«s libri omnes. Idem. 

real, vel quod Plantas florescere fa- " Thomices] Verba Lucilii ita legi- 



DK VERBORUM SIGNIFICATION E LIB. XVIII. 971 

ct sparto leviter tortas restes, et quibus^^ Junes fiunt. Lu- 

cilius: Y\Aevi\\\s vine turn T^o;/? ue cabina.*° Opilius Au- 

rel///.5 nit mollem pulvillum, quern in collo habent, restis ne 

/aedat, toraicem voraW.' 
Thraeces ^ p gladiatores a similitudine palmularum ' [Pau l. 

Thraciarum. 
Throcum + 'i genus sellas habetur apud Plautum. 
Thymbraeus " Apollo a monte Thymbraeo dictus, qui est in 

agro Trojano. 
Tbymbrasum Apollinem Virgilius a monte Thym- [Fest. 

braio appellavit, qui est in agro Trojano. 



19 Ed, Seal, exquibus. — 20 Vide Notas infra. — 1 Ed. Seal. ' tomiceni vocari 

' — 2 Malit Dae. Threces. — 3 Vir doct. in marg. ed. 

Seal, conjicit parmularum. Vet. cod. parvularum. — 4 Vet. cod. Trachum, 
Legendum monet Dae. Thronum, sive Thocum. 



NOT^ 



to, indimus eis tomices canabinas. Re- 
liquasunt in Epitoma. Gra?cumesse 
ait, Bwfjuyyts scilicet. Veteres dice- 
bant tumiculus et tumiclas. Apuleins 
libro vin. ' Et ilico me tumicla spar- 
tea deligatuni tradidit Philebo.' Ita 
legendum, non, nt viilgo, tumida spar- 
tea: nam tumex potius, quam tomcx 
dicebant. Plaiitiis Mercatore : ' Quia 



relii sententiam secutus Perottns. 
Sed male tomicum vocat : ' tomicus,' 
inquit, ' restis e canabo sive sparto 
leviter torta, sivepuivillus apponi so- 
litns e conciso cannarum cannabi, ne 
restis laedatur.' Illud etiam interest 
quod Perottus pulvillum intelligit fu- 
nibus circumdatum ne frequent! col- 
lisione laedantur, Aurelius vero pul- 



negotiosi eramus nos nostris ncgotiis, villum queni in collo ponunt animali- 
Arnianientis complicandis, conipo- bus, ne reste Ijedatur. Dae. 



nendis tumicibus.' Male liodie 
Plauto, componendis studuimus. Sed 
de eo amplius in editione Plautina. 
Etiam tumicem pro vibice usurpa- 
bant. Glossarium: 'Tumex, fffidSi^, 
alfxaTuSris tvwos.' Sed tunc Latinum 
est, a tumendo scilicet. Jos. Seal. 



P Thrceees] Malim Threces. Et ab 
armis dictos Threces gladiatores ait 
quia parma?, Thracia arma. Gloss. 
' Parma, QpuKiKhv '6it\ov.' Sed potius 
sic dicti, quia primi ex ea geute erant. 
Idem. 

'i Throeum] Lege Thronum, nt ha- 



Thomices] Thomix a GraRCO Ouifxiy^ bent quidam codd. Thronus, 



quod Hesychius interpretatur Aeirrhu 
ffxoiv'wVf ' minutum funem.' Vitruv. 
lib. VII. cap. 3. * Tomice ex sparto 
Hispanico religentur.' Sed melius 
Thomiee cum aspiratione. Locus Lu- 
cilii sic corrigendus est,' Vidimus 
vinctum thomiee canabina. Opilii Au- 



yos, Sella. Sive potius Thocum cum 
Meursio, a Gra^co Owkos. Suid. Ooikos, 
Qpuvos, icaOeSpa. Idem. 

'' Thymbrccus] Potius a Thymbra, 
nrbe Troadis, Eustath. in Homer. 
Vide Hesycli. in 0vnPpa. Locus Vir- 
gilii, quem Festus intelligit, est e ill. 



972 



1SEXT1 POMPEII FESTI 



Tiberis* fluvius dictus a Tiberino Rege Albano- [Paul. 

rum, quod in eo cecidisset: vel Tiberis a Tiberi^ Rege 

Tuscorum. 
Tibicines* in aedificiis dici existiraantur a similitudine libiis 

canentium, qui ut canentes sustineant, ita illi aedificia.'^ 
Tifata " iliceta, Romae autem Tilata Curia. Tifata etiam 

locus 7 juxta Capuam. 
Tigillum sororium.^ " 
Tignum ^ nou solum in aedificiis, quo utuntur, ap- [Fest. 

pellatur, sed etiam in vineis, ut est in duodecim : tignum 

junctum aedibus, vineaeque, et concapu,^ ne solvito. 



5 Vet. lib. Tibris a Tibri.—6 Vet. lib. adificiorutn teda.—l Vet. lib. Incus.— 
8 Hoc et seqiiens caput esse quidem Festi notat Seal, sed non ex vet. lib. 
desunitmn.— 9 Vir doct. in marg. ed. Seal, conjicit capulo. Vet. cod. concapet. 
Vide infra. 

NOT^ 

/Eneid. ' Da propriam, Tliymbraee, rectum est, ex antiqua scriptura, 
domum, da moenia fessis.' Idem. Concapet. Tignum recte Theopliilus 

" Tiberis] Vide ' Albula.' Idem. irav ^v\ov epyda-i/iov. Et tunc junctum 

» Tibicines] ColumellEe quibus tec- aedibns aedificiove dicitur : at conca- 
ta fulciuntur. Juvenal. Sat. III. ' Nos pes vineae tantum dicitur, quia ha- 
urbem colimus tenui tibicine fultani.' beat caput suum cum capite vineae 
Idem. comniissum. ' Caput vineae * est ra- 

" Tifata] Tifata sunt iliceta, ne- dix ipsa, Virgilio, Columellae. Sig- 
mora. Curia Tifata, quae domum Cu- nificat ergo depactum, ac delixura 
rii ornabant. Vide ' Curii fana' et terrae ad vineam sustinendam. Cori' 
' Mancini fana.' De Tifata monte capes, ut Procapes, de quo supra, a 
urbi Capuae imminente Livius lib. quo capite multi descendant : ' Pri- 
VII. sect. 29. 'Tifata irnminentes Ca- 
puae colles cum praesidio firmo occu- 
passent, descendunt inde quadrato 
agmine in planitiem, quae Capuam 
Tifataque interjacet.' Idem. 

^ Tigillum sororium] Vide ' soro- 
rium.' Idem. 

y Tignum] Lex. 12. Tignom. ivnc- 

TOM. ^DIBVS. VINEjEQVE. CONCAPES 

NEi. SOLVITO. Primae notae Gram- 



micapes,' ' prscapes,' * deincapes,' 
* ancapes : ' Postea dictum, ' Primi- 
cipes :' 'Praecipes,' Plauto, et aliis : 
' Deincipes ' Apuleio : * Ancipes ' 
Plauto et aiiis. Hodie, ' Princeps,' 
' praeceps,' ' deinceps,' ' anceps.' Sic 
formucapes supra, ' formicipes,' ' for-' 
cipes.' Quae omnia erant l<To(Tv\\a$a, 
quia retinebant formam suam : ' prae- 
cipem,' ' ancipem,' ' deincipem.' At 
matici mnlta studiose in hujus loci irepuroaavKKafia cum sunt, turn non 
Jnterpretationem contulerunt. Sed formam veterem, sed compositionem 
omnes, quod libere dicam, pecca- sequuntur. Sunt enim a simplici ca- 
rnnt, priscai Latinitatis non dicam put: ♦ praecipitem," ancipiteni.' Sic 
ignorantia, sed oblivione. Cmcapes ' Terticapes,' ' quinticapes ' dice- 



DE VERBORUM SIGNIFICATION E LIB. XVIII, 



973 



Tinia,'^^ vasa vinaria. [Paul. 

Tippula * bestiolae genus sex pedes habentis, sed tantae le- 
vitatis, lit super aquam curreiis non desidat." Plautus: 
Xeque tippulae levius pondus est, quara fides lenonia. 

Titiensis ^ tribus a pra^nomine Tatii Regis appellata vide- 
tur. Titia quoque curia ab eodera Rege est dicta. 



10 Malit Seal. TincE.— U Vet. lib. decidat. 



NOT>E 

bant. In sacrariis Argeonini : CE- 

ROLIENSIS. QVARTICAPES. CIRCA. MI- 

NERViOM. Item : oppivs. mons 

PREIMICAPES. LVCOM. ESQVILINOM 
LVCOM. FAGVTALEM. SINISTRA. SVB 

MOERVM. EST. ct Cetera. Igitur et 
bic concapes eleganter eadem forma. 
Non longe ab hoc abliidit verbnm 
fictiim a Seneca, grandiscupia. Epis- 
tola 88. ' omnes antem,' inqiiit, 'istas 
arbores, quze, ut ita dicam, grandisca- 
piae sunt, ait aqua adjuvandas cister- 
nina.' Nam bic Grandiscapiae arbo- 
res sunt, quas grand! capite, hoc est, 
radice, ut jam diximus. Quaj lectio 
in vulgarib. Senecas editlonib. non 
extat ; sed in abstrusis et reconditis : 
quas multas emit doctiss. Nicolaus 
Faber ex vetustiss. exemplarib. 
Quod si quis non capit, quid ei cum 
12. Tabuli<i, ac Koiiiaiia antiquitate P 
Sane huic generi hominuni ♦^go lijec 
non scril)o. Nequis vero miretur in 
vetere codice scriptum concapet, pro 
concapes, hoc est, t pro s : sciat sap- 



Pop. R. lib. I. * Antiquissimi in con- 
viviis utres vini primo, postea tinas 
ponebant.' Dae. 

* Tippula] Plant, in Persa : ' Ne- 
que levius tippulje,' &c. Ant. Aug. 

Tippula] Compilator Glossarum 
veterum usns est codice depravato. 
' Timnlus, i<pv3p\s, e^dirow iTnv7)x6iJ.(- 
vov T(f vcirc}!.' Tippulam enim intel- 
ligit. Jos. Seal. 

Tipptila] Glossarium : ' Tippula, 
4<pvSpls, £|(7rour iTravrix<ifJt^''ov T<p rcorij),' 
* Besiiola aquatica babens sex pedes 
aquae siipeificiei innatans.' Gaza 
perperam aaKapidas vertit tippullas, 
Siquidem tippullce non sunt vermes, 
sed potius aliud insecti genus, quod 
semper in rivis et fontibus visitur, 
siiinma celeritate superficiem aquae 
percurrens ; quas vulgus Aqiiitanum 
et Accoltp Garuninae capias vocant. 
Itaque dicta sunt irapa to. ri<pT], riipea 
enim to eXrj, paliides, lacus. Itaque 
Varro : ' levis Tippula lyniphcij' tVi- 
gidos transit lacus.' Scaliger in con- 



plus ad hunc niodum peccatum esse jectaneis ad Varronem. Versus Plauti 



in eo libro : ut in 'Topper,' viret 
pro vires : et in aliis locis. Jos. Seal. 

Tignum] Sed tjuicquid ille dicat, 
grandiscapicE arbores apud Senecam 
non a graudi capite, sed a grandi 
scapo. Dae. 

» Tinia] Malo Tince. Vide priniuui 
Conji'Ctaneuui. Jus. Seal. 

Tinia] Tinas vocat Varro de vita 



est e Persa act. ii. sc. 2. ' Neque 
tippulie levius pondus est, quam fi- 
des lenonia.' Sed qui sic emendan- 
dus : Ne(]ue tippula- lerius pundus est 
quam fide lenonice. Nam fide ainiqui 
\tvofidei. Dae. 

'' Titiensis] Qua et Tutiensis a Ti- 
to Tatio. Idem. 



974 



SEXTI POMPEII FESTI 



Titinnire, et titinnabunt '* Naeviiis dixit pro sonitu tintina- 

buli. 
Titinnire '' ' est apud Nasvium hoc modo: Tantum [Fest. 

ubi ^ molle ■+ crepitum faciebant, titinnabant '^ compe- 

des : et apud Afraniiim : Ostiarii impedimenta * tinnire 

audio. 
Titivillitium ^ millius significationis est, ut apud Graecos 



12 Vet. lib. Tintinire et tintinabunt. — 13 Vet. lib. Tjn<ini)£. Vide Notas.- 
14 Vir doct. in marg. ed. Seal. conj. mollem. — 15 Vet. lib. tintinabant. 



NOT^ 



*= Titinnire] Afranii versus refeitur 
a Nonio, ex Vopisco. ' Titinnire ja- 
nitoris impedimenta audio.' Ant. Aug. 

Titinnire] Veteres editiones Tinti- 
nare, et ita Catullus in manu scripto: 
' Tintinant aures : gemina teguntur 
Lumina nocte:' et Na3vii versus, 
quern citat, non aliter liabet : Tan- 
tum ubi violle crepitum facient, tintina- 
bunt compedes. Dictum apparet ab 
eo, qui servis interrainabatur vincula 
et compedes, si vel minimum strepi- 
tum edidissent. Molle crepitum, ap- 
XaiKus mutatum genus. In Afranii 
versu ostiarii impedimenta quae sint, 
aperiet Ovidius: 'Janitor immitis 
dura religate catena.' Jos. Seal. 

Titinnire] Schedie Tintinnare, vel 
Tintinare, ut apud Catuilum 'Tinti- 
nant aures.' Dae. 

J Tantum ubi] Hnnc versum Naevii 
sic Scaiiger : Tantum ubi molle cre- 
pitum facient, tintinabunt compedes. 
Dictum apparet ab eo, qui servis in- 
terminabatur vincula et compedes, 
si vel minimum strepitum edidissent. 
Molle crepitum, pro mollem, mutato 
genere, ut solebant antiqui. Sed mihi 
commodum aliud in mentem venit, 
nempe : Tantum ubi molce crepitum 
faciebant, tintinabant compedes. Et 
sane jnolcc in Schedis exaratum. Ait, 
cum tantillum strepitum edebant 



niolae, servorum qui illas versabant, 
compedes tintinabant. Et crepitum 
vocat Naevius, quern stre/)iium Ennius. 
' Quo nunc me ducis ? Ubi molarum 
strepitum audihis maximum.' Idem. 

«> Ostiarii impedi7nenta] Nonius in 
Titinire hnnc Afranii locum sic lau- 
dat: ' Afranius Vopisco: Titinnire 
janitoris impedimenta audio.' Sed 
Festum sequi malo : per ostiarii im- 
pedimenta Catenas intellige : Ovi- 
dius : ' Janitor immitis dura religate 
catena.' Idem. 

f Titivillitium] Graeca verba ex 
Amnionio restituit Fulvius nostcr. 
Plaut. in (Hasina. Vide Fulgen. Pla- 
ciad. Ant. Aitg. 

Titivillitium] Inter ea censendum 
quae Graeci Critici vocant iTri<l>6€y- 
fMariKa, Latini veteres effutilia. Jos. 
Seal. 

Titivillitiinn] Vox nullius significa- 
tionis, quales Graeci vocant iirKpdfy- 
juoTiKa, Latini veteres effutilia. At Ful- 
gentius Placiades 'Titivillitium,' iq- 
quit, ' dici volueruntfila putrida quje 
de telis cadunt.' Quare suspicor 
scripsisse Fulgentium telivillitium a 
tela et villus. At Turnebus lib. xvi. 
advers. cap. 3. Textivillitium, ut sit 
compositum ex textu et vilitate. Ver- 
sus Plauti, quem Festus refert, est e 
Casin. act. ii. so. 5. Sed pro empsim 



UE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVIII. 975 

^xlrvpi et o•xlvS«\^oV.^ Plautus : noa ego istud verbum 

empsitem titivillitio. 
Tituli ^ milites appellantur, quasi tutuli, quod patriam tue- 

rentur : unde et Titi praenomen ortum est. 
ToDi genus avium parvarum. Plautus: Cum ex- [Paul. 

tortis talis, cum todillis crusculis. 
Todi ' sunt aves parvec, et todilli, quarum meminit [Fest. 

Plautus in Sy;o, cum ait, cum extiHis talis, cum todillis 

cmscu/is. 
Togatarum ^ duplex est genus, prcctextarum Aominum iastigi, 

NOTiE 

<e>tt legitur e/Hissi/H. Dae. dias: nisi forte velinius dicere, to- 

s Ut apud Gracds pxirvpi et (TKLvSa- gatas esse dictas, ut differant a pal- 

i//bj] BAiTupt est xopSrjx ^i|U7j^a, ' chor- liatis, qiiaj sint ex aigumenlis nrba- 

diE Imitatio,' adcoque pro niigis et nis; nam paliiatae sunt Graecanini 

rebus nihili sumitiir. Sed toC (tkiv- fabularum. Togatarum autem alias 

Sa^f/os non eadem est ratio, est enim esse pra?textatas ingenuarum perso- 

vel instrumentum niiisicum, vel plan- narum ; alias vero tabernarias vilium 

tag genus similis liederiE apnd Nysam persoiiarum : togis enim praetextis 

in India, quare inter efTutiiia reponi ntebantur ingenui pueri ac pnellae : 

non potest. Sed legendum (TKirSaA^ubj, in tabernis vero versabantur servi 

id est, assiila, segmentum ex caiamo plagiarii, ut Festus ait, et alii liiimi- 

fisso. Schol. Arislophanis : (r/c<c5aA- lis condilionis viri, ac niulieres. Vide 

/ioi/j, TO. Twv Ka\d/j.ii}i/ ^vafxaTu Kal to 'Praetextis.' Ant, Aug. 
\ein-6raTa tuv ^vKcdv, id est, ' Cala- Tugatarmn'] Togatarum privatum 

moruin tegmenta et iignorum minn- argumentum est, quia bominum fas- 

tissima.' Et pro nngis apud Aristo- tigia quaedam sunt. Prtetextatarum 

pbanem sumitur in Ranis. Idem. publicum, quod togis praetextis remp. 

^ Tittdi] Quasi tutuli, a tutando. administrent. Tabernarianim, quia 

Sed potius iit Jul. Scalig. lib. i. de personis excellentibus etiam bumiles 

Re Poet. cap. 9. a T(io. Vel ut Voss. niistae, caiipones, plagiarii, servi de- 

a tit'ki}, quod per reduplicationem a nique et lenones in tabernis lioneste 

tIu). Hesycl). mUi, tiixS. Idem. prodeant, mistum argumentum est. 

' Tudi^ iMirum est et liic et supe- Eleganter liaec Festus, et dolenduni 

rius Plautum in Sy citari, cum erat nos eis diutius carere. Jos. 6V«/. 

alibi citet conjiinctini cum illo versu: Togalarmn] Quanti niomenti sit bic 

* Diobolares sclmnicolae, miraculaD :' locus liinc existimandum est, quod 
queni versum manifesto alii citant ex absque eo in magna fabularum igno- 
Cislellaria : quod perperam est pro rantia versareniur. Nam Gramma- 
Clitellaria. Jos. Seal. tici ita perplexe, intricate earum 

Todi mnfl Vide ' Ciocotilum ' et genera tradidere, ut eorum o|)e ne- 

* Succrotilla.' Dae. mo adbuc ex lioc argumcnto sese 

^ Togatannn\ Vidctur ostendere extricare potuerit. Inimo eliam et 

Festus difleieiiliam inter pra;texla- per cos viii doctissimi sa'|)issinie in 

tas, togatas, tt tabernarias comoe- « rrorem praecipites dati, duni togatas 



1)76 



SEXTI POMPEII FESTI 



quae sic appellanlur, quod togis prsetextis remp. adndnis- 
trarent, tabernaiiarum, quia hominibus excelientibus etiam 
humiles peruiixti, ut sunt plagiarii, servi denique, et cau- 
poii(Z ex tabexms honeste prodeant persapje. 

Tolerare,' patienter ferre. Attius in Neoptolemo : Aut '^ 
quisquam potis est tolerare acritudinem. Ennius libro 
secundo : Ferro secedere,'^ quam dictis his toleraret. 

Toles,"' tumor in faucibus, quae per deminutionem tonsillae 
dicuntur. 

Tolleno'^" est genus machinas, quo trahitur aqua, alteram 
partem praegravante pondere, dictus a tollendo. 



16 Vir doct. conjicit Haud. — 17 Vet. cod. se cade. Vir doct. in marg. ed. 
Seal, conjicit se cadet. — 18 Vet. lib. Tolenno. Ed. Seal. ToUenno. 



NOT.E 



a pratextatis et Tabernariis diversas 
somniarunt. Pratextala et Taberna- 
ria nihil aliud sunt quam togata, ut 
nos doeet liic Festi locus. Neque 
pratextata vere traga'dise sunt, ut 
volunt viri docti. Pisetextatae toga- 
ta dictae, quod niagistratus, et pa- 
tricios, qui togis praetextis utebantur, 
producerent in scenam. Tabernaria 
vcro togata, quod cum tabernis sce- 
nx disponebantur, ita ut inter viros 
excellentes, patricios interdum et 
plebeios, quorum erat toga, plagia- 
rii, servi et cauponae e tabernis sse- 
pissime prodirent. Ab his diversa 
aliquatenus atellana, (\\\amvis etiam et 
togata; quae GraRcorum Satiram imi- 
tata, ut et planipes, quae Gra?corum 
inimos. Sed quia notulas scribimus 
de singulis, olim pluribns ageuuis, 
niodo Deum ilium Opt. Max. propi- 
tium et faventem experiamur. Su- 
pra in verbis Festi : pratexiatarum ho- 
minum fastigi : (fastigi ytrofastigii) in- 
terpretor:' Praetextatarum quae sunt 
hominum fastigit.' Id est, ' liomi- 
num qui sunt fastigium, rh &Kpoff 



Prima virorum.' Dae. 

' Tolerare] Versus Ennii : Ferro ca- 
dere se, quam dictis his toleraret, Jos. 
Seal. 

Tolerare] Tolero ab antique tolo, 
quod a raXcS, sustineo. In versu Ac- 
cii Aut est pro haud. Ennii versiim 
varie varii emendant : Dnza scrip- 
turam Festi sequitur, additque eo- 
dem modo dictum: ' Aquila rostro 
pectus secideral.' Dae. 

•» Tales] Giossae: 'Tolae, tolia, ton- 
sillae, iraplaOfjLta.' Ab eo Tolarius, 
irXiovoTp6(pos. Jos. Seal. 

Tales] Quae et Tola: Glossariuni : 
' Tola?, iropi'o-0M'«'' Item: 'Tonsillae, 
irapla6fj.ia :' wapla-B/j-ta autem glandulae 
faucium, nam iad/xos diruntur/tracf*, 
quia in niodum istlimi inter os et gu- 
1am interjectae sunt. Dae. 

" ToUeno] Vide ' Reeiprocare.' Ant. 
Aug. 

Tolleno] Trabs quae super alteram 
humi defixam transversa deligatur, 
ita ut ab altera parte praegravante 
pondere modo sustollatur, niodo de- 
orsuiu agatur. Graece Kri\wviov, Un- 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVIII. 977 

Tongere nosse est: nam Praenestini tongitionem '9 [Paul. 

dicunt notionem. Enuiiis: Alii rhetorica tongent. 
Tongere^ JEUns Sti\o ait iioscere esse, quod Prcc- [Fest. 

nestini /o;/o/tionem dicant pro uotione. signijicat et /atius 

dominari. Ennius : alii Rhetorica tongent: et vincere 

etiiim (jua>ido(^ue videtur significare. 
Tonsam p Ennius significat rcmum, quod quasi tondeatur 

feiro, curn ait libro septimo : Poste lecumbite,'' vestra- 

que pectora pellite tonsis : item : Pone petunt, exin re- 

ferunt ad pectora tonsas : et in Asota : ' Alius in mari 

vult magno tenere tonsam. 
Tonsa, rennis, quod quasi tondeatur ferro. En- [Paul. 

nius : Pone petunt, exin referunt ad pectora tonsas. 
Tonsilla,' palus delatus in acumen, et cuspide praeferratus, 

qui navis religandaj causa in littore figitur. Attius : Ta- 

cete, et tonsillas littore in la^da edite.^° 



19 Vet. lib. tongionem. Vide Notas. — 20 Vet. lib. in littore edite. 



NOTiE 



de et Celonia dixit Piantiis Pceniil. 
act. V, sc. 3. ' Sunt Graeca Celonia, 
sustolli Solent.' Estqne toHeno non a 
toUendo sed ab obliqiio Kr]\oiivos, qua- 
si coleno. El c in t loleno. Dae. 

° Tongere] Tongere JElius Stitn ail 
noscere esse ; cum et Pranestini tongi- 
tionem dicant pro notione : signijicat 
etiam lalius dominari, Ennius: Alii 
rhetorica tongent: el vincere quandoque 
vidclur significare, Hajc foitasse Ets- 
lus. Ant. Aug. 

Tongere] Tongere Slilo ait noscere 
esse : quia PrcBnestini tongilionem di- 
cant pro notione: ul, Tongitione potius 
dominari. Ennius: Aliirheloricamto7i- 
gent, et vincere volunt : norunl vidclur 
significare. Jus. Seal. 

Tong'cre] Glossal iuin Fornerii: 'Ton- 
gere, ciSeir, Eiiuius In xviii. Liirilius 
in XMii.' Illud non Icgerat Scaliger 
qui putdvit lioc fia(;ni(Mituiu esse ex 
Delph, et Vur. Clm, Pomp. 



Sotadico Ennii. Tongeo Vos^ins ait 
esse a (ch<?o, quod nosco.viuco, et do- 
minor aliquando significat. Dae. 

p Tonsam] Vide in appendice Con- 
jectaneoruni. Jos. Seal. 

Tonsam] Glossarium: 'Tonsae,Koo- 
Trai,' id est, renii. Sed a tundendo, 
non a tondendo, ut vult Festus, quia 
illis aqua tunditur. Dae. 

1 Poste recumbite] Lego, Pone re- 
cumhite veslraque pectora pellite tonsis. 
Ita ut nios et gestus reniiguni expri- 
niatur. Sic infra ' pone petunt,' &c. 
Idem. 

' Et in Asota] Asolam sivc Asotum 
ELnuii l<iu(lat ctiain Varro lib. iv. de 
L. L. Sed nionnit Scaliger Icgendiun 
non in Asola, sed in Sotadico. Nam 
Soladicum scripsit Ennius, Asolam 
vero sivc Asotum Ca'cilius. Idem. 

' Tonsillit] Attii carmen mendosum 
est. Anl. Aug. 
Feil. 3 Q 



978 



SEXTl POMPEII FEST) 



TonsUlam^ esse Verrius palura dolatum m acumen 'et [Fest. 
cuspide prasferratum, ut existiw«^, quern configi in litore 
navis religanda causa. Pacuvius in Medio : ' Accesse 
ad cam, et tonsillam peg! laeto in littore. Accius in Phi- 
nidis: *" Tacete, et tonsillas litto/e laeda edite. 

Topper" significare ait Artorius cito, fortasse, celeriter. 



1 Vir doct. in marg. ed. Seal, conjicit Medo. — 2 Vet. lib. Phcenissis. Vide 
N. infra. 



NOTiE 



' Tonsillam^ Tonsillam ait esse Verrms 
palum dolatum in acumen, et cuspide 
prtrferratum, ut exislimant ijuidam, cum 
Jigitur in littore navis religanda causa. 
Pacuvius in Medo : Accessi ad earn, et 
tonsillam pegi lavo in littore. Idem in 
Phinidis : Tacele, et tonsillas littore in 
iavo edite. Jos. Seal. 

Tonsillam'] Aliter Isidonis lib. x. 
cap. 11. ' Tonsillae,' ini|nit, ' iincini 
ferrei vel lii;nei ad qiios in littore 
defixos naviuiii funes religantur.' Sed 
melius Festns sive Verrius. Dae. 

" Accius in Phinidis] Vera lectio. 
Non Phcenissis, ut viri docti. Accii 
Phinidas seepe Nonius. Eoge, Ta- 
cete et tonsillas littore in lavo edite: 
vel in lato, ut supra apud Pacuvium. 
In Mss. erat inleda, vel illeda. Idem. 

* Topper] Ilia videntnr mendosa, 
Ennius vero sic ; et in veteri libro lia- 
bent notam R literac'. In Attii rar- 
niine nintat Faernus noster : patris te 
ejecitforas. Ex Odyssia vetcre ver- 
sus relati senarii stmt magis, quam 
lieroiei : ideo suspecti sunt. Ant. 
Aug. 

Topper] Sic in eodem, hoc est, in 
Nelei carmine, non apnd Nsevium. 
Est auteni egregia Gnome: Namque 
neillum pejus macerat humanum, Quamde 
mare savum. Vires quoi sunt magnce. 
Topper confriugent imporlunw und(e. 
Sed vereor ne sit Livii Aiidroniei ex 
veteri Odyssea, non Nelei, ant Nae- 



vii. Ad verbum enini ex Honiero 

'05u<r. Q' . Ov yap 67a'7e ri (prj/A kukw- 
repov &KKo 6a\d<Taiqs''AvSpa re avyxfvat^ 
el Koi fid\a KapTfphs etrj. et non dubi- 
um est esse ex Odyssea veteri, sunt 
auteni versus Saturnii. Neillum au- 
teni pro niliilum. Verba jusdem ve- 
teris Odysseae : Topper facit homines 
veris sueris, boc est, verres sues: ex 
illo : rjKfv dnavras *H avs, ije \vkovs 
iToiiicrerai.. 'OSutr. k. verres sues dictum 
conjunctim, ut ' rete jaculum,' ' lapi- 
dem silicem,' et similia. Veris non 
geminato r, qui erat mos illorunitem- 
poruui, et facit pro faxit : ita apud 
Plantum: et in 12. el pacit in iis- 
dem pro pax it. Topperfacit,Vf\ faxit: 
Troifjffeiev &i>. Ilia vero : Topper citi ad 
adis venimus Circce, simul duonorum 
portant ad naves miiui: alia in iisdem in- 
serinunlur : potius sententiani, quani 
verba Honieri exprimunt : ov S' &pa 
KipK7)V 'E^ ai'Seco i\Q6vTfS iX-fjOofiev. d\- 
Aa ixd\' SiKtx 'HA0' evrvvapiivT}. ajxa 5' 
a/J.<pliroXoi (pepov auTjf Slrov, Kal Kpex 
iroWa, Kol aWoira olvov ipuOpSv. Duo- 
norum milia dixit etiam ex iiiiitatione 
Homeri, sed aliis locis, dveiara fxvpla. 
Quare apparet ita, uti posuimus, le- 
genda esse verba Livii: qus neque 
senarii sunt, neque Livius aliis versi- 
bus Odysseani vertit, quani Satnrtiio : 
tantiim abest, ut debeant esse Hexa- 
metii, quod tamen videntur sentire 
doctissimi viri. Nam ante Najvium 



DE VERBORUM SIGN I FICATION R LIB. XVIII. 



979 



temere/ cito, sic in Nelei carmine : Topper fortunae '^ 
commutantur hominit^us: citiiis. Sic C. Naevius : Ca- 
pesset flammam Volcani topper : ^ sic in eodera : ^ Nam- 
qiic nullum pejus macerat humanum, quamde mare sae- 
vum viret''^ cut sunt magna? topper contVingent importu- 
nes unde:' fortasse : sic Coelius libro septimo: ita uti 
sese quisqne vobis studcat aemulari in statu fortunae rei- 
publicae, eadeni re gesta, topper nihilo minore negotio 
acto, gratia minor esset : fortasse. Sic Attius in lo : 
Topper, ut fit,'' patris tunc*^ eicit iras. (Ennius vero sic.) 
topper fortasse valet in Ennii et Pacuvii scriptis : apud 
Enniumest: Topper, quam nemo melius scit. Pacuvius: 
Topper tecum sit potestas faxit si mecum velit. At in 
antiquissimis scriptis celeriter, ac mature : in Odyssia 
vetere : Topper facit homines utrius fuerint. Topper 
citi ad aedis'^ venimus Circae, simul duona eorum portant 
ad navis milia. Alia in iisdem inveniuntur.^ 



3 Vet. cod. cito. — 4 Vir doct. in marg. ed. Seal, conjicit vires, — 5 Id. 
il)id. und<e. — G Vet. cod. te. — 7 Vet. cod. inserciuntur. Vir doct. conjicit 
inseiuntur. Vide Notas. 



NOTiE 



nemo adliuc Hexametros Latine scrip- 
serat, ne ipse Naevius qiiidem. Jos. 
Seal. 

Topper] Jul. Caesar Scaliger lib. 



y Temere] Optime Fiilviiis Ursiniis 
Mature. Ex sequentibiis. Idem. 

^ Topper fortu7ice] Fortune liomini- 
bus, fro fortuiia; hominum. liominibux 



VII. de Re Poet. cap. 1. ' Semper, in dandi casn. Idem. 

priiitam prodiicit natura, fiiit cnim " Sic in eodem] N*vio ascrihit 

snmiopere, siciit toper, toto 0[>ere: Fcstus quae sunt Livii Andronici, ut 

niiper, novo opere. Significat enim optime monnitSc«liger. In verbis aii- 

loper, citoet expeilite. Ita iit opera tern Livii topper non significat /or- 

absoluta sit, itaqne semper ei contra- tasse, ut notavit Festns, sed cito. 

ritim est, proplerea quod si quid di- Idem. 

midio tantnm opere sit, id non abso!- *> Topper, ut fit] Hiinc Accii ver- 

viliir, sed continualur.' Hnjns voci<< sum ex lone sic eniendabat Fidviiis 

ineminit Qiiintilian. lib. i. cap. G, Ursiniis : Topper, ut fit, palris ten' 

Quod Grjci Tox^. Latini <o;);)er dice- cicit ira. Vel : Topper, ut fit, paler is- 

b^nt. Taxa enim et cito ct fortasse tunc ijecit foras. Mem. 

significat lJocli>simo CJiiyeto, nt a '■ Topper citi ad a-dis] Hiec sunt 

• nuncper,' ' niiper.' Sic a ' tiincper,* etiam Livii ex Odyssea. Sed infra 

' liipcr,' ' toper.' Dae. pro /nre/awn^ur Schedit; liabent */i.s<- 



980 



SF.XTI POMPEII FESTl 



Topper, cito : ut illud Nelei : Topper fortunae com- [Pau l. 
mutantur hominibus. 

Torrens et participiuni, et nomen est. 

Torrens'' participialiter pro exiirens ponitur, ut [Fest. 
est apud Pacuviura in Antiopa : flainmeo vapore torrens 
terras fetum exusserit. Significat eliam fluviiim subitis 
imbribus concitatum, qui alioqui siccitatibus exarescit : 
quamvisf aquain ipsam, quas fluit, flumen recte dici ait 
yElius Gallus libro secundo, quas ad jus pertinent. Ce- 
terum volgi consuetudine utrumque jam dici fliimen, et 
perennem fluvium, et torrentem. 

Torrere^ a torreo^ deductum : proprie significat siccare, 
atque arefacere, sed usurpatum est jam pro eo, quod sit 
igne urere. Plautus: (in) unaeadem' opera in furnum 
calidum condito, atque ibi torreto. 



t Vet. cod. quiiis. — 8 Torrere a torro enieiul. Dae. ut in Mss. et sic * om- 
nino legendtmi, astipnlatite v. c' ait Gifan. Ind. in Lnnet. v. Serascere. Vet. 
cod. in marg. ed. Seal. Torreri a torro. — 9 Vet. cod. edet. 



NOTiE 



rintintur, hoc. est, inseruntur. Unde 
Scaliger: Topper citi ad adis venimus 
Circce Simul duonorum porlavit ad naves 
milia. Alia in iisdem inserinuntur. Ad- 
ditque liaec potius sententiani quam 
verba Homeri exprimere. Quas sunt 
Odys. fi. OuS" &pa KlpKfiv 'E| 'Ai'Seoi 

ivTwa/jifVT]' afxa 5' aixtpliroXoi (pepov avrrj 
SiiTov, KO.) Kp4a TToWa, Kal aWoira olvov 
ipvdpSv. Id est : ' Neqne vero Ciiceni 
ex Inferis redeuntes latuinius, sed 
valde celeriter venit festinabunda, 
simul anteni faniulap ferebant cum 
ipsa panes et carnes niultas et vinum 
nigrum.' Idem. 

<' Torrensl Haec Pacuvii verba in- 
telligit Varro lib. i. de R. R. cap. 2. 
' Verum enim est illud Pacuvii, sol si 
perpetuo sit, ant nox, tlaiiimeo va- 
pore, aut frigore terras fructus oinnes 



interire.' Nam Varro s?ppissime non 
tarn verba ipsa, quam eonim sensum 
re|ira?sentat. Torrens etiam dicitur 
Finvius subitis imbribus concitatus, 
et a niontibus in valles decurrens, 
amnis bybernus, xftM^PPOfyj non quod 
siccitatlbus exarescat, ut ait Festus, 
sed quod propter rapiditatem exae- 
stuet. Unde et quilibet alii Fluvii 
torrentes etiam dicti. Idem. 

e Torrere'] Plant, in Casina : Una 
adepol opera in furnum, S^c. Ant. 
Aug. 

Torrere a torreo] Lege, Torrere a 
torro. Et ita in Mss. Tvrrus autem 
sive Torus, unico r, ut infra, Veteres 
dicebant pro torrido, aridoque. Est- 
que <(/?'MS a reipic, arefacio, sicco. Lo- 
cum Plauti infra vide in ' Rubidus.' 
Dae. 



DE VERBORUM SIGN IFICATION E LIB. XVIII. 981 

Torrere a torreo deductum proprie significat sic- [Paul. 

care, atque arefacerc : sed usurpatum est etiam pro co 

quod sit ignescere. 
Torvitas a ferocia taurorum, quasi tauri acerbitas, est vo- 

cata. 
Torvitas ^ a ferocia taurorum dicta est. Pacuvius [Fest. 

in Arraorum judicio : feroci ingenio torvus, praegrandi 

gradu : et : cum recordor ejus ferocem et torvam confi- 

dentiam. 
Torum,^ ut significet torridura, aridum, per unum quidem 

R antiqua consuetudiiie scribitur. Sed quasi per duo 

R scribatur, pronuntiari oportet, nam antiqui nee mutas, 

nee semivocales literas geminabant, ut fit in Ennio, Arrio, 

Annio. 
Torum, torridura, aridum. [Paul. 

Toxicum ^ dicitur cervariww venenum, quo quidem t [Fest. 

perunguere sagittas soliti sunt. Caecilius in Gamo : Ut 



t Ed. Seal, qiiidain. 



NOTiE 



f Torrilns] Nam toive Graeri tou- Jos. Seal. 



prid6i'. Tai/p7)86f eVi^AeTrefj', ip^f, torve 
intiiei'i. Idem. 

s Torum] Pro torrum. Ut loris (ii- 
cebant pro torris. Vide * torreo.' 
De Ennio cjui primus consonantes 
geminavit jam supra. Idem. 

'' Toxicum] Toxicum dicitur eer- 
varum venenum, quo quidam peruii- 



Toxicutn] Quasi taxicum a taxo ar- 
bore dici putavit Plin. lib. xvi. cap. 
10. Sed omnino vera Festi Etymo- 
logia a sagittis, quae Gr* ee r6^a, quia 
eo sagittas perungerent. De quo 
more Virgil, ix. ' (|uo non felicior 
alter Ungere tela manus, ferrumque. 
armare veueno.' Idem Etyuion Dios- 



geie sagillas sclent. Hoc ex«'mi)li3 corid. lib. vi. cap. 20. t6 5e To^tKhv 
Capcilii et Afraiiii confirmat Festiis. Soku /xiu iivotxdaQai iK rod to T(J|a twv 

fiap^dpojv vtt' avTov xp^^<^0ai. Id est, 
' toxicum autem videtiir quidem dic- 
tum quod liarbarorum sagitiit ex eo 
illinerentur.' Quaj et apud I'auluni 
yLginetam fere ad verbiim lib. v. c. 
53. Cenarium autem venenum vo- 



Ant. Aug. 

Toxicum] Toxicum dicitur cervuritim, 
teneuum, quo quidam perunguere sagil- 
las solenl. Cwcilius in Gamo : ut ho- 
minem miserum toxica Iransegerit. A- 
franius: uxori tin' islud toxicum mil- 



tere! Caecilius liellenismo utitur, cat, quia de sanguine Cervorum fie- 

transigere houiinem toxico : ^hv &v- ret, vel etiam quod olint de sanguine 

epwirov (ljapiJi.(iK(f> ii^wvaai. Fortasse liydr<K, quam Hercules confodit, pri- 

etiam legendum: AJrunius Uxon: mum factum est. Dae. 



1)82 SEXTI POMPEII FESTI 

hominem ' miseruni toxico transegerit. Afraw/ws in . 

uxoriura istud toxicum mittite 

Trabica'' navis, quod sit trabibus confixa. Pacu- [Paul. 

vins: labitur trabica in alveos. 
Trabs ' proprie dicitur duo ligna compacta. 
Trachali" appellantuv muricum ac purpurae superiores 

partes: unde Ariminenses maritirai homines cognomen 

traxerunt Trachali. 
Tragula," genus teli, dicta, quod scuto infixa trahatur. 
Tragus," genus conchce mali saporis. 
Transtra,P et tabulae navium dicuntur, et tigna, quae pro 

pariete '° in parietem porriguntur. 



10 Vet. lib. per parietem vel ex parieie. 

NOT.f: 

' Ut hominem] Toxico cum dixit ' Sed purpurae florem ilium, tingendis 

Czecilius, sagittam toxico armatain expetituni vestibus in inediis habent 

iutelligit. Tra>ise^m^ autein, ut apud faufibus.' Voss. Hue referenda vei- 

Virg. ' Transadigit coslas.' Non in- haHesychW: Tpaxv^ovSfTas irop^vpas, 

tellexil Scaliger, qui bic iiellenisuiiuii evioi tovs aTtovSvKovs rwv Koyx^^^ii'V. 

cogitavit, quasi transigere hominem Idem. 

toxico GT2sce sit rhv &vdp(in!ov (papfia.- " Tragulai] Kep/fls, PoXis, Graeci. 

/C6U iE.avva-ai. Idem. Jos. Seal. 

^ Trahica] A|>ud Pacuviumlegerein Tragula] A trajiciendo, Varro: qua- 

in alveo. Labitur proprie de navi : s\ traicula. K am tragula, &'ive trahii la, 

' labitur nncta carina :' et ' prolabi.' quod a trahendo, aliud est, nempe in- 

Accius : ' ruit prolapsa,' &c. Trabica strunienluni ritsticum. El male con- 

auteni aliud quam trabs: trabex, rpd- fundiint viri docti. Dae. 
<>r)|, trabica : ut 'senex,' 'senica,' ° Tragus] A felore hirci, qui rpa- 

' trix,' ' trica,' &c. Idem. 70s diritur. Tragi pisciculi nieminit 

' Trabs] Duo ligna compacta, nam Atlienaeus lib. viii. Et Plin. lib. ix. 

siniplicia proprie tigna dicuntur. Id. cap. 45. Spongiarum genus Tragos 

■" Trachidi] Purum putum Graecuni vocavit. Idem. 
est; rpdxv^os, et Dorice rpdxaKos, i' Transtra] Transtra in navibus 

collum. Nenipe coucIiep pars ante- sunt scanina remigum. Virg. ' con- 

r'ior Tpaxv^os, wtiWa fiiiKajv, \el fxrjKco- sidere transtris.' At in apditiciis, 

viov. Mediae sunt fauces, in quibus transversa? trabes quaj fx pariffe (sic 

purpuras est flos succi tinctorii. Un- enim legendum, ut in Mss.) in parie- 

de Aristoteles de purpura: Thdf&vOos tern porriguntur. Usus Vitruvius lib. 

e'xoi/o-ii' ava jUf'ffor/ rod nr}Kcovos Kal iv. cap. 2. transtra autem quasi tranS' 

TovTpaxh><ov. Hoc est, ut Plin. ait: itra. Idem. 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVIII. 9S3 

Trepit,"*' vertit: iinde trepido, trepidatio,'* quia turbatione 
mens vertitur. 

Tributorum ^ collationem cum sit alia in capite, [Fest, 
alia ex censu, dicituretiam quoddam temerarium, ut post 
urbem a Gallis captaui collatnm est, quia proximis 
quiudecim '^ annis census alius non erat.^ Item bello 
Punico secundo M. Valerlo Lcnevino, M. Claudio Mar- 
cello coss. cum et senatus, et populus in asrarium, quod 
habuit, detulit. 

Tributum dictum, quia ex private in publicum tri- [Paul. 
buitur. 

Trieutem * tertium pondo coronam auream dedisse [Fest. 



11 Vet. lib. Trapit vel Tropil. — 12 Id. trephlatione. — 13 Vir doct. in marp. 
ed. Seal, conjicit quinque. Dae. legendiim nionet quia jn'oxiniis quinque ccii' 
sus alius nun erat /actus : vel potiiis ut Ursiims, census populus wow erat. 

NOT^ 

1 Trepil] Quod a Graeco rpfirw, ' Tricntem] hiv, \ib. \i. ' T. Quinc- 

verto. Idem. tins, seinel acie victor, binis castiis 

•■ Tributoruni] Lap.vino 2. Marcello hostiiini, novem oppidis vi captis, 

4. Cos. ex Livio et ceteris, anno 553. . Pra?neste in deditioneni accepto, Ko- 

in Capjtolinis fastis. Ant. Aug. mam levertit: trinmpliansqae sig- 

Triliutonon] Lege, alia in capita, nnm, Przeneste devectum, Jovis Ini- 

vel ex capite. Duplex fuit tributum, peiatoiis in Capitolinm tiilit. Dedi- 

iinum capitis sive personae : alternni catum est inter ca-Uam Jovis ac 

rei sive soli lib. ui. et lib. ult. D. Minervee; tabiilaqiie sub eo fixa, 

Censibus. Fuit et alierum fortuitiim monunieiitum reruni gestarumbis fer- 

et temerarium quod rebus urgenlibus me incisa literis fuit: Jupiter at- 

conferebatur : quale fuit aurum illud que divi omnes hoc dederunt, ut T. 

quod post urbem a Gallis captam Ciuinclius Dictator opjiida novem 

collatnm est. Livius lib. v. sect, caperet. Die 20. (|uam creatus erat, 

48. Item illud quod anno nono belli Dictatura se abdicavit.' Omisit Li- 

Punici seciindi M. Claudio INIarcello, vius, quae de corona Festus scripsit. 

et M. Valerio L.fvino Coss. An. Urb. Vide 'Sestertii.' Postrenia verba ita 

Cond. 543. de (juo Liv. lib. xxvi, scriberem : si tres asses sunt , et qua- 

sert. 30. Dae. drans, quartus quadruns dicitur. V'ide 

* Quia proximis quindecim census IMaecian. de asse, Aruntium et Di- 

alius non erat] Hie deesse videtur dymum apud Priscianum, sive (juein 

aliqnid. Lf-go, Quia proximis quia- alium de ponderibus. Ant. Aug. 

que census alius non erat /actus. Vel Trientcm tertium pondo coronam'] 

poliiis ut Ursinus, census populus non Vide Livium lib. vi. sect. 29. qui de 

erat. Nam quolibet <iuin<|iiennio cen- corona praetermisit, aitque signuio 

BUS fiebat. Idem. Praeneste devectum Jovis imperato- 



984 SEXTI POMPEII FESTI 

Jovi donum scripsit Quinctius Dictator, cum per novem 
dies totideni urbes, et decimam Praeneste cepisset. Id 
significare ait" Cincius Mystagogicon libio secundo, 
duas libras pondo et trientera, qua consuetudine hodie- 
que utimur cum lignum bes alterura dicimus, id est, 
pedem et bessem latitudinis habens : et sestertium, id 
est, duos asses et semissem tertium : item si tres asses 
sunt, et quartus quadrans. 

Trifax^ telum longitudinis trium cubitorum, quod [Paul. 
catapulta mittitur. Ennius : aut permaceret paries per- 
cussus trifaci. 

I/isulcum^ I'ulgur '■^ ^uit ab antiquis dictum quia, id [Fest. 
aut incendit, aut afflat, aut ^erebrat. 

Tritonia'^ Minerva a ripaTritonis"^ fluminis dicta, [Paul. 
quod ibi primitus sit visa. 



14 Vir doct. conjicit fulmen. — 15 Vett. libb. Tritogenia, Trogenia. — 16 Id. 
Trogeonis. 

aOTJE 

ris in Capitolium aTito Qiiintio alia- y Trisukum'] Trisnlcnni fulmen fuit 

turn. Dae. dictum, quia id aut incendit, aut fin- 

" Id significare ait] Triens tertius, dit, aut terebrat. HaBc est Festi, ut 

id est, librae duae cum triente, ([uod arbitror, senteutia. Vide ' Manubiae.' 

tunc tertius triens numeratur. Vide Servius lib. ii. y^n. Fulminum tria 

supra 'sestertius.' Sic lignum bes genera esse dicit; qnod afllat, quod 

ulterum dicitur quod pedem et bes- incendit, quod findit. Ant. Aug. 

sem latum est, quod tunc secundus Tnsulcuinl Merae nugae: Vide'siil- 

bes. In fine supplendum : Si tres cum.' Dae. 

asses sunt et quartus quadrans adjieitur, ^ Tritonia] Virg. if. yEneid. * Nee 

quartus quadrans tantum numeratur : dubiis ea signa dedit Tritonia nion- 

lioc est, si tres asses cum quadrante stris.' Eadeni et Tritogenia, a Trito- 

velis dicere, quartum tjuadrantem ne, anine Lybiae, unde et Herodotus 

tant\im nunierabis: haec aperta sunt. Tritonis accolas ei sacrificare dicit : 

Idetn. sed cur non potius a Tritone, fonte 

" Trifax] Eodem niodo Bifax. vel fluvio Cretae, sive Arcadiae, sive 

Glossarium : ' Bifax.SfxpwMos. SiTTpfJo-- etiam Bceotias : sive potius ab jEo- 

oiTTos, 5iTT<is.' Ergo compositum a fa- lico, vel Cretensi vocabulo, rpiru, id 

cie. Jos. Seal. est, caput, quod e Jovis capite nata 

Tri/ax'] Trisulcum, trifidjim, a tri- sit? Id firmat Schol. Aristoph. in 

na facie. Nam eodem modo bifax. Nebul. TpiTa)7op ■^ K€<^aA.7;irap' AfoAeC- 

Glossarium : ' Bifax, S(Xpc<'/iOJ,5(7rprf(r- <nv. 'EyevriB-r] 5e rj 'Adrjva e/c t^s Ki(pa- 

unos, SittSs.' Dae. Arjs rod Ai6s. Et in Lysistrat. rpno- 



DE VERBORUM SIGNIFIC ATIONE LII5. XVIIf. 985 

Triiimphales * coronas sunt, quae Tmperatori vlctori anreae 

prajferuntur, quae temporibus antiquis propter pauperta- 

tem laurea3 fuerunt. 
Troja,^ et regio Priami, et lusus '7 puerorum equestris dici- 

tur, et locus in agro Laurente,'^ quo primum in Italia 

iEneas cum suis constitit. 
Tromentina '' tribus a campo Tromento dicta. 



17 Vet. lib. apml Ui?in. Iiabet Ixubis. 



NOTvE 

yevda 5e tj 'A0-nvn, elre Sia napa t^ anreap, qiije Impcratoribiis ob hono- 

Tp'noivi Ai^vr}s TroTafj.(l> yifqerjvai, ^ ira- rem triiimphi mittuntiii' : id vuigo 

pa t5 rpiTu), t napa. KpTjffi ttjv KecpaXijv dicitiir auniiii coronaiium. Hae an- 

arifialvfi- ol yap iroiTjTal t^u ' Adrivai' e/c tiqnitus e lauro erant: post fieri ex 

TTJs KirpaKris tov Aihs yivndrjvai ixvOev- auro cceptae.' Et non semper ex aiiro, 

ovaiv. Sed ha?c sunt Veterum som- sed ad imitationem Veternm ex foliis 

Ilia. Et vere doruit Uibanissimiis quibiis inter()onebantur aiiiei lemnis- 

Chevraeus, Tritoniam et Tritogenium ci. Et sic trinmpiii laiiream concin- 

dictam a Trilta, ita euim dicebatiir natam scribit ermlitissiiims et vetus- 

Gnossiis. Idem. tissimns auctor Teitiillianiis. ' Tri. 

* TiiumpluUes] Vocabantiir Etrns- umphi,' inqiiit, ' iaiirea foliis stniitiir, 

c?e. Tertulliiinus : ' Coronant et pub- hinc aiireis lemniscis inauratur, ac 

iicos ordines laiiieis publicic causae, mustis iingiientis delibuitnr, an lacry- 

Magisfratus vero insuper aiireis, iit mis conjiignm ac matnmi .' fortasse 

Athenis et Romae. Praeferuntur eti- qiionindam et Chrisfianoiuni.' Sic 

am illis Etrnscae : hoc vocabiiliim est hunc locum, qui in editis insigniter 

coronaruni quas gemmis et foliis ex depravatus, emendavit Salinasius. 

anro quereinis ob Jovem insignes ad Porro non tantum ob friumphum co- 



dcducendas tensas cum palmatis to- 
gis sumiint.' Haec ille : qu>e indicant 
illuui ritiim ex antiqtta triumphanlium 
consnetudine propagatum. Nam pal- 
mata est ttiiimpiiantiiim. Sed quia 



ronae illae offerebantur, sed ob quam- 
vis aliani pompam ; ut ex Veterum 
lectione constabit. Due. 

'' Trojd] Ludus pueroium. Virgil, 
lii). V. yEneid. ' Trojaqne nunc pueri 



Tertullianus ait, ' quereinis foliis fin- Trojanum ducitur agmen.' Ubi Ser- 
gi,' Festus vero lauream anti(|uitu3 vius: ' Ludus ipse, quern vuIgo Pyr- 
fuisse, praestat potius intelligere de rhicham appellant, Troja vocatur:* 



ea, quae ab eodem Tertulliano descri- 
bitur : ' Triumphi laurea foliis strui- 
tur : banc adumbratis lemniscis : in- 
auratur laninulis : unguentis delibui- 
tnr,' &c. Non est dubium earn esse, 
de qua Festus agit. ./os. Seal. 

TriumphdU'H coronw] Gellius lib. v. 
cap. 0. ' Ti'iumpbalus corouu; sunt 



Hanc omnium optime describit Apu- 
liius Miles, x. Idem. 

*^ Et loeua inagro Laurente~\ Sic An- 
tenor locum ilium, in r|uem cum mnU 
titudine Venetum prinnim egressus 
est, Trojam dixit. Vide Livium lib. 
I. initio. Idem. 

'' Troinentiiiu] Meminit Livius lib. 



986 



SEXTI POMPEII FESTI 



Trossuli ® equites dicfi, quod oppidum Tuscorum Trossu- 

lum sine opera peditum ceperint. 
Truo '^ ^ avis onocrotalus. Cascilius irridens magiiitudinem 

nasi : Pro Di immortales, unde prorepsit truo. 
Tryga'9g antiqui vinuni appellabant, unde trygetus '' adhuc 

dicitur. 



18 Vide Notas infra. — 19 Vet. lib. Trigon. Idem pro vinum habet humutn. 



NOTyE 

VI. sect. 5. Idem. 

^ Trossuli] Vide Jnninm Graccha- 
mim apiid Plinium lib. xxxiii. cap. 
2. A7it,Aiig. 

Trossuli] Auctor Glossarii : * Trii- 
sulns, 6 (V jiiKptfi Traxvs.' videtiir velle 
quasi Torosulus dictos : quod ego val- 
de amplector. Vairo Sesquiulysse : 
' Nunc emunt trossuli nardo nitido 
volgo Attico talento equum.' Inde 
Trossula irubea dirta apud Veteres. 
Tria enim genera Trabearum fuerunt. 
' Regia,' ' Quirinalis,' ' Trossula.' 
Regia fota <ie sola purpura, quam 
GrEeci 6\oTT6p<pvpou dicunt. Ea nti 
solis regibus iicebat, vel adulescenti- 
bus de stirpe regia. Quirinalis con- 
cinnior, praeliis apta : bac, cum bellum 
susciperetur, duces amicti Jam fores 
aperiebant. Trossula cocco purpura- 
que pertexta erat, quam etiam Au- 
gnralem vocabanf, Graeci f(pe(TTpi5a. 
Cui iceirco coccum adhibebatur : 
quod russati antea prEpliabantur prop- 
ter vulnera el aspersiones sanguinis, 
unde russati vocabantnr, ea non alia 
est a sago Punico. Inveni etiam in 
veteribus monumentis, consulem tra- 
beatuni Janum Quirini aperire. Jos. 
Seal. 

Trossuli] Glossa? Isidori : ' Trosnli, 
equites ; Trosulus, equester adoles- 
cens.' Glossae veteres in Persium ; 
' Trossuluni oppidum fuit Hetniriac, 
non loBge a Volscis. Hoc equites 



runt, Numio quodam duce, imde equi- 
tes Trossuli dicti sunt.' Idem Plin. 
lib. XXXIII. cap. 2. qui etiam illud 
nomen Trossulorum pro equitibus non 
din post Gracclium mansisse auctor 
est. Jam enim multos pudebat eo 
nomine appellari propter ambiguita- 
tem vocis Trossulus, qua; tunc delica- 
tum et moliem significabat. A Grapco 
vocabulo Tpvaahs, delicatus, mollis : 
ut optime Salmasius. Et banc vocem 
usurpavit Seneca Epist. 87. ' Idem 
faciam quod trossuli isli et jnvenes.' 
Ubi Trossuli, non EijuHes, sed delica- 
ti, luxii difluentes. Item alibi: unde 
Nonius trossnlos dictos ait quasi toro- 
sulos, quo respexit Giossograplius : 
' Trusulus, o eV ixiKpcf Ttaxvs,' ' Homo 
pinguis, babitior.' Dae. 

f Truo] De onocrotalo, vidend. 
Plin. lib. X. cap. 47. Ant. Aug. 

Truo] Compilator Glossarii legit 
Truvo. ' Truvo, Truvero, oyoKpdra- 
Aov.' Quanquam in mannscripto, et in 
ediuoneesx, Tribuo.Tinuern. Jos. Seal. 

Truo] Gloss. ' Truo,' sive ' Truvo, 
6voKpoTaA6v ,' Male in edit. Trihuo, 
timiero. Hieronymus ad Psalmum 
101. Onocrotalum, Pellt'canmn vo- 
cat. Sed vide Plin. lib. x. cap. 47. 
Truo fortasse a Tpvco, tundo, tero. 
Quod rostro arbores tundat. Dae. 

s Tryga] Tpvya a recto rpv^. Quod 
Hesycli. exponit, o veos oivos. Item 
yXevKhs aSiriO-qTov. Vinum recens et 



Kouiani sine peditibus expugnave- vinum tiondum percolatuni. Sed et 



DE VERBORUM SIGNIF1CA.T10NE LIB. XVIII. 9S7 

TuBiciNES ' etiam ii appellantur, qui sacerdotes, [Fest. 

viri speciosi, publice sacra faciunt tubarum lustrandarum 

gratia. 
Tiibilustria dies appellabant, in quibus agna tubas [Pau l. 

lustrabant. 
Tiibilustria ^ quibus diebus ascriptura in fastis est, [Fest. 

cum in atno sutorio agna tubae lust rant ur, ab eis tubos 

appellant, quod genus lustralionis ex Arcadia Pallanteo 

tninsvectuin^° esse dicunt. 
Tuditantes,' tuudentes negotium, tondentes significare ait 

Cincius, id est, agentis. jE;mius libro secundo : Hajc 

inter se totum vi tuditantes: et Lucretius item lib. ii. 

Nee tuditanlia rem cessant extriusecus ullam. 



20 Ed. Seal. ' Umslectam.' 



NOTiE 



qiiodlibet aliiid vinum Giaeci rpvya. 
dixeie. Ut est apiid Sclioliasten 'I'he- 
ocrili Pt Polliiceiii. Idem. 

'• Unde tryi^etus] Tpvyr]T6s. Quod 
proprie vindeinia, neiiiie anqiiain vi- 
num rpvyijTui', dictum me legisse me- 
mini. Idem. 

' Tubicines'] Qui tubas liistranf. 
Vide infra. Viri spiciosi abest a Sclie- 
dis, recte. Idem. 

^ Tubilustrid] Varro lib. v. de Ling. 
Lat. ' Tuliilustiiuiu appellalur, quod 
eo die in atrio sntoiio sacrorimi tubae 
Instianiui.' Bis autem id fieri decent 
fasti, 10. Kal. Apr. et 10. Kal. Jun. 
in quibus tvb. vel tvbil. ascriptum 
est : et Ovid. lib. in. Factor. ' Snni- 
ma dies e qnin(|uc tubas instrare ca- 
noras Admonet, et forii sacrificare 
Deae.' Loqniiur autnn de quinto die 
post quinqualrus, qu* dies Minerva? 
sacrif (iicebaiUur: et 111), v. 'Proxi- 
ma Vtdcani hix est, quam Instria di- 
runt : Lustmntur pnra;, quas fanit 
illc, tiilisfi.' l'",x His verba Festi in- 
telligiiulur, exceptu, quod de Arca- 



dia dirit. Tubi vero qui sint omnibus 
notuni est. Ant. Aug: 

Tiibilustria] Tuljiiustria dies, qui- 
bus diebus ascriptum, in atrio sutorio 
agna tubae nt lustrentur, ab eis tubis 
appellant, quod genus lustralionis ex 
Arcadia, Pallante eo transferente, 
venisse dicunt. Apud Ovidium : 
' Proxinia Volcani lux est. Tubilus- 
tria dicunt. Lustrantur pura:-, quas 
facit ille, tuba'.' Male hodie legitur: 
Proxima Volcani lux est, quam lusfria 
dicunt. Jos. Seal. 

' Tuditantes] Glossae: ' Tuditatores, 
XaKicoTinroi.' Aliud est ' Tudicula, 
TopivT}.' Inde Tudiculare, Varro Mar- 
cip. ' Haeccine nobis tibique tiidicu- 
lasse?' Iioc est, mctvere : nam ropwr), 
Kiv7\rijpiov TTjs x^'''?"-^- l^orro verba 
Ennii ita lege, hac inter sc totu vi in- 
ditnntes. Sape in lioe exeniplari Fes- 
ti a pro u, et contra « pro a, scrip- 
turn erat. Reliqua Integra sunt in 
Epitoma. Idem. 

Tuditantes] A tudes, tuditi«, mal- 
leus, est tudilo, id est, proprie, inalltu 



988 



SEXTl POMI'KII FESTI 



Tuditantes significat negotium tundentes, id est, [Paul. 
agentes. Lucretius : Nee tuditantia rem cessant extrin- 
secus ullam. 

Tudites mallei a tundendo dicti, inde et cuidam cognomen 
Tuditano fuit, quod caput malleo simile habuerit. 

Tudites"" malleos appellant antiqui a tunden^/o. [Fest. 
Quamvis alii cruribus tudites: inde Ateius P/ii/o/ogus 
existimat Tuditano cognomen inditiim, quod caput mal- 
leoli simile habuerit. 

Tuor, video, tueor,' defendo. [Paul. 

Two;- " video ; tueor, defendo //? usu oUmfuit, sed [Fkst. 
jam promiscue utuntur et ponitur tueor pro video, et 
contueor, pro defendo. 

Tuguvia." a tecto appellantur domicilia rusticorum sordida. 



1 Vir doct. ill marg. ejnsdeni ed. conjicit Tueor, video, tuor. 



NOTiE 

tundo, impello. Et per metaplioram, 
negotium tundo, ago, nt in illo Ennii : 
Hac inter se tola li luditantes. (Sic enini 
legendiun docnit Scaliger.) Tuditan- 
tes, id est, agentes, quo sensu etiain 
nos diciniiis haltre, rebuttre. Sed ali- 
ter in illo Lucretii: ' Nee tuditantia 
rem cessant extrinsecus nllamCoipora 



Quamvis alii cruribus, sic emendabat 
Fulvius Uisiiins, Quamvis alii a tudi- 
bus. Quasi prinio tudes, tudis : ut su- 
des, sudis, postea tudes, tuditis, dic- 
tum sit. Dae. 

" Tuor'\ Lego in fine transpositione 
vocniae : tueor pro video, contueor, et 
pro defendo. Neque enim ait contueor 



conficere.' Gloss. 'Tudilatores, x^A- esse defendo, quod falsum est, sed 
Aliiid est, 'Tudicula, Topu- tueor esse video, contueor, et defen- 



Korvirot 

VT].' Inde Tiidicnlare. Varro Marcip. 
' Haeccine nobis, tibique tudiculasse ?' 
hoc est, niovere. Nam Topvvt) est 
KivrjT^ptov TTJs xoTpas, trua. Dae, 

'" Tudites] Tuditani Sempronii dic- 
ti, quorum primus, ut arbitror, M. 
Sempronius Tuditantis Cos. fuit cum 
C. ClaudioCentlione anno P.R.C.D, 
13. ex fastis Capitolinis. Ant. Aug. 

Tudites] Infra : Tudites malleos ap- 
pellant antiqui a tundendo, quamvis alii 
e tudibus tudites : inde Ateius Capita ab 
eis existimat Tuditano cognomen datum, 
quod caput malleoli simile habuerit. Jos. 
Seal. 

Tudites] Vide * tuditantes.' Hsec, 



do. Tuor pro video. ' Tesca tuor' 
snpra in ' Tesca :' et ' tuorem ' dice- 
bant ' visum.' Idem. 

° Tuguria] Tuguria a tecto appellan- 
tur villa et sordida. Haec exemplis 
Afranii et Caeciiii in Hypobolimcpo 
Festus confirmabat. Quod Virg. in 
Eclog. ait, ' Pauperis et tuguri con- 
gestum cespite culmen.' Servius tn- 
gurium a tegendo dictum interpreta- 
tur. Ant. Aug. 

Tuguria] Tuguria a tecto appellantur 
adijicia rusticorum sordida, Afranius 
in Virgine : tugurium est turpe. Cce- 
cilius in Hypobolimao : Habitabat in tU' 
gurio sine operculo. quo nomine Valerius 



DK VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVlll. 9S9 

Afranius in Virgine: Sordidum tugurium est turpe. C^e- 
ci/iiis in Hi/poho\imeeo : Habitabaf i/i tugurio, sine oper- 
culo. Quo nomine Valerius eip/aiiatione 12. ait etiam 

. sigiiijicari. 

TulIianumP quod dicitur, pars quaedara carceris, Ser. Tul- 
lium Regem cediiicasse aiunt. 

Tul/ios'^ alii dixeriint esse silanos, alii rivos, alii vehementes 
projectiones sanguinis arcuatim fluentis, quales sunt Ti- 
buri in Aniene. Ennius in iVjace : Ajax, misso "^ sanguine 
tepido tullii^ efBantes volant. 

7«/«Mlluarii ' milites dicuntur lecti ob subitum timorem: 



2 Id. ibid, tulli. Vide Not. 



NOT^ 



in exiiosilione 12. ait etiain . . . itavo- 
cari. Jos. Seal. 

Tuguria] Tugurium a teclo, nisi po- 
tius legendiiin a tegit, nam tugurium, 
quasi tegurium. Isidor. lib. xv. cap. 
12. 'Tugurium casula est quam f'a- 
ciunt sibi custodes vinearum, ad te- 
gimen sui, quasi tegurium.' Verba 
Afrauii : Sordidum tugurium et turpe. 
Infra defectum sic supplebat IMarci- 
lius : Quo nomine Valerius in explana- 
tione 12. ail etiam tectum in lege 12. 
tabulurum significari. Et putabat ibi 
de tugurio legem egisse, ubi de pari- 
ete communi. Dae. 

I' Tuilianum'] Infra: Silani: Glos- 
sario, silcani: 'Silvanus, Kpow6s.' Jos, 
Seal. 

Tuilianum} Varro lib. iv. de L. L. 
' Career a col-rcendo, quod exire pro- 
hibentur. In hoc pars qua> sub ten a 
Tuilianum, ideo quod addituni a Tul- 
lio rege.' De eo vide Sallust. et Mar- 
lianum. Dae. 

'i Tullius] Tullii a tullo, pro tollo, 
quod aijuam snrsum tollant. Voss. 
Silani sunt aquarum ttibi sive fistulue. 
Idem. 



' Ajax, inisso'] Ennii verba sic suis 
nuineris restituit Voss. Sanguine E- 
misso tepido tullii effiantes volant. II- 
lud Ajax uatnm ex prsecedt-nti voce 
Ajace. Et verba sunt nuntii de Ajace, 
postquam sibi inanus intulit, et ex 
illo Soplioclis, cujus fabulaui conver- 
tit Eunius, ut optime Scaliger : "En 
yap Ofpfxal 'S.vpiyyes avco (pvaoiicn /xiKav 
MeVos. ' Adliuc enim calidi tullii sur- 
sum efflant atrum sanguinem.' Glos- 
Sds Papia; ; ' Tullii, aquarum projtc- 
tus.' Idem. 

^ Turnu . . . ] Tumultus causa mili- 
tes dicuntur lecti ob subitum timo- 
rem : unde etiam tumultum dici ait 
Verrius, qui ab aliis orialur, quaiu 
ab Itaiicis et Gallicis liostibus. Alii 
tantum iielluin Galliae et Itali*. Ita- 
que nullum aliuui praeterquam Galli 
cuin aut domesticuui ita app<,'llant. 
Hac vel bis similia Festus. Cicero 
Philip, viu. 'Quid est «iiim tumul- 
tus, nisi perturbatio tanta, nt major 
timor oriatur? unde etiam nomen 
ductum ent tumultus. Itaque niajo- 
ii:s nostri tumultum Italicum, quod 
irat domesticuis, tuuiultum Galli- 



1)90 



SMXTI POMPEII FESTI 



uride etiam tumultum dici ait Verrius, quia non aliunde is 
oriatur,' quam ab Italicis, et Galiicis \\ominib. qui immi- 
nent Italiae : itaque nullum tumultum prieterq}i&,m. Galli- 
cum aut domestif///« nominahant. 

Tumulum^ .S'^i/o iElius sic definit : Tumulus est cumulus are- 
nag editus secundum mare fluctibus in altum e/evatas : 
unde similiter et manu i'dcim, et /mturalis proprie dici 
potest. 

Turbellas'^" dixisse antiques, quas nunc turbas appella- 



3 Ead. eil. ornatitr. — 4 Vet. cod. Turbelas. 



NOT/E 



ciirn, quod erat Italiae finitimiis, pra?- 
terea nnlliim tnnniltum noiiiinabant.' 
Ant. Aug. 

Tumu . . . . ] Tutnultus dicitur timor 
viultus. TiimuUu m'llites dicuntur lecti 
oh subitum timorem. Unde etiam tu- 
muUuin dici ait Verrius, quia is non ali- 
ter, quam ab Italicis et Galiicis hosti- 
bus immineat Italice : itaque nidlum 
alium, quam GaUicum, aut domeslicum 
timebant. Qiiis negaverit liaiic esse 
ipsam Festi lectioneni? quod dice, 
quia docti viri contra Festi seiiten- 
tiain atqiie adeo contra veritateni 
ipsam aliter legiint : iit, si vera est 
eoruin lectio, tuniiiltum alium esse, 
quam qui tiniebatur ex Gallis et Ita- 
licis, faiendiim sit : quod t'alsum esse, 
et mediocriter docto palam est. Nul- 
lum enim alium tumultum dixere, 
quam Gallicum, et doroesticum, hoc 
est, Italicum : ut aperte Verrius ipse 
docet. Jos. Seal. 

Tumultuarii] lisdem fere verbis Ci- 
cero Philip. VIII. ' Quid est enim tu- 
multus, nisi perturbatio tanta, ut ma- 
jor tiuior oriatui ? unde etiam nomen 
ductum est tumultus. Itaque majo- 
res nostri tumultum Italicum, quod 
erat domesticus, tumultum Gallicum, 



quod erat Ilaliae tinitimus, pra>terea 
nullum tumultum nominabant.' Ubi 
tumultus etymon a timore deducunt ; 
cuui potius a tuinore duci debuerit ; 
tumor enim pro tumuitu apud Cice- 
rouem alicubi. Sed prceterea falsum 
est, Veteres nullum aliuui tumultum 
nominasse, quam Italicum et Galli- 
cum, nam de quovis alio hello tumul- 
tum dixisse certuui est. Dae. 

' Tumulum] Tumulum JElius sic de- 
jinit : Tumulus est cumulus harence edi- 
tus secundum mare, fluctibus, ventisque 
cumulutus : unde similiter, et manufac- 
tus, et naturalis proprie dici potest. Sic 
fortasse Festus. Ant. Aug. 

Tumulujn^ Tumulum JElius sic dtfi- 
nit: Tumulus est mons arena; editus se- 
cundum mare fluctibus sublevatus. Un- 
de similiter el manufactus, et naturalis 
proprie did potest. Jos. Seal. 

Tumulum] Lege infra, in altum ele- 
vata-, vel elevatus, nempe cumulus. 
Gloss. ' Tumuli, /Sowoi, \6cpoi, tv^^oi, 
accpol yris.' ' CoUes, aggeres, tunibi, 
aggestus terrae.' Dae. 

» Turbellas] Plant, in Pseud. Quo 
pactOy et quantas soleam turbellas dare.. 
Ant. Aug. 

Turbellas] Male V. C. Turbela. A 



DR VERBORUM SIGN IFICATION R LIB. XVIII. 991 

mus, testis est Plautus in Pseudolo : Quales,^ et quantas 

soleam tiirbellas dare. 
Turbellas apud Plautiim turbas si;:rnificat. [Paul. 

Turmain eqnitnm" dictam esse ait Curiatius, quasi [Fest. 

teriinam ; qnod terdeni equites ex tribus tribubus Titien- 

sium, Ramnium, Lucerum, fiebant : itaqne primi singula- 

rum decuriarum decuriones dicti, qui ex eo in singulis 

turmis sunt etiani nunc terni. 
Turrhenos'^ Etruscos ^ appellari solitos ait Verrius, a Tur- 

rheno duce Lydorum, a cujus gentis prascipua crudeli- 

tate^ etiam tyrannos dictos. 
Tusci a Tusco rege filio Herculis sunt dicti, vel a [Paul. 

sacriiicando studiose, ex Graeco Qvo-kooi ; velut Tusculum 

dictum, quod aditum difficilem habet, id est, Ua-xoXovJ 



5 Vet. co(\. quo alto. Wr (]oct. cot\yicit quo pacta. Vide infra. — G Vet. cod. 
Turannos. — 7 Vet. lib. 6v<tko\ov. 

aOTJE 

turba, turbclla ; iit a ' popiiliis,' ' po- apiul oninfs fere scriptores pro Ti/r- 

pelliis ;' ' iimbrii,' ' uinljclla,' &c. rheni el Tirrhenia Tvpn-fji'oi el Tvparjvia 

Dae, sit exaralnm. Ita dicti scilicet a rvp- 

" Turmam equ'itum] Varro lib. iv. ffets, turres, mini : qnod Tijrrheni 

de L. L. ' Tnrnia terma est. E in U prinii ninros exstrnendi arteni inve- 

a!)iit. Quod terdeni eqnites ex tri- nerint. Eos Pelasgici generis fuisse, 

b"is lribui)ns^Tatien>iiini, R;ininium, Lemnumqne et In)i)riini /Egei maris 

et Liireriim, fiebant. Itaqiie prinii iiisulas inliabitasse, testantiir mnlti 

singularnni deciiriariim, Ut-curioiies veteres. A!) his igitnr Ptlasgis dicta 

dicti. Qui a!) eo in singulis tnrniis est Tyrrhenia ea pars Italiae quani 

sunt etiam nunc terni.' Idem. occuparnnt, relictis suis sedibns. 

y Turrlienos Elruicos~\ Vide ' Sar- Vide Hellanicnm Lesbium apud Dio- 

di.' Velleiiis Patercnlns lib. i. ' Per nys. Halicarn. Vide Dionys. Pe- 

liJEC teiijpora, Lydiis ft Tyrrlieniis rieg. Marcianum Heracieot. et alios, 

fratres, ciiMi re^'narnnt in Lyilia, steri- Postea autcni Etrusci cum Pelasgis 

litate frnguiii rompiilsi, sortili sunt a<lmisti Tijrrheni etiam dicti sunt. 

uter cum parte miiltituilinis patria Idem. 

deccderet. Sors Tyrilieniun contigit : ' A cujus genlis pracipua crml.] Vi\\- 

pervectiis in Italiani et loco et inco- sum. Tyrannns enim a Graco rvpav- 

lis et mari nobile ac pcrpetiium no- vos, qui prime regem et piincipem 

men a se dedii.' Aliter p<iiilo Tacit, notavit, et postea in nialain partem 

Annal. v. Vide Strab. Herod. Ser- snmtns est. Vule qum apud Hora- 

vium. Veriim totum hoc fictuin esse tium nostrum Gallicum notavinius 

niinis verisimile est, praserlim cum Oil. 35. lib. i. Idem. 



992 



SEXTl POMPEII FESTI 



Tuscos"" quidam dictos aiunt a Tusco rege Herculis [Fest. 
filio : alii, quod unicestudiosi^ ita sacri/iciorum, ex Giaeco 
velut &v(rxooi. Unde Tmculnm ab eadem causa sacrificio- 
rum, \el quod aditiun^ J/fficilem liabeat, id est, U<Ty.oXov. 

Tuscura vicum*" cetcri quidam omrtes scriptores dictum aiunt 
ab eo, quod Porseua rege descendente^ ab ohs\dio)ie '° re- 
maiiseriut Rorua?, locoque his dato, ibi habitaverint Vei- 
entes fratres Coeles, et Vibenno, ntide post ejecti guodliaY- 
quinium Romam secum maxime reducere ciipier'mt. M. 
Varro quod ex Coe//o i?i eum locum deducti sint. 



8 Ed. Seal, uwici sfjidisJ. — 9 Vir doct. in maig. ejiisdem ed. coiijicit disce- 
denle. — 10 ' L. in. Iiabet obses.iiove pro obsidione, tt ita videtur fiiisse apud 
Fesliini in fragniento.' Fulv. Ursin, 

NOTiE 

^ Tuscos] Lege, Alii quod iinice stu- Livius et Dionysiiis videntni id seqiii, 

diosi sint sacrificiorum. Prioreni sen- quod a Paulo in epitome sci iptum 

tentiam, qnod Tusci a Tusco, sive est. Festus autem id ipsum initio 

TuscM^o, Heiculis tilio, secutus Strabo dicit; dnosque fratres noniinat Cce- 

et alii. Posteriorem, nen)pe quod a lent et Vibennium : postea opinio- 

sacriticandi ritu, inter alios Pliniiis nem Varronis paucis attingit. Ant. 

lib. III. cap. 5. ' Unibros inde exegere Aug. 

antiqniins Pelasgi, hos Lydi, a quo- Tuscuiji] Tnscuni vicnm coluerunt 

jum rege Tyrrheni, mox a sacrificio, Tusci: a quibus euni scriptores die- 

ritu lineua Graecorum sunt cognonii- turn aiunf, ab eo quod hi, Porsena 



nati.' EtServius: * Tusci a sacrifi- 
candi frequentia dicti sunt, virh rod 
6vHv.' Nam Bvu est sacritico. Et 
Eustatliium nihil nioror, qui ad Dio- 
nysiuni Perieget. notavit Tuscos Trus- 
cos ctiam dictos. Idem. 

•> Vel quod adituni] Ineptum et 
Stoico dignum quod ait, Tiisculum 
dictum quod habeat aditum difficiiem, 
id est, SvaKoXou : neque enim SvaKoKos 



discedente ab obsidione, remanserint 
Romse, locoque his dato, novis rebus 
studentes fratres Cales et Vibenna 
reducere Tarquinium Romam secum 
niaturaverint. M. Varro, quod ex 
Ccele Tusro orti sint. Hai)es omnino 
quod Festus de Tusco vice scripsit. 
Jos. Seal. 

Tuscum] Vide Livinm lib. ii. sect. 
14. Locus M. Varronis, qiiem Festus 



iinquam hoc scnsu potuit usurpaii. intelligit, est lib. iv. de L. L. ' In 



Idem. 

•^ Tuscum licMWi] Varro lib. iv. de 
Ling. ^Lat. ait Coelium inontem a 
Coele Vibenno Tusco dictum, qui 
Roinulo auxilio fuit contra Sabiniim 
Regeni. Hi, qui cum eo veneriint, 
post ejus obitiun, quod iiimis munita 
loca tenere dicerentur, deducti esse 
dicuntur in planum, et ab eis esse 
dictum vicum Tuscum idem scribit. 



Subiiranee regionis parte princeps est 
Calius moiis, a Cceiio Vibenno Tus- 
co, duce nobili, qui cum sua luanu 
dicitur Romulo venisse auxilio con- 
tra Sabinum regem. Hi post Coelii 
obitum, quod nimis munita loca te- 
nerent,' (Coelium montem scilicet,) 
' neque sine suspicione essent, de- 
ducti dicuntur in planum. Ab eis 
dictus vicus Tuscus.' Dae 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XVIII. 993 

Tuscus vicns Romas est dictus, quod ibi habita- [Paul. 
verunt Tusci, qui recedente ab obsidione Porsena re- 
manserunt. 

Tutiilum dicebant Flaminicarum capitis ornamentum vitta 
purpurea innexa crinibus, et in altitudinem exstructum. 
Ennius : Fictores, Argeos, et tutulatos. 

Tutulum'^ vocari aiunt Flaminicarum capitis orna- [Fest. 
mentum, quod fiat vitta purpurea innexa crinibus, et ex- 
structum in altitudinem : quidam pilcum lanatum forma 
etali figuratuni," quo Flaraines ac Pontifices utuntur, 
eodem nomine vocari. Ennius : Libaque, fictores, Argaeos 
et tutulatos. 



11 Ed. Seal, 'forma metali figuratiim.' Vide Not. 



NOT/E 



<• Tutulum] Vano lib. vi. de Ling. 
Lat. Ennii versus refert, qui ad Nu- 
niam referuntiir : Menses ronstitiiit, 
idemque anrilia . . . Libaque, fictores, 
Argios, et Tutulatos. Ant. Aug. 

Tutuluml Propi le tntuhis locus nr- 
bis altissinius, unde in mnliere notat 
capillorum in connm congestum ; 
' suggestum comse ' vocat Papinius, 
' Tiirritam frontem ' Juvenalis. In 
tlaininibus autem sumnnim fastigiiim 
piiei lanati.hoc est,flamei. Varrol. vr. 
deL. L.dum ex[)onit illiid Ennii e Sa- 
t'lniio cariiiiiie : * Libaque, fictores, 
Aigeos el tutulatos:' ' Tutulati,' in- 
quit, ' dicti qui in sacris capitibus ' 
(leg. apicibus Seal.) ' habere solent, 
ut Meiain. Id Tutulus appellatiir ab 
CO quod iTiatresiamilias erines con- 
volutos ad vertieem capitis, quos 
liabent uti velatos, dicunt tutidos, 
sive ab co quod tuendi causa capilH 
fiebant, sive ab co quod altissinnuni 
in iirbe quod est, ea res tutissima, 
tiitulus vocatur.' Quern locum Var- 
lonis, quia turpi mendo deforniatiis 
DkII'Ii. et Var. C'/u.s. Pomp. 



est, tentavit olim Sealiger, pro nti 
velatos rescribens elatos, Infeliciter 
sane, nam certum est scripsisse Var- 
ronem : quos habent rete velatos. Rete 
enim inter niundum muliebrem, pro- 
prie vitta criniuni. Idem Varr. lib. 
IV. ' Et quod capillnm contineret, 
dictum a rete reticulum :' restiuitio- 
nem banc firinant verba ipsa Festi 
cum verbis Varronis collata. Ait 
Festus tutulum esse erines innexos 
vitta purpurea et in altitudinem ex- 
structos, ubi sane nullum allum quain 
Varronem ipsum interprctatur, qui 
scripserat erines convolutos ad ver- 
tieem capitis, rete velatos, tutulos 
dictos. Hursus quod dixerat Varro, 
luibere solent ut Metam, dixit Festus 
forma metali : sic eniin legendum pro 
forma e tali nionuit Fulvius Ursinu'*. 
Hoc est, in formam mdw ; nam in 
Schedis erat /«»•»(«/« etali. Inde in 
veteri inscriptionc (luac penes Fulv. 
Ursin. fuit: aponi.e. a. tutul. or- 
NATRicr. Dae. 



Fest. 



3 R 



994 



FESTI DE VERB. SIGNIF. LIB. XVIII. 



Tutum ^ frequenter dicitur maxime : Varro in Europa : Tu- 
tum sub sede fuissent. 

TvRiA maria*^ in proverbium deductum est; quod Tyro 
oriundi Poeni adeo potentes maris fuerunt, ut omnibus 
mortalibus navigatio esset periculosa. Afranius in Epis- 
tula : Hunc serrium autem maria Tyria conciet. 

Tribunitia" rogatione lex curiata fertur, quo Hannibal anno 
in corispectu Romae cum esset, nee ex prsesidws discedere 
Ikeret, Q. Fabius Maximus Yexxncosus, id est, TR. PL. 
et Marcellus Cos. facere instituerimt, ut wotovit ^Elius in 
XII si^ni/icationum verborum. 



NOT/E 

* Tutimi] Opinor pro tulo. Var- gistiatibus mandando, qui superio- 

roiiis Europae solus Festus lueminit. ribiis, centiiriatis scilicet, comitiis 

Idem. creati fuerant. Neqne eniin consuli, 

^ Tyria maria] De Poenis, quod ma- si ciiiiatam legem non liaberet, attin- 



lis potentes essent, notum est. Inde 
Tyria maria proverbio de re valde 
periculosa dictum. Vide Erasm. 
Versus Afranii non vacat mendo, 
Lipsius Epistolicar. QiiEesf. Ep. 20. 
Icgebat, Hunc ferreum Tyria maria 
conciet: id est, hunc hominem aspe- 
rnm et tangi periculosum ut Maria 
Tyria. Sed liaec manifesto contra 
nientemFesti. Lego, Hie servus mnria 
Tyria conciet : id est, hie servus sibi ex- 
citat maria Tyria, rem valde pericu- 
losam aggreditur, suo sibi juniento 
n)alnm qna;rit. Forsan et sic melius, 
Hie Syrius maria Tyria conciet: ut 
proverbium sit de eo qui congreditur 
cum potentiori: nam Syri olim ini- 
belles audiebant. Idem' 

s Tribunitia'] Locus dignus inter- 
prete, sed mihi adbuc obscurus. Ant. 
Aug. 

Tribunitia] Lex Curiata erat po- 
tissimum de imperio militari lis ma- 



gere rem militarem licebat, ut ait 
Cicer. ii. Rull. Eam legem ferebant 
consules. Cicer. ibid. ' consulibns 
curiatam legem ferentibus,' &c. At 
bello secundo Punico, cum Hannibal 
portaeCapena? appropinquasset, ideo- 
que non liceret magistratibus ex prae- 
sidiis discedere, Consules, quia ipsi 
metu Hannibalis imminentis, urbem 
venire et populum rogare non pote- 
rant, id egerunt per Tribunos plebis, 
atque ita Tribunitia rogatione curiata 
lex lata. Nunc omnia plana. Verum 
Q. Fabium Maximum Verrucosuni, 
Cunctatorem dictum, et M. Marcel- 
lum consules fuisse invenio an. U. C. 
539. At Hannibal ad urbem accessit 
an. 541. Coss. Q. Fulvio Flacco, 
Appio Claudio Pulcro. Vel, ut qui- 
dam, anno 542, Coss. Cn. Fulvio Cen- 
tumalo, P. Sulpicio Galba. Igitur 
vel in tempora peccavit Festus, vel 
alios annates secutus est. Dae, 



SEX. POMPEII FESTI 



DE 



VERBORUM SIGNIFICATIONE 
LIBER XIX. ET XX. 



V ACERRAM dicunt stipitem, ad qiiera equos so- [Paul. 
leant religare : alii dicunt maledictum hoc nomine signi- 
ficari magnae acerbitatis, ut sit vecors, et vesanus. 

Vaceiram ^ Verrius * et alii complures vocari di- [Fest. 
cunt stipitem, ad quem equos solebant religare. Ateius 
vero Philologus maledictum hoc nomine significari mag- 
nae acerbitatis, ut sit vecors, et vesanus, teste Livio,*" qui 
dicat : vecorde, et malefica vecordia. 



1 Vet. lib. et JEllus. 



NOT/E 



* VacerTmn] A distortione saepc vo- bacillus distorliis et informis, et inde 

cantur ligna Vacerra, Varus. Nam propter distortioneni I'accrru, stipes ! 

iitrnmqiie a distortione cruiuin ho- sed per nietapborain vacerra homo 

minis. iSotuniqnid s'lnt Vacict: no- stnpidiis et insaniis dicittir eadem 

turn item, quid Vuri. Livii verba ratione qua et idem stipes vocatur. 

cgent castigatione : Vecors, et male- Inde Augustus pro cerito vacerrosma 

fice Vacerra. Est ex Odyssea vetcri, assidue posuit, Sueton. cap. 87. Et 

ex illo, MiVrop &TopT7jp6, <ppiva^ r\\ii. in Gloss.' vacerra, 7rapaTrArj|.' Nam 

Nam vf'cors, (pptfas ijKef, nialefice, -irapdirXri^ proprie vecors, vesanus, 

i.rapr-np4, Jos, Scut. nientc captus, attonitus. Dae. 

Vaccrram] Varus proprie dicitur '' Livio] Livio Andronico. Hujus 



99G 



SEXTI POMPEII FESTI 



Vadem,<= sponsorem significat datura in re capital!. [Paul. 

Vagoiem pro vagitii Ennius posuit. 

Vagorem ** pro vagitu Ennius libro sextodecimo : [Fest. 

Qui clamor* oppugnantis vagore volanti. Lucretius 

libro secundo : Etsuperantur, item miscetur funere vagor. 
Vagulatio ' " in lege'^ duodecim tabularum significat quaes- 

tionein cum convicio : Cui testimonium defuerit^ is ter- 

tiis"^ diebus ob portum obvagulatum ^ ito. 
Valgos ^ Opilius Aurelius aliique complures aiunt dici, 



2 U. cuiclatnas. — 3 Id. Valgulatio. — 4 lil. in libro. — 5 Id. defuserit.~6 Id. 
certis. — 7 Id. obialgulatum. 



aOTJE 



verba optinie rorrexit Scali»er. Idem. 

« Vadem] Vas, sponsor erat sisten- 
di aliquem jiidicio sive piibliro, sive 
privato. Et proprie erat in re capi- 
tal!, ut in re nuniniaria pras. Anson. 
' Qiiis snbit in pcenam capitali jiidi- 
cio? vas. Quid si lis fiierit numnia- 
ria, quis dabitiir? pra>s.' Idem, 

^ Vitgorem] Nonius : ' Vagor dic- 
tum pro vagitus. Lucretius lib. it. 
Et superanlur item : misretur funere 
vagor.' Locus Ennii lib. xvi. annal. 
Qui cliimos oppugnantis vagore volanti. 
Ubi Ligiirnm vagor describitur, qui 
itrailium oppugnantes, et ab eo nee 
opinautes impetiti, sublato claiiiore 
in castra corapulsi sunt. Idem. 

* Vagidatio'] Ex verbo Portum ver- 
ba 12. tab. emendatasunt : interpre- 
tatio Festi mihi non placet. Crede- 
reni significare ad quarendum testi- 
monium licere tertio die ante domum 
paulisper vagari : sed non facile an- 
tiquorum interprctationes sunt reji- 
ciendffi. Ant. Aug. 

Vugulatio} ' Pipio,' ' Pipilo:' ' Va- 
gio,' ' Vagilo,' Jos. Seal. 

Vagulatio'l Ut a ' pipio,' ' pipilo,' 
sic a ' vagio,' ' vagilo,' sen ' vagulo,' 
vel ' vagulor,' ' obvagulor.' Obvagw 



lari auteni in 12. est vagitu et cla- 
niore, cum testes desint, sua repo- 
scere. Cut testimonium defueril, hoc 
est, qui certo testimcnio confirmare 
non poterit aliquem sua involasse, is 
postejuam uno et altero die sua sibi 
restitni frustra petierit, tertio die ob 
portum, id est, ad domum adversarii 
sui veniat, ibique obvagnletur, i. e. 
cinii claniore et convicio sua repetat. 
Plautiis dicit ' pipulo ditferre ante 
ffides:' Aulul. act. in. sc. 2. ' Ita 
me bene auiet Laverna, te jam, nisi 
reddi Mihi vasa jubes, pipilo hie dif- 
feram le ante aedes.' Dae. 

f Vulgosl Plaut. in Mil. utrumque 
horum exempliim ponit: initium se- 
cundi est. Ea mihi, &)C. Ideo titu- 
liis ille in Sitelitergo falsus est. Ant. 
Aug. 

Valgos'\ VlvqixoviKhv ap.a.pT7]fj.a Festi, 
qui citat ex Scythe liturgo, quod de- 
bebat ex Milite. Scythe liturgo le- 
gendum esse in Conjectaneis olim 
docuimus. Jos. Seal. 

Valgos'\ QuEB Uic de loco suo tra- 
jecta, sic ex virorum doctorum emen- 
datione conjungenda: Valgos Opilius 
Aurelius aliique complures aiunt dici qui 
dirersas suras hubeant ac tulos vitiosos. 



DE VERBORUM SIGN IFICATIONE LIB. XIX. XX. 997 

qui diversas suras habeant. Plautus in milite glorioso, 
qui talos vifiosos babeat : Majorem partem - vidcas val- 
gis talis : ^ et (in Siteliter^o) : '' Sit^ ea mihi insignitos 
pueros pariat postea, Aut varum, aut valgum, aut com- 
pernem, aut paetum, aut brocchum '° (filium.) e contrario 
vari dicuntur incurva crura habentes. 

Valgos Aurelius intelligi voluit, qui diversas suras [Paul, 
habent: sicut e contrario vari dicuntur incurva crura 
habentes. 

Vallescit,' perierit, a vallo militari, quod fit circa [Fest. 
castra, quod qui eo ejiciuntur, pro perditis habentur. 

Valvoli, folliculi labaj. [Paul. 



8 Id. saviis. Vide Notas. — 9 Id. Sin. — 10 Id. boccum. 



NOTvE 

Plant, in milite glor. l^c. Valgus, apnd nosGermani in stipaiidis legiim 

Grapce BXaiahs, cui crura ita extror- et principiim corporibiis. Ideoque 

sum incurvantur, ut Lunae cornua Aenovpyol dicti. Versus Plauti . . , 

referant, quo fit, ut genua plus justo sin ea mihi, ^-c. miruni non monuisse 

conjunctiora habeant, unde et iidem interpretes eosdeni esse qui leguntur 

compernes dicuntur. Oi)ponitur varus, in Mil. Glor. act. ill. sc. 1. * Turn ne 

pai^hs, cui crura introrsum flexa. De uxor mihi insignitos pueros pariat 



liis Pollux : pai^ovs, ols Kafi.Trv\a (Is rh 
4vShv TO (TKfKrT BXaicrovs, ols aTrb rSiv 
"yoviruv els rh taca awiarpanrai. Id 
est, ' varos vocant quibus inflexa in- 
trorsum crura. Valgos, quibus a ge- 
nibus extrorsum intorta aunt.' Due. 



postea. Aut varum, aut valgum, aut 
compernem, Aut pactum, aut bron- 
cum filium.' Hem. 

' Vallescit~\ Optime Doctiss. Sal- 
masius legendum docuit vallcfit, et 
errare Festum qui a vallo castrorum 



<? Majorem partem] Hie locus ex Mil. deducit. A vunnus factum vallus, ut a 



Glor. act. ii. sc. I. ' Itaque hie me- 
retrices lai)iis dum ductant cum Ma- 
jorem partem videas valgis saviis.' 
Vali^is saviis, id est, labris extrorsiun 
inflexis, ut fit cum aliquem deride- 
Tuus. Nam savia pro labris dixit 
Plant, quomodo et Virgil. ' Oscida:' 
' dulces circiim oscula nati.' Idem. 

'' fn SitelH(frf(o] Lcgeiirluin in 
Scijlhe Lilurgo. Scylha Lilurj^ua Plau- 
ti Conuedia; nomen est. Id est, Scy- 
tlui slipnlor. Scytiiii! enitn apud Gra'- 
cos eundein ordinem tcnucrc, qucin 



' cinnus,' ' cillus:' ' viuuiis,' ' villus,' 
&c. A radius factum ra//(/re, hinc' eval- 
lefacere,' ejicerc. Varro Promotheo 
lib. II. ' Retrimcuta cibi qua? exie- 
rant per posticum, evallefeccrunt.' 
Et ' evallare ' Titinius in Prilla : ' Qua 
ego liodie extorrein banc doiiio fa- 
ciam pilafricem pallia evallavit, o pu- 
terc.' Quern locum, quia conuplis- 
siiuus ost, sic legerc non duhilo : 
Quando ego hndie extorrem hanc domn 
fiicium pilalriccm pallii, evttllaro pulcre. 
Idem. 



998 



SEXTl POMPEII FESTI 



Valvoli'' folliculi fabae appellati sunt, quasi vallivoli, [Fest. 
quia vallo facti excutiantur. 

Vapula' Papiiia, in proverbio antiquis fuit : de quo Sin- 
nius Capito sic refert, turn dici solitum esse, cum vellent 
minantibus significare se eos neglegeie, et non curare, 
fretos jure libertatis. Plautus in Feneratrice : "" Heus 
tu, in barbaria quod dixisse dicitur liberta suas patronas, 
ideo dico, liberta salve, vapula Papiria. In barbaria est, 
in Italia. ^Elius hoc loco vapula positum esse ait pro 
dole. Varro pro peri, teste Terentio in Phormione : Non 

tu" 

et Plauto in Curculione : ° Reddin, an non, raulierem 
prius, quam te huic meae machaerae objicio, mastigia? 
vapula ergo te" vehementer jubeo ne me territes. 



11 Vir doct. in inarg. ed. Seal, conjicit vapulare ergo. 



NOT^ 



'' Valvoli] Lege, appellati sunt quasi 
vallicoli, quia vallo fracti excutiantur. 
Valvoli legiiininum, prapcipue faba- 
riim, folliculi sic dicti, quod vallo, id 
est, fiiste fracti volitent. Maigini 
ascriptnm fnlt fustibus ad interpreta- 
tioneni scilicet vocis vallo quae fustem 
notat a varo detorta. Sed optinie 
Salnias. Quia vallefacti excutiantur, id 
est, evannali, vel evallati. Idem. 

' Vapula] Plaiiti versus hac auim- 
adversione opus iiabeiit : Heus tu : 
in Barbaria quod dixisse dicitur Liberta 
sucE patronce, id ego dico iibi. Liberta 
salve. Vapula Papiria. Versus ex 
Pliormione sunt 111 : non manes? Va- 
pula. Id tibi quidemjamfiet, nisi resis- 
tis, verbero. Latin! hoc verbo utuntur, 
pro quo Gra;ci, oijuo^e, K\aieiv fxaKpav 
a-e KsXevo}, et sinnlia. Jos. Seal. 

Vapula Papiria~\ Ancilla olim ab lie- 
ra sua Papiria mauumissa, coutinuo 
earn crepit contemnere, jureque li- 
bertatis freta se libertain salutavit, 
heraniqtie jussit abire Morboniani, 
Vapula, Papiria. Sic Horat. dixit : 



' Jnbeo plorare ' ' Jubeas misernm es- 
se.' Et GreEci dicunt oi/ucofe, KXaieiv 
fxaKpau (re KeXevo). Callimacli. Epig, Ot- 
ixd^eiv i'lTras troWa, &C, Vapulo au- 
tem est ab aTrah6w, contundo, flagris 
caedo, potius quam ab awoWvo!, per- 
eo, ut quibusdani visum est. Etsi 
recte quidem Varro vapula interpre- 
tatur peri. Nam et Plautus dixit 
Curcul. sc. ult. ' Ego te vehementer 
perire cupio, ne me nescias.' Sed 
'vapula,' ' peri,' ' dole,' ' plora,' * mi- 
ser sis,' unum et idem. Dae. 

'" Plautus in feiieralrice] Plauti ver- 
sus ex judicio Scaligeri sic legendi : 
Heus tu : in Barbaria quod dixisse di- 
citur Liberia sues patronce, id ego dico 
tibi, Liberta, salve. Vapula, Papiria. 
Idem. 

" Non tu . . .] Terent. versus sunt 
hi : Vapula: id tibi quidem jam fiet, 
nisi resistis, verbero. Phorm. act. v. 
sc. 6. in Schedis scriptum: No7ilu..,. 
resipis verbero. Idem. 

o Plauto in Curcul.] Act. iv. sc. 
reddin', an non, virginem, Priusquam te 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XIX. XX. 999 

Vastum P pro magnum : ponitur tamen et pro inani. At- 
tius: Jam banc urbem ferro vastam faciei Peleus. Pa- 
cuvius:'' Qaales, scabres, quod '^ inculta vastitudine ? 
unde vastitas, et vastitudo. 

Vastum pro magnum : ponitur tamen et pro inani. [Paul. 
Attius : Hanc urbem ferro vastam faciet : unde vastitas, 
et vastitudo. 

Vaticanus collis ' appellatus est, quod eo potitus sit popu- 
lus Romanus vatum responso expulsis Etruscis. 

Ve victis,' in proverbium venisse existimatur, cum [Fest. 
Roma capta a Senonibus Gallis aurum ex conventione 
et pacto appenderetur, ut recederent, quod iniquis pon- 
deribus exigi a barbaris querente Ap. Claudio, Brennus 



12 Id. ibid, quamque. 



NOT;E 



huic me<B macharce objicio, tnastigia? 
Vapulare ego te vehementer jubeo, ne me 
territes. Idem. 

P Vastu7n'] Pacuvius in Teiicro apiid 
Nonium : ' Quae desidei ia aliimmim ! 
pcenitiidines Qiiaies, Scapresqiie in- 
culta vastitudine !' Ant. Aug. 

Vastum] Versus Pacuvii in Teucio 
ita lej^i debeni : Qua: desiderio alum- 
v.um, poenitudine Squales, scabresque, in- 
culta vastitudine. Ait iliam dcsiderio 
aluumuui, p«initudine, et vastitudine 
squalere, ac scabrere. Jos. Seal. 

Vastumi Virg. iii. j'Eiieid. ' Terra 
prociil vastis coiitur Mavortia cam- 
pis.' Vastis, id est, niagnis. Et lib. 
IX. * Haec ego vasta dabo.' Vasta, id 
est, inania, sola. Et Servius i. JE- 
neid. ' Vasto pro desolato Veteres 
ponebatit, et etiam pro niagno.' Sic 
.Sallust. Livius, &.c. Dae. 

'I I-'acuvius] Hujus versus ita legi 
jubet Scalig. Quai desiderio ulumnum, 
ficniiitudinc Squnlt'S, scabresque, inculta 
vaslilwline. Ait illani desiderio aluni- 
lium pa:nitudiuc ct vastitudine srjua- 



lere ac scabrere, hoc est, squalidam 
et scabram esse. Apud Nonium, qui 
ter hiinc locum adducit, legebatur : 
QucB desiderio alumnum, poenitudine, 
Squale, scabreque, inculta vastitudine. 
Quae vera lectio esse potest. Sic 
squales et scabres nomina conjunxit 
Varro Manio : ' Ager derelinquere- 
tur ac periret squale scabreque, illii- 
vie et vastitudine.' Idem. 

■■ Vaticanus coins'] Vel a Vaticano 
Deo, qui et Vatiganus,i\noA vagitibus 
infantiuui pra-sideret. Idem. 

" Ve victis] Utitur lioc proverbio 
Plant, in Pseud, et Liv. lib. v. pro 
Ap. Claudio P. Sulpicium tunc Tr. 
Mil. quod verisimilius est, cum Bren- 
no de foedere egisse scribit. Ant. 
Aug. 

Ve victisl Livius lib. v. sect. 48. 
' Rei facidissiniaj per se, adjecta in- 
diguitas est. Pondera ab (iallis al- 
lata iniqua, et tribuuo recusante, ad- 
ditus ab iiisolente Gallo pnncleri Gla- 
dius: auditaque intoleranda Uonianis 
vox, vae victis esse.' Dae. 



1000 



SEXTl POMPEII FBSTI 



rex Gallorum ad pondcra adjecit gladium, et dixit, Ve 
victis ; quem postea persecutus Furiiis Camillus cum in- 
sidiis circiimventuni consideret, et quereretur contra foe- 
das fieri, eadem voce remunerasse dicitur. 

Ve vobis dicebatur ab antiquis, et ve nobis.'' [Paul. 

Vecors * est turbati ac niali cordis. 

Vecticularia " vita dicitur eorum, qui vectibus pa- [Fest. 
rietes alienos perfodiunt furandi gratia. Cato : vecti- 
culariam vitam vivere, rcpente largiter habere, repente 
nihil. 

Vectigal, aes'' dicitur, quod ob tributum, et stipendium, et 
cquestre, et ordinariura populo debetur. 

Vegrande^ significari alii aiunt male grande ; ut vecors. 



13 Vet. lib. VI nobis vel vi vobis. 



NOT^ 



' Vecorsi Sine corde, particula ve 
niiniiit: Vide infra ' vegrande.' Sod 
hapc sunt ex Epitome Pauli et Festi 
verba omissa quia sic in Schedis. Ve- 
cors est turbati et mali cordis. Pacu- 
vius in . . . lUona qui veloci sKperstilio- 
ne cum vecordi covjuge et Novius in . . . 
coacttts tristimoniam ex animo deturbat 
et vecordiam. Idem. 

" Vecticuluritt] Vecticularinsest con- 
vicium Graecornm, roixopuxos- Jos, 
Seal. 

Vccticularitti Vecticularii qui vecle 
nunos furandi gratia perfodiunt. 
Perfossores parietum vocat Plant. 
GrsDce Toixaipi'ix'i^- lidemque vecticu- 



pendio sumifur, ideoque vectigal sti- 
pendiarium dicitur, et vectigales pro- 
vinciae agrive pro stipendiariis. Cicer. 
III. in Ver. sect. 6. 'Inter Siciliani 
ceterasque provincias, judices, in 
agroruni vectigalium ratione hoc in- 
terest, quod ceteris aut imposituni 
vectigal est certiim, quod stipendia- 
rium dicitur, ut Hispanis, plerisque 
Poenorum, quasi victoriae prjeiuium, 
ac poena belli,' &c. Idem. 

y Vegrande'\ Ex Plauti Cliteilaria, 
non Cistellaria, citari luinc versum in 
Conjectaneis docuinius. Jos. Seal. 

Vegratidel Male grande, alii, par- 
turn : ridiculnu) ! quasi male grande, 



lariamfacere dicuntur, et eorum vita aliud sit qnam parvum. In vegrande 



vecticularia, Dae. 

" Vectigal, as, ^c] Vectigal proprie 
quod pro invectione vel evectione 
mercium debetur : sed generaliter 
significat omneex quo Resp. reditiim 
liabet, veluti vectigal portus, decu- 
marum, vicesimae, scripturae, salina- 
riim, nietallorum, &c. Interdum eti- 
ani latins patet ac pro Iributo ac sti- 



autem particula ve nunc niinuit,ut in 
' vecors,' ' vesanus,' ' vegrandis gra- 
dus,'' vegrande frumentum ;' ' Vejo- 
vis ' Ovid. III. Fast. 'Nunc vocor 
ad nonien : vegrandia farra coloni 
Qua; male creverunt, vescaque parva 
vocant. Vis ea si verbi est, cur non 
ego Vejovis apdeni JEdem non niagni 
suspicer esse Jovis ?' Nunc auget, ut 



DE VERBORUM SIGN IFICATION E LIB. XIX. XX. 1001 

vesanus, mali cordis, maleqiie saniis : alii parvum, sivc 
niinutum, lit cum dicimiis, vegrande iViimentum : et Plau- 
tus in Cistellaria : ^ qui nisi iteres niraium is vegrandi 
gradu. 

Vegrande significat male grande : lit vecors, vcsa- [Paul. 
nus, mali cordis, male sanus : alii parvum, si%'e minutum 
intelligunt, ut vegrande frumentum. 

Vehere, portare, vol trahere. [Fest. 

Veia'''^^ apud Oscos dicebatur plaustrum, unde [Paul. 
veiarii '^ stipites in plaustro, et vectura, veitura. 

Vel, colligatio "^ quidem est disjunctiva, scilicet earura re- 
rura, quai natura disjunctas sunt, in quibus aut conjunc- 
tioue rectius utimur, ut, Aut dies, aut nox : sed earura, 
quae nou sunt contrariae, quae eligatur, nihil interest, ut 
Ennius : Vel tu Dictator, vel cquorum, equitumque Ma- 
gister Esto, vel Consul. 

Velati '* appcllabantur vestiti, et inermes, qui exercitum se- 
quebantur, quique in mortuorum militura loco substitue- 
bantur : ipsi sunt et ferentarii,^ qui fundis ac lapidibus 



14 Vir doct. in inarg. ed. Seal, conj, Veha. — 15 Vet. lib. veiari. — 16 Vir 
doct. conj. i'e/a/«)«.. — 17 Vet. lib. cunjunctio : el raox pro scilicet, sed non. 
Legenduiii nionet Dae. non scilicet. 

NOTiE 

' vegrandis stilus,' 'vegrandi siibere.' balnr plaustrum, unde i-elarii stipites in 

Vide infra in ' vesculi ' et ' vescus.' plaustro, et reclura, velalura. Vela a 

Dae. veho, iit ' tela ' a ' lexo.' A vela, re- 

^ I'laut. in Cistellariu] Inimo in Cli- latura. Apud Varronem ' velatnrani 

tellaria. Et : qui nisi sic biteris, ni- facere,' id est, faeere vectnram. Dae. 

niiutn is ve'^randi gradu : biteris, eas : ^ Velati^ ^Lrgo n.velare,velites iWv.li, 

a beto vel bito, nnde ' coiiibito,' ' per- Loc est, velati, cjuod vestiti tantnni et 

bito,' ' rebito,' ' inibito.' Janus Gu- sine armis exercitnni scqiierentur. 

lielnuis legebat : Quin is si ilura cs. Supra tanien in 'advclitatio ' legitiir: 

i)-c. Idem. ' Velites dicunfnr expediti niilites, 

» Veia'] Varro lib. iv. de Ling, quasi volites, id est, voiantes.' Sed 

Lat. ' \'eha brevis voliicnluni est :' ha;e nobis suspecta sunt, et videntur 

et alio loco : ' velabruni dicitur a ve- I'aulo potius tribuenda. Lociun adi. 

bendo : velaturain facere etiani nunc Idem. 

dicuntur, (jui id nicrccdc faciuut : '^ Ipsi sunt et ftrcntarii] Et ascrip- 

binc vcciura-.' Ant. Aug. tivi et aceensi. Vide ' ascriptivi ' ct 

Veiu\ Lege ; Vela apud Oscos dice- * fereutarii.' Idem, 



1002 SEXTI POMPEII FESTI 

pugiiabant, quas tela feruntur, non tenentur. Cato eos 

feientarios dixit, qui tela ac potiones militibus pugnan- 

tibus ministrabant.'' 
Velitatio^ dicta est ultro citroque probrorum objectio, ab 

exemplo velitaris pugnae. Plautus : Nescio quid velitati 

estis inter vos. 
Venditiones olim dicebantur*^ Censorum locationes, [Fest. 

quod velut fructus publicorum locorum venibant. 
Venerari = verbum compositum ex venia, et orando. 
Ventabant'' dicebant antiqui : unde pisepositione [Paul. 

adjecta fit adventabant. 
Ventabant antiqui dicebant sine praepositione, pro [Fest. 

adventabant. 
Ver sacrum * vovendi mos fuit Italis : magnis enim [Paul. 

periculis adducti vovebant, quascumque proximo vere 

nata essent apud se animalia, immolaturos. Sed cum 

crudele videretur pueros ac puellas innocentes interfi- 

cere, perductos in adultam aetatem velabant, atque ita 

extra fines suos exigebant. 
Verberitare idem Cato frequentative ab eo, quod est ver- 

bero, dixit. 

NOTiE 

•^ Qui tela ac potiones inilitibus 7ni' alios traductum. Idem. 
nistrabant'\ Ferentarii, ministratores. •' Ventabant] Haec sunt Panli. Fes- 
Nam accensiiidem qui ferentarii,&c. ti verba sic in Scliedis : Ventabant 
Idem. dixisse antiqtios verisimile est cum et 

•= Velilatio'\ Plaut. in Menaechm. prcepositione adjecta adventa- 

Nescio quid vos velitati estis inter vos bant. Deest dicatur, vel adhiic dica- 

duos. Ant. Aug. mus, vel quid simile. Idem. 

f Venditiones olim dicebantur'] Ven- ' Ver sacrum'] Vide supra in * Ma- 

dere pro /oc«re, sicut ' eniere' et 'red- mertini :' et Noniuni in 'Ver Sa- 

iinere ' pro ' couducere ' Veteres crura :' et Eiiseb. lib. iii. de praepa- 

dicebant. Cicero i. in Verr. ' Ubi ratione Evangel. Ful. Ursin. 

ilia coDsuetudo, in bonis (praedibus Ver sacrum] "Eros hphy Sirah. Sic 

praediisque) vendundis, omnium con- dicebatur quicquid intra Kalendas 

sulum, censorum, quaestorum, ut op- jNIartias et pridie Kalendas Maias na- 

tima conditione sit is, cuja res sit, cu- turn, Deo vovebatur. Necjue vero 

juni periculum ?' Ubi in bonis vendun- primiliuncniorem Itali tenuere. Nam 

dis, hoc est, in bonis locandis. Dae. tale quid in Uteris sacris a Veteribus 

s Venerari] Immo potius a Venere, factitatum fuisse legimus. Vide su- 
nt proprie venerari sit Veneri sacrifi- pra in ' Mameriini :' Liv. I. xxii. et 
care, Venerem adorare. Et inde ad xxxiv. et Dionys, lib. i. Dae, 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XIX. XX. 1003 

Veredis *^ ^ antiqui dixerunt, quod veherent rhedas, [Fest. 

id est, ducerent. 
Vergiliae '9 ' dictee, quia earum ortu ver finitur, et aestas in- 

cipit. 
Vergiliae dictae, quod earum ortu ver finem facit. [Paul. 
Verniina" dicuntur dolores corporis cum quodam minuto 

motu, quasi a vermibus scindatur : '^° hie dolor Graece 

(j-Tpo^^og dicitur. 
VerucX appellantur ex ancillis civium Romanorum vere 

nati, quod tempus anni maxime naturale foeturae est. 
Vernae," qui in villis vere nati, quod tempus, duce [Fest. 



18 Vir docf. in niarg, ed. Seal. conj. Veredas. — 19 Alii Virgilitr. — 20 ' In- 
telligo sane ea tormina, quorum vi crispetnr corpus, et undatini fluctuet. 
Fortassis igitur verba Festi sunt ita emendanda : . . .aim iiuodam mbuilo motu, 
qualis a vermibus cieatur. Comniitte poetam nostrum ad iii. 72L' IVakefiM. 
ad Lucret. v. 995. 



NOT/E 

^ Veredis'\Q\\dLS,\veheredis,(\\\oAve- cum factum est: ita fit : ita semper 

herent rliedas. Et hoc Etymon con- solet. Decumo mense demum fur- 

firmat quod olini cursus publicus erat gens verminalur, parturit.' Sane pul- 

veliicularis. Sneton. August. 49. Sal- sns, qui niedicis ff<pvyij.hs ixvpixTjKiwv 

niasio vero aliud placet, nempe a dicitur, nulla controversia, pidsus 

GrzBco ^e^p77s ant )36'p7js, )3ef>rjTos, quod verminans dici potest. Martialis : 



fugilivum, fugacem signiticat, fieri 
veredus. Sed nimis ambitiose. Verc^ 
dns primo dictusequus cum cnrriculo, 
deinde, cum scilicet equis singulis ari 
cnrsum publicum uti ca;perint, equi 
veredi dicti. Martial, lib. xii. Ep. 
14. ' Parcius ntaris moneo rapientc 
veredo.' Idem. 



' Si tibi morosa prurigine vermmat 
anris.' Jos. Seed. 

Verminn] Lucret. lib. v. ' Vermina 
saeva ' eadeni et tormina. Vermina 
autem et vermen averteiido,\\t Gra'cis 
ffTpocphs a ffTpe<pai, verto. Inde vernii- 
nare et vermivari pro tormina pati. 
Pomponius hernia Pappi : ' Decu- 



' Vergilia] Quod extrenio vere ori- nius niinsis est, cum factum est : ita 

antur. Alii virgilia, quod in modum fit : ita semper solet. Decumo nicnse 

virgulae porrigantur. Nam et eodein demum turgeiis verminalur, parturit.' 

modo a figura ^i-rpvs a Gra-'cis ap|)el- Due, 



lantur, quod rarematim pusita; sint. 
Idem. 

■" Verminn'] Vermina recte (np6- 
<povs vertit. Nam quiE postca tor- 
mina, pri us vermina vocabant : inde 
verminare, tormina pati. Pomponius 
hernia Pappi: ' Decnmus meusis est, 



" Verna'] Primis tomporibus, ut 
optime notat Festus, verua^ diceban- 
tur ipsi Roniiini quasi eodcm loco 
nati. Uuare in Sacris Tiburtibus, 
()U0i-uni carmen afi'ert Servius, Curio 
Junouem sic prerabatiir : ' Juno Cii- 
ritis, tuo curru clypeoque tuere meos 



1004 



SEXTI POMPEII FESTI 



natura, foeturae est : et tunc rem divinam institiicrit Marti 
Numa Pompilius, pacis concordiceve obtinendas gratia 
inter Sabinos Romanosque, ut vernse vincerent. Roma- 
nos enim vernas appellabant, id est, ibidem natos : quos 
vincere perniciosumarbitrium Sabinis, qui conjuncti erant 
cum populo Romano. 

Vernisera,° mensalia ' auguria. [Paul. 

Versuram facere/ mutuam pecuniam sumere, ex eo dic- 
tum est, quod initio, qui mutuabantur ab aliis, non ut 
domum ferrent, sed ut aliis solverent, velut verterent 
creditorem. 

Versutii dicuntur, quorum mentes crebro ad malitiam ver- 
tuntur. 

Verticulas " cum dixit Lucilius, articulos intelligi voluit. 



1 Qiiidam legunt messala. 



NOTiE 



cnrieD verniilas.' Nempe pro Roma- 
iiis cuiialibiis snis pieces concipiebat. 
Se<l postea cie servis donii natis ver- 
na dici coeptiim est. Qiik seqiinntiir 
milii siispecta sunt, iieque enim iin- 
quam legas Niimam Marti rem sa- 
cram instituisse nt Romani Sabinos 
vincerent. Hoc sentient qui liisto- 
riam Romanam norunt. Ultima eti- 
am ilia : Quos vincere pendciosnm ar- 



aliennm contrahere. Et Donat. in 
Pliormionem. ' Versnram,' inqnit, 
'facere dicitur qui aesalienuni ex sere 
alieno solvit. Dicitur etiam versn- 
ram facere, cum minora foenore ae- 
ceptam quis pecuniam majore occii- 
pat.' Idem. 

1 Versuii] Cicero iii. de Nat. De- 
or. ' Versutos eos appello, quorum 
celeriter mens versatur. Callidos au- 



hitrium Sabinis, fyc. non esse Fesfi tern, quorum, tanquam manus opere, 
fortnnas meas omnes paratus sum sic animus usu concaluit.' Idem. 



ponere et pacisci. IMera balbuties. 
Lege modo. Jdem. 

° Vernisera'] Mensalia augurianinl- 
ti generis habes apud Plinium lib. 
xxviir. cap. 2. Jos. Seal. 



f Verticulas'] Scliedae aliter; Ver- 
ticulas cum ait Lucilius, ita appcllavit 
I'ertebras. Lucilii versum intelligit e 
IV. Annal. ' Hveret verticulis affixum 
in posteriore Parte, atque articniis 



Ve7-nisera,mensaliaauguria'\Ma\c(\\n ut nobis talu' genns(jue.' Turneb. 

Messala: auguria. Mensalia auguria lib. xxvnr. cap. 9. scribit Lucilinni 

iTiulti generis liabes apnd Plinium j;(?r</CM/as vocare spondylos spina'. Et- 

lib. xxviii. cap. 2. Dae. si et articuli etiam recte verliculce di- 

P Versuram facere] Cum quis, ut ci possint. VerticulcB^vertendo,(\\\o(\ 

alii solvat, ab alio mutnatur. Cicero in iis se vertant membra. Idem, 
etiam dixit versuram facere, pro ?es 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONS LIB. XIX, XX. 1005 

Veruncent/ vertant. Pacuvius : Dii monuerint meliora : * 
atqiie amentiam averuncassent tnam, id est, avertissent. 

Vemta pila"" dicuntur, quod veluti verua habent pra3fixa. 

Vescor, pascor. 

Vesculi/' male curati, et graciles homines : ve enim sylla- 
bam rei parvai pra3ponebant, unde Vejovem, parvum Jo- 
vem ; et vegrandem fabam, minutam dicebant. 

Vescus/ fastidiosus; ve enim pro pusillo utebantur. Lu- 
cretius vescum dixit edacem, cum ait : Nee marc quas 
impendent vesco sale saxa peresa. 

Vespaj/ et vespiliones * dicuntur, qui funcrandis corpori- 



2 Vir doct. in maig. ed. Seal, coiij. vespilones. 

NOT^ 

" Veruncent] Pacuvius in Ciuyse ba Festi sic Sclieda? : Veruta pila di- 

ex Nonio : Di monerint meliora: atque cuntitr, quod veluti verua habent prwjixa. 

amentiam averruncassint tuam. Vide Ennius lib, x cursus quingentos 

Van. lib. VI. Ant, Aug. saye veruii, ' Veru Sabelluin ' vocat 

Veruncent] Lege Verruncenl, iit in Virg. vii. iEmid. ' Et tenui pugnant 

Mss. Verrunco quidam ab ipvKco, pro- mncrone veruque Sabello.' Idem, 
hibeo. Vano cum Festo a. verlendo, *" Vesculi] Glossarium : ' Vesces, 

Apud Accium ; ' Te, sancte, venerans vescus, o\i-y6aiTos, oAiyoSeris.' Jos. 



precibus, invicte invoco Forteiita ut 
populo patriiB verruncent bene :' id 
est, vertant bene. A verrunco est 
averrunco, quod et aurunco, averto : 
averruncus, qui et auruncus, Deus,d7ro. 
Tpdnatos, qui mala avertit. Dae. 

' Dii monuerint tneliora^ Pacuvii ver- 
sus sic ex Varrone lib. vi. de L. L. 
et Nonio : Dii monerint meliora utque 
amentiam averruncassint tuam. Mone- 
rint pro monuerint. Nonius etiam pri- 
orem partem sic adducit in ' nione- 
ris :' Dimonerint meliora, aitque esse 
ex Cbryse Pacuvii. Idem in aver- 
runcare eundem Lucilio tribiiite libio 
Aunal. 20. Dii monerint meliora utque 
amentiam averruncassint tuam, Quare 
e Pacuvio suniserit Lucilius. Nam 
Pacuvio eum astribit etiam Vano. 
Idem. 

" Veruta ]iila] H*c sunt I'aiili. Ver- 



Seal, 

Vesculi] Ditninutivum a vescus. 
Qracilis, exsuccus,niacilentus. Vide 
in 'vegrande:' et A. Gell. lib. v. 
cap. 12. Dae. 

^ Vescus^ Gloss. ' Vescus, o\Ly6cri- 
ros, oKLyodsris.' Gellius lib. xvi. cap. 
5. ' Ve particula, sicuti qua-dam alia, 
turn intentioncm signilicat, tum mi- 
nutionenijcVc. vescum autciii quod ex 
ve particula, et esca copulatiun est, 
utrius(|ue divcrsee significationis vim 
capit. Alitereuini Lucretius vescum 
salem dixit, ex cdendi iuleutione : 
aliter Lucilius appellat cum edeudi 
fastidio.' Festus et Gtllius Ininc Lu- 
cilii versum respiciunt, (piem ex /\n- 
nal. xxvi. laudat Non. ' Quam fasti- 
diosuMi ac vescum cum clastidio vi- 
vere.' Idem. 

y Vcspce] Subpectus locus, quo re- 



1006 



SEXTI POMPEII FESTI 



bus officium gerunt, non a minutis illis volucribus, sed 
quia vespertine tempore eos efferunt, qui funebri pompa 
duci propter inopiam nequeunt : hi^ etiam vespilones ' 
vocantur. (Martialis : Qui fuerat medicus, nunc est Ves- 
pilo Diaulus.) 

Vespcrna'' apud Plautum coena intelligitur. 

Vesperugo,*' vesper Stella. Plautus : Nee vesperugo, nee 
vergiliae occiduiit. 

Vespices*^ fruteta densa dicta a sirailitudine vestis. 

Vesticeps puer/ qui jam vestitus est pubertate : e contra 
investis, qui necdum pubertate vestitus est. 



3 Vet. lib. vespulw. Vide Notas infra. 



NOTiE 

fertiir Martialis, qiiem non alio loco 
non)inaverat, et Feslo fuit, ut arbi- 
tror, posterior. Ant. Aug. 

Vespcp'] Finalia ilia, Hi etiam Ves- 
pilones, Ifc. omnia ab inepto mutila- 
tore hue assuta sunt. Jos. Seal. 

Vesp(B, et vespiliones] Glossee Isido- 
ri : ' vespiliones, fossariiqui mortuos 
sepeliunt, bajiili.' Vespa, vespilio, a 
vespere. Mnaseas scripsit in Cecrope 
libro, 'ApoUinem, posteaquam a Jove 



antlquioreni ptitarunt. Quod contra 
est. Martialis enim Festum niultis 
annis autecessit. Idem. 

' Fesperna] Vide 'Scensas.' Ant. 
Aug. 

Vesperna'] Vide Donatum in Euuu- 
cbum. Jos. Seal. 

Vesperna] Desideratur Plauti locus 
unde hoc Festus. Vide ' Co^na' et 
' scensas.' Dae. 

b Vesperugo] Plant, in Ampb. ' Nee 



vinctus atque interfectus est, a Ves- jiigula, nee vesperugo, neque Vergi- 
pillonibusadsepulturanielatiun esse.' liae occidunt.' Ant. Aug. 
Dae. Vesperugol Locus Plauti Amphit. 

act. I. sc. 1. ' Nee jugula, neque ves- 
perngo, neque Vergilite occidunt.' 
Vespenigo, aiiis vesper, et vesperus, 
efffrepos. Dae. 

« Vespices] Mibi ignota vox : conji- 
ciebani Veprices fruteta densa a simili- 
tudine vepi-is. Tanien nihil teniere mu- 
tanduni. Idem. 

•■ Vesticeps puer] Vestis dlcHar pubes 
et barba. Pro pube usns Lncret. lib. 
V. ' Et iinpubem niolli pubescere 
veste.' Pro tarfca Virgil, viii. ' Au- 
reaca'saries ollis atque aurea vestis.' 
Inde vesticeps puber, investis impu- 
ber. Nonius: ' investes dicuntur im- 



* Hi'] Haec finalia unde sunt in 
fronle promtum gerunt. A barbaro 
mutilatore scilicet, vel ab alio quovis 
Luc assuta, ut volunt viri docti. Sed 
frustra. Nam delenda tantum hi eti- 
am vespilo7ies vocatitur. Nam cetera 
sunt Festi, qui Martialeni laudare 
potuit, ut et infra Caninni laudat qui 
Martiali contemporaneus fuit. Ilia, 
hi etiam vespilones voeantur, ab studio- 
so aliquo ad vocem Medicus, quae in 
versu Martialis, ascripta fuerant, nt 
innueret medicos vespilones etiam 
dictos. Nihil certius : viris eruditis 
illud imposuit quod Festum Martiale 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XIX. XX 1007 

Vestis * generaliter dicitur, ut strai^ula, forensis, mnliebris : 
vestiinentuni pars aliqua, ut palliiini, tunica, peniila. 

Veteratorcs ^ caiiidi dicti a multa rcrum gerendarum vetus- 
tate. Canniiis:'^^ mulieri non astutae facile vetcrator 
persuasit. 

Veterinam '" bestiam jumentura Cato appellavit a vehendo. 
Opilius veterinam dici putat, quasi venterinam, vel ute- 
rinara, quod ad ventresn onus religatum gerat. 

Veternosus ' dicitur qui gravi premitur somno. Cato Ve- 
ternosum hydropicum intelligi voluit, cum ait: Veterno- 
sus quam plurimura bibit, tam maxime sitit. 

Vexillum *" deminutivum est a velo. 

Viatores' appellabantur, qui magistratibus parebant : eo 



4 Al. Zanniiis, Sannius, Granius, C. Annius, T. Annius, Canius. 



NOTtE 

piibeies, quibiis propter teneram '<r- tar: sic 
tatein nulla pars corporis pilat.' Vide 
pubes. Id em. 

* Vestis] Ait vesteni dici omne id 
quo quis vestitur, vestinientum par- 



nsanis sani et furiosis vi- 
dentur esse insani.' Glossa^ : ' Veter- 
nosus, (pOicriKhs, vSpuiTTiKSs.' Pro Phtlii- 
si Apiileius lib. ix. 'Totumque ceri- 
um vetcrno atqiie scabiosa macie 



tern aliquam vestis, ut tunicani, pal- exasperati.' At Virgilius pro lelliar- 
lium, 6zc. Sed discrimen illud uoii go. Jos, Seal. 



observatiir. Idem. 

* Veteratorcs'] Donat. ' Veterator 
est vetus in astutia, et qui in onini re 
callidus est.' Proprie de servis dici- 
tur qui longo usu et longa servitute 
astnti et vafiifacti sunt. Idem. 

8 Cannius] Melius Canius ; qui poiita 
fuitGaditanus eetate Douiiliani. /J^^m. 

h Veterinam] Glossa; : ' Veterina 
bcstia, vno^vyiov.' Jos. Seal. 

Veterinam] Gloss. ' Veterina, /cT^vrj. 
Veterinum, jumeutiini, kttivos,' Lu- 
cret. lib. v. ' Ne forte ex bomine et 
veterino sanguine e(juorum.' Veteri- 
num quasi vehiterinum, sed prius dic- 
tum velurium,(\\\a.s\ reliiterium. Dae. 

' l^eternosus] Vairo Kiimenirbbus : 
' Nam ut arquatis el velernosis (jiiic 
bitea non sunt, iequc ut lutca vidcn- 



Veternosus] A Veterno, id est, le- 
thargia, stupore, somno. Virgil, i. 
Georg. ' Nee torpere gravi passus 
sua regna veterno.' Veternus etiam 
morbus intercus. Hydrops. Gloss. 
' Veternosus, (pOiiriKhs, vdpoiniKds.' Dae. 

^ Vexillum] Idem l*riscianus etSer- 
vius : sed omnino velum est a vexillum, 
ut ala ab axilla, demta litera x. Ci- 
cero in Oratore ad Brutum : ' Quin- 
etiani verba sape contrabuntur, non 
nsus causa, sed auriuu). Qiioniodo 
euim vcster axilla ala factus est, nisi 
ftiga litera; vastioris ? quam literam 
etiam e maxiliis, et taxillis, et vexil- 
lis, et paxillo consuetudo elegans La- 
tini sernionis evcllit.' Idem. 

' Viiilores] (ilossiu: ' Viator, iSonrS- 
pos, afj.(po5dpxris, apx'i'''''/p<''"T)y.' Vide- 



1008 SEXTl POMPEII FESTI 

quod plerumque ex agris homines evocabantur a magis- 
tratibus, et freqiiens erat eorum ab agris ad urbem via. 

Viatores appellantur, qui magistratibus apparent, [Fest. 
eo quia initio omnium tribuum cum agri in propinquo 
erant urbis, atcjue assidue homines rusticabantur, cre- 
brior opera eoruni erat in via, quam urbe ; quod ex agris 
plerumque homines vocabantur a magistratibus, et fre- 
quens eorum erat ab agris ad urbem via. 

Vibices'^' plagae verberum in corpore huraano die- [Paul. 
tas, quod vi fiunt. 

Vibrissae" pili in naribus hominum, dicti, quod his evulsis 
caput vibratur. 

Vibrisse5° est vocem in cantando crispare. Titinius : Si 
erit tibi cantandum, facito, usque exvibrisses. 

ViciP appellari incipiunt ex agris, qui ibi villas [Fest. 



5 Seal, et Dae. legendum monent Vibrissare. In Mss. est vibrissere. 



NOT.E 

tur Viatorem pro vici magistro ac- Vibrisscp'] Glossariiim : ' vibrussae, 

cepisse, cum vocat a/U(/)o8apx')''' Eiin- rpixes pivSs.' A verbo vibrissare dic' 

deiu postea Viaculum vocat : ' Via- tae vibrissce, quod spiiitti, qui per 

cuius, oBSii/ iTnixi\7)rriS.' Jos. Seal. nares meat, i^ibrcntur, id est, cris- 

Viatores] Qui e villis in Curiam pentiir. Dae. 

magistratus arcessebant. Cicero in ° Vibrisse'\ Lege vibrissare : in ^Iss. 

Catone Maj. 'A villa in senatum est vibrissere. A ' vibro,' ' vibrisso,' 

arcessebanlur Curias et eeteri se- ut a ' peto,' ' petisso.' Vibro autera 

lies, ex quo qui eos arcessebant via- est conditio, projicio, et quia quae 

tores nouiinati sunt.' Columella pra;- projiciuntur motu tremulo crispan- 

fat. lib. I. ' Illis temporibus proce- tur, inde vibro est crispo. De Titinii 

res civitatis in agris morabantur, et versu vide in ' sucerotila,' iibi quae 

cum consiliiun publicuin desideraba- duobus locis distracta sunt non male, 

tur,a villis arcessebantur in senatum, ut puto, conjunximus: ubi etiam e.r 

ex quo qui eos evocabant, viatores vibrisscs ; lege uno voeabulo exvibris- 

nominati sunt.' Dae. ses, ut hie. Idem. 

'" Vibices'] ' Escitatum verbtribus p KiciJ Abundat negatio, Villasnon 

corpus,' Varr. lib, VI. de L. L. lude luibent. Ueiude legendum infra : J<e>K 

' pra?gnautes plagas," vocat Plautus. magistri pagi,qui creuti quoturuiis fue- 

Vibices a Greeco invites, id est, ariy- rint : scriptum erat primum archai- 

fioi. Hesych. Idem. cos paci pro pagi, ex quo factum 

" Vibrissa] Glossarium : ' Vibru- puucL Postea lege : Altera, cum id 

cze, rpix^s ^ifos.' Jus. Scat. genus adificia, qua; conlinaitia sunt, 



DE VERBORUM SlGNlFlCATiONE HB. XIX. XX. 1009 

non habent, ut Marsi, aut Peligni. Sed ejc vicis partim 
habent rempublicam, ct jus dicitur; partim nihil eorura, 
et tamen ibi nundinae aguntur negotii gereridi causa, et 
magistri vici, item magistri, pauci^ quota.nms fuerit. Al- 
tero cum id genus eedificii, quae continentia sunt, iis, op- 
pidisque, itineribus, regionibusque distributa inter so 
distant, nominibusque dissimilibus discriminis causa sunt 
dispartita. Tertio cum id genus sedificiorum definitur, 
quae in oppido prive in suo quisque loco proprie ita sedi- 
ficat, ut in eo sedificio pervium sit, quo itinere habita- 
tores ad suam quisque habitationem habeat accessum, 
qui non dicuntur vicarii,^ sicut ii, qui aut in oppido 
vias,^ aut hi, qui in agris sunt, vicarii^ appellantur. 
Vicinia,'' vicinorum conversatio. [Paul. 



6 Vet. Wh.pagi. Vide Notas inf. — 7 Vir doct. in niarg. ed. Seal. conj. 
vicani, — 8 Id. ibid, oppidi civis. — 9 Id. ibid, vicani. 



viis oppidi, itineribus, S^c. Tertio 
versa sunt a superioribus : nam su- 
perius aedificia continentia, hie se- 
parata inteiligit. Tn fine lege : sicut 
hi, qui nut in oppidi viis,Sfc. Jos. Seal. 
Vici appcllari incipiunt] Lego, Vici 
oppelhtri incipiunt ex agris qui ibi vil- 
las habent, ifc. Nam vici sunt plures 
villa; conjunctae. Tria genera vico- 
rum Festus statuit, ' villaticuni,' ' ur- 
ban'.im,' et ' doniesticum,' aitque 
agroruni vices alios habere remp. et 
jus dici, alios non item, et habere ta- 
men nundinas, ibique vici pagiqne 
magistros quotannis fieri. Deindc 
docet vicanos dici qui in oppidorum 
ct agroruin vicis degunt, non vero 
cos qui in domesticis, qui proprie vi- 
cini dicuntur. Hsec est Festi sen- 
tentia, sed quia ejus verba corrnpta 
et mntila sunt, integrum locum po- 
nam ut euni scheda; repraiisentant : 
Et tamen ibi nundincc aguntur negotii 
gerendi causa et magistri vici, item ma- 



NOTjE 

di- gistri pad quotannis fiunt 



Delph.etVar. Clas. 



Pomp. Fest. 



Altera 

cum id genus eedijiciorum definitur qua: 
continentia sunt his oppidis qua itine- 
ribus, regionibusque distributa inter se 
distant nominibusque dissimilibus dis- 
criminis causa sunt dispartita. Tei'tio 
cum id genus a'dificiorum definitur qua: 
in oppido privo, id est, in suo quisque 
loco proprie ita adificut, ut in eo adificio 
pervium sit quo itinere habitatores ad 
suam quisque habitationem habeat ac- 
cessum, qui non dicuntur vicani, sicut 
ii, qui aut in oppidi vicis, aut hi qui in 
agris stint, vicani appellantur. In his 
pad antiqua scribendi consuctudinc 
pro pagi, ut in colunina Duiilii ma- 

CISTKATOS,et LECIONES. Duc. 

'I Vicinia} Aliter Cornelius Pron- 
to : ' Vicinia vicorum conjiinctio; 
Vicinitas honiinum conversatio est.' 
Et apud Terent. ' Coniuiigravit hue 
vicinia:;.' Vicinia est locus ubi i)lurcs 
vicini habitant. Et vicinitas vicino- 
rum propinn)^tas+-,W«iU,|^ ' Virtus 




1010 



SEXTI POMPEII FESTI 



Victimam vEliiis Stilo ait esse vitulum ' ob ejus [Fest. 

vigorem : alii autem quae vincta adducatur ad altare : 

aut qu£e ad hostis victos '° immoletur. 

Vias' sunt" et publicae per 

. e omnibus licet, privatae quibus vetitum uti 
praetereorum 

quorum sunt privatae ....... 

vias muniunto. Dionisam la- 

pides sunt, qua volet jnmenta agito. 
Viduertas ^ calamitas dicta, quod viduet bonis. 
Viere," alligare, unde viraina, et vasa viminea. [Paul. 



10 Id. ibid, hostibus victis. Scribendtim monet Gifanius ob hostis. 
caput in ed. Seal, desideratur. 

NOTiE 



-11 Hoc 



tua me vel vicinitas,' &c, Idetn. 

>■ Victimam JElius Stilo ait esse vi- 
tulum] Inde Glossariiim : ' virtima- 
rius, ;uo(rxo0i^T?js, juofrxorrfjuos,' ' Qui 
vitulum immolat, capdit.' Sed ter- 
tium etymon veiiim est, victima quae 
ob hastes victos : (sic enini legendiim, 
ut in Scliedis.) Ovid. ' Victima, quae 
cecidit dextra victricc, vocattir.' 
Vide 'hostia,' el 'maxima liostia.' 



ire omnibus licet et privatce quibus ve- 
titum vti omnibus prater eorum quorum 

sunt private vias muniunto, dO' 

nicum lapides esunt, qua volet jumenia 
agito. Publicae viae sunt quas ' re- 
gias' Graeci dicunt, Romani ' Prae- 
torias' et ' consulares.' Privatae sunt 
agrariae quae dti[)liciter intelligi pos- 
sunt. Sunt enini quaedam agrariae 
quibus uti omnibus licet, et quapdam 



Pro vincta in Scliedis est victa. ' For- quae ad domiuorum utilitatem ducun- 



tasse pro vitta,' inquit Ursinus. Nam 
boves auratis coinibus, vittis ornati 
et sertis ad aram diicebantur. Prae- 
terea Serv. i, iEn. scribit : 'Solutas 
sunt hostiae, nam piacnlum est in sa- 
crificio aliquid esse religatum.' Ni- 
bil tamen mutandum. Idem. 

* VifE] Desideratur lioc caput in 
aliis editionibus : in eo vero Festus 
agebat, ut ex reliquiis ejus apparet, 
de viis publicis et privatis, et anti- 
quam legem referebat de viis niii- 
niendis, iisdemque lapi<le sternendis, 
ut quas stratze lapidibus essent, per eas 
jumentaagere liceret. Extat inscrip- 
tio in quodam denario Augusti : quod 

VU, MUNIT^ SUNT. Fulv. Uisiu. 



tur, qnibusque aliis interdictum est, 
nisi id a Dominis concedatur. De his 
loquitur Festus. Verba legis ab illo 
relatae fortasse ad 12. tabulas per- 
tinent, et fortasse ad idem caput 
ubi scriptum : ' Amsegetes viam mu- 
niunto, si via immunita escit, qua 
volet jumentum agito.' Ilia enim, 
donicum lapides esunt, idem significant 
quod ista, 'si via immunita escit.' 
Idem. 

I Viduertas] A ' viduare,' ' viduer- 
tas,' ut ab ' nberare,' ' ubertas.' Idetn. 

" Fiere] AmpliusinSchedis : Viere 
alligare significat ut hie versus demon- 
strat : Ibant Malaci viere venerium co- 
rollam. Unde vimina et vasa viminea, 



Suppleo ; Vice sunt et publica per quas quod vinciuntur ligata, Hunc versum 



DE VERBORLM SIGNIFICATIONF. LIB. XIX. XX. 1011 

Vietus," languidus, sine vi, et naturalibus privatus viribus. 
Viget^ dictum a vi agendo, sed non in agendis '^ hostili- 

bus rebus ; verum iis, quae concitato animo ad bonum 

tendunt. 
Viget dictum videtur a vi agendo, sed non in agen- [Fest. 

dis liostilibus rebus, verura his quag celerrimo concita- 

toque animo ad bonam tendunt frugem. 
Viginti quinque '^ poenae significat viginti quinque asses. 



12 Ead. ed. sed in agendis, et mox qui pro qttca. 



NOTiE 



affert etiam Varro lib. iv. 'Viere 
vincire a quo est in Asoto* (Sotadico, 
ut Seal.) ' Ennii: ibant nialaci viere 
veneriain coroliam.' Ubi Scaliger: 
ibant malacam viere venerium coroliam: 
aitque esse ex Sotadico Graeco qui 
citatiir ab Hepliaestione: Uoir]s rtpev 
ivdos fiaKaKby fj.ar€v(Tai, ' Herbae ' 
(ibant) ' teiienim florem et nialaciim 
quEerere.' A viere autem est vimen 
quod ante Cannabi usum viticibus et 
virgultis pro funihiis uterentur. Tzet- 
zes : irpdrepov UTrb Xvyov axoivovs iTToiow 
■npb fvpeffews ttjs Kavvd^ecos, ' Priniuni 
e viticibus funes faciebant ante iu- 
ventionem cannabi.' IndeGraecis Kv- 
yi^fiv, qiiod Latinis viere. Idem. 

'^ Virtus'] Tereut. in Enn. * Hie 
est vietus, vefus, veternosus senex.' 
Plaut. in Mercat. « Aclieronticus, 
senex, vietus, decrepitus.' Ant. Aug. 

Vietus] Pioprie Marcidus a vieo, 
ut dicei)ant pro vio, ita ut de virgul- 
tis dicatur quae maicida fiiint et Hac- 
cida postquam vientur ut funium 
usuni pra;stent. Quare optinie in 
Glossis : ' Vietum, fi€ixapa(Tfj.fi'ov,mav- 
cidum.' Inde lioinines moiles llaccidi- 
que tic<tdicti. Tereut. Eunuch. iv. sc. 
4. ' Hie est vetus, vielus, veternosus 
nenex.' Ubi Uonatus :' Vietus, mollis 
flaccidiisque, et llexibiiis corpore, 



unde et vimina et vimenta, et vites et 
vietores dicuntur, et viere religare di- 
citur. Quia vietis virgis magis religare 
possumus quidlibet. Lucretius Ara- 
neae dixit vietam vestem, hoc est, pu- 
tri mollitia praeditam.' Sed in origina- 
tione fallitur Donatus. Nam a vio 
est vimen, vimentum, vitis, et a vieo, 
vietus, vietores. Dae. 

y Viget] Gloss. ' Vigeo, edWw, 
aK/xd^ui.' Ut de iis dicatur qui vi ct 
robore praediti sunt. Quare Festus 
a vi et ago deducit, quod ' vi agunt,' 
et quoniaui ' vi agere' poterat de- 
pravari et in malam partem accipi, 
adjecit agere sen vi agere non dici de 
iis qui per vim omnia perpetrant et 
hostiliter agunt, sed de iis, qui ce- 
lerrimo et concitato animo ad egre- 
gia fertinfur. Idem. 

'■ Viginti quinque] Schedae : Viginti 
quinque jiance in 12. significat viginti 
quinque nsses. Hanc legem 12. tabu- 
larum refert Gelliiis lib. XX. cap. I. 
' Si injuriam alteri faxit, viginti 
quinque a-ris poenae sunto.' Ubi de- 
Icndum rh ccris ex auctoritatc Festi. 
Et viginti quinque esse viginti quin- 
que asses idem Gell. ibid. 'Sed enim 
ipsum vide, (|uod in injurias fnctas 
quin(|ue ct viginti assibus sanxerunt.' 
Idem. 



1012 



SEXTI POMl'EII FESTI 



Viminalis porta/ et collis appellabantur, quod ibi viminum 

sylva fuisse videtur, ubi est et ara Jovi Viminio conse- 

crata. 
Viminalis porta, et collis appellabantur, quod ibi [Paul. 

viminum fuisse sylva videtur. 
Vinalia'' diem festum habebant, quo die vinum novum 

Jovi libabant. 
Vinciara'^*^ dicebant continentem. 
Vindex*^ ab eo quod vindicat quominus is, qui [Fest. 

prensus est, ab aliquo teneatur. 
Vindiciae ' appellantur res eae, de quibus controversia est, 

13 Vet. lib. Viciam. Vide Notas. 



NOT;E 

* Viminalis porta'] Aliter paiilo 
Vario lib. iv. de L. L. ' Collis vimi- 
nalis a Jove Vimineo, quod ibi aras 
sunt ejus, aui quod ibi vimineta fue- 
runt.' Sed a vimineto potius. Juve- 
nal. Sat. III. ' Esquilias dictumque 



ciain retineas a vincire, nempe quaa 
sit vincto pectore, ut fere olim vii- 
gines. Nam flocci est quod ait Tur- 
nebus, alicubi vinciam dictam conti- 
nentem, quia quae vinctae sunt, te- 
nuioris et gracilioris sunt abdominis, 



petunt a vimiue collem.' Et inde quam incontinentes quibus propen- 
nomen Jovi Vimineo, quod ibi ejus det aqnaliculus. Idem. 



aree. Idetn. 

^ Vinalia'] Mirnm quam inter se 
discrepent scriptores de Utrisque 
Vinalibus, turn iis, quae 9. Ral. Mali, 
turn alteris, quae 14. Kal. Septembris 
celebrabantur. Quae non afferam, 
ne molestus sim. Sed hoc tantum 
dicam, Vinalia mense Aprili esse Ve- 
neris, eique liortos dedicatos : quae 
Veneralia Plutarchus vocat : Vina- 
lia mense Sextili esse Jovi. Tamen 
utrumque contra apud scriptores re- 
peries. Jos. Seal. 

Vinalia] Vide post ' Roscii :' et 
' Rustica vinalia.' Dae. 

<= Vinciatn] Lege ut in Mss. viciain, 
et infra coniinentiam pro continentem. 
Nam ricia est continentia. Nisi velit 
Festus inde viciam etiam virgiuem, 
vel mulierem continentem dictam. 
Sed sic etiam uon incommode viu' 



*i Vindex] Qui vindicat, asserit, 
unde et assertor dictus. Idetn. 

* Vi7idieicB] Lucilii versus inver- 
sus : Nemo hie vindieias, nitmen, neqiie 
sacra veretur. Auctor Glossarii ac- 
cedit ad primam Festi interpretatio- 
nem : ' Vindiciae, ra iv afxcpiafii^Triaei 
wpdyixara.' Lege postea : At Ser. 
Sulpitius nomine etiam singnlariter for- 
mnto, vindiciam esse ait rem, qua de re 
controversia est. Jam docti viri legem 
12. emendarunt : tidit rei sive litis. 
Jos. Seal. 

Vindicia] Lege exTurnebo et Ful- 
vio Ursino, Vitidicia; appellantur res ecc 
de quibus controversia est. Aut potius 
dicuntur vindicia inter eos qui conten- 
dunt. Vindicare est manum asserere, 
injicere, ad aliquid e potestate alte- 
rius extraliendum, vel simulata vi ad- 
hibita et consertis cum adversario 



DE VERBORUM SIGNIFICATION li LIB. XIX. XX. 1013 

quod potius dicitur jus, quia fit inter eos, qui contendnnt. 

M. Cato in ea, quam scripsit L. Fiirio : De aqua . . 

Prcetoies secundum populura vindi- 

cias dicunt . . . . et Lucilius : Nemo 

liic vindicias neque sacra, nequc numen vereretur."^ De 
quo verbo Cincius sic ait: Vindicije olim dicebantur^ 
illae, quae ex fundo sumtae in jus allatas erant. At Ser. 
Sulpicius . . jams singulariter formato vindi- 
ciam esse ait . . . . . . qua de re 

controversia est, ab eo quod vindicatur 

et in duodecim : Si vindiciam falsara tulit 
si velit is ... . 

arbitros tres '^ dato : eorum arbitrio .... 

fructus '^ dnplione damnum decidito.t 



14 Seal. Neyno hinc vindicias, numen, neque sacra veretur. Tiirneb. Nemo hie 
vindicias neque sacra aut numitia retur. Diiza : Nemo hie nee numen, nee vin- 
dicias neque sacra verelur. — f Legendiim monet Gifaniiis, Intiice Lucretiano : 
At Ser, Sulpicius nomine jam singulariter formato vindiciam esse ait, qua de re 
controversia est, ab eo quod vindicatur : id in duodecim : Si vindiciam falsam iulit 
rei sive litis arbitros trcs dato: arbilriis frncti dujdione damnum decidito vel deci- 
ditor. — 15 Vet. lib. tot arbitros aris. — IG Vet. Wh. fructi. 

NOTyE 

manibns, in jure quippiam sunm esse bat, nt de fundo litem nioveret et 

dicere. Unde vindicice res omnes vindicias peteret. Idem. 
qua? ciii pertiueant et vindicentiir in e At Ser. Sulpi. .. .jam'] Lege: At 

jure agitur. Vindiciae etiam diclas Servius Sulpitius nomine etiam singula- 

res quieiibet de quil)us aliter conten- riter formato vindiciam ait esse earn, 

dunt inter se. Unde Glossaiium : qua de re, Sfc. Vindicia pro vindicice 

' Vindicia^ ra iv afi<pi.(T^r)j7)(Tii irpdy- in 12. Si vindiciam falsam tulit, rei 

fxara,' ' res quae in controversia sunt.' sive litis praior arbitros tres dato, eo- 

Vindiciaa etiam dicitur possessio rei rum arbitrio fructus duplione damnum 

controversae usque ad dijudicatam decidito. Sic enim legenduni. Nam 

litem. In illo Catonis, Pratores se- in Schedis erat: Si vindiciatn falsam 

cundum populum vindicias dicunt : id tulit . . . si velit is ... . tor, arbitros, ifc. 

est, populo vindicias dant, Rei con- Vindiciam ferre est decreto rem ob- 

troversa; possessionem populo decer- tinere, vindiciam direbat judex, fe- 

nunt. Dae. rebat is qui rem obtinebat. .Sod si 

f Vindicicc olim dice bant ur] Ursin. vindiciam ille tulcrat, qui non debue- 

et Turncb. Vindicice olim dicebantur rat, pra'lor tres arbitros dabat, (juo- 

gleba: qua ex fundo, ifc. Nam olim rum arbitrio duplione damnum lue- 

qui fundum aliqucm suimi esse dice- bat. Idem. 
bat, ex eo giebas aiiquas in jus fere- 



1014 



SEXTI POMPEII FESTI 



Vineae,'' ut Verrius praecipit, quod vini feraces sint : etiam 

militares qusedain machinationes a similitudine appel- 

lantur. 
Vinulus ' dicitur raolliter se gerens, et minime quid [Paul, 

viriliter faciens. (Plautus : Oratione vinula ac venus- 

tula.) 
Viritanus ager dicitur, qui viritim '7 populo distribuitur. 
Viritim'' dicitur dari, quod datur per singulos viros. Cato: 

praeda, quae capta est, viritim divisa. 
Vitiligo '^ ' in corpore hominis macula alba, quam Graeci 

ot\(pov vocant, a quo nos album : sive a vitio dicta, etiam 

si non laedit: sive a vitulo, propter ejus membranae can- 

dorem, qua nascitur involutus. Lucilius : Haec odiosa 

mihi vitiligo est : non '9 dolet, inquit. 
Vitulans,"" laetans gaudio, ut prato ^° vitulus. Ennius : Ha- 

bet is coronara vitulans victoria. 



17 Vet. lib. virenti.— lS Ms. Vituligo.—\9 Vet. lib. wim — 20 Vet. lib. «< 
partu. 



NOTiE 



'' VinecB'\ A vinum est vineus, unde 
vitica, subaiiditur terra. Nam vinea 
est solum vitibus consitiim. De vi- 
neis miiitaiibus macbiiiis vide ' sub 
vitem.' Idem. 

' Vinulus'] Plant, in Asin. ' Ora- 
tione vinnla, venustnia.' Ant. Aug. 

Vmultis] Glossarinm: ' Virniicus, 
foiXeATis.' lege : Vinulus. Jos. Seal. 



^ Viritim] Gloss. ' viritim, kot' Jtf- 
Spa, Koff '4va (KacTTov.' Idem. 

' Vitiligo] In Ms. vituligo. Ita et 
Gloss. Quod favere videtiir etymo a 
vitulo. Sed melius vitiligo a vitio: de 
ea sic Ceisus extremo lib. v. ' Vitili- 
go quamvis per se nullum periculuni 
affert, tamen foeda est, et uialo cor- 
poris habitu fit.' Deinde tres ejus 



F»!u7ms] Mollis, a vini diminutione, species esse ducit, alphas, inelas, et 

nam vinum quod generosum non es- Lcuce. Sed locum adi. Idem. 
set, vinulum et villum appellabant. '° Vitulans] Varro 1. vi. ' vituiantes 

Apud Plaut. Asinar. act. r. se. 3. a vitnla.' Similiter Grapci a fj.6(Txos, 

' Osculando, oratione vinula, venus- vitulus, dixere /^oo'xia'', viiulare. Sed 

tula.' Ubi Nonius vinnulum exponit si a vitulus, prima syllaba corripi 

illecehrum. Verum Janus Duza vo- debet, quae manifesto apud Ennium 

cem fin?i«/a>n interpretatur flexuosam producitur, dicendum igitur a vita, 

instar vinni, hoc est, cincinni. Ex quae interdum Iffititiam et lubentiam 

Isidoro 1. II. Origin, c. 19. ' Vinnolata signat, esse diminutivum vilula. Un- 

vox est levis et mollis alqne flexibilis, tie vitulari et vitulare, pro lubentiis 

et vinnolata dicta a vinno, hoc est, ditttuere. Nonius: ' vituiantes Ve- 

cincinno molliter Hcxo.' Dae. teres gaudentes dixerunt, dictum a 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XIX. XX. 1015 

Vivatus, et vividus a vi magna dicuutur. 
Vivatus," et vividus a poetis dicuntur, a vi magna. [Fest. 
Vivissiraus, superlativus a vivido. [Paul. 

Uls° Cato pro ultra posuit. 

Umbrce '' vocabantur Neptunalibus casae fiondeae pro ta- 
bernaculis. 



NOTiE 



bonas vitee coniniodo, siciiti qui nunc 
est in suinnia Isetitia, vivere eum di- 
cimus.' Nasvius Lycurgo : ' Ut in 
venatu vitulantes ex suis Locis nos 
mittaut poenis decoratos feiis.' Inde 
etiam hilaritatis Dea Vitula dicta, 
cujus nieminit Macrob. lib. iii. Sat. 
cap. 2. Idem. 

" Vivatus] Vividuni qiiidem agnos- 
cimns : sed vereor ne Festus pro Vi- 
riaUis vivatus legerit : Luciiius libio 
XXVI. ' Ut populus Romanus victns 
vi, et snperatus prailiis Saepe est 
multis : bello vero nnnqnam, in quo 
sunt omnia : Contra fliigitiimi, ne- 
scire vinci bello, a barbaro Viriato 
Hannibale.' Iileni libro ii. ' In viria- 
turn hunc in fauces invasse : aniniam- 
que Elisisse illi.' At quod Nonius 
ait Viratium significare niagnarum 
virium hominem in verbis Varronis, 
fallitur. Verba Varronis in Melea- 
gris : 'Si non nialit viraciam nxoreni 
habere Atalanfani.' Viracia est av- 
ridvetpa. Sed et versus Lucilianos 
conjnnximns ; et secundum ejusdem 
poiita- testimonium depravatissimum 
in Nonio legitur Injuriatum pro In 
viriatum. Nolo tanu-ii contra veteres 
Grammaticos quicqiiaui tcuiere a me 
pronunliaii. Nam qiiidni virntus, ut 
et Sensalut possit dici H Jos. Seal. 

Vivatus] Non dubinm quiu vivatus 
sit vera lectio. Lucret. lib. iii. ' Ut 
lacerato oculo circum si pupula man- 
sit Incolumis stat ccinendi vivata po- 
tcstas.' Sed vivatus ct tiviilus a vivo, 
non a vi, nt Tcstus putat. Dae. 

" Uls] Uls, ullis Pomponius in ori- 



ginejuris : ' Ultis Tiberim.' Ab vis, 
sive ultis, iillra, ut a ' cis,' sive ' citis/ 
' citra.' Vide * cis.' Idem. 

1' Umbra] Non solum in Neptuna- 
libus, sed etiam aliis solennibus cele- 
britatibus, nt in solenni Ann* Per- 
annae. Ovidins : ' Plebs venit, ac 
virides passim disjecta per herbas 
Potat : et accumbit cum pare quis- 
que sua. Sub Jove pars durat : pan- 
el tentoria ponunt : Sunt, quibus e 
ramis frondea facta casa est. Pars 
sibi pro rigidis calauios statuere co- 
lumnis : Desuper extentas imposnere 
togas.' Quae factae sunt e frondibus 
Trichilae vocabantur a Veteribus, ut 
alibi notavimus, et amplius ad Cie- 
sarem dicemus, apud quem in omni- 
bus manu scriptis, quot(|uot extant 
(extant autem infiniti) codicibus, turn 
etiam in veteribus editionibus Tiieiii- 
ItE non trieliniale gxtixr. Quam inep- 
ta lectio sit vulgata, ostendemus in 
iis, quae ad ipsum Caesarem, qucm di- 
ligent issime cumveteri coiiice contu- 
limus, annotamus, quia video quibus- 
dani doctis viris comnientitiam lec- 
tionem placuissc. Primus enim lic- 
roaldus censuit Tlwrielea pro Trichi- 
la legenduni esse. Postea extite- 
runt ineptiores illo liacquidem in re, 
qui Triclinia substituerunt. Sed de 
bis suo loco. Jos. Seal. 

Umbra.] Tabernacula sive tentoria 
ad excipien<los percgrinos qui ad 
spectandos ludos convenirent. Quae 
similiter (Jritcis fr«(a5ejdicta^ Allie- 
nirus lib. iv. Dae. 



1016 SEXTI POMPEII FESTI 

Unciaria'' lex dici coepta est, quam L. Sulla et Q. [Fest. 
Pompeius Rufus tuleiunt, qua sanctum est, ut debitores 
decimam partem ........ 

Ungulates ungues raagnos • atque asperos Cato ap- [Paul. 
pellavit. 

Unguium Oscorum lingua significat annulura. 

Ungulus ' Oscorum lingua annulus ut . . [Fest. 

siquidem monumenti nacta est, 

qui eorum requireret, est ungulus, quem ei detraxit e 
Lirio. Pacuvius in Iliona : Repugnanti ego porro hunc 
vi detraxi unguium: et in Atalanta: Suspensum in leevo 
brachio ostendo unguium. 

Ungustus,^ fustis uncus. [Paul. 

Volsgram ^ avem ' quas se vellit, augures banc ean- [Fest. 
dem fecilitram ? appellant. 

Vola," vestigium medii pedis concavum : sed et palma ma- 
nus vola dicitur. 



1 Legit Dae. cum Vossio Ungulatos, qui haberent ungues mngnos, ^-c— 2 
* Voisgram. Antique ' avolsus ' pro ' avulsus :' sic Festus volsgram avem 
dixit: ita enini puto legendum, non voisgram.' Gifan. Indice Lucretiano. 
Voiscram legitnr in ed. Seal — 3 Vet. lib. fucillanlem. Conjicit Dae. Fulici. 
tram a ' fulicia.' 

NOTjE 

1 Uiiciaria] Lex mihi omnino in- anctoris sint incertum est. Sclieda; 

comperta. Jos. Seal. pro e lirio liabent ebrio. Lego : . . . 

Vnciaria lex] Putabnm infra : «< . ... Si quid monumenti nacta est qui 

debitores duodecisimam partem credi- verum requireret, est ungulus quem ei 

toribus sokerent, vel quid simile. Sed detraxit ebrio. Idem, 

nihil audeo, cum luijns legis nemo * Ungiistus] Uncustus,^os,\.eiungus- 

prater Fesfum meminerit. Dae. tus. Idem. 

■^ Ungulus] Plin. lib. xxxiii. cap. ' Volsgram avem] Quze sc vellendo 

1. 'MirorTarquinii ejus statuam sine malum auspicium faciebat. Eas in- 

annulo esse. Quanquam et de no- tellexit Statins: 'simul ora recurvo 

mine ipso ambigi video: Gra?ci a di- Ungiie secant rabidiE. pianctumque 

gitisappeliavere, apud nos prisci un- imitantibus alis Exagitant Zephyros 

gulum vocabant, postca et Graeci et et plumea pectora ca:dunt.' Idem. 

nostri symbolum.' Putat Voss. non " Vola] Gloss. ' vola, devup.' e4vap 

Oscum sed Latinum, ab uncus, uncU' autem Hesychio et rh koIKov rrjs x«- 

lus, postea ungulus. Sic infra ungus- phs koI tov iroShs, concav'tasmanus et 

tus, pro uncustus, fustis uncus. Quae pedis. Idem. 
sequuntur usque ad Pacuvius, cujus 



DE VERBORUM SIGNIFICATIONE LIB. XIX. XX. 1017 

Volones" dicti sunt milites qui post Cannensem cladera'^ 
usque ad octo millia, cum essent servi, voluntarie se ad 
militiani obtulerunt. 

Volturnalia' Volturno Deo sua sacra faciebant,^ [Paul. 
cujus sacerdotem Volturnalem vocabant. 

Vopte^ pro vos ipsi Cato posuit. 

Urbanas " tribus appellabant, in qua ^ urbs crat dispartita 
a Ser. TuUio rege, id est, Suburrana, Palatina, Esqui- 
lina, CoUina. 

Uruat/ Ennius in Andromeda significat circumdat, [Fest. 
ab eo sulco, qui fit 7 in urbe condenda uruo aratri, quae 
sit forma simillima uncini ^ curvatione buris, et dentis, 
cui praefigitur vomer : ait autem : circum sese uruat ad 
pedesterra occ 9 . . , caput. 



4 Vet. lib. plagam. — 5 Videtur scribendnm, (sic notat Ursimis) Volturnalih. 
Volturno deo suo sacra faciehant. — 6 Ed. Seal, in quus.—7 Ead. ed. sit.— 8 Ead. 
ed. uncini a. — 9 Vet. lib. occuUat. 



NOTiE 

^ Volones'} Macrob. lib. i. Sat. cap. vomerem coniprehendit, ideo dixit 

2. ' Bello Punico cum deessent qui ' sulcum in luhe condeiida fieri uruo 

scriberentur, servi pro dominis pug- aratri.' Ab uruutn est nruare, quod 

natures se polliciti, in civitatera re- est in urbe condenda uruo aratri cir- 

cepti sunt, et volones, quia sponte cumdare : nam qui urbem erant con- 

lioc voluerunt, appellati.' Vide Li- dituri aratro locum circumscribe- 

vium lib. xxiv. Idem- bant : ut notum est. Deinde uruare 

y Fo/<«rna/ia] 6. KalendasSepteni- simpliciter pro cijtumtiurc. Infra lo- 

bres. Idem. cus Ennii ita in Scbedis : Circum sese 

^ Vopte'] Vide ' suopte.' Idem. uruat ad pedes a terra ijuadringcntos 

* Urbanasi Varr. lib. iv. ' Ab hoc caput. Scriptuni fuerat aterra cccc 

quoque quatuor partes urbis tribus caput. De ceto, cui exposita Andro- 

dictae : ab locis Suburana, Esquilina, nieda, loquitur Ennius, quod quadrin- 

Collina, Palatina.' Idem. gentis pedibus a littore remotum cir- 

'' Uruat] Vruum vocabatur quic- cum sese caput uruat. Doctiss. Sal- 
quid ita flexum erat ut rediret sur- masius legebat, circum sese uruat, ad 
sum versus, et inde Romani aratri pedes fert occultans caput. Quod ego 
curvatnram uruum dixere. Festus ita interpretor, videt Andromeda ce- 
curvationcni burls ct dentis cui vomer turn circum sese uruare, at ipsa prae 
prapfixus erat, totum id uruum appel- timore caput ad pedes dcmittit ut oc- 
latum dicif, et figuram liabuisse si- cultct, &c. Idem, 
niillimam uncini. Quo nomine etiam 



1018 



FESTI DE VERB. SIGNIF. LIB. XIX. XX. 



Uxoriutn'^ pependisse dicitur, qui, quod uxorem [Paul. 
non habuerit, ass populo dedit. 



NOTjE 

Uxorium] 'A^o/^iou Siktj, Atheni- diiitatis.' Sic apnd Atheniensesmulc- 

ta indicta in eos qui iixoieni non 
diixerant, quae ayafxlov 5i/ct;. Apud 
Lacedsemonios, in eos qui vel sero 
vel male nupserant, quae o^iyafiiov 
KoX KaKoya/j-iou Slkt] dicebatiir. Vide 
Polhicem. Apud Romanos auteni il- 
lud aes piimi exegeiunt M. Fuiiiis 
Camilius et M. Postumius Censores 
anil. U. 350. Dae. 



ensibus: alibi etiam, hoc est, Lace- 
daeuione, o^iyafjilov, koI KaKoyajxiov, aes 
poena; nomine a caelibibus primi exe- 
geiunt, ut puto, M. Fuiius Camilius, 
et M. Postumius censores anno ab U. 
C. 350. Jos. Seal. 

Uxorium] Ut viduvium, aes quod a 
viduis pendebatur. Gloss. ' viduvium, 
TTpocrrtixov x7?pf^aS}' id est, ' nuilcta vi» 



SEXTI POMPEII FESTI 

DE VERBORUM SIGNIFICATIONE 
FRAGMENTUM, 

EX VETUSTISSIMO EXEMPLARI BIBLIOTHEC.E FARNESIAN^ 
DESCRIPTUM. 

SCHEDiE QUiE FESTI 

FRAGMENTO DETRACTiE 

APUD POMPONIUM L^ETUM EXTABANT. 

EX BIBLIOTHECA FULVII URSINI, CUM EJUSDEM NOTIS IN 

SEXTI POMPEII FESTI FRAGMENTUM, 

ET SCHEDAS. 



DE FESTI FRAGMENTO 



Ex Ed. Rom. 1581. 



ViGESiMus agitur annus, ex quo Ant. Augustinus Archiep. Tar- 
raconensis, Festi fragmentum, quod majorum memoria ex Illyrico 
advectum in bibliotheca Farnesiana servatur, multo quam alii dili- 
gentius cum vulgatis contulit, et primus partem alteram ejus libri 
mutilam exscripsit, commentariisque a se illustratam edidit Venetiis, 
opera Caroli Sigonii. Sed ut tunc erat Romse stlitibus judicandis 
xiiviR, aliisque gravioribus curis impeditus, nonnulla clarissimo 
viro deque Uteris optime merito, in eis schedis describendis, exci- 
derunt. Quam quidem editionem doctissimi viri postea secuti, 
tarn multa in ea restituerunt, ut ex iis, quse Lutetiae vulgarunt, 
intelligi facile possit, quid facturi fuissent, si emendatiorem codi- 
cem nacti essent. Nos igitur, quibus has antiquitatis reliquias non 
solum inspiciendi, sed etiam arbitratu nostro tractandi, commoditas 
ssepe fuit, cum ex locorum aliquot collatione animadvertissemus, si 
fragmenti hujus schedee ad fidem archetypi exemplaris repraesen- 
tarentur, fore, ut quae mutila mancaque in iis sunt, omnes antiqui- 
tatis studiosi facilius ea certiusque essent divinaturi, curavimus 
paginas ipsas, eo quo Fcstus scripsit ordine, numero versuum in 
singulis pagellis, et literarum in unoquoque versa, nee aucto, nee 
diminuto, ita ut sunt in exemplari, quapotuimus diligentia, descri- 
bendas. Hoc amplius, partem paginarum mutilam, habita spatii, 
quod supplendum fuit, ratione, infinitis locis rcsarcivimus : multa 
ex eorum scriptis, quos supra nominavimus, mutuati, mnltis etiam 
de nostro additis ; non quod ea vera esse, aut ita Festum scrip- 
sisse arbitremur, sed ut doctorum ingenia excitaremus ad bene de 
hoc fragraento merendum: atque ea quidem supplementa litera- 
rum varietate et notis etiam quibusdam ab antiquo distinximus. 



1022 DE FESTJ FRAGMENTO. 

Ab eo autem separavimus schedas illas, quas a Marullo habuisse 
dicitur Pomponius Laetus, quod earum archetypum exemplar non 
extet, et pars altera paginarum, quae margini proximior ab igne 
mutilata fuit, neglecta ab iis, qui tunc fragmentum descripserunt, 
in praesentia desideretur. Quas autem nos edidimus, sunt illae 
quidem e doctissimi viri exscriptse chirographo, aliis editionibus 
non mode emendatiores, verum etiara aliquot locis auctiores : ut 
si qua praeter hsec in vulgatis sint, ea plane non esse Festi cre- 
dendum sit, sed e Pauli epitoraa aut aliunde petita. His omnibus 
ultimo loco addidimus perbreves quasdam notas earum tantum 
rerum, quae visae sunt ab aliis praetermissje : nam quae ex epitoma 
Pauli aut aliorum commentariis suppleta sunt, quia in promtu 
omnibus, hie notare, nisi si qua imprudentibus nobis irrepserunt, 
supervacaneum duximus. 



M O N I T U M. 



X* RAGMENTi principiuni fuit vox Manubice usque ad Malo cruce : 
haec habentur in schedis pagina clx. Post Malo cruce sequebatur 
Aluhon, S)'c. quod in prima pagina fragmenti positum est usque ad 
Ordinarium Iwminem pagina xxxii. Ordinarium sequuntur ea 
quse in schedis habentur usque ad Peremere a pagina clxxii. 
usque ad clxxxii. Reliqua integra sunt in fragmento usque ad 
Tablinum pagina clxiv.* Post Tablinum sequuntur quse haben- 
tur a verbo Tabem, usque ad vocem vindicia, quae finis fragmenti 
fuit. 

Notse, quibus usi sumus ad indicanda ea, quae visa sunt, vel 
aliter legenda, vel addenda, vel tollenda : 

f. Fortasse. 
A. Addendum. 
( ) Tollendum. 

[* Paginas editionis Ursini nncis inclusinnis.] 



SEX. POMPEII FESTI 



DE 



VERBORUM SIGNIFICATIONE 
FRAGMENTUM. 



milium dicimus : aut quod nullius fiant vocis, cum in eas 
literas incidant. Metaphoram, quam Graeci vocant, nos 
tralationem, id est, domo mutuatum verbum : quo utiraur, 
inquit Verrius, in oratione, saepius quidem honesti ac signiji- 
cantis verhi defectu, ut speciosiora,' atque eodem etiam signi- 
ficanfzore, quam proprio Yocabulo, rem indicemus 
redit ad sua . . . tralatum manebit quo per- 

venit ... as alieno perinde ac suo ab . 

Metaplasticos dicitur apud i^oetas usurpari id, 
quod propter necessitatem metri mutare consueverunt, quod 
item barbarisirtiMs dicitur in soluta. oratione conscribenc/a 

Meta . . . . 

ca a cariore . . . perventura 

quod . . . dicare ait Ennius . . id est 

Meta . . . abus 

ut . . accip . . . gratia .... 

o . . necessitate. Metonymia 

est tropos, cum ab eo, quod continet, significatur id, quod 
continetur, aut superior inferiore, et inferior superiore. 



1 f. speciosiore. 



SEXTI POMPEII PESTI FRAGMENTUM. 1025 

Qufe continet, quod continetur ; ut Ennius, cum ait : 
Africa terribili tremis^ horrida terra tumultu : ab eo quod 
continetur id quod continet ; ut cum dicitur ; epota am- 
})hora vini : a superiore inferior, ut Ennius : Cum magno 
strepitu Volcanum ventus vegerat : ab inferiore superior, 
ut, persuasit animo vinura Deus, qui niulto est maximus. 
Masculina et foeminina vocabula dici melius est secundum 
Grascorum quoque consuetudinem, qui nou avSpixa et ynvxi- 
Kzlx ea, [21 sed apa-svixa. dicunt et flrjAuxa. 
Matronis'' aurum fuisse redd'Uiim Sinnius Capiio ait: quod 
videtiir hoc significare : ynatronis fuisse restitulum aurum, ex 
quo t*. It. crateram fecerat, et eam ApolUui Delphos miserat: 
ut est <es//monio index tabella : quod quidem aurum dederunt 
maixowdd ornditui demtum suo, ut votum so/veretur ApoUoni: 
quidam dicunt de eo putius esse intelligendum, quod contule- 
runt olim matronce ad Capitolium a Gallis Senoni6. liberan- 
durn : id eis posted reddiium est a pop^/Zo Ro. Magislerare 
pio regere, et temperare Aicebaiit antiqui. Sed alias magiste- 
rare qui&din pouuut pro .... Muta 

isi voce .... 

multo ..... intelle 

rem . . as dici . 

ut cui potius con .... 

M/Z/e'' singulariter Ciicebant aiiliqui, quod nunc non 

alitor dicimus cum mille nummum proferimus. Municas'^ 

item,' communicas, dicit Verrius a rnuniis, id est, operibus e 



2 f. <re»ji<.— 3 f. id. 



NOTyE 



» Ma<roni,s] Vide Fcstnm in ' Filen- In iiis, atque imiltis aliis, mille nii- 

tis :' et Liv. lib. v. AjwlLoni autein an- uiero sin^ulari dictum est. 

tiqua scriljendi ratio e (ira-co fonte ^ MunicuH] Placidiis in >;lossis : 

diicla, qualis in atreo nuniisniate, ' Municare, commnnicaie: dictinn a 

APOLLONr SANCTO. nnvniis, i. opeiibus:' puto aiitem 

•» Milk] Auellius lib. i. cap. IG. mwnicare dixisse antiqiios ; (jiii a? 

' Quis inventus est, qui L.Antonio pro u ponebant, nt ' a-sns ' pro 

mille nuuiuiuMi fin el expensuni.' ♦ usns,' ' inwius' pro ' murus.' 

Dtliili. cl Var. Clan. Pump. Fed. 3 T 



102G SEXTI POMPEII FESTI 

aut potius CO . . Mancipatus,'^ ita adoptaii- 
t is ui patri* sui heres e7at. adoptivus. n. ejus qui adoptet, 
tarn heres est, quam si ex eo natus esset. sui patris, quasi in 
potestate aViena non esset, ita est legitimus et suus heres, ut 
■^atet mauifeste ex eo, quod ait Ser. Sulpicius in ea oratio/?e, 
quam scripsit et habuit pro Aiifidia. Multifacere autiqui 
dicebant sicut magnifacere, item et parvifacere, testis est M. 
Cato in ea, qnam scripsit contra Q. Minuciicm Thei-mum de 
X hominibus. Nequejidem, neqiie jusjurandum neque ^wAici- 
tiam multijacit . . quod quidem merito ab [3] usu recessit, 
quia non asiimatur novo ^uantitas,^ uec desiderat multiludinem, 
nee contineXwr nwmero . Magistri^ dicunt in omnibus rebus, 
qui niag/.s ceteris possunt, ut Magistri equitum, et Magistri 
populi, item ludorum Apo\\m\&, d\'S.Qrunt autiqui : qua, nunc 
aliter dicyminv, velit^ ostendit Cato in oratione quam dixit 
contra ovationem ..... M.d\edictores 
dicebant antiqui, quos nos appellamus maledicos. Cato cum 
projicisceretur in Hispania "^ ^ removendi maledictores. Mi- 
hipte pro mihi ipse, Cato posuit, cum dixit, decuit talenta 

.... versia, atque 

entia item a . . Mansues, pro, man- 
suetus dixit Cato in epistola ad ..... , 
mansues ad ... . Meritavere, soepe me- 
ruere dixit Cato in . . Poenorum, iiii. i^nifetes evo- 
caverunt statim ownis cohortes, omnis etiam, qui stipendia 
»2enVaverunt. Magni^c/ws,^ pro magnijicentius usurp3.\it 



4 f. patris. — 5 f. qualitas, — G f. velut, — 7 f. Hispaniam, 

NOTiE 

^ Mancipahis'] Agellius lib. v, cap. ^ Cato in oratione cum proficisce- 

19. 'Fiiinni adoptivnm tani proce- retnr in Hispaniam citatur infra in 

dere, qnain si se natnm haboat.' ' Navitas.' 

^ 31agistri'\ Videndus Festus in s 3Iagnificius'\ Agellius lib. xiii. 

' Vici,' Paulus in ' Magisterare,' et cap. 18. citat Catonem de falsis png- 

inscriptio ludorum stecularium: mag. nis contra Thermiim : qua? forte ora- 

xviR. et MAG. xvviR. Bla^stri a\u tio indicatiir dimidiato verbo 

tern, vel contra omnia Pauli exeni- g-na. De Catonisautem nepote, quern 

plaria, scribendum puto. magnijicentius pro magnificius dixisse 



FR A OMENTUM. 1027 

Cato in ea, quam scripsit gna, 

qiiis homo ..... aut piilchrius purgat 
aut magtiijicius : nunc magiiijicentius dicimus, cura ma^^nijice 
ejus positivus sit: at nepos ejus, in ea (^uam scripsii 
Tamen ait, cum ^dilis Curulis esset, MagiKB Matvis ludos 
mcigmjicetitiiis, quam alii, fecit. Magnificior ^ quoque idem 
deduxisse videtur a munifice, cum dicamus nunc munificeritior, 
(juamvis munificens uon sit apud 7ios in usu. Cato in ea, 
quam scripsit, id . . . jie/no munificior 

Mediocriculo [4] usus est in 

ea quam dixit Cato in consulatu : Ridibundum magistratum 
geuere 9 pauculos homines, mediocriculum exercitum ob- 
vium duel Mutini Titini sacellum fuit in Velis,'° adversura 
mutum Mustellinum in a.ng\portu de quo aris sublatis bal- 
nearia sunt/acta domus. CN. Domiti. Calvini, cum nian- 
sisset ab urbe condita ad />;/ncipatum Augusti Cccsaris in- 
violutum, religioseque et sancte cultum fuisset, ut ex Pontiji- 
cum Ubris manifestum est, itunc hahet adicu/am ad miliarium 
ab u7-be se's.tum et vicensimum, dextra \iajuxta diverticu\um 
vice, iibi et colitur, et mulieres sacrijicant in ea togis prcctextis 
vla^<£." Matrouce. a magistraiihwA non snnwwov ebantur, ue 
pulsavi, lie co)itrecidLX\\e viderentur, neve grar«V/iE coucuteren- 
tur : ob quam etiam cr/usam ait Verrius, ?ieque earurn vitas 
sedentes cum uxoribus de essequo '^ escendere coactos a 
magistratibus, quod communi vehiculo vehitur vir et uxor. 
Minuitur'' populo luctus aedis dedicatione : cum Censores 



8 f. Munificior. — 9 f. gerere, — 10 f. Veliis. — 11 f. Velatce. — 12 f. essedo. 



not.t: 

ait Festiis, meminit xiii. cap. 18. alias spectantes exanimem, Itictiim 

cum inquit: ' M. Cato. M. F. m. n. non minmint.' Arnobiiis lib. v. ' Quid 

vehcmcns orator fuit, niiiltas(|iie tempcrattis faba; alimoiiio paiiis, ciii 

ovationcs ad exenipium avi scriptas rei nonion dedistis castiis P nonne 

rtliqiiit.' illiiis lemporis iniitatio est, quo se 

•• IHinuiluy] Plinius lib. ii. cap. 18. nunien a Cereris fruge violentia mo;- 

de apib. njortiio rege : ' Siibtralii- roris abstinuit f 
tiir,' inquit, ' deducta niuititutliue : 



1028 SEXTI POMPEII FESTI 

lustrum condiderunt : cum votum publice susceptum sol- 
vitur : privatis autcni, cum liberi nati sunt: cum honos in 
familia venit, cum parens aut liberi, aut vir, aut frater ab 
hoste captus domum redit, cum desponsa est : cum pro- 
priore quis cognatione quam his/' qui lugetur, natus est: 
cum in casto Cereris e/' omnique gratulationi.'+ Maxiraae 
dignationis Flamen Dialis est inter quindecim Flamines, et 
cum cetera '5 discrimina majestatis suae habeant, minimae 
habetur Pomonalis, quod Pomona levissimo fructui agro- 
rum proesidet pomis. Mundus, ut ait Capito Ateius in 
L. VII. Pontificali, ter in anno patere solet, diebus his: 
postridie Volcanali,' et ante diem vi. Id. Nov. qui quid 
ita dicatur sic [5] refert Calo in commentariis juris civilis: 
Mundo nomen impositum est ab eo mundo, qui supra 
nos est : forma enim ejus est, ut ex his qui intravere cog- 
noscere potuit,'^ assimilis illa?.'7 ejus inferiorem par- 
tem veluti consecratam Dis Manibus clausam omni tem- 
pore, nisi his diebus qui supra scripti sunt, majores cen- 
suerunt : quos dies etiam religiosos judicaverunt ea de 
causa, quod quo tempore ea quae occulte et abdita ea ** 
religionis Deorum Manium cssent, veluti in lucem quan- 
dam adducerentur, et patefierent, nihil eo tempore in rep. 
geri voluerunt : itaque per eos dies non cum hoste ma- 
nus conserebant, non exercitus scribebatur, non co- 
mitia habeba»i, non aliud quicquam in rep. nisi quod 
ultima necessitas admonebat, administrabatur. Mos est 
institutum puix'\\m\\ id est, memoria veterum pertinens 
maxime ad religioiies t£gr?woniasque antiquorum. Milium 



13 f. is.— 14 f. Hone.— 15 f. certa.—\6 f. polui.—\l f. ?7/i.— 18. f. occulta: 
et abdita:. 

NOT^ 

' Post verbuin Volcanalia, adden- leius apolog. i. ' Qnoniam, ut res est, 

dum ex Pauli epitoma, a. d. ter- niajiis piaculnni decernis speculum 

than Non. Oct. Macrobius lib. i. pliilosoplio, quam profano Cereris 

cap. 16. Plutarch, in Romulo. Apu- nnuidiun videre.' 



FRAGMENTU^f. 1029 

quidam putant cepisse nomen a maxima nummorum sum- 
ma, qua? est raille, quod ali '9 Graecas stiipis judicant esse, 
cum id illi xeyxpov vocent ; tam hercules, quam panicum, 
ju.:Ajv»)y. Municipalia sacra vocantur, quee ab initio habue- 
runt ante civitatem Romanam acceptam, quae observare 
eosvoluerunt Pontifices, et eo more facere, quo affuissent ^° 
antiquitus. Minora templa fiunt ab Auguribus cum loca 
aliqua tabulis, aut linteis saspiuntur, ne uno amplius ostio 
pateant, certis verbis definita : itaque templura est locus ita 
effiitus, aut ita septus, ut ea una parte pateat, angulusque 
affixus ' habeat ad terram. Manalis fons appellatur ab 
Auguribus puteus perennis, neque tamen spiciendius ^ vide- 
tur, quia flumen id spiciatur, quod sua sponte in amnem 
influat. Manes Di ab Auguribus invocantur, quod i per 
omnia aetheri [6] terrenaeque ' manare credmitur. Idem, Dii 
s?/peri atque inferi dicebuntur : quos ideo invocabant Augures, 
quod hi existimabantur favere vifce hominum. Munm, ait 
Verrius, dicitur administratio reip. (public^',)''- item mogistra- 
tns, ant prcefecturse, inperi, provincice : cum mu/titudinis uni- 
versdd consensu, atque legitimis in unum conveuientis populi 
comit//.s a/icui mandatur per suffragia, ut capere earn possit 
jussu pnpuli demandatam : certove ex tempore ex Jide sua; et 
cerium usque at^ tempus adm'uiistrare. Monstra dicuntur 
?iaiutse modum egredieutia: ut serpens cum pedib. avis cum 
qm\ttuor a/is: Jwmo cum duobus capitib. jecur cum iWsiabuit 
in coqueudo. Muta exta dicuntur, quibus nihil divinationis, 
aut responsi elicitur : ut contra dicuntur rtJjutoria, quai cer- 
ium aliquid eventurum indicant, aut ab incendio ut caveamiis, 
aut a veneno, taliq. re cerium aliquid, manijeslumq. instare 
periculum portendunf, aut indicant finium diminutionem. 
Minora, ilemq. mojora auspicia/quaj dicantur, docet Messala ; 
nam majora Consulum, Prcetorum, Censorumq. did ait ; re- 
liquorum minora : cum illi majores ; hi autem 7ninorcs magis- 



19 f. alii. — 20 f. adsuessent , — 1 f. aii^ulusijue adjixos. — 2. f. Sf)iciendus, — 3 f. 
terrenaque. — 4 ( ). — 5 f. ad. 



L030 



SEXTl POMPEII FESTJ 



tratus dic^ consueverint. Mensa ^ in aedibiis sacris ararum 
vicem obtiiient, quia legibus eariira omnium sacra quoque men- 
scE sunt: ut velut in ararum, vel in pulvinaris loco sint : pri- 
vati quoq. in primis ^ ipsis locis habere solent, ubi sacras 7 
habituri sint, cujus modi est parentatio, non sacrific/////* 

magno cr . . • tenebat aram 
. [7] Milk urbium popuhis stetit pro 
regno dixisse ait . . . Veranius in libro quern 
inscripsit priscarum t'ocum, quod ei summaj videatur origi- 
nem dedisse, ac causam Greecus sernio, ;)^iXja? et ;)(^jXia8ej. eo 
autem non omnes iiti. Mutas literas ' et sewivocales sokbant 
antiqui duplicare scribendo, aut legeiido, et ila ait Ennium 
sc7'ipsisse, in eo quern de ... a quo muta du- 

plicata sit primum. Manumitti"' dicebatur ser. sacrorum 
causa, cum dominus ejus tenens modo caput, modo membrum 
aliud ejusdem servi, it a edicite ^ hunc hominem liberum esse 
vole : ac pro eo auri kx pari, probi, profani mei snlvo, ut pri- 
usquani digrediar, efficiatur juris sui : dum 9 his servuni verbis 
e manu hominem liberum mittebat.'° Mosculis Cafo pro 
^3LY\is (qui) ^^ moribus dixit in ea quam scripsit 



6 f. privis.—7 f. sacra.— 8 f. edicit Ego.— 9 f. <«m.— 10 f. emittebat.~l\ ( ). 



NOTjE 



^ MenscB, ^c] Vano lib. v. renim 
diviiiarnm apud Macrobium lib. iii. 
cap. 2. dicit aras primum ansas dic- 
tas : quod esset iiecessarium a sacri- 
ficantibus eas tenei i. Inde Viigilius : 
•Talib. orabat dictis, arasque tene- 
bat:' baeic ail fragiiientuiii ' tene- 
bat araui . . . . ' 

' Mutas literas] Festus in * Soli- 
tauiilia.' Quam consnetudineni, in- 
quit, Enniiis nintavisse feitur, iitpote 
GracHs Graeco more nsus, quod illi 
apque scribentes ac legentes duplica- 
bant iiintas et semivocales. 

"' Manumiiti] Hanc maniiraissionis 
forimilam, verbis quibus erat concep- 



ta, in editions Augustiniana omissis 
aliis, aliis Inxatismale acceptam, suae 
nos integritati, nisi fallimnr, restitui- 
nius. Festus in 'Purl,' ' Puri,' inquit, 
' probi, profani, sui auri dicitur in 
mauniissione sacrorum causa: ex qui- 
bus Puri significat, quod in nsu spur- 
co non fuerit : Probi quod recte ex- 
coctum purgatumque sit. Profani 
quod sacrum non sit, et quod omni 
religione solntum sit. Sui, quod alie- 
num non sit.' Legis Manliae de vi- 
gesima eoruni, qui manumitterentur, 
Livius facit mentionem lib. vii. reii- 
qua Paulusin epitoma suppeditavit. 



FRAGMENTUM. 1031 

Migrare mensa" quod legih. ejus 

sacra esset, jD/isqne templi posita, 'nKiuspkatam apiid an- 
tiquos habeiwv, cum sequitur sua migrantem pana. Men- 
sas aiunt ^uidani fiiisse in Inviis poni solitas, qua, sint tri- 
riales appellataj. Meiite capitis dicitiir, cum mens ex ho- 
minis potestate ahiit : et idem appellatur demens, qui 
(quod) '^ de sua meute decesserit, et a niente (mente) '' abierit. 
Muuare solem tunc solitos esse antiques dicere ait Verrius, 
cum solis orientis radii splendorem jacere cap'xsseni, atque 
idco primum diei tempus, mane dictum, quamvis magis addi- 
citur '+ quod marium bonum dicebant, a mane, idem a mature : 
quod id bonum est, quod maturum est, unde et Matuta dit/a 
quoque videtur Mater. Mamertini° appeMati sunt hac de 
causa, cum de toto Samnio [8] gravis incidisset pestilentia, 
Sthennius Mettius ejus gentis princeps, convocata civiuni 
suorum contione, exposuit se vidisse in quiete praecipien- 
tem Apollinem, ut, si vellent eo malo libcrari, Ver sacrum 
voverent, id est, quaecumque vere proximo nata essent, im- 
molaturos sibi : quo facto levatis, post annum vicensimum 
deinde ejusdem generis incessit pestilentia : rusum itaque 
consultus Apollo respondit, non esse persolutum ab his 
votum, quod homines immolati non essent : quos si expu- 
lissent, certe fore, ut ca clade liberarentur : itaque i jussi 
patria decedere, cum in parte ea SicilicB consedissent, quae, 
nunc Tauricana '^ dicitur, forte /fl^orantibus bellonoro Mes- 
sancnsibus auxilio vencrunt ultro, eosquc ab eo liberarMw^ 
proviuciales, quod ob wt^ritum eorum, ut gratiam rcferrent. 



12 ( ).— 13 ( ). — 14 f. id dicitur. — 15 f. Taurominilana. 

NOTyE 

" Migrare mensii] Mensas Dea? noni, quap Ciiris est appelbta ; sive 

f|ir<f ill triviis coUretur, sive Diaiia>, |)oliiis,ut ait in ' Qnirites,'(|iiocl in cii- 

sive Hecata-, ])oiii solitas, qua' trivia- liis ci Sabiiii saciilicabant, ciiiiales 

Icsiiule appcllata- sint, l-esli uliquiiP sunt nieiisa' appellata-. 
indicant. Idem ait, cnriales dici " MamcrUni] Vide infia in ' Vcr 

iiienbaa, in qiiibus iinniolabatur Ju- sacrum;' et IMiu. lib. iii. cap. 13. 



1032 SEXTl I'OMPEII PESTI 

et in suum corpus, communionemq. agrorum invitarunt eos, 
et nomen accepenint iinnm, ut dicerentur Mamcrtini, quod, 
conjcctis in sortem duodecim Deorum nominibiis, Maraers 
forte exierat : qui lingua Oscorum Mars significatur : cujus 
historiae auctor est Alsius libro prinio belli Carthaginien- 
sis. Murrata potione uses antiques indicioest, quod etiam 
nunc ^diles per supplicationes Diis addunt ad pulvinaria, 
et quod xii. tabulis cavetur, ne mortuo indatur, ut ait Var- 
ro in antiquitatum L. i. Muger dici solet a Castrensium '^ 
hominibus, quasi mucosus his,'^ qui talis male ludit. Mu- 
ri,'^p est quemadmodum Veranius docet, ea quae fit ex sali 
sordido, in pila pisato, et in ollam fictilem conjecto, ibique 
operto, gypsatoque et in furno percocto, cui Virgines Ves- 
tales serra ferrea secto, et in seriam conjecto, quae est intus 
in aede [9] Vestae in penu exteriore, aquam jugera, vel quam- 
libet praeterquam quae per fistulas venit, addent,'' atque ea 
demum in sacrificiis utuntur. Mortuae pecudis corio cal- 
ceos auf soleas fieri Flaminicis nefas habetur . . . sed 
aut occisae alioqui, aut immolata?, quoniam sua morte ex- 
tincta omnia funesta sunt. Me pro mihi dicebant antiqui, 
ut Ennius, cum ait L. ii. si quid me fuerit humanitus, ut 
teneatis : et Lucilius ; Nunc ad te redeo, ut quae res me 
impendet, agatur. Minorum Pontificum maximus dicitur, 
qui primus in id collegium venit: item minimus, qui novis- 
simus. Malevoli Mercurii signum erat proxime Janum ; 
qui item erat in Turdcllis M . . os, malevoli etiam cog- 
nomine appellabatur. Malevoli autem, quod in nullius ta- 
bernam spectabat. Malluvium latnm,^° in commentarium ' 
sacrorum, significat manus qui^ lavet, a quo malluviae di- 



16 f. Castrensihus.— n f. m.— 18 f. Muries.— 19 f. aildnnl.— 20 datum r. c. 
— 1 f. Commentario. — 2 f. quid. 

p Muri\ Ex hoc loco Varro apiid pinsum, ct in ollam rndeni fictilem 
Noninm in ' Sails ' emendandus. Mil conjectnm, &c. 
lies fit ex sale, quod sal sordidtim 



FRAGMENTUM. 1033 

cuntiir, quibiis maniis sunt lautae perinde, ut quil)us pedes, 
pelluviae. Maximum Prcetorem'' dici putant alii eum, qui 
maximi iraperi sit ; alii, quia ^ aetatis maximae : pro coUegio 
quidem Augurum decretum est, quod in Salutis aiigurio 
Praitores majores et minores appellantur ; non ad astatem, 
sed ad vim imperii pertinere. Mortis causa stipulatio ex- 
istimatur fieri, ut ait Antistius Labeo, quae ita tit, ut mortc 
promissoris confirnietur, aut, ut quidam dixerunt, cujussti- 
pulationis mors fuit causa. Marspedis, sive sine r litera 
maspedis imprecaticie solita vallium'^ quid significet, ne 
Messala quidem Augur in explanatione auguriorum repe- 
rire se potuisse ait. Majorem consulem L. Caesar putat 
dici vel eum, penes quem fasces sint, vel eum, qui prior 
factus sit. Praetorem aulem majorem, Urbanum : minores 
[10] ccteros. Mend/V2<?w dici Verrius putat a menle ejus, quam 
fe^ellit fortuna, vel quod precetur quemque ut vitae su^ medea- 
tiir cibo. Muter Matuta, manis, mane, matrimouium, mater 
famili(E, matertera, matrices, materia dicta, videntur, ut ait 
Verrius, quia sint bona : qualia scilicet sint, quae sunt matura : 
vel potius a matre, quae est originis Grace, ju-^^xvip. Modo'^ 
quodam, id est, ratione, dicuntur ista omnia, a mudo fit com- 
modi/a5, commodus, commodat, accommodidX, modife, modestiuf 
mode ratio, TnodiUcatio. 

Naenia^ est carmen, quod infunere laudandi gratia can/rt- 
iur ad tihiam : quod vocabulum Afrawms in Mdilerteris posuil : 
Naniayji autem inter exsequias Ciiwiitabant : snnt qui eo verbo 



3 f. qui. — 4 f. in prccntione solitauriUum. 

NOTJE 

n Maximum Pralorem] Livius lib, tione, dicuntur omnia isla, commoditax, 

VII. ' Lex vetiista est, priscisqiie li- ^-c. ita piito fuisse scriptiim in exem- 

leris verbisque scripta, iit cpii I'raR- piari. 

tor maximus sit, I(iib. Septeiiib. cla- ^Ncenia] Glossariiim : ' Nacnia, 

viim paiitrat.' Vide supra in ' Major ^ttitci^ios ojS^.' Qux in fine GiaMia 

cos :' et Sueton. in Angusto, de Sain- verba, vfarov et Wjttj, addita sunt, ea 

tis annnrio. in exemplari ita plane legunlur, no- 

■■ Modo] A modo quodam, id est, rU' turn autem viirrj quid sit. 



1034 SEXTI POMPEII FESTI 

Jineni Avonificari credideruut. Plautus in . . abi 
ergo .... Idem Trucul. Hiucnomini^ 
amanti mea hera dixit domi, et ap;<c? tios de bonis naniam 
esto.^ Quosdam dicunt velle ideo did naniain quo6 et ' voci 
simi/ior querimoniajientium sit: quidam aiunt nsefiia;ductum 
nomen ab extremi intestini vocabu/o, adqiiod probandum testi- 
monio utitiir Plautus ^ in Bacchidib. si iibi est tnachseoem, 
ad 9 nobis veniina est domi, qua quidem ego te reddam, ubi me 
irritaveris, conj'ossiorem soricina nania : site quod extremam 
flendo efferimus earn vocem, querendoque, nam Graeci vboltov 
extremum dicunt; site quod cAordaium ultima vyjtyj dicitur, 
appellarunt extremdcm cantionis vocem, nceniam. Nanice Dece ' 
sacellum ultra portam F iminalem fuerat [11] dedicatum,nu?ic 
habet tantum aediculam. 

Navaii^ coi'ona donatur, qui przmus in hostium avem ar- 
matus transilierit : cujusve opera, msiJiuve navis hostium capta 
fuerit : adeptus est eam M. Terentius Varro, bello Piratico, 
donante CN. Fompeio Magna. Item alii, inter quos A. AtiU 
lus '° bello quod gestum est contra Nabin, ut scripinm est in 
cSLrmine Saturnio, quod quidem duces ipsi sunt consueti in 
tabellis publice ponere, in quo r/ominabantur qui navali corona 
donati erant. Neunquam "" ponitur pro nuWditenus, pro nan 
ita : et non, etiam signijicat, ut nee. Nefrendes ^ dictos asserit 
Q. Mucins Scaevola arietes, quod dentibus frendere non pos- 



5 f. homini.—6 f. mesto.—7 f. ei.—S f. utuntur Plautl—9 f. cliara at.— 10 f. 
Atilius. 

NOTJE 

' Nanite Dece] Videndus Augusti- " Neunquam] Placidiis in Glossis : 

nus de Civitate Dei lib. vi. cap, 9. ' Neunquam, et non significat, et non 

" Navali] Altilius Fortunatianus ita, et non adeo.' 

de Satinnio metro: ' Apud nostios y Nefrendes] Terent. Scaurus de 

atitem in tabulis antiqiiis, quas triuni- Orthographia : ' Ne pro non, antiqui 

pliaturi duces in Capitolio figebant, posuere, ut nefrendes porcos, qui 

victoria-que suae titnlnm Saturniis sunt sine dentibus, i. qui fabam fren- 

versibiis prosequebantur, talia reperi dere non possiint.' Placidus in 

exempla, e\ Regilli tabula. Duello Glossis: ' Nefrendem, infantem non- 

niagno dirimendo, regibus subigen- dum dentatuu), qui frendere cibum 

dis,' &c. ijou queatiufrangere.' 



FRAGiMENTUM. 1035 

slot. Ateius Capita, infantes esse nondum frendcntes, id est, 
frangenies, Livius in Odi/ssea veteri : Qiiem ego npfrendem 
aim lacleam immulgens opera . . et . . . Pro 
nefrendibus autem, ut antiqui dicebanty rienes nunc dicit usus 
leceus : sunt qui nefrendes did patent testiculos, qnos Lanii- 
vini appellant nebr undines; Graeci vsppovg', Pr(£nestini,nefrones. 
Necerim, nee eum. Nemora,signiJicat s^lvas amoenas: valet 
enini idem, ejus ajitem vocahuM auctor Homerus, qui dixit in 
Jliade, ev v='|x=V (tkibocu s-kI ts \~iv sfj^^aXs dulixcav, diibium lion est, 
quin eum designet locum, qui campos et pascua habeat : 
vi'/xoj a Grcccis Ziot to voixoi; elvai hv avTcJo appcllatum. Nemut, 
nisi etiam vel nempe: usus est Cato de potestate 7Vibunici," 
cum ait . . . asrumnas. Neminis genitive casu 
usus est Cato, cum dixit : et quis diceret cum sit neminis. 
Idem de magistratib. vitio creatis, neminisq. 
Enniusin Eiechtheo lapideosunt [12] corde mulli, quos non 
miseret neminis. Nemo compositum vidcturex ne, ethonio : 
quod confirmatur magis, quia in persona semper ponitur, 
nee pluraliter formari solet, quia intelligitnr pro nullo. 
Neci datus proprie dicitur, qui sine volnere interiectus est 
ut veneno, ant fame. Necessarium ait esse Opiiliis'^ Au- 
relius, in quo non sit cessandum, aut sine quo vivi non 
possit: aut sine quo non bene vivatur : aut quod non possit 
prohiberi, quin fiat. Necessari sunt, ut Gallus ^lius ait, 
qui aut cognati, aut affines sunt, in quos necessaria officia 
conferuntur pra?ter ceteros. Ncglegens dictus est, non le- 
gens, neque dilectum habens, quid facere debeat, omissa 
ratione officii sui. Nee conjunctionem Grammatiei fere 
dicunt esse disjunctivam, ut nee legit, nee seribit, eum si 
diligentius inspieiatur, ut fecit Sinnius Capito, intelligi 
possit, eam positam esse ab antiquis pro non, ut et in xii. 
est : ast ei custos nee eseit :^ item, si adorat furto, quod nee 



11 f. Tribunicia.— \2 f, Opilius. 

NOTyD 

» A'cc] Ncc escit 9ciil)«>ndiiin pro ccbant, et siipercscit pro supcreriU 
nee esit, nam cscit pro eril antiqui di- 



1036 SEXTI POMPEII FKSTI 

manifesfum erit: et apud Plautum in Fasmate : ncc rectesi 
illi dixeris : et Turpilium in Demetrio : nee recte dici mihi, 
quod jam dudnm audio. Nee unquam, necunquam, quem- 
quam. Nequalia, detrimenta. Nequinont, pro nequeunt, 
ut solinunt, et ferinunt, pro solent, et feriunt dicebant an- 
tiqui. Livius in Odissia: partim errant, neque nunc" 
Graeciam redire. Nequitum et nequitur, pro non posse 
dicebant, ut Pacuvius, cum ait : Sed cum contendi nequi- 
tum, ut ''^ clam tendenda est plaga. Plautus in Satyrione : 
rctrahi nequitum, quoquo progressa est semel : et Cato Ori- 
ginum L. i. Fana in eo loco complura fuere : ea exaugura- 
vit, prasterquam quod Termino fanum fuit; id nequitum 
exaugurari. Nequiquam significare [13] idem pro frustra, 
plurirais auctorum exemplis raanifestum est. Nectere, ligare 
significat, et est apud plurimos auctores frequens, quin 
etiam in commentario sacrorum usurpatur hoc modo. Pon- 
tifex minor ex stramentis naturas '^ nectito, id est, funicu- 
los facito, quibus sues annectantur. Nectar Graece signi- 
ficat Deorum potionem. Unde Virgilius ait: Stipant et 
dulci distendunt nectare cellas ; item Lucretius L. ii. Et 
nardi floreni, nectar qui floribus''^ halet. Non pridem, 
seque, et recte, et frequenter dicitur, ac jampridem, quam- 
pridem. Nequam aurum est, auris quod vis vehementius 
ambit, hoc versu Lucili significari ait Sinnius Capito, ne- 
quam esse aurum quod auris laedat; vel pondere inaurium, 
cum mollissima pars auris inciditur; vel ex auro intelligi 
pecuniam, cujus respectu, et nimia cupiditate homines ad 
peccandum adduci. Nee mulieri, nee gremio credi opor- 
tere : proverbium est, quod et ilia incerti et levis animi est, 
et plerumque in gremio posita, cum in oblivionem venerunt 
pro '7 exsurgentium, procidunt. Nexum est, ut ait Gallus 
^lius, quodcumque per aes et libram geritur idque necti 
dicitur : quo in genere sunt haec, testamenti factio, nexi 
dando,'^ nexi liberanto.'^ Nervum appellamus etiam fer- 



13 f. nequinont — 14 f. <u»n.— 15 f. napuras.— 16 f. naribus.— 17 f. vropere. 
—18 f. datio.— 19 f. liberatio. 



FRAGMENTUM. 1037 

reum vinculum, quo pedes impediuntur. quanquam Plautus 
eo etiam cervices vinciri ait : perfidiose captns eo epol ^° 
nemo cervices probat. Nexum aes, apud antiquos diceba- 
tur pecunia, quas per nexum obligatur. Negumate in car- 
mine c n. Marci vatis, significat, negate : cum ait : quam- 
vis movcntium duonum negumate. Negritu in auguriis signi- 
ficat aegritudo. Nebulo dictus est, ut ait ^lius Stilo, qui non 
pluris est, quam nebula, aut quam non facile perspici pos- 
sit, qualis sit; nequam, nugator. [14] Negibundum •iintirjui 
pro yiegantem dixerimt. Cato in ea, quam scripsit 

negibundus .... Neuti- 
quam^pro nitllo rnodo did, testis est ... cum 

ait : Sed mihi neutiquam cor consentit, cum ocu\or. aspects. 
Cice. Judissoliibiles quidem esse nou potestis, neutiquam tamen 
dissoltetnini. Nepos,^ luxuriosus a Tuscis dicitur : nam nepo- 
tes sunt luxuriosa, vita homines appellati ; quod non magis his 
res sua fdmiMaris curce est, quam iis, quibus pater avusque 
vivunt : quod nomen ductum ab eo, qvod natus post patri sit, 
quam filius. Quidam, inter quos Jristarchus interpies Ho- 
meri, Grcccum esse volunt, ad quod tsoIcti vsn6h<r(nv Iro/jw-rj, offe- 
runt ex ApoUonio. Nephasii "^ dies notabantur N litera 
quod iis nephas est Pratori aput ' quem lege agitur, fori tria 
verba, do, dico, addico. Nep. tiota designari solent qui ne- 
phasti priores sunt, quorum pars anterior fas : his servi libe- 
rati sunt, delectus habentur, exercitus scribnniviv, et in provin- 
cias ire licet, sacra quoque instituta fiunt, et vota nuncupata 
solvi, et sedes sacrari, solott. Nepa Jfrornm lingua sidus, 
quod dicitur a nostris cancer, vet ut quidam volunt scorpios. 



20 f. adepol, — 1 f. apud, 

* Neutiquam] Hie idem versus ci- i)OS, luxuriosus.' 

tatur a Cicerone, sine poiita; tamen "= Ncpliasti] Nefasti in velere Ka- 

nomine, in Academicis. Ciceronis an- lendario N litera indicantur, «t kkr. 

teni locus qui adducitur a Festo, ex- voi.k. n. xv. km., jun. Ncfasii au- 

tatin lib. de Universitale. tem priorcs liac nota significantur. 

>» A>;wa] PlaciduH in Glossis: ' Ne- n. i'. 



1038 SEXTI POMPEII FESTI 

Plautus in Casiria, Recessim dabo me ad parietem, \m\i^hor 
nepain. Nepus, nonpurus. Nesi ^ pro sine positum est in lege 
dedkationis urce Dianse Aventinens/s. Nauleam ait Opilins 
Aurelius, herha; genus esse granis nigris, qua coriarii utuntur, 
cujus videri a nausea ductum nomen, quia nauseam facit, per- 
mutatione T et S literarum intermet/i'a antiquis comueta. 
Plautus in Artemone : Unguentuni quod narihus wwlionum 
nauteatn fecisset . . [15] . . lem atque aroma- 
tum. Idem CurcuUone : Nam odor ?mguentum omnium prre 
tuo nautea est. In Casino : ei pro scorto &\\^ponet}ir Jiircus 
unctus nautea. Labeo ^ in coraraen^cfr?o juris pontificii ait, 
nauteam rw^idum quiddam esse, quo Pontijicum vestimenta 
quadam colorant. Nationein, item apud antiquos, natum, 
CmciuSy genus hominum, qui nan aliunde venerunt, sed ibi nati 
sunt, significare ait : qui et ?«ationem ait non tantum univer- 
sim de ommhxxs, set^ e^ de singularibus quoque hominibxxs 
sejunctiw did solere. Siwiius autem Capito, omnia fere ge- 
nera hominum per nationes dividi, ut Cures Sabiuos Ilerriicos, 
JEquos, item Volscos. In pecorib. quoque bonus proventus 
fetur(S, bona natio dicitur. Nautiorum fwnilia a Trojanis ori" 
undo est : namfuit eorura princeps Nautes, qui Romam detu- 
lit simulacrum aaneum Minerva, cui postea Nautii .sflcrzficare 
soliti sunt. Unde ipsa quoque Dea Nautia ■uocabatur^ de 
causfl. j4/ii quod duce Naute acciti conductiq. a Brutiis 
milites fuerint ad Me.ssanara oppugna?/c?a»/, contra quos a 
Senatu sit missus L. Cajcilius Metellus : qui cum ab illis iu" 
ife;-fectus esset, missi ad eosfuerunt expostu latum de foedere 
violate legati , . . us, P. Veturius, qui cum 



2 f. serf. — 3 f. A liac triiim enim literarum spatium in exeniplari reiictum 
est. 

NOTyE 

<• Nesi] Lex dedicationis arae Dia- arae. dianae. svnt. in. aventino 

iiac Aveniinensis, de qua iiic Festus, monte. dictae. 

extat in scheJis veteruin inscriptio- ^ Labeo] Anti8tius Labeo in Com- 

num, in quibus est : cetervm. leges nientario juris Pontificii citatur infra 

HVIC. ARAE. EAEDEM. SVNTO. QVAE in ' SpurCUm.' 



FRAGMENTUM. 1009 

uliquantisper, oh refectionem corpor/s in oppklo (juodam inse- 
dissent, Brutii, quibus fvcdus tunc cum llomanis erat, bello 
statim eo destitenmt : inde a priacipe Naute,f(uitilia Nautia 
appellata est. Nati;<fl^/o, dicebatur iiegotiatio : et Natina' 
tores ex eo, seditiosi, negotia gerentes. M. Cato in 

^/anultii Macedoniae, [16] Etruriam, Samnites, Luca- 
nos, inter se natinari, atque factiones esse. Naccse appel- 
lantur vulgo fullones, ut ait Curiatius, quod nauci non sint, 
id quod est nullius preti. Idem sentit et Cincius : quidam 
aiunt, quod omnia fere opera ex lana, nacae dicantur a 
Gra3cis. Naucum-i^ ait Ateius Philologus poni pro nugis. 
Cincius, quod in oleae nucis, quod intus sit. JElius Stilo 
omnium reium putaraen. Glosseraatorum autem scriptores, 
fabab grani quod haereat in fabnlo.^ Quidam ex Graeco vet) 
xa.) ovxh levem hominem significari. Quidam nucis juglan- 
dis, quara Verrius jugulandam ^ vocat, medium velut dis- 
sepimentum. Plautus in parasito pigro : ambo magna laude 
lauti, postremo ambo sunius non nauci : item in Mostella- 
ria : Quod id esse dicam verbum nauci, nescio : et in Tru- 
culento : Amas hominem non nauci : et Naevius (et) 7 in Tu- 
nicularia. Ejus noctem nauco ducere. Sed Ennius, illuc ^ 
est nugator nihili non nauci liomo. Nares appellari putant, 
quod per ca nasi foramina odoris cujusque nari flamus.9 
Narica est genus piscis minuti. Plautus : Muriaticam au- 
tem video in vasis stagneis naricam bonam et canutam et 
taguma quinas factas conchas piscinarias. Nancitor in 
XII. nactus erit, praeno '° erit. Item in fcjedcre Latino: 
pecuniam quis " nancitor, habeto : et si quid pignoris nas- 
ciscitur,'^ sibi habeto. Nare a nave ductum Cornificius 
ait, quod aqua feratur natans, ut avis.'' Ennius L. vii. 
alter nare cupit, alter pugnare paratust. Plautus in Aulu- 
laria. Quasi pueri, qui nare discunt, scirpea induitur ra- 
tis : natare igitur est, sajpius nare, ut dictitare, factitare. 
Navus, celer, ac strenuus, a naviura velocitate videtur dic- 



4 f. Xnuci.—r) f./nlxc hilo.— G i.juf:;lainUim.—l ( ) — 8 f. j7<jc.— 9 i.fiamus. 
— 10 i.j)Tadatu3.— \i i.qui.—\2 i. nancitor.— Vi f. navis. 



1040 SEXTI POMPEII PESTI 

tus. [17] Ennius L. vi. Navus repertushomo Graio patre 
Graius homo rex : et L. xvi. Navorutn iraperium seivare 
est insuperantum. Plautus in Frivolaria. Nave agere 
oportet, quod agas, non ductarier. Navalis ^ scriba, qui in 
nave apparebat, inter aliud genus scribarum rainimEe digni- 
tatis habebatur, quod periculis quoque ejus ministerium 
esse '* objectum. Plautus : non ego te novi navalis scriba 
columbari impudens : sive quod columbaria in nave appel- 
lantur ea, quibus rem geminent'^ sive quod columbariorum 
quaestus temerarius incertusque. Nassiterna est genus 
vasis aquari ansati, et patentis, quale est quo equi perfundi 
solent. Plautus in Bacchidib. haec quis '^ evocat cum nas- 
siterna, et cum aqua istum impurissimum ? et in Nervola- 
ria. Ecquis hue efFert nassiternam cum aqua sine suffra- 
gio ? et Cato in ea oratione, quam composuit in Q. Sulpi- 
cium. Quoties vidi truilos nassiternas perfusos '^ aqualis 
matellas sine ansis. Nassa est piscatoria '^ vasi '9 ge- 
nus, quo cum intravit piscis, exire non potest. Plautus : 
Nunquam hercule ex ista nassa hodie ego escam petam. 
Napuras nectito, cum dixit Pontifex, funiculi ex stra- 
mentis fiunt. Naustibulum vocabant antiqui vas alvei si- 
mile vide ^° a navis similitudine. Navia est uno ligno ex- 
culpto, ut navis, quo utuntur alveo in vinderaia : ficus quo- 
que in comitio appellatur Navia ab Attio Navio augure. 
Nam cum Tarquinius Priscus institutas trib. a Romulo 
mutare vellet, deterrereturque ab Attio per augurium, ut 
eluderet ejus prudentiam, interrogavit eum, an fieri possit 
id, quod animo proposuisset suo ; cui illo ' permittente 
augurio cum respondisset effici posse ; jussit Rex cotem, ac 
[18] novaculam prq/ez-n qua prolala, ititerrogatua augur an 



14 {. esset. — 15 f. retni emicant. — 16 f. Ecquis. — 17 {.pertusos. — 18 f. pisca- 
torii. — 19 f, vasis. — 20 t". videlicet. — 1 f. ille. 

NOTiC 

^ Navalis] Quid si remi eminent veterem scripturam propius accede- 
scribamus, pro remi emicanl ? certe ad iiius, qiije est, rem geminent. 



FRAGMENTUM. 104J 

COS \\\n. posset j)ra:cidi, respondissetque posse : wo'yflculamsubito 
pracidit : quofado statini Naviumex eo, Tarqui;</o nihil auso 
contra amplius J'acere, noxiiciilam illam ac colem sub locum 
co//secratuin, deiodijussisse : etjicum ab eo satam ibi esse in- 
tra id spatiuin loci, qui conteMus fine sacro sit: eamqiie si 
quando arescere contigisset, subseri, swmiqiie ex ea surculos 
jiississe : quo facto, tautos intra temporis tractus, cum alia in 
eo loco complurcs ficus enatcc essent, atque ea, evulsae deinde 
de sacro illo loco radicitus removeren^M/- ; omnes qua inibi tunc 
temporis erant, ficura prater unam illam, ejectasfuisse, admo- 
nitu fatali, ac jussu in primis a?'uspicum, et divin/s etiam 
responsis promittentibus quandiu ea viveret, Mhertaton populi 
R. incolumem mansuram, ideoque coli et subseri ex illo tem- 
j)ore captam. Nauscit cum granum faba se aperit jiascendi 
gratia, quod uon sit dissimile navis forma. Aar2tas secun- 
dum incorruptam consnetudinem dictos, quos nunc nos nautas 
dicimus, testis est Cato in ea, quam scripsit, cum in Hispaniam 
proficiscereiuY, cum ait: Navitae quod secum portaveranl vinum 
atque oleum, wsus tantum eo sum. Naviam sylvam vocitatam 
extra ?/riem ad miliarium </?<« ;tum, quod lUsidxiicwjusdam ibi 
domus fuerit, a quo nemora Nasvia^ appellata etiam fuisse, 
Verrius ait : quam opprobrii loco objici ab antiquis solere, 
quod in ea morari adsuessent perditi ac nequam /amines, tes- 
tis est M. QdLto in ea, quam scripsit in M. Caelium si se ap- 
^eWdLvisset. Orsus iter eram a porta Naevia, atque exinde in 
nemora Navia [19] a domo procul Navia. Unde dicunt prover- 
hium natum esse, a domo Navia, quod refertur a Ver/io. Nu- 
dius tertius tidetur composiium ex nunc et die tertio . N . . 
dicuntur in agro quos . . alio nomine appell3.nt a 
par^e totum, significantes quasi inde appelhxii sint 

dicantur pa .... ^ diciim 
caelum cdcvum . . . «?icatur dam 

Nuptam novam, spousam (ul etiam mulieres quibus in nuptiis 

NOTyE 

e Quod sequitnr fragmentiim . . . 'caviini a cliao, nnde omnia oita, ct 
tnr caelum ca . .. quo pertiueat, igno- a cavo caelum dictum." 
ro. Varro lib. i. de Ling. Lat. ait, 

Delph. el Var. Clas. Pomp. Fest. 3 U 



h)4'2 SEXTl POMPEII FESTI 

ntiintur, promttxc ab eadem causa hoc est a )iuhendo divtni- 
tur)'- a]i(\m appellatam esse volunt : nee defuerunt tanien qui 
(Wcerent, sic oppellatam, ab co ([uod veocv vuju-^jjy Grccci novnm 
nuptam voceut : alii quod a^jpellat n^orem wov Homenis, 
loquendi quadam consuetudi>/e, qiKz est antiqua Gracorniu, 
cum ait : 1^ onrli^g 7«»V ""O" avSgoJy al^i/^riTuoov. Numere, et 
jiuniero^ dicitur, sed numere sunt, videiyir esse prasent is tempo- 
ris, et prorsiis a/ienum numero fnerunt, quod de praterito 
usurpalur, site eo ordine usurparunt antiqui quadam consue- 
tudine loquendi, qua sokbant proferre verba ejusmodi : sive 
certafine extremarum vocalxwrn, quemadmodum videtur insuis 
scriptis usus Pompeius Sextus, apud quem reperitur extreme. 
syllaba voca^/ri casus producta, et ejusdem casus eadem cor- 
repta, terminataque in e, temporis praesentis. Numero aiitem 
dixisse antiques, nimium quodsignificare, ait Sinnius Capito ; 
esse enira ita locutum . . u : vos estis minime 

nisi numero perbiterint, nisi cito . . id 
est^niminm. si isso,' qui exeam [20] numero estis mortui, hoc 
exemplo, ut pingeretis, id est, cur cito mortui estis ? Item 
in Nelei. Nunquam numero matri faciemus volui.'^ Idem^ 
est, nunquam nimium faciemus. Apud Neevium. Nemi- 
nem vidi, qui numero sciret, quique scit, id est, opus, id 
est, nimium sciret. An Panurgus Antonius hajc ait nume- 
ro nimium cito '? celeriter nimium : uL Plautus in Casina : 
Ere mi? quid vis, mea anciila? nimium saepius numero 
dicis, nimium cito. Attius in Q^nomao : Ego ut essem 
affinis tibi, non ut te extinguerem, tuam peti gnatam, nu- 
mero te cxpurgat timor. Afranius in Suspecta: Per falsum 
et abste creditum numero nimis : celeriter. Caecilius in 
^thinne \^ Ei peri, quid ita? numero : venit fuce^ domum. 
Afranius in Simulante: E^ raisera numero, ac ne quicquam 



2 ( ).— 3 f. cilo.—X f. volup.—^ f. id.—G. {.JEthrionc.—7 f.fuge.—S f. Ei. 

mOTJE 

'' Numero] Turpilius in Demetrio niero quemquani vidi facere, quatn 
apuij Noniuin ; ' Nunquam nimis nu- facto opus est.' 



FRAGMENTUM. 1043 

egi gratias. Numera Senatiim ait quivis Senator consuli, 
cum impcdimento viilt esse quo minus laciat. S. C. postu- 
latque ut aut res, quaj afferuntur,^ dividantur ; aut singuli 
consulantur : aut si tot non sint Scnatores, quo numero 
liceat prasscribi '° S. C. Nupta verba dicebantur ab anti- 
quis, quae virginera dicere non liccbat, ut Plautus in Dys- 
colo : Virgo sum ; nondum didici nupta verba dicere. Nup- 
tias dictas esse ait Santra ab eo, quod nymphaja dixerunt 
Graeci antiqui yajU.ov, inde novam nuptam ve«v vu|U,(f>]v. Cor- 
nificius, quod nova petantur conjugia. Curiatius, quod 
nova ratio" fiat, ^lius et Cincius, quia flammeo caput 
nubentis obvolvatur, quod antiqui obnubere vocarint '^ ob 
quam causam legem quoque Parenstam '' ' jubere caput 
ejus obnubere, qui parentem necavisset, quod est obvol- 
vere. Numerius pronomen nunquam ante fuisse in patricia 
familia dicitur, quamvis '* Fabius, qui [21] unus post sex et 
trecentos ab Etruscis interfectos superfuit, inductis '^ mag- 
nitudine divitiarum, uxorem duxit Otacili Maleventani, ut 
turn dicebantur, filiam, ea conditione, ut qui primus natus 
esset, pronomine avi materni, Numerius appellaretur. Non 
omnibus dormio ; proverbium natum a Cipio quodam, qui 
Pararliencon dictus est, quod simularet dormientem, quo 
impunitius uxor ejus moecharetur : ejus merainit Lucilius. 
Nucupata"^^ pecunia est, ut ait Cincius in L. ii. de officio 
jurisconsulti, nomina,'^ certa, nominibus propriis pronuu- 
tiata: cum nexum faciet, mancipiurnque uti lingua nun- 



9 f. referaritur. — 10 (. perscrihi. — II f. pactio. — 12 (, vocarunt. — 13 f.faties- 
tain. — 14 f. (jiiamis, — 15 f. imluctus. — IG f. Nimcupata. — 17 f. nominala. 

NOTiE 

' Prtrc/is<«m] Vi^letul■lcgen'.lllm,ie- tudine : ciii coiitiaria, ' formonsiis' 

(rem tjHOii.funeslam, pro coirupto ver- et ' gncfonsns.' lielifiiia ita Icgeniia, 

bo, iiarenstuin. Liviiis lib. i. ' caput ut in oia pagiiiiu iiotaviinii.s : nominu- 

obnubito.' Vide in Parici QiiaRSto- ta cerl(i,&iC. cum nexum faciei, mavci- 

res. piumq. uli Ibtixua^uncupasU, ita jus 

*^ Nucupala'i Ita in exeniplavi, pro csto, id est, vti nominurit. 
Nuncupala, antiqua scribendi coiisnc- 



1014 SEXTI POMPEII FESTI 

cupasset,'^ ita jus esto : ita,'^ uti nominarit, locutusve erit, 
ita jus esto. vota nuncupata dicuntur, quae Consules, Prae- 
tores, cum in provinciam pioticiscuntur, faciunt, ea in ta- 
bulas pracsentibus multis refeiuntur. At Santra L. ii. de 
verborura antiquitate, satis multis nuncupata colligit non 
de recto nominata significare, sed piomissa, et quasi testi- 
ficata, circumscripta, receptaque^° etiam in votis nuncupan- 
dis esse convenientius. Nusciosum Ateius Philologus ait 
appellari solitum, qui propter oculorum vitiumparum vide- 
ret. At Popilius ' Aurelius nusciciones esse cajcitudines 
nocturnas. ^lius Stilo quod plus videret vesperi, quam 
meridie, nee cognosceret, nisi quod usque ad oculos admo- 
visset. Nonas quidam a nova Luna, quod in eas concur- 
reret principium Lunse : alii, quod semper ante diem Iduum 
nonum essent, scribique ideo debere primam appellationis 
ejus syllabam adjecta u litera. Nundinas^ feriarum diem 
esse voluerunt antiqui, ut rustici convcnirent mercandi 
vendendique causa, eumque nefastum, ne si liceret cum 
populo agi,interpellarentur nundinatores. [22] Nundinalem 
cocum Plau/i/s dixit in Aulularia. Cocus tiund'm ille est/ in 
nonum diem solet ire coctum : cocum, qui novendialis alias 
appellatur, manifesto significcit, quem dixit nundinalem, quod 
in nonum diem coqueret. Nucu/as, Pranestinos antiqui ap- 
pellabant, quod inclusi a Pcenis Casilini,famem nucibus sus- 
tetitaverimt : vel quod in eorum regione plurima nux minuta 
pascitur.' Nummum"' ex Graco vocabulo vovfji,[x,og eJr^stimant 
dictum, et tantundem apud nos, et apud illos valere : quia 
pleraq. nomina a Gracis accepimus, quorum hoc proprium est. 
Nuntius et persona dicitur, et res ipsa, in persona dicitur, ut, 



18 f. nuncupasit. — 19 f. id est. — 20 f. quod. — 1 f", Opilius. — 2 f. cocus ille 
nundi7ialis est. — 3 f. nascitur. 

HOTJE 

• Nundinas'] Lege deinde Horten- 6 Se vov/xijlos Soku fj.ev thai 'Picf^aiuv 

sia factum est, ut is dies fastus esset. Toijvofxa. rod vofilarfMros. etrrj Se 'EWrjvi' 

Macrobius lib. i. cap. 16, Khv ruv iv 'IraKia /cat ^iKe\la bpiuv. 

■" Nummuni] Julius Pollux, lib. ix. 



FRAGMI.NTli.M. 1045 

niintius advenit : in re, ut, nuntius allatus est : qiu/w differen- 
tiam C. Ccesar in Cowmentariis i'ecisse videtur. Niiper, (jnasi 
noviper, tanquam dicamws tiovissiine : estque prate) ili tempo- 

ris, id autem sa erant, qui ni 

Niime}i quasi nutiis Dei ac ^otestas 
dicilur. Numella " genus vincu/i quo quadrupeJcs alligantur : 
Solent autem eajier'i nervo, aiit corio crudo bovis ut plurimum. 
Numid^s dicimus quos Grcvci Noij^a^ag. sive quod id genus 
homiiumi pecorib. negotiatur : sive quod herbis, ut pecora. 
aluntur. Nuces ftagitantur nuptis, et jncixminx pueris, ut 
novae nupta intranti domum novi mariti ausT^'iciumJiat secun- 
dum et solistimum. 

Numam Pompilium .Tanicub<m monteni habitavisse ferunt, 
in. quo arcam ejus inventam, cum libris Numcc norninis, a Te- 
rentio quodani scriba repastinante agrum. Nonuncium quod 
xulgo Magistri ludi appellant, signif/fo^ novem uncius : at 
touncium, quod singula sexmicia dimidium unciarum trium 
sit. Nomen sive ex Graeco ovojxa dictum est, [2'^]quasi novimen, 
quod notiliam. faciat : sive familite est: 7it Terentius: ponitur 
etiam pro debito : ut exoctum dicimus/w/ssg nomen, cum a de- 
bitore exacta pecuuia sit. Noctua tidetur dicta a noctis teni- 
pore eo, quo canere solet, ant volare : ab ea yXauxoJTrjf appel- 
latiir Minerva a Gracis, quia noctua oculis est ceesis'*- 

Noneolcc vocantur papi//cc, quftexfaucib.ca^x^xwxa 
suppendent. Noctilucam cum dixit Lucilius L. ii. ohscenu/n 
signijicfit . . noclilnca . . . niedica. 
Noverca ° dicitur, quam qnis liberis sublatis, novam uxorem 
ducit, arcendccfami/ia gratia, id est, co'ercendd, prima autem 
mrmoralur apud veterannia,^ quae nupsit 



4 f. casiis. — 5 f. veteres Annia, 

NOTiE 

"Numella] Placidiis in Glossis : refera»i»iia, iioii, ut alii dnscrii)<:enint, 
' Niiniellatus, nuuieiia iipatus, i. vin- ecierannia,cs ea scriptiira fcciiiius, vc- 
culo, quo r|iia(lrii|)e(los alligantur.' teres Annia: cni autem nupsorit lieec 

o iV(»i-crc((,^c.]Ciiniin tVagnientosit, Aunia, quaiendimi. 



104G SEXTI POMPEII FESTI 

Navib.'P regnante Ser. Tullio: quod in Aventinum 771011 1 em pa- 
hidih. discfusiwi flscenderetur, aO advectu sic dictum uiitnty vel 
quod Ave7ii\n\\s> in Ayentino rex Jlhanus sit sepvlttis. Nova- 
lem flgrum yElius Gallus, et Opi/iiis ite7n Aia-e/ius eiu7i aiunt 
esse, quern vim dicu7it : ad quod Homero quoqiie teste ntu7i- 
tur, qui dixit: vsiolo ^a^slrj^ Tis\<Toy^ jjisVSaj. Sed dnciiis eiim 
esse, iibi glaba proscissa ad 7iovam sementem sit relic/«. 
Nauti co7isulatu, et T. Sicini, Volsci popuU, cum atrox pra- 
Iiut7i inissent adversus Ro77iauos : IVib. Mil. m C/rco com- 
busti feruntiir et sepu/ti i/i ciepidine, quae est proxime Cir- 
(11777, qui locus postea fuit /^pide albo constratus, qui pro rep. in 
eo prcvlio occubuere, Opiter Verginius Tricoslus . 
Falerius hsdvinus. Postiimus Comiuius Auru/tcus. Mrtllius 
Toleiinus. P. Vetu7-i.us Geminus. A. Sempromws Atratinus. 
Yergiuius Tricostus. Muiius Scaevola. Sex.Fusi//s Medut- 
li/ius. Noxa ut Ser. Sulpiciiis Hufus ait, damnum siguijicat 
apud poetas autem et [24] oratores ponitur pro culpa : ad^ 
noxa peccatum, aut pro peccato poenam,^ ut Accius in Me- 
lanippa:9 Tete esse huic noxaj obnoxium. Item, cum 
lex jubet noxae dedere, pro peccato dedi jubet. Caecilius 
in Hypobolimaeo cherestato.'° Nam ista quidem noxa mu- 
liebrcm, et " magis quam viri. Nova? curiae '' proximae '- 
compitum Fabricium aedificata^ sunt, quod parum amplas 
erant veteres a Romnio factae, ube '' is populum, et sacra 
in partis triginta distribuerat, ut in iis ea sacra curarent, 
quae cum ex veterib. in novas evocarentur, septem'* curi- 
arum per religiones evocari non potuerunt : itaque Forien- 



G f. Tf\ffov. — 7 f. al.—S f. pceiia. — 9 f. 3Ienalippn. — 10 f. Charcsfralo.— 11 
i. muliehris est, — 12 f. proxime. — 13 f.ubi. — 14 f. ////. 



NOTiE 

i> Navibiis] Vano lib. tv. de Ling. tiir ratibtis.' 

La$. ' Aventinum aliiab rege Aventi- i Novce curia] \J]\namis Dig. lib. 

no Albano, quod ibi sepnhus sit. Ego i. tit. 8. Sacrariuni etiam in aedificio 

maxime puto ab advectu ; nam dim jnivalo esse potest : et solent qui 

paludib. mens crat ab rtiiqnis dis- liberaie euni locum religionc volunt, 

chisus : itaq. CO ex urbc advcheban- sacra inde evocare. 



FRA6MENTUM. 1047 

sis, Raptse, Vellensis.'^ Velitias res divinas fiunt in vete- 
ribus curis.'^ Nothum Grceci natiim ex uxore non legitima 
vocant, qui apud nos spurio patre natiis dicitur, quod Ser. 
Tullius, qui Romae legnavit, natus est ex concubina Spurius 
Tulli'7 tributis '^ nisi forte malumus cedere '9 Oclisiam 
corniculam captiva ^° eum susceptum matre servientem.' 
Nota, alias significat signum ; ut in pecoribus, tabulis, 
libris litera3 singulae, autbinse : alias ignominiam. Nobilem 
antiqui pro noto ponebant, et quidem per c liteiam/ ut 
Plautus in Pseudolo : Peregrina fades videtur hominis, 
atque ignobilis : ' et, Oculis meis obviam ignobilis + objici- 
tur. Accius in Diomede : Ergo me Argos referara, nam 
hie sum nobilis ^ Livius in Virgo: ^ ornamentum incendunt 
nobili 7 ignobiles. Noegeum quidam amiculi genus prae- 
textum purpura: quidam candidum ac perlucidum, quasi 
a navo, quod putamen quorundam pomorum est tenuissi- 
mum, non sine candore, ut Livius ait in Odyssia : Simul 
ac lacrymas de ore noegeo detersit, id est, candido. Nixi di 
appellantur tria [25] signa in Capitolio ante cellam Minervae 
genibus nixa, velut prassidentes parientium nixib. quas 
sua^ sunt qui memoriae prodiderint, Antiocho rege Syriae 
superato, M. Accillum 9 subtracta aPopulo R. apportasse, 
atque ubi sunt, posuisse : etiam qui ■° capta Corintho ad- 
vecta hue, qucie ibi subjecta fuerint mensae/ Nictare et 
oculorum, et aliorum membrorum nisu saepe aliquid conari, 
dictum est ab antiquis, ut Lucretius in L. iiii. Hie ubi 
nexari " nequeunt insisterequc alls. Ccccilius in Hymnide : 
Garrulis medcntes jactcnt sine nictentur perticis. Novius 
in Macchoco pone: '* Actutum scribere:'' cum in nervo 



15 f. Veliensis.—\r, f. Curiis.— 17 f. sp. Tulli.—^S f. Tr.— 19 f. credere.— 
20 f. Oclisia carnicnlana captiva. — 1 f. serviente. — 2 f. per (i literam. — 3 f. 
gnohilis. — 1 f. gni>bilis.— '> f. sitam gnohilis. — G f. Virgine. — 7 f. ornalu ince- 
dunt gnobili. — 8 f. signu. — 9 f. M. Acilium. — 10 f. etiamque. — 11 f. nictari, — 
12 f. Maccho Coponc. — 13 f. scribes. 

NOT/E 

•■ Mcnsa] Post vcrbuni menstc, in alianianii: quod (luto adjcctiiin esse 
exemplari additiim est, iripedi, scd (rxoAiaariKois. 



1048 SKXTI POMPEII FESTI 

nectabere.''^ uncle quidam nictationem : quidam nictiim, ut 
Caecilius in pngilem:'^ Turn inter laudandum hunc timidum 
tremulis palpebris percutere nictum : hie gaudere, et mi- 
rarier. Nictit canis in odorandis feramm vestigiis leviter 
ganniens, ut Ennius in L. X. Veluti si quando vinclis vena- 
tica venenox '^ apta solet, si forte ex nare sagaci sensit, 
voce sua nictu,'^ ululatque ibi acuta et:'^ unde '9 et ipsa 
gannitio. Niquis scivit centuria est, quae dicitur a Servio 
Tullio rege constituta, in qua liceret ei suflfragium ferre, 
qui non tulisset in sua, nequis civis sufFragii jure privare- 
tur, nam scisscito '^° significat sententiam dicito,' ac suffra- 
gium ferto,^ unde scita plebis : sed in ea centuria, neque 
censetur quicquara,' neque centurio praeficitur, neque cen- 
turialis potest esse, quia nemo certus est ejus centuriae : 
est autem nequis ''• scivit, nisi quis scivit. Ningulus, nul- 
lus, ut Ennius L. ii. qui ferro minitere, atque' inte ' nincu- 
lus'5 mederi queat. Niger lapis in Comitio locum funes- 
tum significat, ut ali,^ Romuli morti destinatum. [26] Sed 
non usu ohveuit, ut ibi sepelirelur, sed jp«Mstulum n\x\.x\ciuru 
ejus ibi sepultumfuisse, et Qai»tilium* avum ti . . . 
qui Romn/i partes sequebatur cujus farailia dicta Quint ilia, 
juxta appel/ationem ejus. Naiium Graci vas aquarium dicunt 
humilem ^ et concavum, quod vulgo vocant situluni barbatum, 
unde nani, pumiliones appeUantur. 

Necem suspica^«r Verrius a Grceco duci : nam iUi necyn, 
vc\oxtuum dicunt. lude nos dicimus, veci(\-d. Nivem Verrius 
interpretatur novum ex Graeco, qui id neon dicunt. N 

s/gnificat da .... . Nequi- 



14 f.nictabere.— 15 f.piigile.—\6 f. venox.— 17 i'.niclU. — 18 f. est.— 19 f. inde. 
— 20 f. scisco. — 1 f. dico.—2 f. fero. — 3 f. quisquam. — 4 f. niquis.— 5 f. nite.—6 
f. ningulus. — 7 f. alii. — 8 f. Iiumile. 



NOT^ 

« Alque, Sfc.'\ Versus Ennii potest iiulicari Qiiintiliiim eiim, a quo Lu- 
ita etiam legi, Atque ut le, ^c. pf ici Qiiintiliani dicti sunt. Vide in 

' Quintilium] Opinor liic a Festo ' Qainctiliani.' 



FRAGMENTUM. 1049 

nates dicti su7it Narnensis,^ qui e Neguino oppido ejectis culo- 
iiis veteriZ*. ibi hahitantitt. Calo in ea aJversus '° x liominib. 

Negotiura, quod non tiit 
otiiim. 'Savos a navis ce/e;7'tate, quae yelocissima est, dicimus. 
Numidcc c?/cuntur Pomades, qui diutius vivere dicuntur, unde 
Cato in ... . Numidas vivaces quod mul- 
tam vivunt atatem, dixit. Nucesiiiitli"^ Cerialib. Capito Sin- 
jiius so/it um esse did ait, cum velliiuus " signijicare, missilia 
Cerialib. in Circo milti, quod cum mittinuces mos esset, plane 
volumus a parte totum designare, quia adeo deligantur supra 
omnia alia missilia prae flamma cum sint ust(c, qua; spargun- 
tur nuces. Novcndiales feriae dicuntur institutce a Tullo 
Hostillo '^ rege, ex monitu procurandis prodigiis nono die in 
feri/.s- Latinis : site quod in more '' Albano lapir//6. pluisset : 
sive quod vox esset exaudita, ut Albani suo ritufacerent, qucc 
omisevdini sacra, nam ab his ilia sunt tunc revocata, quae missa 
crate ^^ a posnefunditus deleta [27] negligere teniporib. sequen- 
tibiis coepissent: iV . . dicuntur invents a Marcello 
COS. operae quib. admotis Syracuse facilius expugnari pos- 
sent. Navalis porta, item navaJis regio, videfw/" utraq. ab 
navalium vicinia, ita appellaia fuisse, Nonarum "" postridie, 
Idxnim, K.a\endarum dies alieni habentur: item //ovae nuptae 
a. d. IIII. Kalend. nonas, Idas diem atx\x\x\ illucescere, quo- 
niam decreto Pontijicum atri hi dies esse judical/ sunt, quod 
quoliescunq. Romain duces belli ^ereudi gratia his dieb. sup- 



9 f. Narnienses. — 10 f. a Tlicrinunde. — 11 {.velimus. — 12 f. Hoslilio. — 13 f. 
montc. — 14 f. nmissa civitnte ac. 

NOTiE 

" JSi'uces mitti] IMos hie spargenda- die. natal, svo. perpet. daretvr 

riim nucuni liabntiir in veteri insciip- pr.csentib. mvnicip. et. incolis 

tioiic, reperta prope Ferentinuiu via et. .mvlierib. nvptis. crvstvl. p. 

Latina: in ea sic est : A. qvinctilio i. mvlsi. iiemin. et post nvcvm 

A. F. PAL. PRISCO. et post. HIC. EX. SPARSION. MOD. XXX. 

s. c. FVNDOS. ceponian. ET. RoiA- " Nomirum] Vide locum Verrii apud 
NVM. ET. MAMiAN. ET. PRATVM. EX ArcII. lil). V. cap. 17. In qiio legen- 
osco. AB. R. p. REDEM. Kx. QVOR. dam, rcmimblicam male gcstaiti esse. 

REIJITV. QVOO. ANMS. VI. Hi. MM. 



1050 SEXTI POMPEII FESTI 

plkavere, male rerap. gessere. SEX. POMP EI. FESTI. 
DE VERBOR. SIGN I. LIB. 16. INCIPIT. FELl- 
CITER. OB PR MP OS IT 10 ALIAS PONITUR pro 

circum, at cum dicimus urhem obsideri, ohsignari, ohvallari : 
alias pouitur in vicem praepos/V/o^i/s-, qua est propter, ut ob 
merila, ob siiperatos hostes. Unde obsides, pro objides, quod 
ob Jidem patrisd praestandam dantur : alias pro ad ponitur, 
-ut Ennius : Ob Romam xwctu kgioiies ducere ccepit : et alibi: 
ob Trojam duxit. Oculissimum/ carissimum. Plau. Oculis- 
S2mura ostium aniicae. Idem in Curculioue oculissime dixit, 
sign'i^catq. qui clare aspicit. Idem, in Pseudolo, oscula- 
tum '^ pro praesenti posuit, cum dixit : Emito die caeca her- 
cule olivum, id vendito oculata die. Idem alibi oculatum 
Argum dixit : quod per totum corpus oculos habet. Idem : 
Pluris est oculaius testis unus, quam auriti decern, id est, qui 
se vidisse diicat : ductam autem ait ^errius hanc formam ab 
oculi a^pellatione. Ocrilitus dicitur, iH Junditus, penitus, 
significG^^'. tatn carum esse, quam oculam, vel instar ocnli esse. 
Odefacit dicebant antiqui ab odore, pro olefacit, vetere qua- 
dam coiisuetudine mmutandi literas, quce sunt, ut saepe alias, 
tum in ['2S] hoc quoque libro contentae. : quae vox, ut qui- 
busdaravidetur,ex Graecaoo-ja^ tractaest. Octaviae porticus 
duae appellantur, quarum alteram, theatre Marcelli propi- 
orem, Octavia soror Augusti fecit ; alteram theatro Pomp, 
proximam CN. Octavius, CN. filius, qui fuit JEd. cur. PR. 
cos. decemvirura "^ sacris faciendis, triumphavitq. de rege 
Perse navali triumpho: quam combustam reficicndam cu- 
ravit Caesar Augustus. Ogygia moenia Accius in Diomede 
appellans significat Thebas, qui earn urbem Ogygus '7 con- 
didisse traditur. Occasio, opportunitas temporis casu 



15 f. oculatum, — 16 f. .r fiV. — 17 f. Ogyges. 

NOTiE 

> Oculissinuim] In editione Angus- vix in eo appaieat. ' Argum ocula- 
tiniana locus hie mendosus adeo, tinn ' Piautus dixit, Gr?ocos imitatus, 
luxatusq. habetur, ut Festi sentcntia qui navdiTTriv ilium appellant. 



FRAGMENT U.M. 1051 

quodam provenicntis est, Occasus, interitus vcl Solis, cum 
decidit a superis infra terras, quo vocabulo Enuius pro oc- 
casione est usus in lib. ii. Hie occasus datus est, at Ora- 
tius inclutus saltu ; item in L. v. Inicit irritatus, tenet, 
occasus juvat res. Item in L. viii. Aut occasus ubi, teni- 
pusve audere repressit. Occisum a necato distingui qui- 
dam, quod alterum a caedendo, atq. ictu fieri dicunt, alte- 
rum sine ictu : itaq. in Nunife Ponipili regis legibus scriptum 
est : Si hominem tulminib.'^ occisit, ne supra genua tollito. 
Et alibi : Homo si fulmine occisus est, ei justa nulla fieri 
oportet. October equus appellatur, qui in canipo Martio 
mense Oct. imraolatur quod annis '^ Marti, bigarum victri- 
cura dexterior: de cujus capite non levis contentio solebat 
esse inter Suburanenses, et Sacravienses, ut hi in regias^ 
pariete, illi ad turrini Mamiliam id figerent ; ejusdemq. 
coda tanta celeritate perfertur in regiam, ut ex ea sanguis 
destillet in focum, participandae rci divinae gratia : quern 
hostiae loco quidam Marti bellico Deo sacrari dicnnt, non 
ut vulgus putat, quia \ elut supplicium de [29] eo sumatur, 
quod Romani Ilio sunt oriundi, et Trojani ita effigie in equi 
sint capti. Multis autem gentibus equum hostiarum nu- 
raero haberi testimonio sunt Lacedaemonii, qui in monte 
Taygeto equum ventis immolant, ibidemq. adolent, ut eo- 
rum fiatu cinis ejus per finis quam latissime difleratur: et 
Sallentini, apud quos Menzana? Jovi dicatus vivos ' coni- 
citur in ignem : et Rhodi, qui quod annis ^ quadrigas soli 
consecratas in mare jaciunt, quod is tali curriculo fertur 
circumvchi mundum. Occidamus Plautus ponit pro contra 
cedamus : cum plurimae alias praepositioncs familiariorcs 
huic verbo sint. Occentassint antiqui diccbant, quod nunc 



18 f. fulminis.— 19 f. quotannis. — 1 f. iiius.—2 f. quotannis. 



NOTiE 

' Tiesia] Videndils l*lntarch, in Sacia,' inquit, ' via est rcgia,' &c. 
probl. et Ascoiiiiis pro Milonc. 'In 



1052 SEXTI I'OMFKII FRSTI 

convicium fecerint dicimus, quod id clare, et cum quodam 
canore fit, ut procul exaudiri possit : quod lurpe habetur, 
quia non sine causa fieri putatur : inde cautilenam dici, 
quia illam non cantus jucunditatem, puto. Ociem antiqui, 
ut Ateius Philologus in libro Glosseraatorum refert, mon- 
tera confragosura vocabant, ut aput Livium: Sed qui sunt 
hi, qui ascendunt altum ocrim? et, Celsosq. ocris, arvaq. 
putria,^ et mare magnum. Namq. Taenari celsos ocris. 
et, Haut ut quern Chiro in Pelio docuit ocri. unde fortasse 
etiam ocriae'^ sint dictas inaequaliter tuberatas. Occare et 
occatorem Verrius putat dictum ab occaedendo, quod cas- 
dat grandis globos terrae : cum Cicero venustissime dicat 
ab occaecando fruges satas. Ocyus secundae collationis et 
deinde tertice occissime frequentata sunt. Alii dictas nos- 
tras tracta ^ ex Graeco, id est, u^xka^z, cujus prima significatio, 
ex qua procedere in comparationem debet, apud nos non 
est tertiae vero consolationis,^ cujus majora exempla sunt, 
auctor est Plautus in Nervolaria : Ocissime nos [30] liberi 
possiraus fieri ..... 
quicquam occissi .... 
Calius historiarum libro 
tantur occissime .... 

jEUus Lamia apud .... 
Lamiam oport . 

Ocimum, Graecum, et a ce- 
leritate nascendi est dictum. Occupaticius'* ager dicehatur 
ab antiquis, qui desitusa. cultorib. ixQquentari propriis, ab a/iis 
est occupari coeptus : quod in agto Campano factum est. 
Nam cum HanniZ»«/ Capuanos, qui de Punica rep. bene me- 
ritifuerant, remunerare vellet, atq. eorum agros, qui essent oc- 



conci- 



3 {. patria. — 4 f. ocrea: — 5 f. Alii non dicta s. noslro, sed tiacta. — 6 f. colla- 
tionis. 

NOT/E 

^ Occupaticius ager'\ De agris occu- agrorum. 
paticiis vide scriptores de limitib. 



FRAGMENTLM. 105"3 

cupati, devastatique tanquam ex hosle receptos, restituere : 
7/owmandos pub//ce edixit : sed cum querelam au(\\\ci com- 
wwxueni eoritm, quorum ager occupatus est a privatis, jussit 
dari agros, non quos illi accepissent, sed occupaticios. Or- 
chitin Accius 7 Philologus in collectaneis ait esse genus olece 
ductum ex Grajco op'x^ziq, quod testiculorum sit waov//tudinis, 
itaq. vocari ex eo orchitin ..... to 
grandiore : Orchestra, locus in scccna, quo antea, qui nunc 
^Xdiuipedes appellantur, non admittebantur histriones, nisi tan- 
turn interim dum fabulae explicarentur, qua sine ipsis expli- 
cari non potera?/^ Ricinia autem po?tabant, quo aequiore 
hahilu prodirent, atque ut inde nomen ducerent. Orca genus 
marined helucc maximum dicitur, ac? ciijus similitudinem vasa 
quoque ficanV/, orca dicuutnr : sunt enim ^eretia, atq. inform? 
specie ....... raalae et ante 

quan- 

tae ne ........ . 

[31] Oriri, nasci, vel surgere. Orba a pud poe^as signijicat pri- 
vatum aliqua persona cara: apud orutores, qua patrem aniisit, 
aut matr.^ ut Ser. Sulpitius ait, qua liberos quasi oculos : 
orba est .......... 

tris est ante .......... 

Ga/lus ^lius . . . . O . . . . . 

stantior . . . . in eo libro 

pontificatu pucWdi sine 

sacrse .... nupta 

«//cui fuisset . . .... Cornificius 

in ... . .on Uginus .... 

interserunt . . . . nactos 

sse. Ottygia dicta est insula, qua vociiixiwx mxr\c^ 



7 f. Ateius.—S f. matrem. 



NOTjE 



^ Nunc] Cum in exemplari ad- in libro Aiignstiniano, mm, cditiim 

verljiuin nunc a iibrario duab. lite- sit; atque uniiis liteiaj lapsu tola 

ris superimposita linea tic scriptum sententia immutata sit. 
fuisset, error inde fluxit,ut pro nunc, 



1054 



SEXTl POMPEII FESTI 



Delos. Orhiiis clivits'' videtur appellatus esse ab orbib. 
per citjus Jiexuosos orhes Tiillia filia Ser. TuUii regis, ct L. 
Tarquinius Su[)erbus gener, interfecto rege, properaverat 9 
tendentes una in regia domus possessionem : cceptiis est au- 
tem is cliviis appellcm Orhins, quod pro/»/s cmn esset per orOes 
i?i exqui/iarum colleva. ducere,'° unde Orhins ah ipsis orhih. sic 
appellatus est. Oratores'^ ex Grceco «p»jT^g-ef dictos existi- 
mant, qnod ad reges et gentes, qui missi eraut pro repnh/ica 
?/ostra a populo R. ii conceptis verhis solerent Deos otpda-^an id 
est test ari . . . qui '.• cit [32] eos nos- 

tri alii " pro legatis appellant, ut Cato in ea qiiam scripsit 
de sills virtutibus contra Theriiuim : M. Fulvio consuli le- 



9 f. properaverant. — 10 f. duceret. — 11 f. alias. 



'SOTJE 



« Orbius cUviisI Livins lib. i. habet 
Urbiciis, et ita etiam Soliniis cap. 1. 
in editionib. viilgatis, mamiscripti : 
Urbius; pra;ter tuinni apiid me vetus- 
tissinium, in quo est Orbius : qiiaa qui- 
deni scriptiira vera est, nam, ut Fes- 
tus infra in ' Orcus ' inquit, antiqiii 
M literae sonuni per o efferebant, ut 
contra, o per ?<. Testinionio sunt 
ea, qii3D in hoc fragmento habentur: 
'Putitins ' pro ' Potltiiis,' ' sumniis ' 
pro ' somnn?,' ' rutnndus ' pro ' ro- 
Inndiis:' et in colnmna rostrata Diii- 
]ii ' nsacistratos ' pro ' magistratus,' 
' navebos ' pro ' navibiis.' Varro 
lib. V. de Ling. Lat. otiiues Quirites, 
equites, peditesq. magislralos, privatosq. 
Sfc. ita enini legcnda snnt verba Var- 
ronis, non ut viilgo leguntur : Omnes 
Quirites, pedites, urmatos, privatosq. 
Sfc. mugistratos enim librarius muta- 
vit in armatos, omissa voce equites, 
quani habet Livius lib. i. in quo ita 
scribit : * Edixit, nt omnes cives 
Komani, equites, peditesq.' <Sic. Ad 
has autem intermortuas antiquitittis 
reliquias in lucem revocandas, pra- 



ter ea, quffi supra indicavimus, Livii 
et Solini loca, unde de Urbio clivo, 
vel Orbio, ut antiqniores dicebant, 
accepinius ; adjumento nobis fnerunt, 
qua? in ' Sreleratus vicus,' infra ha- 
bentur. Sceleratus vicu«, Festus in- 
quit, Komae appellabatur, quod ctwn 
Tarquinius Superbus interficienduni 
curasset Servium Tnllium regeni so- 
ceruni suum, corpus ejus jacens filia 
carpento supervecfa sit, properans 
in possessionem domus paternee. Li- 
vii verba sunt haec: ' Tnllia cum se 
domum reciperet, pervenissetque ad 
summum Cyprium vicum, ubi Dia- 
nium nuper fuit, flectente carpen- 
tum dextra in clivum Urbium, ut in 
collem Exquiliarum veherelur.' So- 
lini autem haec : ' Servius Tnllius Ex- 
quiliis supra clivnm Urbium.' 

^ Oratores] Multa hie restitnimus 
cxemplari diligentius inspecto, qufe 
desiderantur in editione Augustinia- 
na : praeterea, corruptam vocem 
propte, mutavimus in propterea, et de- 
cretorib. in deprecatorib. 



FRAGMENTUM, 1055 

gatus sum in ^toliani, propterca quod exTEtolia complures 
venerant ^tolos pacem velle : de ea re oratores Romara 
profectos: et in originum L. i. Propte '^ id bellum coepit 
Coelius PR. Albanus, oratores inisit Romam cum . . . 
alias pro decretoribus/' ut Terentius : orator venio, facite 
exorator sim. Item et x\fVanius in Emancipato . . si 
. . . . turn si quod oritur .... alias pro diser- 
tis et eloquentib. ab eo quod antiqui orare, dicebant pro 
agere : ob quam causam, orationes quoque eorura vocantur. 
Grata genus piscis appellatur a colore auri, quod rustic! 
orum dicebant, ut auriculas, oriculas : itaq. Sergium quoq. 
quendam prasdivitem, quod et duob. anulis aureis, et gran- 
dib. uteretur, Oratam dicunt esse appellatum. Oraa * ex- 
trema3 partes terrarura, id est, maritima? dicuntur, unde et 
vestimentorum extremae partes, quas quidem et primae dici 
possunt. Caecilius in ^thrione usus est pro initio rei, cum 
ait : Oram reperire nullam quam'+ expediam, queo. Oreas,' 
freni quod ori inferuntur. Titinius in Setina : Et si tacebit, 
tamen gaudebit sibi promiti oreae '^ et Naevius in Hariolo : 
Deprandi autem Leonis '^obdas oreas. Cato originum L. ni. 
Equosrespondit: oreasmihiinde,tibicapeflagellum. Coelius 
pro se apud populum : Equusq.'^ mihi sub feminibus occi- 
sus erat, oreas detraho inspectante Lucio Stertinio. Oreos 
Liber pater, et oreades Nymphas appellantur, quod in mon- 
tibus frequenter apparent. Ordinarium ^ hominem Oppius 
ait dici solitum scurram »* [33] est, cum ait, cum magistra- 
tus nihil audent imperare, ne quid consul auspici peremat. 
Perihodos dicitur et in carmine lyrico pars quaedam, et 
in soluta oratione verbis circumscripta sententia, ct in 



12 f. propteren. — 13 f. depvecutoribus. — 14 f. qua me. — 15 f, permitli oreas. — 
10 t". Leoni si. — 17 f. equo qui. — 18 Qnod liic desideratiir babes in Schetlis. 

NOT/E 

' Oia] Pro quam expediam, in ora quae sequiintur, in schedis liabentiir, 
pagins eniendavimns, qua me expe- item piincipiuni sequentis fragmen- 
diam, et verani eani eniendationein ti, est, cum ait, quod est verbi ' Pere- 
cxistiniamus. mere.' 

' Ordinarium'] Post verbum scurram, 



1056 SEXTl POMPEII FEtsTI 

gymnicis certaminibus perihodon v'cisse dicitnr, qui Py- 
thia, Islhmia, Nemea, Olympia vicit a circumi>u eorum 
spectaciilorura. Peremta et interemta pro iraperfcctis '^ 
poni solet a poetis. Lucretius, Cum corpus simul, atq. 
animi natura peremta. Perpetpni, pro perpetuo dixerunt 
poetse. Pacuvius Iliojia: Fac, ut coepisti, banc operam 
mibi des perpetern : ocubs traxerim. Persillum vocant 
sacerdotes rudicuUim picatum, quo unguine Flamen Por- 
tunabs *° arma Quirini unguet. Persicum portum, Plau- 
tus cum ait, mare Euboicum videtur significare, quod in eo 
classis Persarum dicitur stetisse, non procul a Tbebis. 
Personata fabula quaedam Naevii inscribitur, quam putant 
quidam primum a' a personatis histrionibus : sed cum post 
raultos annos comoedi, et tragoedi persoais uti coeperunt, 
verisimibus est earn fabulam propter inopiam comoedornm 
actam novam per Atellanos, qui proprie vocantur personati, 
quia jus est is * non cogi in sca3na ponere personam, quod 
ceteris histrionibus pati necesse est. Persicus s peracutum 
significare videtur, ut Plautus : nihil de concibare sibus,^ 
nisi qui persib> sapis. Naevius : et qui fuerit persicus 
carpenti ad stratio.^ Perpetrat"* peragit, perficit. Pacu- 
vius in Teucro; Neq. perpetrare precibus, imperia qui de- 
tinui patris^ Spartam reponare^ instat, id si perpetrat : quo 
etiam sine prajpositione usi sunt, quod [34] conversum jam 
in consuetudinem est : perpulit, persuasit, impubt 
dicendo me perpulit . . . scilicet compulit 

Pe7'tisum, pro, pertesum dixerunt antiqni 



19 f. interfectis. — 20 f. Qnirinalis. — 1 f. actam. — 2 f. iis.-~2 f. sibi. — 4 f. 
persicus. — 5 f. adest ratio. — 6 f, nee pretio quit, et in Niptris. — 7 f. repedare. 

NOTJE 

e Persicus] Plaiiti versus in exem- '' Perpetrat~\ Versus Pacuvii legen- 

plari habet persibus pro persicus: et di, ut in margine. Neque perpetrare 

ita Varro lib. vi. de Ling. Lat. ' Per- precibus, nee pretio quit, et in Niptris : 

sibus,' inquit, * a perite :' glossemata Spartam repedare instat ; id si perpe- 

subscribunt, callide. Vide iu ' Si- tral. 
bus." 



FRAGMKNTUM. 1057 

qui paul . . . Persuasit, 
iinpulit. Puteum ' antiqui dixenirit V7ide siimi potest : inde 
Puticiilos, antiquissiinum genus sepiilturce oppellatos, quod ibi 
ill puteis sepelirenlur homines: qualis fuerit locus, quo nunc ca- 
davera projici solent extra Tportam Exqui/inam : qua quod ibi 
putescerent inde ^otius appe/latos existimat puticidos ^li«s 
Gallus: quia antiqui morisfuisse, ut patres familias in locum 
publicum extra oppidum tnancipia vilia projicerey^f, atque ita 
jnojecta, quod ibi ea putescerent, uomen esse factum Puliculis. 
Putum antiques pro piiro dixisse ait : inde putatas vites, quib. 
dicisura ^ est id, quod impedimento erat, did Co?'nifici 9 ait, 
neq. aliter accepit Ennius, cum dixit in Alexandre 
amidio '° purus puti/.s : et Plautus : Puriis putus hie sycophau- 
ta est . . . quo certior se . . . 

auruin, quoq. putatum dici solet, quod est, "xpurgatum : et 
ratio putata, id est, pura facta, ut . . . h&re- 

dib. rettulit. Putitium '' Plautus dixit stultum Putitio stul- 
tior est barbaro. Id autem ex hac causa. Potitius cuinsid " 
Hercule ritum sacrijicandi accepisset, enm millib. airis grarz? 
quinquaginta edocuisse dicitur servos publicus '^ P. R. quo 
facto Potitii intra diem 30. cum ejus iamilice 12. fuissent, 
omnes interierunt. Pubes, adulescens, qui jam generare po- 
test, ^'ocatur, cui contrarium est impubes. Pubes etiam et 
[35] plurium numerus ejusdem atatis dici solet. Puteolos qui- 
dem dictos aiunt ab aqua caldae pu^ore : quidam a multitudine 
puteorum earundem aquarum gratia factor um 
ver .... cum autem 



8 f. decisum, — 9 f, Coinificius. — 10 f. dimidio. — 11 i\ ab. — 12 t'. publicus, 

NOTiE 

' Puteum^ Hiijus loci rcstiMitioneni cus publicus ultra Exqiiilias. 
debemiis M. Varroni, qui lib. iv. de ^ Pulitium] Aiitiqua sciibendi con- 

Ling. Lat. sic scribit. ' Extra oppida siictiido, \)ro Polilium, ut 'suninus' 
a puteis puticnlai, quod ibi in puteis pro 'soninus;' cui conliaria, ' Or- 
obruebantur homines :' nisi potius, ut bius ' pro ' Urbius.' Vide supra in 
yElius scribit, puticubr, quod ibi pu- • Orbiiis clivus :' et infia in ' Oicus.' 
tCBCcrent cadavera projecta : qui Id- 

Delpli. el Var. Clas. Pomp. lest. 3 X 



1058 SEXTI POMPEII FESTI 

is vio . . . . illius tra . . . . 
Pugnus a pnnciioxiG, id est, percussione dictus. Pegasum^ 
equum alatum fuisse tradunt pocta. : ciijus qvidetn unguX^m. 
suscitassefontem, qui Hippocrene dictus est, traditur : sed 

ersus alia . . Lucina 

Junosa .... forraon . . . . 
Vvo^^exdiquadam nomina usurpabmit antiqui in e declinata, 
ut prafiscine, extrema producta, syllaba, videlicet iit occurre- 
rent fascino, ut ait L. Cincius : quod etiam feri consuevit in 
famiUad ])urga?idcB sacro. Porca ^jr^ccidanea'" dicitur, g'jz/e 
ante immolari solet : quod genus hostiae, quod ante novam 
frugem prcKcideretur, /)r<Ecidarium appellabant. Placenta " 
libi quoddani genus focatur ex trib. ^nltihus factum : alii di- 
cunt genus pultis, cum trib. libanientis. Porriciam, pro porro 
jacidim, maxime de extis dicebant antiqui. Plant, in Pseu- 
dolo : atq. in manib. exta teneam, ut porriciam intebea^' loci: 
porricitur autem foculo, ^/risq. quod consecxandum est Deo, 
dicandumque contra it ''^ consumi^wr in sacro, quod est profa- 
natum," ut Verrius eodem libro de significatione verboxuux : sint 
dicta libere, si qua contra dixero : nam arbitratur ob earn cau- 
sae pomci exta aris et foculo, quia profana'^ ea [36] quoq. 



13 f. interea, — 14 f. id. — 15 f. projmata. 

NOT^ 

' Pegasum'] Vide infra in * Pega- ex farre. oieo et inelle fiebat. Ser- 

sides :' ibi enim babes, ' Pegasum vius in vii. JEn. ' Liba sunt placen- 

ungulae ictu Hippocrenem fontem taj de farre, et nielle, et oleo sacris 

aperuisse :' quod a Graecis poetis aptae.' 

tractmn est. ° Profanatum] Varro 1. v. de Ling. 

™ Porca prtEcidanea^ Verum est, Lat. ' Profanatum,' inquit, ' quod in 
quod Festus ait, hoc genus bostia; sacrario polluctum : itaque olim in 
pra:cidariiim appellatum esse : nam et fano constimebatur omne, quod pro- 
Marius Victorinus pracidariam legit, fanatum erat.' Haec ad verbuni pro- 
et a prajsentanea differre dicit, de fanata, quod fecimus ex duobus pro- 
tons, forte agitur iii fragmento prcesen fana ea, reiiqua in editione Augnsti- 
.... nam, inquit, praesentanea por- niana cum sint suo loco mota, nos ad 
ca, quae praesente mortuo, quern con- fidem f xemplaris reposuinuis, et mu- 
dituri erant, inimolabatur. lila multa restituimus. 

" Placenta^ Placenta, sive libum, 



FRAGMENTUM. 1059 

id est, Deo dicta consume '^ est necesse, cujus opinionem? 
neq. in hoc, neq. in aliis coraplurib. refutare minime ne- 
cesse est, cum propositum habeam ex tanto librorum ejus 
numero intermortua jam, et sepulta verba, atq. ipso sa3pe 
confitente uullius usus aut auctoritatis, piasterire, et reli- 
qua quam brevissime redigere in libros admodum paucos : 
ea autem, de quib. dissentio, et aperte et breviter, ut sciero, 
scripta in his libris meis invenientur : inscribuntur, piisco- 
rum verborum cum exemplis. Porigam dixisse antiqui 
videntur, pro porrigam, propter morem non ingeminanda- 
rura Jiterarum : ducto verbo a porro regam, aut si id frivo- 
lum videtur, cum aperte e civo regit '^ tractum sit: sed an- 
tiqui etiam porgam dixerunt pro porrigam. Porcae ap- 
pellantur rari sulci, qui dicuntur '^ aquee derivandai gratia : 
dicti quod porcant,'^ id est, prohibent^°p aquara frunientis 
nocere : nam crebriores sulci, limi ' vocantur. Postlimini- 
um ^ receptum, Gallus Julius in libro primo significatio- 
num, qua? ad jus pertinent, ait esse eum, qui liber ex qua 
civitate in aliam civitatem abierat, in eandem civitatem 
redit eo jure, quod constitutura est de postliminis, itemque 
servos ' a nobis in hostium potestatera pervenit, postea ad 
nos, redit in ejus potestatem, cujus antea luit jure postlimi- 
ni : equi, et muli, et navis eadem ratio est post liminium 
receptum is ^ quae servi : quce genera rerum ab hostibus ad 
nos postliminium ^ redeunt, eadem genera rerum a nobis ad 
hostis redire possunt: cumpopulis liberis, et confoederatis, 
et cum regibus postliminium nobis est ita, uti cum hostib. 
qua) nationes in opinione '' '^ nostra sunt, cum his [37] procul 



IG f. consumere 17 f. rivo regam.— \S f. ducuniur. — 19 f. porcent.— 20 i'. 

prohibennt. — 1 f. itr«. — 2 f. postliminio.—'i f. ({id servus. — 4 i'. iin. — 5 i\pust- 
liminio. — f. dicionc. 

ISiOTJE 

p Prohibent] Prohibeant videtur le- scribi debeie opinor. In fragmento 
^endiim ex epitonia Pauii pro prohi- Servilia; legis sic est: QVIVE. IN\ 
bent, et lira- pro limi. A RlilTH ATV.DICIOS E. POTES- 

T In opinione] VcThum opinione TATE. AMICITIA, S^c. 
mihi siispectum est, et pro cojdicione 



1000 SEXTl POMPEII FESTJ 

sint. Provorsura fulgur appellatur, quod ignoratur noctu, 
aa interdiu sit factum : itaq. Jovi fulgurit,^ et Summano 
fit, quod diurna Jovis, nocturna Summani fulgura habentur. 
Propatulura late patens, atq. apertum, et patuli boves, quo- 
rum cornua in divcrsum super ^ modum patent. Propri- 
assit, propriura fecerit. Properus antiquos dixisse pro 
celer, testimonio est qualitatis adverbium, quod est pro- 
pere. Prophetas in Adrasto Julius nominat antistites fa- 
norum, oraculorumq. interpretes : cum capita viridi lauro 
velare imperant prophetae, sancta ita caste qui purant ^ 
sacra. Propter viam"^ fit sacrificium: quod est proficis- 
cendi gratia Herculi, aut Sanco,'° qui scilicet idem est 
Deus. Prodigia quod prasdicunt futura : permutatione g 
literee : nam quae nunc c appellatur, ab antiquis g voca- 
batur. Produit, porro dederit, ut est in lege Censoria. 
porticum sartam, tectamq. habeto, prodito : alias prodide- 
rit. Prodegeris, consumseris, prodideris, ut Caecilius in 
hymni" prodigere est, cum nihil habeas, te irridier, et 
Plautus in Nervolaria : productae prodigium '^ esse in '^ 
amatorera addecet. Prodinunt, prodeunt, ut Ennius An- 
nali. L. in. Prodinunt famuli turn Candida lumina lucent. 
Probrum, stuprum, flagitium, ut Accius in Hellenib. qui 
nisi probrum, omnia alia indelicta aestimant. Caecilius in 
Davo: Ea tum compressa parit huic puerum, sibi probr. 
Probrium,'+ velut, prohibi, qui se a'^ deliquendo prohi- 
bent. Prodigiatores haruspices, prodigiorum interpretes. 
Prodita,'^ memoriae porro dat, et fallit : item ex interiore 
loco procedit: item perdit, ut Ennius L, xvi. Non in spe- 
rando cupide'^ rem prodere summam. Punicum* quod 



7 f. Fulguratori. — 8 f. supra — 9 f. parent. — 10 f. Sango. — 11 f. Hymnide. 

— 12 f. producte prodigum. — 13 f. me — 14 f. Probi 15 f. a. — 16 f. prodit. — 

17 f. cupidi, 

NOTyE 

■■ Propterviani] Plautus in Rudente : » Punicumi Horatius epodon ode 
' Ut mea est opinio, propterviani illi ix. ' Punico lugubre mutavit sagiim :' 
vocati sunt ad prandium : qui? quia est enim apud Horatium vestis no- 
post caenani credo laverunt.' men. 



FRAGMENTUM. 1061 

appellatur, [38] genus lihi translatnm a Panis: idem appel- 
l^tum J tiit probiiin, ceteris litis suavissimum quia videhutur. 
Punicum dicitur etiam vestis women . . Pro sig)iijicat 
in, ut pro rostois,^^ pro ade, pro tribunali. Progenerum ap- 
pellat avus ueptis sica viriun. Profamim quod non estfanum 
ap^eWatiir. Plautus, sacrum, an profamim habeas, parvi pen- 
ditur. Livit/s in . . . public! 
Pacnvius in Per?boea .... inde profana- 
tionem did ait Verrius. Pro, ponitur, pro ampYiRcando, ac 
palam faciendo : ut prodi, provocB., prope//e, ponitur alias pro 
privandi faculXdiie, ut in propudio, prohibendo, quia utrumq. 
abnmi in his esse pudorem, potestatemq. alias aliud alio,'' ut 
pro pecunia, pro pradio,^° pro consule,^ alias pro ^dtniratione, 
ut, pro Jupiter. Accius in Melsimppa,^ pro Jupiter 

manu omium J . . . . Plautus 
in Condalio . . alias pro ante, ut, pro hostio : alias 
pro in, ut dicimus promittere Barbara, et capillum. Profun- 
dum dicitur id, quod est altum, ac fundum longe habet, Pa- 
cnvius in Medo : Neq. profundum 

Profesti dies die//, quod sint procul a religione nominis divini. 
Caicilius in . . quod facimus prof esto,fecisti tan- 
iundem festive die : item Afranius in Privigno ; seque profesto, 
contra cum celebras. Profusus super modum sumtuosus di- 
cebatur. Terentius in Adelphis: profundat, perdat, pereixi, 
nihil ad me: alias objectus, jacens: et Pacuvius in Teucro, 
profusus^ gemitu murmuto, occistians* ru«^ 

[39] . . . cant rta. 

Plauti appellant ur canes, quorum aures langmda sunt, ucflac- 
cida, ut latins videantur patere .... quae 

c . . . . • 

uni vi . . . . 



18 f. rostris.— 19 f. apud oh ah.— 20 f. prccde. — 1 f. consilio.—2 f. Menu- 
lippo. — 3 f. omnium. — 1 f. oscitans. 

NOTjE 

' Profusus] Vide in ' Occisitantur.' 



10G2 SEXTJ POMPEII FESTI 

cis. Planta appellantnr scmina oleruni, quod plana; sunt, ut 
appellantur phnitec nostroru/n pedum ex causa simifi. Fiances 
dicebantur tabuhe plancR, ob quam causam et Planci appellan- 
tur, qui supra modum pedih. planis sunt. Plaustrum perculi 
antiqui dicehant ab eo, qui pede onusta plaustra perculit: id 
est, evertit : quod postea abiit in proverbium id, quod a Plauto 
in Epidico Comadia relatum est : £pidicus mihi magister 
fuit ; pcrii : pene plaustrum perculi. Plebeium magistratum 
neminem licet capere, nisi qui ex plebe est : cujus generis est 
omnis magistratus, qui appellaturi isto nomine. Plutei dicun- 
tur crates corio fr?/do intentae,' qucz solebant opponi militibus 
opus facientib. et appellabantur militares : nunc etiam tabu- 
la, quib. quidprasepitur, eodem nomine dicun^«r. Plebei M- 
diles" non minus populiqwe plebeiscito, quce de eo rnagistratn 
creando suffragiura tulit, ut sacris adibus prccessent, sunt con- 
stituf/: quos Tribu. pi. ministros fuisse dicunt: qui una cum 
Plebeis JEdilib. sunt creati, dissidente plebe a Patrib. ii taber- 
nas fecerunt, qua.s novas vocant : nos autem quinque dicimus 
eas esse et septem iexwivtur, et plebeios quidem appellamus a 
genere [40] magistratus : eas enim faciendas curaverunt M. 
Junius Brutus. Q. Oppius Jj^diles pi. Plexa coUigata signi- 
ficat ex Grseco, cui nos etiam praepositionem adicimus> 
cum dicimus perplexa. Plentur antiqui etiam sine praepo- 
sitionibus dicebant. Plera dixisse antiquos testis est Pa- 
cuvius, cum ait: Plera pars pessumdatur. Ploximum ap- 
pellari ait Catullus, capsam in cisio, capsave ^ cum dixit, 
gingivas vero ploximi habet veteris. Plorare," Here, incla- 



5 f. intectce. — 6 f. capsamve. 

NOTJE 

" Plebei Mdiles'l Dionysiiis lib. vi. duos e plebe constituernnt, qui IE.<\\- 

j'Ediles plebeios, ut Tribunornm les appellali sunt.' 

plebis essent ministri, et ut sacris ^ Plorare, ^c] Eslod in lege Numae 

adibus praeessent, dicit creates f'u- liabet exemplar : et itaantiquosscrip- 

isse. Digest, lib. i. tit. 2. ' Itenique sisse tradit Quintilianus adducto tes- 

ut essent, qui acdibus prajessent, in tinionio ex basi columnae rostratae 

quibus omnia scita plebs deferebat, Duilii, in qua est. altod. marid, et, 



PRAGMENTUM. 10G3 

mare nunc significat, et cum prsepositione implorare, id est, 
invocare : et apud antiques plane inclamare : in regis Ro- 
muli, et Tatii legibus : si nurus sacira divis parentum estod. 
in Ser. TuUi, haec est, si parentum puer verberit, astolle 
plorassit, (pareri.) puer divis parentum sacer esto.7 id est, 
clamant, dix . . PeduUa quaedicimusnea ^ 

Greecos appellare manifestum est. Pacem a pactione 
conditionum putat dictam Sinnius Capito, quas utriq. inter 
se populo sit observanda. Penem, antiqui codam voca- 
bant, a qua antiquitate etiam nunc offa porcina cum cauda 
in cenis puris^ ofl'apenita vocatur : et peniculi, quis calcia- 
menta terguntur, quod e codis extremis faciebant antiqui, 
qui, tergent^ea : dictum est forsitan, a pendendo. Naivius 
in Tunicularia :'° Theodotum compellas, qui aras compitali- 
bus sedens in cella, circumtectuas tegetibus Lares ludentis 
peni pinxit bubulo, significat peniculo grandi, id est, coda. 
Proprius sobrino mihi est consobrini mei filius, et consobri- 
naemeae filia," et patris meiGonsobrinus,etmatris [41]meae 
consobrinus. Possessio ^ est, u't definit Gallus ^lius, 
usus quidam agri, aut aedifici, non ipse fundus, aut ager : 
non enim possessio est a '^ reb. quae tangi possunt 
qui dicit, se possidere, his '' vere potest dicere : itaque in 
legitimis actionibus nemo ex his qui possessionem suam 
vocare audet, sed ad interdictum venit, ut Praetor his ver- 
bis utatur. Uti nunc possidetis, eum fundum Q. D. A. 



7 f. estod. — 8 f. nos, ea TrsSiAo. — 9 f. terget. — 10 f. Cunicularia. — 11 f. filws. 
—12 f. de.— 13 f. is. 

NOTiE 

PUGNANDOD. totus aiiteTii liic locus ceret, qiiando jam propter parasce- 

ita legendiis : In regis Romuli, et Ta- ven, quam ccenam piiram Jiidaei La- 

tii legibus : Sei parentem puer verberit, tine tisitatius apud nos vocant, faceie 

ast ole plorasit, jnter divis parentum tale aliquid non licebat.' 

sacer estod. Keliqua videntur adjecta. ^ Possessio, If c.] Petronius Arbiter : 

T Puris] Glossar. * Coena pura, ira- ' Ut si nollct alicnam rem domino 

paffKfvi], npoirdPBaTov.' Aiignstin. in redderc, ad interdictum veoirct.' i. 

Joan. ' Acceleratain,' inquit, ' vuit ad jus, ad Praetorem. 
inteliigi sepuituram, ne advcsperas- 



10G4 SEXTI POMPEII FESTI 

quod nee vi, nee clam, nee precario alter ab altero possi- 
detis ita possideatis, adversus ea vim fieri, veto. Praefec- 
turae eas appellabantur in Italia, in quib. et jus dicebatur, 
et nundinse agebantur, et erat quaedam earum R. P. neq. 
tamen magistratus suos habebant: in qua '-^ his legibus 
praefecti mittebantur quotannis, qui jus dicerent : quarum 
genera fuerunt duo : alterum, in quas solebant ire praefecti 
quatuor viginti sex virum nu '^ pro populi suffragio creati 
erant, in haec oppida : Capuam, Cumas, Casilinum, Vol- 
turnum, Liternum, Puteolos, Acerras, Suessulara, Atellam, 
Calatium :'^ alterum, in quas ibant, quos Praetor urbanus 
quod annis '7 in quaeq. loca miserat legibus, ut Fundos, 
Formias, Caere, Venareum,'^ Allieas '9 Privernum, Anag- 
niam, Frusinonem, Reate, Saturniara, Nursiam, Arpinum, 
aliaq. complura. Parret, quod est in formulis, debuit et 
produeta priore syllaba pronuntiari, etnon gemino r scribi, 
ut fieret paret, quod est, inveniatur, ut coraparet, apparet. 
Portum in 12. pro domo positum omnes fere conseutiunt : 
cui testimonium defuerit, bis ^° tertiis diebus ob portum ob- 
vagulatum ito. Patrocinia appellari coepta sunt, cum plebs 
distributa est inter patres, ut eorum opib. tuta esset. Pos- 
ticam lineara in agris dividendis Ser. Sulpicius appellavit 
ab [42] exonente sole ad occidentem, qua spectabat qua . 

tur .... 
riq . . . . . abd 

tab . . . • 

Irum .... danto 

Pontina tribus a Portia \nbe dicta, a qua el pnlus 
quoque Po?itina appellata est juxta Terracenam. Prtpiria '* 
tribus a Papirio appellata est, vel a nomi ' agr?', qui circa Tus- 



14 f. quas. — 15 f.numeroqui. — 16 f. Calatiam.— 17 f. quotannis.— 18 f. Ve- 
nafrum. — 19 f. Allifas. — 20 f. is. — 1 f. we. 

^ Papiria] Papiria tritms in agro turn Papiiiam ferre solitiini,' quod 
Tuscnlano. Liv. viii. 37. ' Nee quen- Tiisciilani a tiibii PoUiauna conilem- 
quam ferme ex PoUia tribii Candida- nati essent. 



FRAGMENTUM. 10C5 

culum est. Iluic Vupinia trib. ita con^vinctafuit, iit dejinib. 
aliquando susceperit bellum, quod inAktum per fetiales cum 
esset, (luce . . infertuT : bellura itaq. imtura, cum 
utraque tribus instructos exercitus haberent ad dimicandum, 
quia aherius dux discesserat jam ab armis, caduceatorib. ante 
quam signum QOViierrent^ utrimque ad exercilus missis, rem in 
ipsorum dixbitrio futuram denuntiarunt, ac potestate, (ac po- 
Xestate)^ ita sine uUa dimicatione utriusq, exercitns suflFrag/o 
pax facta. Pupinia Tribus ab agri nomine dicta, qui Pupi- 
71118 appellatur circa Tusculum urbem ..... 
yweminit invictum . . . . e. Popillia tri- 
bus una quinque et triginta trihnnva, tot enim {nerunt, a Po- 
pillia famincE feVici nomine appel/ata, quomodo tribus quoque 
Pinaria a sororis Pinarii dicta, site ab ejus nomiac. Populi 
commune est in legibus ferendis cum plebe suff"ragium: ?iam 
comitia centuriata ex patribus, et plebe constant in centurias 
divisis: a^ cum plebes sine patr^'i. tributis comitiis convenit, 
quod plebes scivit, plebisf/7//m id ea de causa appellatur. Pa- 
trum commune cum populo [43] suffragium ; quibus suffragan- 
tibus Jit populi scitum. Prorsi limites appellantur in agrorujn 
mensuris, qui directi sunt ad orientem. Pugio dictns viAeinx 
eo quod punctim pugnat.^ Propilia + tribus a nomine proge- 
netricis traxit vocabulum : nam conavLCverunt non solum a viris, 
sed a f(£minis ^uoq. tribus nominare. Prabia dicuntur cu- 
ran^i ma/« remedia, videlicet, qucc curationis C3.usa prabeantur. 
Parare ^ inter se munus dicebatur, cum sortitio Jiebat a ma- 



2 ( ).— 3 f. jtungat.—X f. Popillia. 

NOT/E 

•» Parare] Parare munus quid sit, tituntm legat : Livins: ' Dccreve- 

notnm ex Livio, ct aliis. Sallnstiiis runt paties, nt Consiiles inter se 

in Jugnrtli. ' Post Atili fadiis, et compaiarent, soitirentuive piovin- 

exercitns nostrifa;(lam fugam,Mp,teI- cias.' Item: ' Dccreveiunt patres, 

lu8 et Silanns cos. des. provincias in- nt provincias INIacedoniam atque Ita- 

ter se paiavcrunt.' Cicero lib. i. ad liain Consiiles conipararcnt inter se, 

Atliciim : ' Se paratiinim cum colle- sortirentiirve.' Provincias aiitem iii- 

ga:' licet Servins in lib. i. /Eu, ;)«r- ter sc parabant, sive sortiebantur non 



1066 SEXTI POMPEII FESTI 

gistratib. P. R. vter magistratns, utram rem acere ^ deberet: 
aid inter se comparahant de reb. lege mandatia. Itaque in se- 
uutii, et in comitio quoq. sortiri, aid inter se parare solebatit, 
w^rum exire, utriini domi manere oporteret : nam Cowsulib. 
aeque ac Prcztoribus novis in provinciam ire, atq. ex ea rem 
gerere : contra abire, amri prioris magistra^/6. opus erat : lege 
etiam cavebatur, ut certos intra dies designati magistratns pro- 
inncias inter se i^ararent. Peregrinos '^ inter Pr. dicitur quod 
aliter Inter civis, aliter mier peregrinos jus dicebatur a Pra- 
tore : ideoq. lege primum fus*^ cum unus tantumfuisset, postea 
duo ?c?circo sunt creati PrcEtores. Pramelium dicitur, quod 
ante raetitur, quasi prcemessum, prcelibationis causa. Prote- 
lare dicitur longe ^ropellere, ex Graco videlicet, quod est 
The,7 et signijicat longe. Privato sumtu se alebant mili^es 
Romani antequam stipendia mererentur, quod in consuetudine 
fuit pane ad id tempus, quod fuit pau/o antequam Romana 
civitas capta est a Gallis, a quo tempore sine publico stipendio 
wilitesnon fiebant. Porci effigies inter militaridL signa quin- 
tum locum obtinebat, quia confecto bello, inter quos populos 
paxjiebat ea casa porcafcedere firmari solet. Polimenta,'^ ait 



5 f. agere. — 6 f. feus — 7 f. rriKe. 

NOTiE 

niodo Consiiles, sed etiam Prastores. pellatus est, qiiod in urbe jus dice- 
Livius : ' IdibusMartiis, qiiodie Con- bat: post aliquot delude annos, non 
snles magistratuminierunt, Italia am- snfficiente eo Praetoie, quod multa 
bobus piovincia decieta.' Piaetores turba etiam peiegrinorum in civita- 
sortiti provincias sunt. Item Cou- tern veniret, creatus alius Prajtor, 
.sules, Praetoresque cum Idibus Mar- qui Peregrinus appellatus est, quod 
tiis magistratns inissent, provincias plerumque inter peregrinos jus red- 
sortiti sunt : acei'e, pro agere, in ex- debat.' Ex liis verbis locum Festi 
emplari scriptum est, antiqna ilia resarcivimus, qui in editione Augns- 
consuetudine, qua c pro g pone- tiniana cum verbo Parare male con- 
bant. Vide in 'Orcus.' junctus est. 

c Peregrinos] Digest, i. tit. 2. ' Cum ^ PoUinenta'] Arnobius lib. vii. ' Po- 

Consules avocarentur bellis finitimis, limina sunt ea, qua; nos proles vere- 

neque esset in civitate, qui jus red- cundius dicimus testes.' PlantusMe- 

dere posset : factum est, ut Praetor nfficli. ' Polimenta porcina.' 
quoque crearetur, qui Urbanus ap- 



FRAGMENTUM. 1067 

Verrius, antiqui dicebant testiculos [44] porcorum, cum eos 

castrabant, a politione segetum, aut vestimentorum, quod 

similiter atq. ilia, curentur. Pater patrimus dicebatur 

apud antiques, qui cum jam ipse pater esset, habebat 

etiam tum patrem. Portisculus est, ut scribit ^lius Stilo, 

qui in portu modum dat classi : id autem est malleus, cujus 

meminit Cato in dissuasione de rege Attalo, et vectigalibus 

AsiJB : C. Licinio Pr. remiges scripti cives Romani sub 

portisculum sub flagrum conscripti veniere passim. Pro 

scapulis cum dicit Cato, significat pro injuria verberum : 

nam complures leges erant in cives rogatae, quibus sancie- 

batur pcena verberum : his significat prohib. se ^ multos suos 

civis in eaoratione, quae est contra M. Caelium : Si em per- 

cussi, saepe incolumis abii : prseterea pro rep. pro scapulis, 

atque aerario multum R. P. profuit. Primanus ^ Tribunus 

apud Catonem in ea, qucB est contra Thermum de suis vir- 

tufib. Aliud est properare, aliud festinare : qui unum 

quodq. mature transigit, is properat: qui multa simul inci- 

pit, neq. perficit, is festinat. Prorsus porro versus, nisi 

forte ex Graeco Uoo.') Cato de feneratione legis Juniae : 

Camerni '^ cives nostri oppidum pulchrum habuere, agrum 

optimum, atque pulcherrimum, rem fortunatissimam : cum 

Romam veniebant, prorsus devertebantur pro hospitibus 

ad amicos suos. Prohibere comitia, dicitur vitiare diem 

morbo, qui vulgo quidem major, ceterum ob id ipsum co- 

mitialis appellatur. Cato in ea oratione, quara scripsit de 

sacrilegio coramisso : Domi cum auspicamus, honorem me 

dium " immortalium velim habuisse : servi, ancillae, siquis 

eorum sub centone crepuit, quod ego non sensi, nullum mihi 

vitium I'acit : si cui ibidem servo, aut ancillae [4;")] dormienti 

evenit, quod comitia prohibere solet, ne is quidem mihi 



8 f. prohibuisse.—O f. irp6s. — 10 f. Camerini — 11 f. Deum. 

' PrimanHs] Ifa plane est in cxom- dit, vcl alius, qui locum cxcmpio et 
plari : icli({ua furtas.se vcl Paulua ad- cxplicatiune illusirare voluit. 



3068 SEXTI POMPEII FESTI 

vitium facit. Penatores^ qui penus gestant. Cato adver- 
sus M. Acilium quarta: Postquam nativitas "^ ex navib. 
eduxi, non ex militib. atq. nautis piscatores penatores fici 
sedarum'' dedi. Pilates lapidis genus, cujus M. Cato 
originum L. v. lapis candidior quam pelastes.'* Peregrina 
sacra appellantur, quae aut evocatis dis in oppugnandis 
uibibus Romam sunt conara,'^ aut quae ob quasdam religi- 
ones per pacem sunt petita, ut ex Phrygia Matris Maguae : 
ex Grascia Cereris: Epidauvo /Esculapi: quia coluntur eo- 
rum more, a quibus sunt accepta. Peculatus furtum publi- 
cum dici coeptus est a pecore, quia ab eo initium ejus frau- 
dis esse coepit : siquidem ante aes, aut argentum signatum 
ob delicta poena gravissima erat duarura oviura, et xxx. 
bovura : ea lege "^ sanxerunt T. Menenius Lanatus et P. 
Sestius Capitolinus cons, quse pecudes, postquam aere sig- 
nato uti coepit P. R. Tarpeia lege cautum est, ut bos 
centusib. ovis decusib. aestimaretur. Potitium, et Pina- 
rium Hercules, cum ad aram, quae hodieque maxima appel- 
latur, decimabovum,s quos a Geryone abductos abigebat, 
Argos in patriam profanasset, genus sacrifici edocuit : quae 
farailia, et posteri ejus non defuerunt decumantib. usq. ad 
Ap. Claudium Censorem, qui quinquaginta millia aeris gra- 
vis his dedit, ut servos publicos edocerent ritum sacrifican- 
di : quo facto Potiti, cum essent ex familia '^ numero duode- 
cim, omnes intererant'^ intra diem xxx. Pinarius quod 



12 f.navitas. — 13 f.feci,sed cibnm. — 14 f. pilates. — 15 f.coada. — 16 (.earn 
legem.— 17 (. ecefamilice. — 18 (. interierunt. 

NOTyE 

f Penatoi-esl Horatins : ' Portes Herculis nee teitiam partem in aram 

f'riimenta, peniisqiie.' Infra legen- ejiisimponitis.' Varrolib. v. de Ling, 

(liim est: Non ex miUtibus atque nautis Lat. ' Hinc profannm, quod in sacra- 

piscatores et penatores feci, seu cibum rio pollnctum, atque ideoHerculi de- 

dedi. ctima data ab eo est, quod sacriticio 

s Decima fcoram] In exemplar! est, quodani fanatur : id est, ut fani lege 

decimam bovum, antiqua scriptura, ut s"> dicitur.' Plutarch, probi. In 

' foro Bovario,' infra. Tertullian. in fine, cffi/ami/i«, scribendnm. 
apolog. cap. 14. ' Cum de decima 



FRAGMIiNTUM. 1069 

non affuit sacrificio, postea cautum est, ne quis Pinario- 
rum ex eo sacrificio vesceretur. Plebeios Pudicitiog sacel- 
lura in vico Longo est, quod cum Verginia patiici generis 
foemina, convivio '^ facto inter patres et [40] plebera, nam 
patricia plebeio homini L. Voliimnio cowsul? nupserat 

qui bit . 

sere ..... 

eo jure ..... Portor»/m dictum est 
vectigal id, quod sohitur ^oxWtoribus, qui conduxerint . 

dimi6mio in xectigalibus autem 

portoria fruenda locaniwx dua&<<s ..... 

lius q. . . . . et TV. Coruncctnms Ti. F. 

censores . . . intra temporis spatium certum 

quid as. . . . . censoria 

»«ajestate s^reta . . . dam propib.*° et 

sint. Vrimigeuius sulcus dicitur, qui in nova 
nrbe condenda tawro et vacca imprimitur, quod genus jumenti 
velut eKercitum adhibebatitr . . . utrimq. 

media p. . . . lari judicio qui et ipse . 

Parilib. nrbcm condidit 'Romu/us, quern diemfes- 
tum pracipue habebant juniores. Pratexta^ pul/a nulli alii 
licebat uti, quam ei, qui funus faciebat. Idem jusmagistratus 
habebat, qui in aliquo loco publicos ludos faciebat : nam si 
pratexta utitur, et scribam habere solet, propter- eos, quos fa- 
cit, ludos : prectextce jus daticm est item ConsuVih. et Pra^torib. 
vota nuncupantibus ob ?gnorantiam sacra novorum ' ascilo- 
rum. Isdeni datum est uti emit^ votum aliquod solventibus: 
quod item Valerius vicawMs cum uteretur purse ex senatu, ira- 
proban' coiptus est. ViUc [47] et vii-iles et muliebres effigies in 
compitis suspendebaninr Compitalib. ex lana, quod esse deorum 



19 f. coHvicio. — 20 f. pradib. — 1 f. sacrorum novorum. — 2 f. item. 

HOTJE 

*■ Pirttcxta] Vide Verrium apud mnnus impetiavisse : scio hie agi de 

Macr. lih. 1. cap. 7. Atcpie ita pestc pnetexta piilla, sed apiid Verrium 

scdata piieriim, <]ui antiijuitalcm sor- amhiguitalcm pro anliquilalem legen- 

ti» absolvcrat, toga; pia;texta; usiim duni esse, volui adiiiomusse. 



1070 SEXTI POMPEII FKSTI 

inferorum hiinc diemfestum, quos vocant Lares, putarent, quib. 
eo die tot pila, quot capita servorum ; tot effigies, quot essent 
Wberi, poiiebantnr : ut vivis,sic enim invocantur, parcerent ; et 
essent his pilis et simulacris fowtenti. Punicts fortuncB adem 
vovisse dicitur Cornelius (S'cipio cum Carthaginem obsideret : 
ne adversa ea Fortu;/a uteretur. Idem cjuoq. vovit adem Ve- 
neris, qua cognomentum habuisse dicitur Genitricis, qaam dedi- 
cavit, ubi primum gemu/am Romance civitatis Carthaginiensem 
urbem expugnavit : quamvis alii dicant, aliquot post annis 
dedicavisse .... cos. cum Puw^V<^' Fortu- 
nes adem, quam ex voio debebat primam dedicare, locandam 
non curasset. Pueri, mpuberes dicuntur, in quo signijicatu 
utitur Atta in . . . plurib. versib. docet 

Pueri inpuberis ceneum signum ad salinas olim 
a . . positumfuit, quod signum allatum e 

fuisseferunt, quod sunt cona^/ quidam auferre, sed 
avellere nemo umquam potuit. Alii dicunt avulsam basim 
praeter ipsum signum a quibusdam fuisse, quiq. abstulerint, 
sub ' signo abierunt, basi sola potiti. Alii tamen tradxxnt, 
simul ut signum ipsum abstulerint , in agro Tiburti erexere ad 
qubitu7n ab urbe miliarium. Plena sue Tellu/i Matri sacriji- 
cabatur, quod pecudis id genus cum seretur "^ satis inimicum, 
quia rostro semen fodiendo corvumperet. Ploti appellati sunt 
Umbri, pedib. planis quod essent: unde soleas dimidiatas 
quih. utuntur in venando, quo plunius pedem ponerent, vocdcat 
semiplotia, et ab eadem'causa M. Accius poeta, quia Umber 
[48] Sarsinas erat, a pedum planicie initio Plotus, postea 
Plautus coeptus est dici. Postumus cognominatur post pa- 
tris mortem natus. Plautus in Aulularia : Post mediam seta- 
tem qui mediam ducit iixorem domum si cam senex anum 
praegnantem fortuito fecerit; quid dubitas, quin sit para- 
tum his nomen pueris Postumi ? Porcas,' quae inter duci ^ 



3 f. sine. — 4 f. censeretiir, — 5 f. duos. 

NOT.^ 

' Porcas] Varro lih. i. de Re Rustica cap. 29. * Quod est inter duos 



FRAGMENTUM. 1071 

siilcos fiunt, ait Varro dici, quod porrigant frumentura 

Parmulis pugnare milites soliti sunt : quarum 
nsum sustulit C. Marius datis in vicem earum Bruttianis. 
Porcam auream et argenteam dici ait Capito Ateius, quae 
et si numero hostiarum non sint, noraen taraen earum ha- 
bere, alteram ex auro, alteram ex argento lactam adhiberi 
sacrificio Ceriali. Pulcher bos appellatur ad eximiam pin- 
guitudinem perductus. Propudi ait^ porcus dictus est, ut 
ait Capito Ateius, qui in sacrificio gentis Claudiae velut pia- 
mentum, et exsolutio omnis contractafc religionis est 

Parum cavisse ' videri pronuntiat magistratus, cum de 
consilii sententia capitis quern condemnaturus est. Pisca- 
torii ludi vocantur qui quod annis ^ mense Junio trans Ti- 
berim fieri solent a PR. Urbano pro piscatorib. Tiberinis, 
quorum quaestus non in Macellum pervenit, sed fere in are- 
am Volcani, quod id genus pisciculorum vivorum datur el 
Deo pro animis bumanis. Publicius clivus appellatur quern 
duo fratres L. M. Public! Malteoli^ ^Ediles Cur. pecuariis 
condemnatis ex pecuuia, quam coeperat,'° munierunt, ut in 
Aventiuum vehiculi," Vel '^ venire possit.'^ Prsedia '* 
rursus Verrius vocari ait ea remedia, quae data '^ Caecilia 
uxor Tarquini Prisci invenisse [49] existimatur, et immis- 
cuisse on '^ sua3, qua praecincta statua ejus est in aede 
sanctus'7 qui deus dius fidius vocatur: ex qua zona peri- 
clitantes ramenta sumunt : ea vocari ait prasdia,'^ quod 
mala prohibeant. Priscae Latinae colonias appellatae sunt, 
ut distiuguerent a novis quae postea a populo dabantur. 
Praetor ad portam nunc salutatur his,'9 qui in provincia 
Propraetore, aut Proconsule exit: cujus rei morcm ait fu- 
isse Cincius in libro de Consulum polestate talem. Alba- 



C f. Propudianus. — 7 f. patravisse. — 8 f. quolanuis. — 9 f. Muleoli. — 10 f. ce- 
perant. — 11 t. vehiculis. — 12 t'. vdia. — 13 f. jw-ssint. — 14 f. prahia \e\ prwbia, 
— 15 f. Caia — IG t'. zonce, — 17 f. Sancti. — lb f. prabia vel prvebia. — 10 f. is. 

NOTvE 

snlcos data terra, dicitur porca, quod qiioqiic exta Deis cum dabaiit, porri- 
ea seges fiumentuiu porricit. Sic cere dicebant.' 



1072 SEXTl POMPEII FESTI 

nus*° rerum potitos usque ad Tullum regem: Alba deinde 
diruta usque ad poectum ' Murem eos populos Latinos ad 
capud oetentina;/ quod est sub monte Albano, consulere 
solitos, et iraperium coramuni consilio administrare : itaque 
quo anno Romanos inprimis ad exercitum mittere oporte- 
ret jussu nominis Latini, complures nostros in Capitolio a 
sole oriente auspiciis operam dare solitos: ubi aves addix- 
issent, militem ilium qui a communi Latio ' missus esset 
(ilium quern aves addixerant,)* Praetorem salutare solitum, 
qui earn provinciam optineret Praetoris nomine. Patricios, 
Cincius ait in libro de comitiis, eos appellari solitos, qui 
nunc ingenui vocentur. Possessiones ^ appellantur agri 
late patentes, publici privatique : quia non mancipatione, 
sed usu tenebantur, et ut quisquam occupaverat, coUide- 
bat.^ Potestur, Scipio Africanus in ea, quae est de impe- 
rio D. Bruti : et, poteratur, C. Gracchus in ea qua vocis ^ 
est cum ' circum conciliabula iret. Probrum virginis Vesta- 
lis, ut capite puniretur : vir qui earn incestavisset, verberi- 
bus necaretur : lex fixa in atrio Libertatis cum multis aliis 
legibus incendio consumta est, ut ait M. Cato in ea orati- 
one, quae de Auguribus inscribitur : adicit quoque virgines 
Vestales sacerdotio [50] exauguratas, qua incesti damnata, 
viva defosscc sunt, quod sacra Vesta matris polluissent : nee ta- 
men, licet nocentes extra urbeni ohruehantur, sed in campo 
proxime poriam Col/inajn, qui Sceleratus appellatur. Privile- 
gium sunt qui dicant esse privatam legem. Cicero in oratione 
quam scripsit pro domo sua ad Pontijices .... 
viri . . . . . . cons. 



20 f. Albanos. — 1 f. ad P. Deciutn. — 2 f. caput Ferentince. — 3 f. Lalil. — 4 ( ). 
— 5 f. colebat. — 6 f. usus. 

NOTiE 

^ Possessiones] Ant. Augnstinus pro est, in ea qua vocis cum, ut fortasse 

collidebat, coirupto verbo, reposuit emendandiim sit, in ea qua est, cum. 

colebat : placeret, possidebat. Isido- Nam verbura, est, alia inanii videtur 

rus lib. XV. cap. 13. adjectum. 

' Vocis est cum] In exemplari plane 



FRAGMENTUM. 1073 

in eo licto 

res .... existimate 

cons ..... uos auiem 

nemo .... jwdicant 

Seiiatores, Equites, Trib. Mrarii, coxdemnaiit trib. XXXv. quo 
jure, quo more, quo exemplo nominatim legem de capite c\vis 
indemnati tulisti't vetant leges sacratce, vetant Xil. tabularum 
leges privatis hominih. irrogari. Feneficos quinq. et triginta 
trib. ornnino iton condemwAnX, quia ipsi indicia causa occidun- 
tur. Punici^ dicu7it\iYnon Poeni, quaravis, ut ait Verrius, a 
P/ia:>iicib. or/antur ; et Punicum heVum, uon Pcenicum, quam- 
quam Pceni crppe/lantur : nam qiias solebant antiqui efferre 
per Pu syllabam logam ^ Ennius in Pte extulit, Pcenos di- 
cens, sed est culpa //brariorum, qui ea, quae fcemiuitio ge- 
nere dicujitur, scribuut mascuXmo : etiam ipsi Graec^" ita lo- 
quuntur, qui soleut philologos, philargyros, famiuas dicere. 
Patios putaus vivos libravius appellari, mutavit qua per ad- 
jectiotiem ab Eitnio ea vox explanata non fuerit, cum tamen 
ejusmodi fere nomina etiam in \irili, non tantum in famineo 
sexu proferautur : dicimus tarn hie lapis,^ quam hac lupus : 
quinetiam ea quce, par//cipia appellantur, quae ut plurimum 
aliquem ordinem rerum significant, et quce casus, numeros, 
species, tempora,, personas recipiM/if, utroq. genere enuntiantur 

[51] Por- 

tumuns qui et Palcemon alio tiomiue dicitur, inter deos, qui 
prasunt mari a Rotnanis colebatur. Penas pendere in eo 
proprie dicebant, qui pecuniam ob delictum solvit ; quia penso 
are olim utebaniwc. Pullariam manum dexteram dixisse vide- 

tur PlaM/MS in Procedere, 

interdum succedere, interdum pone cedere, Pertusum dolium 
cum dicimus, venenum signijicamus. Pes dicitur 

pede ruit ...... 



7 f. longam. — b i'. lupus. 

NOTiE 

'" Punici] At in columna lostrata et in fiagmeiitis legiim, nELLUM PCE- 
Duilii inci^iini est, claseis h(enicas. nicium. 

Delpli. el Var. Clas. Pomp. Pest. 3 Y 



1074 SEXTI POMPEII FESTI 

Ennius lib. i. Awialium ...... 

Polit, pro pi/a ludit . . . dixit 

Petrem 
tocabatur, qua. pompam pracedeus in coloniis, aiit municipiis, 
imitabatur anum ebriam, ab agri vitio, scilicet jietreia appel- 
lata. Procilli sive praecilli. Cato dixit in 
co«vertar ad illam ........ 

impudentior ........ ntur 

legationes test. Pelli- 

culatiowem," pro inductionem, a pelliciendo, quod est inducen- 
do, dixit Cato in ea oratione, quam scripsit de . 

. . r, loco s, Cato saspe dicit, ut Contra, s, robosem, et 
arboses, loco, r, dicebant antiqui .... pro- 
perie marl opus est. Prcemiosam pro pecuniosam dixit Cato 
in oratione, quara scripsiV ..... im- 
pudentiam prseniiosaw. Pascales° oves propascitales, inscien- 
ter dixit in ea quam scripsit ..... pas- 
calis ovis vetiiit. Idem : pellitam ovem Tarentina.m appellat 
in ea orntione, quam scripsit .... pretio 
Tarenti plus. C. sestertiis pellitam ovem, qumn ignaro 9 Ta- 
rentino quod pasceretur, Tarentinam dicunt. Periculatus 
sum, Cato ait in [52] ea oratione, quam scripsit ad litis '° 
Censorias. Parsi non peperci, ait Cato in eadem ora- 
tione. Scio fortunas secundas neglegentiam prendere so- 
lere : quod uti prohibitum irem, quod in me esset, meo 

9 f. in agro, — 10 f. notaa. 

NOTiE 

° Pellimlationeni] Velius Longus in tiqui, Valesios et Fitsios. Vide supra 

libro de Orthographia. Nee aliter in ' Arbosem.' 

apiid Lncilinm legitnr, in prapposi- ° Pascalesi In exeniplaii erat prius 

tione peiliciendo, quod est, inducen- Tarentino : deinde in litura scriptiim 

do, geminata /, pelliceie nialunt, fuit Ttrcntino : nee dtibiiim qiiin Fes- 

quam peilicere : et apiid Virgilinm ti verba ad Taientiniim pecus perti- 

non aliter legimiis, Pellacis Ulyssis, neant, qnod pascali opponitiir, et 

Qnas seqmintnr alio pertinent: desi- tectum etiam vocatur. Cohiniella 

derantur autem verba Catonis, in lib. vii. cap. 4. vide in ' Solox 

quibus usus erat r, loco s, ut Vitlerios lana.' 
et Furios dixerunt juniores, quos an- 



FRAGMENTUM. 1075 

labori non parsi. Preedonulos Cato hypocoristicos dixit 
in epistularum : Quia seepe utiles videntur praedonuli. 
Praecem " singulaiiter idem in ea, quae est de conjura- 
tione. Pulchralibus atque cupidus '^ idem in ea, quje est 
de fundo oleario. Punctatoriolas levis pugnas appellat 
Cato in ea, quara dixit de re Histriae militari. Proasdifica- 
tnm dicitur, quod ex privatoloco processit in publicum so- 
lum. Percunctatum patris familiae nomen, nequis servum 
mitteiet, lege sanctum fuisse ait Cato in ea, qua legem 
Orchiam dissuadet. Prodidisse non solum in illis dicitur, 
qui patriam hostibus prodiderunt, sed etiam tempus longius 
fecisse : ut Cato: Te, C. Ca^cili, diem prodisse '^ militibus 
legionis in. cum proditionem non haberent. Pavimenta 
Poenica marmore Numidico constrata signiticat Cato, cum 
ait in ea, quam habuit nequis cos. bis fieret : Dicere pos- 
sum, quib. villae atq. aides asdificatae, atque expolitce 
maximo opere, citro, atq. ebore, atq. pavimentis Poenicis 
stent. Prolato 2ere astitit, Ennius AchilJae in Aristarchi '+ 
cum ait, signiticat clypeo ante se protento. Poenitam '^ 
ofFam Nagvius appellat absegmon caruis cum coda : antiqui 
autem offam vocabant abscisum globi forma, ut manu glo- 
meratara pultem. Privatae feriae vocantur sacrorum pro- 
priorum, velut dies natales, operationis, denecalcs. Pronu- 
bas ^ adhibentur nuptiis quae semel nupserunt, ut matrimonia 
paupertatem "^ auspicantes. Pudicitiae signum in foro 
Bovario est, ubi familiana aedisset ''' Herculis : earn quidam 
Fortunae esse existimant. Item via Latina ad miliarium 
illi '^ Fortunae Muliebris, nefas [53] est attigi, nisi ab ea, 
quae semel nupsit. Patrimi et matrimi pueri praetextati 



11 f. precem. — 12 f. cupidiis, — 13 f. prodidisse. — 14 f. in Ackille Aristarchi. 
— l.'j t'. penilam. — IG t. mulrimonii perpttuilatcm. — 17 f. adis est.— IS f. llll. 

NOT^ 

(• Pronuhal Tci tiillianiis in exlior- lit et virginibiis legitime nubeiilibiii 
tatione ad castitateni : ' Monogaiiiia miivira proniiba adliibeatur, »t sic 
apud Etlinicos in suniiiiu bunorc e^t, uuspicii iuitiiiiii bit.' 



1076 SEXTl POMPEII FESTI 

ties nnbentem deducunt ; unus, qui facera praefert ex spina 
alija, quia noctu nubebant; duo, qui tcnent nubentem, 
Pilentis et carpentis per uii)em vehi matronis concessuni 
est, quod cum aurum non reperiretur, ex voto, quod Camil- 
lus voverat Apollini Delphico, contulerunt. Prima aut se- 
cunda bora ducant '9 sponsalib. ominis causa, ut optima ac 
secundissima eveniant. Praetextum ^° sermonem quidam 
putant dici, quod pra^textatis nefas sit obscoeno verbo uti : 
ali ' quod nubentib. depositis prastextis a multitudine pue- 
rorum obscoena clamentur. Palatualis Flaraen constitutus 
est, quod in tutela ejus deae Palatium est. Portenta existi- 
marunt quidara gravia esse, ostenta bona : alii portenta qui- 
dam bona, ostenta quaed am tristia appellari : portenta, quae 
quid porro tendeatur indicent; ostenta, quae tantummodo 
ostendant monstra : praecipiant quoque remedia. Postularia 
fulgura, qucc votorum ut "■ sacrificiorura spretara religionem 
desiderant' Pestifera, quae mortem, aut exilium ostendunt. 
Pereratalia, quae superiora iulgura, ut "^ portenta peremunt, 
id est, olunt.5 Pullus'' Jovis dicebatur Q. Fabius, cui 
Eburno cognomen erat propter candorem, quod ejus natis 
lulmine icta erat : antiqui autem puerum, quem quis araa- 
bat, pullum ejus dicebant. Peregrinus ager est, qui neque 
Romanus, neque hostiiis habetur. Publica sacra, quae 
publico sumtu, pro populo fiunt, quaeq. pro montibus, pagis, 
curiis, sacellis : ad ^ privata, quae pro singulis bominibus, 
familiis, gentibus fiunt, Perenne dicitur auspicari, qui am- 
nem, aut aquam, quae ex sacro oritur, auspicato transit. 
Puls"^ potissiraura datur pullis in auspiciis, quia ex ea 



19 f. dicata. — 20 f. pratextatum. — 1 f. alii. — 2 f. aiit.—^ f. designant. — 4 
f. aut.— 5 t\ toUunt.—G f. at. 

NOTyE 

1 Pullus] Placidus in Glossis : ' Pal- delicianiin futmus et pocnloriim cus- 

luin, piieium in anioribiis :' iinde Q. tos, et, nt Jovis dicatiir pullus, in 

Fabius Eburniis, ' quod natibus ful- partibus Fabius adniitur moUibus, 

guiatus eiat, pullus Jovis dictus est.' obsignaturque posticis.' 
Sic enini legi deliet, pio fis'uratiis. '' Puis] Vide infia in ' Tiipu- 

Arnobius lib. iv. ' Cataiuitus rapitur, diu'ni.' 



FRAGMENTUM. 1077 

[54] necesse decidere in terram aliquid, quod tripudium face- 
ret, id est, terripdviuni (pavire enimferire est)^ ex quo notio- 
nem caperoit fiituri : nam sipuUi,perquos auspicahantur, non 
edissent, periciilum imminere arhitrabantur : at qui ipavissent, 
houum augurium esse putabant, si turn ex ore eis edeutib, ali- 
quid decidisset. Portents, rerumjieri dicuntur, cum solida cor- 
pora raro se ostendunt ; rit cometa, turbines, barathra, toni- 
inia sereno ccclo facta. Pedestria auspicia. arbitrubantur a 
vulpe, lupo, serpeute, equo, ceterisque animalibus quadrupedi- 
bus. Propterv'm ^\)pel/abanlur auspicia, quae sese propter 
viam ostentabajit ..... infirm . 

Piacuhnm aTpT^el/abant auspicia, 
id est, sacrijicia, antiqua /oqiiendi coiisuetudine, cum aut 
hostia ab ara ^'fugit, diwi percussa mugitum dedit, aut in uliara 
quam oportuit partem corporis decidit. Pestifcra auspicia 
sunt, cum cor in extis, aut caput non fuisset in jocinore. 
Pullarium^ a puUis appellatum quidam putant, quia noii 
aliud, sed hoc ei peculiare est, avem auspicanr/o observare. 
Preepefes aves dicuntur, qua3 se ante auspicantem fcrunt : 
nam antiqui praspetere dicebant pro anteire. Pecunia sacri- 
ficium Jieri dicebant, cum frugum Jruciumque ^ causa mola 
pura qff'erebalur in sacrijicio, quia omnis res fumi/iaris, quam 
nunc pecuniam diciraus, ex his rebus constabat. Projecta 
sacra appcllantur, quae i'alguranle calo fiunl ; tunc n. pro- 
jecta depellendorum xnxxlorum fulgurum, vet procurandorum 
bonorura causa fiunt. Puriliafesta sibi o6servanda judicant 
\mvatim ips(e quoque /x/crperfc administratis,^ uti pariendo, 
(lb eis quad stabillantur '° Parilia festa .... 



7 ( ). — 8 f.frucluumque. — 9 i. domiin slratis. — 10 f, slahilianfur. 

NOTyE 
• Pullariuin] Liv. lib. ix. ' Auspi- Valcr. Max. lib. i. rap. 1. ' Et pnlla- 
cia servanda «'8sc piillaiius niiiitiat :' liii-i non oxire pnllos cavea niinti- 
et Hi). X. ' I'nilariiini in auspiciuni asset.' Pro verbo uunpic'inilo, (|uoil 
mittit,' i)cc. ' Nam cum piilli nun pas- supplevimus, placeret niagis, auspi- 
cerentur, pullaiiusnientiriausiis/iScc. candi Kralia, 



1078 



SEXTI POMPEII FESTI 



[55] parilia .... . . um in 

Pablici Augures ' eodemjnre 
cum ceteris Anguvibus non erant : nam cum essent Augures 
niimero pluses, publici majestate ceteros anteibaut: origo ve- 
tusta, ideoque obscura : illud manifestiim, ductu sortis deligi 
solitos, qui Jugures publici P. R. QuiriXmvA in Auguralibus 
dicerentur. Captabant auspicia, temp/o cafi regionib. desig- 
nato, quod lituo, qui Quirinal uppellatur, designabaiit, in 
pomario extra mbem ..... es faci 

fecisti. Vicys rex " pico 
ave utebatur, ut Verrius ait, ob augurium, a quo sic dictus : is 
regem Fataum, Faunum a/ii quern vacant ^ et Fatuamprocrea- 
vit: et ex eis Latinus ortus, Trojanos summo honore adtecit : 
ut etiam eorum regem fugientem Argivos ^nean hospitio sus- 
cepit, dedit civitatem, junxit natam connubio. Vohihrum'' 
esse ejistimant quam nos pelvim vocamus, cnjus eadem for- 
mula, qua3 est po/ubri, teneturque rnanu s///istra, ut ejus sig- 
nifica^/o docet. Patres appeWsinim' , ex quibus Senatus con- 
stat, quos initio urbis conditae Romulus C. delegif, et sic 
appellavit, quorum consilio atque prudentia respublicu ad- 



' Publici augures] Vide in ' Publi- 
cus ager,' et in ' Qiiinqiie genera sig- 
iioruni.' Videniliis Cicero lib. ii. de 
legibus, et vetus inscriptio, in qua 

est: EGNATIVS FAVENTINVS. V. C. 
AVGR. PVB. P. R. Q. PATER. ET. HIE- 



loris, et iis, qnae supra citavimus, de 
Piiblicis Angiiribns Festi fragmen- 
tiiin lesarciviiiuis. 

" Picus rex] Vide Paiiliim in ' Pi- 
ciis.' Lactantiiis lib. i. ' P'auniis,' in- 
quit, 'in Latio, qui et Satiirno avo 



ROCERYx. D. s. I. M. ARCHiBvcoLVS nefafia sacra constitnit, et Picnm 

DEI. LiBERi. HiERopHANTA. HECATE patrem inter Deos honoravil, et soro- 

SACERDOS. isiDis. Servius in lib. i. rem suaui Faunain, eandemqiie con- 

^n. 'Templuni dicitur locus mann jngein sacravit : quam C. Bassns Fa- 

designatus in aere, post quein factum liiam nominatam tradit, quod mulie- 

illico captatur augurium.' Idem in lib. ribus fata canere consuevisset, nt 

VI. JEn. ' Ager post pomcvrium, nbi Faiiniis viris.' Reliqua non indigent 

captabantur ausuria, dicebatur effa- interpretalione. 

tus. V;irro. Hinc effari templa di- " Polubrum] Fabius Pictor lib. 

cuntur ab anguribus.' Idem in Eclog. xvi. apiid Nouium : ' Aqnam mani- 

IX. ' Augures desitinant spatia lituo, bus pedisbusque date, polubrum si- 

et cis dant nomina, ut prima pars di- iiistra mann teneto, dextra vasnin 

citurantica, posterior, postica : item cum aqua.' Ex bis verbis locum Fes- 

adixtraet sinistra.' Ex liis Servii ti restituimus. 



FRAGMENTUM. 



1070 



tninistraretur, atque guheruaretur ; quique agrornm partes 
adtribuere/it tenuioribus perinde ac liberis, ac peciinias dlvide- 
rent, etenim solebant jam inde a "Romnlo nummis auri atq. 
argenti signati ulliamannis uti : id quod publicce et privatae 
rationes commentariorum doceni. Publica poudera^ ^w/6?/s 
popuhis Rom. uti solet, ex ea causa Junius in . 
dicta sic ait, quod duo Silli" P. et M. [50] Trib. pleb. 
rogarint his verbis. Ex ponderibus publicis, quib. hac 
tempestate populus oetier (qui) '^ solet, uli coaequetur sedu- 
lum, ut hi '5 quadrantal vini octoginta pondo siet: congius 
vini decemp. is '+ sex sextari congius siet in'^ duo de quin- 
quaginta sextari quadrantal siet vini. Sextarius aequus 
aequo "^ cum librario '7 siet : sex de quiq.'^ librae in medio 
sient : si quis magistratus adversus hac.'9 d. m. pondera, 
modiosq. vasaq. publica, modica, minora, majorave faxit, 
jussit vera fieri, dolumve adduit, quod ea fiant, eum quis 
volet magistratus multaretur,''° dum minore patri ' familias 
taxat, liceto ; sive quis in ^ sacrum judicare voluerit, 
liceto. Pecuum,^ cum dixit M. Cato per casum genitivum. 



11 f. Silii.—\2 ().— 13 f. uti.—U f. siet.— 15 f. vini.—\6 f. atque.— 17 f. 
vinario. — 18 i. sexdecimque. — 19 f.hcBc. — 20 f, inultare,uli. — 1 f. parte. — 2 f. 
im, 

NOT^E 

y Publica pondera] CEiier, an oitier cap. 3. ' Sicjuis illiid facere voluerit, 

in exemplari sciiptiiin sit, difficile diniidium faniiliae niiilta esto :' nam 

est affirriiare, piopterea quod litera; verba, mille nummis, sunt adjecta. 

fugientes sunt. Sed utro(|ue niodo Infra etiani in 'Sacrata» leges' sic 

scripsisse antiquos, tcstinionio nobis liabetnr : ' Sacer alicni Deoriim sit 

sunt vetusta nionumenta, in quibns cum t'aniiiia :' ita enini legendum, 

COERATOR pro CLRATOR, et OESUS pro sicut. Error aiiteni nt pntri pro 

pro USDS, reperitnr: o(sw»H etiam, non parte sciiptuni fuerit, inde iluxit, 

cesum, et Oinonem, non QLnonem anti- quod antiqui parte dicel>ant pro ;w»/i, 

quos dixisse, testis est Martianus, et unde facia literarinn transpositio, et 

vetiistissima tabella apud nic, in qua pulri scriptnni fnit. de majohe. par- 

OITILE, pro u<e/c, incisuin est. Quod ti. coNSii.i. est in fragnicntis lef^uiu 

anteni in ora |)agina! parte familias, apnd nie. 

pro pntri familias eniendavinius, feci- ' Pecunm~\ Locus Catonis ex ora- 

nius a<l(bicli loco siniili ex oiationc tione |)ro Ubodiensibus extat apud 

Catonis pro Khodicnsibus, in (|ua ita Af^cilium lib. vii. c. 3. ' Siquis niajo- 

scriptuni est, apud Atjcliiuni lib. vii. rum pccuunk numcrnm habere voluc- 



1080 SEXTI POMPEII FESTI 

a singulari casus recti foroiavit, quo utebantur antiqui, id 
est, pecu, ac testu, tonitru, genu, veru, quorum omnium 
genitivus pluvaliter geminat u literam, non quia dicimus 
pecus, ut pectus, earn, quae in usu est, formam in declina- 
tionib. sequimur. Praeteriti Senatores quondam in oppro- 
brio non crant, quod ut reges sibi legebant, sublegebant- 
que, quos in consilio publico haberent, ita post exactos 
eos, Consules quoq. et Tribunos ^ Militum consulari potes- 
tate conjunctissimos sibi quoq.+ patriciorura, et deinde 
plebeiorum legebant ; donee Ovinia Tribunicia intervenit, 
qua sanctum est, ut Censores ex omni ordine optimum 
quemque curiati ^ in senatu legerent : quo factum est, ut 
qui praeteriti essent, et loco moti, haberentur ignominiosi. 
Pro censu classis juniorum Ser. Tullius cum dixit in de- 
scriptione centuriarum, accipi debet in censu, ut ait M. 
Varro in L. vi. rerum humanarum : sicuti pro aede Casto- 
ris, pro tribunali, pro testimonio. [57] Procum (patri- 
cium)'^'' in descriptione ceassium quam 7 fecit Ser- Tullius, 
significat procerum : ii enim sunt principes : nam proci 
dicuntur, qui poscunt aliquam in matrimonium, Graece 
jtivrjo-T^jsej. est enim procare, poscere : ut cum dicitur in 
judice conlocando, si alium procas, nive eum procas, hoc 
est poscis ; unde etiam meretrices procaces. Pra3roga- 
tivae ^ centuriaj dicuntur : ut docet Varro rerum humana- 
rum 1. VI. qu£e rus . . ^ Romani, qui ignorarent petitores, 
faciliuseos animadvertere possent. Verrius probabilius ju- 



3 f. Tribuni. — 4 f.quosque. — 5 f, curiatim. — C ( ). — 7 f. classium quam. — 8 f. 
quo rustici. 

HOTJE 

rit, tantiim damnas esto.' Sic enim sunuis ' inqnit, ' et rei inexpertfp ar- 

legitiir in vetuslissimo libro, pro eo bitriuin collocaie : est auteiii inter 

quod est in viilgatis, ■pecudum, et arbitros, autjutiices prodire.' 

damni. ^ Prarogatlvce'] Ausonius in Gra- 

^ Procum patricium] Opinor voceni, tiaium adioiie: ' Valete, classes po- 

■patrkium, adjeclam esse. Ad ilia pnli, et uibaoaruni tribuuni praio. 

autem verba, in judice conlocando, fa- gativa?, et centuriae jure vocatae.' 
ciunt quas S. Gregorius scribit : ' Pos- 



FRAGMENTUM. 1081 

dicat esse, ut cum essent designati a praerogativis, in sermo- 
iiem res veniiet populi de dignis, indignisve, et fierent ceteri 
diligentiores ad sufiVagia de his ferenda. Peculium servo- 
rum a pecore item dictum est, ut ex 9 pecunia patrum 
familise. Puelli per diminutionem a pueris dicti sunt: 
itaque et Ennius ait : Poeni soliti suos sacrificare puellos : 
et Lucilius : Cumque hie tam formosus homo, ac te dignus 
puellus. Et Plautus : Olim huic puello sese venum du- 
cier. Praeciamitatores '° dicuntur qui Flaminib. Diali, 
Quirinali, Martiali antecedent " exclamant feriis publicis, 
ut homines abstiueant se opere,'^ quia his opus facientem 
videre religiosum est. Pedum est quidem baculum incur- 
vum, quo pastores utuntur ad comprehendendas oves, aut 
capras, a pedibus : cujus m.'^ etiara Virgilius in Bucolicis, 
cum ait: At tu sunie pedum : sed in eo versu, qui est in 
Iphigenia Enni : Procede gradura, proferre pedum, nitere, 
cessas ? id ipsum jaculum '^ significari, cum ait Verrius, 
mirari satis non possum : cum sit ordo talis, et per eum 
significatio aperta, gradum proferre pedum cessas ? nitere. 
Pone gravi sono antiqui utebantur prologi '♦ significatione. 
Sed praeicientes Ids'] vocabuli 

. . Pevimit, adimit, toUit. Uncle et -peremtns, inler- 

fectus. Pure lautum antiqui dicebant, aqua pura I'dvatunt 

iti . . . . 

Pura vest'imenta sacerdotes populi Rot/wui, cum 
sacrificabant, habere soliti erant, id est, non o6sita, non J'ulgu- 
rata, non Jitnesla, non maculata, ex hac causa 

voca ..... 

tiata . . . Proculato, provocato, et pro 

citato etiam usurpari solet. Prafericulum vas aeneum sine 



9 f. et. — 10 f. prceclamitatorcs, — 11 f. untecedentes. — 12 f. meminit. — 13 f. 
baculum. — 14 f. locL 

fiOTJE 

« Ut hominen ulistineanl se opere'] In opere se abstineant, 
exemplari plane est, ut liointnes ab 



1082 SEXTI POMPEII FESTI 

ansa appeUatur, patens summum, veXui pelvis : quo ad sacri- 
Jicia ntebantur in sacrano Opis Consiva. Patella, vasula 
parva pkata, item sacris iaciertdis apta : rjua erant forma 
velut capidulfl qu&dam. Pantices dicebant frus ventris 

appeUat a quo . 
lus. Proc'mcta'^ classis dicebatur exer- 
citus «c?proelium instructus, et psLvaius : quern Diali Flamini 
vj'derc nou licet : a.r\tiqui e/iim procinctum militem dixerunt, 
ut nunc quoq. cum exerciius instructus est: procincta auteni 
ideo, quod togis incincti ad pugnam ire soWiifuerint. JJnde 
et tesiamenta. in procinctu fieri dicta, quod faciunt ad pugnam 
ituri. ProsimuYium ^ esse ait Antistius in commentario juris 
pontificdXis, ponicerium, id est, \ocum proximum muro. Cato : 
Olim quidem omnes auspicahantur extra ^i;entinum, nunc 
etiam intra sedijicia : dictum autem pomarium quasi promoe- 
rium : solet au^e/w iis potissimum dari rus '^ pomoerii prot'e- 
rendi, qui Populum Romanum [59] agro de hostibus capto 
auxerunt. Antiquissimum Romuli pomcenum Palatini montis 
radicibus terminabatur : protulit id Ser. Tullius rex : item L. 
Cornelius Sulla Dictator imitatus, ut \idetur, Tullium regem, 
proferre temtavil : sed pomcerium cum locus sit, qui Jinem 
urbani auspicii facmt intra agrum effalum certis regionib. ter- 
minatus, ad captanda auspicia, qnem liceat proferre, nemo ta- 
men Aventinum, cum pomcerium protulit, intra mcenia inclusit : 
cujus rei causa ilia probatur, quod Remus in eo auspicaverit, 
avesq. irritas habuerit : in sequetiti autem atate inclusum aiunt. 
Pomcerium si iactum a privatis fuisset, pana statuta erat. 



15 f. jus. 

NOTiE 

^ Procincta'} Vide supra in ' Endo- lege, et aliis qui ponioeriuin auxerunt, 

procinctu :' ex eo enim loco hunc re- videndus Livius lib. i. et Aurelianus 

sarcivimus. in Vopisco. Varro lib. iv. de Lingua 

<= Prosimurium} De Aventino mon- Lat. ' Quod erat post niuruni, pouioe- 

te, priniiim extra pomcerium, deinde riuni dictum, ejusque anibitu auspicia 

a D. Ciaudio intra poraoirium recep. urbana finiuntur.' 
to, vide Taciturn lib. ii. de Servio 



FRAGMENTUM. 1083 

Pontifica/e pomocrium appellabant locum ilium, agrumq. fone 
murum, in quo Poutljices sua. consiit uerent auspicia : cum 
autem pomariuin profenetuT, turn Jugures publicos P. R. 
hac verba praire solitos : T)i tutelares urhis pommrium hoc ne 
minus mixjusye faxitis: sed iis quib. termuiutum est. regioni- 
bus, effereatis: dictum autem videlur pomarium, veluti post 
moe ros, id est, quod esset retro et intro muros urbis. P romp- 
turn pro eo quod quis cere paravit suo, videri ait i^ositum 
de cujus aere tute .... promptum triti- 
cum in commen^f/?7o tuo retulisti : at quidam prolatum sig- 
n\i\care aiunt idem quod />;omptura : sed proprium '^ ait id 
did promptum, quod m^wturura factum sit ; cui signijicationi 
peuu.s contrariiim est, cum praesertim aliud perms, aliiid 
prompt uarium pantoleium '^ appelletur, utest apud Phmtum. 
in Trinumo : Potitus servitute ab antiquis dicebatur, qui, ut 
ait Labeo, servitude/?? servit : tales consuetudines proxime 
Graeci noris '^ su?it : eodem modo dicebatur ab antiquis 
potitus hostium. Penus ^ rocatur locus intimus in [00] asde 
Vestae segetib. saepius,'^ quod certis dieb. circa Vestalia 
aperitur : ii dies religiosi habentur. Planta oliaginea 
est virga foliata ex olea deplantata. Pomonal est in agro 
Solonio, via Ostiensi ad duodecimum lapidem deverti- 
culum '■'^ a miliario octavo. Pubes et ' qui pubem gene- 
rare potest his ^ incipit esse a quatuordecim annis : foemi- 
na a duodecim viri potens, sive patiens, ut quidam putant. 
Prandicula antiqui dicebant, quae nunc jentacula. Prodi- 
gua". hostiae vocantur, ut ait Veranius, quae consumnntur, 
undo homines quoq. luxuriosi, prodigi. Petronia amnis 
est in Tiberim perfluens, quara magistratus auspicate Irans- 



16 f. prnprie. — 17 f. panis, olei, vini. — 18 f. moris. — 19 f. icgelilms scrptus. — 
20 diverticulo. — 1 f. eliam. — 2 f. is. 

NOTyE 

f Penua] In ora pagiriae omendavi- inanie in lib. iv. Fastomni : ' Et pa- 
iniis lei;etilim saptits: et ita legen- ries lento viniine tcxtus crat,' dc aede 
(lum, C)vidii veisii lectionein confir- Vesta;. 



10S4 SEXTl POMPEII FESTI 

eunt, cum in carapo quid agere volunt: quod genus au- 
spici peremne vocatur: amnem autem foeminine antiqui 
oinmtiabant. Penetrale sacrificium dicitur, quod interiore 
parte sacrari conficitur: unde et penetralia cujusque di- 
cuntur ; et penes nos, quod in potestate nostra est. Puri, 
probi, profani, sui auri dicitur in manumissione sacrorum 
causa: ex quib. puri significat, quod in usu porco^ non fu- 
erit : probique recte excoctum pugnatumq. sit : profani, 
quod sacrum non sit, et quod omni religione solutum sit : 
sui, quod alienum non sit. Pacionem antiqui dicebant, 
quam nunc pactionem diciraus : unde et pacisci adhuc, 
et paceo in usu remanet. Presan> . . porca 

dicitur, ut ait Veranius, quae famili?e purgandge causa Ce- 
reri immolatur, quod pars quaedam ejus sacrifici fit in con- 
spectu raortui ejus, cujus funus instituitur. Pateram per- 
plovere ^ in sacris cum dicitur, significat pertusara esse. 
Pastillum est in sacris libi genus rutundi. Puilia saxa 
esse ad portum, qui sit secundum Tiberim, ait Fabius Pic- 
tor, quern locum putat Labeo dici, ubi fuerit Ficana, via 
Ostiensi ad lapidem undecimum. [61] Paveri frumenta 
dicebant antiqui, quas de vagina non bene exibant. Palu- 
dati in libris auguralibus significat, ut ait Veranius, arma- 
ti, ornati : omnia enim militaria ornamenta, paludamenta 
dici. Purimenstrio ^ esse dicuntur, qui sacrorum causa 
toto mense in caerimoniis sunt, id est, puri sint certis diebus 
carendo. Prox bona vox, velut quidam praesignificare ^ 
videtur, ul ait Labeo de jure pontificio L. xi. Penatis sin- 
gulariter Labeo Antistius posse dici putat, quia pluraliter 
Penates dicantuv, cum patiatur proportio etiani Penas dici, 
ut optimas, primas, Antias. Proculiunt promittunt ait 

3 f. spurco. — 4 f. prasentanea. — 5 f. perpluere. — G f. putanl, significare. 

KOTJE 

s Pitrimenstriio] Snifias MjjTp&jaicai, ^pv^l (xirouSao-fltiVas Kacrreias iKaarov 
inqiiit, rifiepat rivh lepal. ras 5e fjLTjrpu- ixrjvbs 'i^yvive, 
anas irapa 'Ptafiaiots, ^ Koi irpdTepov iraoa, 



FRAGMENTUM. 1085 

significare Antistiiis de jure pontificali L. vim. Popu- 
iaria sacra sunt, ut ait Labeo, quae omnes cives I'aciunt, 
nee certis familiis adtributa sunt. Fornacalia, Parilia, La- 
raba, porca praecidania. Pollucere merces '' . . . 
liceat sunt far, polenta, vinum, panis fermentalis,^ ficiis 
passa, suilla, biibula, agnina, casei, ovilla, alica, sesama, 
et oleum, pisccs, quib. est squama, praeter squarum.^ Her- 
culi auteui omnia esculenta, poculenta. Prot'estum est fa- 
cere, tamquam, profanum facere, id est, quod eo die, qui 
dies feriarum nou est, facere: vel, ut quidara dixeruct; pro 
eo facere velut feriag non sint ; aut id facere, quod feriis fie- 
ri non liceat. Itaqiie diem profestum, diem sine feriis esse. 
Profanum est, quod lani religione non tenctur, Procubito- 
res dicuntur fieri vetites,^ qui noctu custodiae causa ante 
castra excubant, cum castra hostium in propinquo sunt, 
ut M. Cato in eo, que»;i de re militari scripsit. Properam 
pro celeri ac strenua dixisse antiquos, testimonio est Cato, 
cum ait in libro de re militari : Tertia e fastris '° eductio ce- 
leris prosperaq." est. Pro . . sta dolia ait dici 
Labco [G2] quod . . . . r . . . 

tur . . . . . do . . 
Priveras mulieres ^xivatas dicebant 

tur pro .... Pube pra- 

sente, est populo prasente, (jvvshU^iku); ab iis, qui pubeics sioit, 

omnem populum signi/icant .... qua 

susc .... dem 

decidit .... cone 



7 i. fermentatus. — 8 f. scarutn. — 9 f. fere velites.—lO f, castris. — 11 f. pro- 
peraque. 

NOT JE 

•• Pollucere merces] Cassius Hemioa liictiiin eiDeient, pietio niiiius paice- 

a|)iid Pliniiiin 1. xxxn. c. 2. ' Niima rent, eaque pra'moicarentur.' Vario 

ronstitiiit, ut piseeM, qui sqiiainosi lih. v. dc Lin^. Lat. ' (]iiin eniiii ex 

non esHent, ni polluoerent patrinio- mercibns libaiiionta ponucta ,simt 

nia, comiiientiis ul cunvivia piiblica Herciili in ara, tun) polincliuu est.' 

et privata, cocnatqiie ad pulviiiaria 'J'ertiilliaii, in apolug. c. 30. 
faciliiis compararentur, ni <]ui ad pol- 



1086 SEXTl POMFEII PESTI 

agor .... eacTera 

cetera loca . . . . . 

fnlgura sacra Pecunia ' qu« ero- 

gatur /;/ ludos, et spectacula, appellatiir /wcarie,'^ dicta qTiod 
e lucis captetiir .... in eodem libro . 

dixi '^ existimat, ciijus opiuioms est et Vale- 
rius MessixVA in explana^/one Xll. Pipuliim diccbatur plora- 
tus. Promel/t';-e, Verrius ait signiJicaYi lituum provere.'-* 
Purime tetinero, poaitum est pro pwrissime tenuero. PuhUcus 
ager dictus, quia Augur urn publicos'' est: lit Oscus in Vei- 
enti : is enim nsu et jure Augurum est. Prodicere diem est, 
prodere : prodictio namq. prod/Y/o est, quce, ut ait Verrius, in 
prasens valet. Paironus ab antiquis cur dictus sit, manifes- 
tum : quia ut patres Jiliorum, sic hi numerari inter 6omi?ios 
clientum consueverunt. Pristina, velut prist//m; '^ sic prior, 
et alia ejus modi dictitaiow^, ah eo quod est prius [63] 

e ..... , 

s . nte . 

rum 

qui .... Prasagitio dicta est, quod prasa- 
gire est acute sentire, nude et saga anus ^ictae, qua. multa sci- 
ant, et sagaces canes, qiiodferarum cuhilia prsesentiant. 
LIBER. XVI. SEX. POMPEI FESTl 
INCIPIT LIBER XVII. FELICITEU. 
Quirinus ex hac causa Romulus est appelWus, quodcuri, id est, 
hasta uteretur, a qua Romani eo nomine Romuluni appellave- 
runt. Quinnalis porta eadem qua et CoUina dicebutur, ut \egi- 
mus apud antiquos scriptores: positum autem unius nomen pro 
alterius nomine reperitur, quod inilio ita conjuncta fuerunt, ut 
unam tantumfuisse quasi id &\iEt?(getur : quam ideo nominari ait 



12 f. lucar, inde.—lS f. did.— 14 f. significare litem promovere.— 15 i. pub- 
licor. — IG f. priustina. 

NOT^ 

' Pecunia] Vide in * Lucaris.' In cisiim est: Cos. v. F. de. lvcari. lv- 
Benatiisconsnlto apud me de ludis sae- dorvm. s^cvlarivm. 
cularibus in tabella niarmoiea ita iu- 



FRAGMENTUM. 1087 

Co////<am Santra, iproTime earn quod coUis Quirinalis est: por- 
taw riirsuni Qiiiri/uilem ideo appel/ant, sive quod ea in coUem 
Quirinalem itur: sive quod proxime earn sacel//^w est Quirini: 
unde, utvidetur, usurpatio facta, e^ duplex nomeu luii eidemq. 
rei /wpositum est. Quirites, dicti Sahini a Curi dea, cut aqua 
et vino sacra facere soliti erant : quos tamen quidm '^ curis 
dictos volunt, in quit, ab his ei sacra fiant ; cui opinioni Ver- 
rius adversatnr: ab ejusdem autem decc nomine videntur item 
Curres "'' Sabinae hasta appellatce quib. ea geus arinis erat 
potens : nunc et Sabini et Romani populi singulare usmpatur 
nomen, ut indicio est preco, qui in funeris '9 indictivis ita^ 
pronuntiare sokt, illius ^° Quids leto datus. [G4] Quirites 
autem dicti post foedus a Romulo et Tatio percussum 
comnumionem et societatem populi factam indicant. Qui- 
riualia mense Februario dies, quo Quirini fiunt sacra : idem 
stultorum feriae appellantur (antequam in eum commigra- 
rent fere Sabini Curib. venientes post foedus inter Romulum 
et Tatium) ' quod quidem ^ suorura fornacalium sacrorum 
cognominant ; 5 eo potissimum a ''^ rem divinam faciunt. 
Quirinalis collis, qui nunc dicitur, olira egonus^ appellaba- 
tur ante quam in eura commigrarent (fere)'^ Sabinis^ Curib. 
venientes post foedus inter Romulum et Tatium ictum : a 
quo banc appellationem sortitus est : quamvis existiment 
quidam, quod in eo factum sit templum Quirino, ita dic- 
tum. Quirina Tribus a Curensibus Sabinis appellationem 
videtur traxisse. Quiritium fossae dicuntur, quibus Ancus 



n f. qiiidam a.— IS f. Cares — 19 f . funerib.— 20 f.ol!us.—\ ( ).— 2 f. qui- 
dam. — 3 f. cum ignorant. — 4 f. a die. — 5 f. Agonus. — 6 ( ). — 7 t'. Sabini, 



NOTiE 

^ In expmplari ita plane est, Ling. Lat. ' In funeribus indictivis 

. . . o est preco, qui in funeris . . , ut quando dicitnr, oUiis lilho datus est ;' 

videatur sine dr.bio legendnm, in- in qtiibns verbis deesse voceni Quiris, 

dicio est preco, qui in funeribus indicti- ex Festi fiagiiicnto appaiet nianifes- 

vis,lfc. Supra in ' Indicti vum :'' Fii- to: itaqne U-gendnm apiid Varronem, 

niis indictivuin, ad cpiod per preco- Ollus Quiris lellw datus est. Vide iu- 

nem evocabanlur.' Varrolib.vi.de fra in ' Simpludiarea.' 



1088 SEXTI POMPEII FESTI 

Marcius circundedit urbem, quam secundum ostium Tibe- 
ris posuit, ex quo etiam Ostiara : et quia populi opera eas 
fecerat, appellavit Quiritium. Quincentum et producta 
prima syllaba, et per c literara usurpant ^ antiqui, quod 
postea levius visum est ita ut nunc dicimus pronuntiari. 
Qui patres, qui conscripti vocati sunt in Curiam : quo tem- 
pore regibus urbe expulsis, P. Valerius Cons, propter ino- 
piam patriciorum ex plebe adlegit in numerum senatonnn 
c. etlx. et ii!i. ut expleret numerum senatorum trecento- 
rum, et duo genera appellaret esse.9 Quispiam quin sig- 
nificet aliquis, et quaapiam aliquae "^ similiter qui " alia 
pjusdem generis, ut dubium non est, ita (ut) "^ unde sequens 
pars ejus coeperit, inveniri non potest. Quinquatrus ap- 
pellari quidam putant a numero dierum, qui fere his '^ ce- 
lebrantur ; qui scilicet errant tam hercule, quam quatriduo 
Saturnalia, et totidem [65] dieb. Compitalia : nam omnibus 
his singulis diebus fiunt sacra : forma autem vocabuli ejus 
exemplo multorum populorum Italicorum enuntiata est, 
quod post diem quintum iduum est his '+ dies festus, ut apud 
Tusculanos Triatrus, et Sexatrus, et Septematrus, et Fa- 
liscos Decimatrus. Minervas autem dicatum eum diem ex- 
istimant, quod eo die aedis ejus in Aventino consecrata est. 
Quinquertium vocabant antiqui, quem Giaeci TrevraflXov, ut 
indicat versus hie: Omnis seqnalis vincebat quinquertio. 
Livius quoque ipsos athletas sic nominat : quiuquertiones 
preco in medium vocat. Quisquiliae dici putantur, quicquid 
ex arboribus minutis surculorum foliorumve cadit : velut 
quicquid cadise.'^ Caecilius : quisquilias volantis venti 
spolia memoranti modo : et Novius in Togularia : Abi, de- 
turba te saxo, homo non, quisquiliae : quid est ? Quinti- 
por ' servile nomen frequens apud antiquos erat, a praeno- 



8 f. usurpabant. — 9 f. appellata sunt. — 10 f. aliqua. — 11 f. que, — 12 ( ). — 
13 f./eriis.— 14 f, is.— 15 f. cadit. 

NOT/E 

' Quintipov'] Plinius lib. xxxiii. Marcipores Liicipedes dominorum 
cap. 1. ' Aliter apud antiquos singuU gentiles. 



FRAGMENTUM. 1089 

mine domini ductum, ut Marcipor, gripor'7 quaravis sinf, 
qui a numero iiatoium ex ancilla quinto loco dictum pu- 
tent. Quippc signiticare quid ni, testimonio est Ennius L. 
XL.'^ quippe solent reges omnes in rebus secundis: idem 
L. XVI. Quippe vetusta virum non est satis bella moved : 
item alii complures. Quianam pro quare et cur positum 
et '9 apud antiquos, ut Naevium in carmine Punici belli : 
Summe Deum regnator quianam genus isti : et in satyra, 
(Quia nam genus isti : etin satyra) ^^ Quia nam Saturnium 
populum pepulisti : et Ennium in L. vii. Quianam dictis 
nostris sententiaflexa est. Quid nisi usurparise ' antiquos 
testis est Afranius in epistula : Me auctore mater absti- 
nebis quid nisi ? Quietalis ^ ab antiquis dicebatur orcus. 
{66^ Qm/itia prata dicta sunt a Quintio Cincitmato, qui s\hi 
damnatojilio, venditis omnibus, quatuor jugerum agrum trans 
Tiberim paraverat : quern agrum cohntem Senatus Dictatorem^ 
per liaturem. sa/utavit Cincinnatum ; qui de re bene gesta ado 
triumpho, ad privata negotia confestim rediit, deposit a Dicta- 
tura: ^ecuariamq. rem et agruriam exercens Romanis ipsis 
amulatiunifuit . . . uos .... 
quod CO . ... Qmnctiliani Luperci ap- 

pel/tf/i videntur a Quinctilio : qui propositus est hupercis ; ut 
a Fabio Fabiani dicti sunt : item Luperci, quib. is prcepositus 
J'uerit : J'uisse autem Ilomuli temporibus institutos utrosque, et 
Fabianos et Quinctilia^os, muili sunt qui existiment : quorum 
r\ameru/n postea sape auctum J'uisse, quia /honoris gratia muiti 
in /upenis adscribebantur. Quintanam classeni ait Ferrius 
diclam, quod in ea Ser. Tullius rex distributa capite censorum 
rnu/litudine, qninque fecit, cum eas oxi^niavit, hanc autem 
ajjerri causam de capite censorum nomine, quod ii quo cense- 
rentur, nihil praeter se haberent, suumque caput. Lucilius 
sic meminit, quod .... adeptus. Quer- 
que/ar/i J'ebrem, gruvem et niagnam : nam quidam quercMm 



17 f. Cujy>r,r.— 18 f. XI.—VJ i'. est.—2Q ( ).— 1 f. usurpamsse.—2 f. Quie- 
talus. 

Diljilt. el Var. Clas. Powj). re»(. 3 Z 



1090 



SEXTI POMPEII FESTI 



dictam volant, quod id genus arboris, cum grave sit, ac durum, 
turn etiam in ingentem evada^ altitudinem. Aurelius autem 
Opilius frigidam nit did, et cum horrore trementem. Santra 
earn ex Graco deducit : qui tremorem ejusmodi xapxapov dicunt. 
Unde did etiam carcerem. PlaiUj/s in Frivolaria : Is mihi 
erat bills querquera tussis. Lucilius lihro . . jactans 
me nt febris cjuerquerajerret : alibi : Querque;'fl consequilur 
febris, capitisque [67] dolores 

quae 
•pli erat actio 

ata 

abant 
ab eo . . . . 



lUS 



quorum ex legib. quadru 
. ibus 



oe 



in 



tis 



q. licto 
curia CdJahra 



populo 



. men legum 
in populi Aominatu. Quando liex^ 
comitia sic ^ fas : sic not a turn esse diem in fastis in honorera 
Regis sacrorum, aiiint, qui de feriis menstruis scripser?/n^, 
qu(Z iionis fehruarii in Curia a Rege dicuntur : ^ ea, vero a 
multis 5c;7j:»^o/7bus traditae sunt; nam quo die Rex in Comitium 
venit, ejus pars anterfo?- nefas huhetur : contra autem posterior 
fas : quia sacris peractis inde abit : quod si quis alius pro 
Rege eo die in Comitio fecerit, puta Powtifex, turn his^ dies 
totus est fast us. Quando s^ercus " delatum, fas : eodem modo 



3 f. comitia sit. — 4 f. edicuntur. — 5 f. is. 



NOT.E 

Quando Rex'] Edicuntur pro di- R. C. F. id est, Quando Rex comitia- 

sit. Fas, a Festoscriptnm fiiisse, quia 
sic in Fastis hie dies notatur. 

" Quando slercusl Hie qnoq. opi- 
nor desiderari quatuor ilias notas. 



cuntur videtnr scribendum, ut in mar- 
gine notavimns : nam Varro lib. v. 
de Ling. Lat. sic liabet: 'Rex cum 
ferias menstnias nonis Febiuariis edi 



cit, tune diem februatum appellat:' quee in Fastis habentur, Q. iST. D. F. 

et panlo post: ' Hartim rerum vesti- et Festiim itascripsisse : Q.ST.D.F. 

gia apparent in sacris Nonaiibus in id est, Quando stercus delatum fas: cli- 

arce, quod tunc ferias prinias men- vum autem pro ahum reposuimus ex 

struas, quae futurae sint eo mense, Varronis lib. v. de Ling. Lat. Vide 

Rex edicit populo :' puto autem Q. in 'Stercus.' 



FRAGMENTUM. 1091 

in fastis notaiiw dies, qui talis est, ut (cdis vestis^ eo die pur- 
getur, stercusq. in alvuni ^ C?kpitoVnium ex cede Vesta defera- 
tur : cum id factum sit, tunc pratori liceat fari tria verba. 
Quaestores dicebantur, quod quarerent de reb. capitalib. unde 
qui talia quarunt, Qucrstores par/cidi appellantur. Quando 
cum gravi voce p/'onunciatur, significat quod, quoniam, et est 
coujunctio, ut Plautus in ^lenachmis : Idea quia raensam, 
quando edo, [68] detergeo : et in Pseudolo : Dabo, quando 
erit : ducito, quando habebis : et Ennius lib. xvi. Nox 
quando mediis signis praecincta volabit : in 12. quidem 
cum c^ litera ultima scribitur, idemque significat. Quadra- 
ta Roma in Palatio ante templum Apollinis dicitur, ubi 
reposita sunt, quae solent boni ominis gratia in urbe con- 
denda adhiberi, quia saxo munitus est initio in speciem 
quadratam : ejus loci Ennius m.9 cum ait: Et quis est erat'° 
Romas regnare quadratae. Quadrurbem Athenas Accius 
appellavit, quod scilicet ex 4. urbibus in unam domicilia 
contulerunt, Braurone, Eleusine, Pireaeo, Sunio. Quasso, 
ut significat idem, quod rogo, ita quaesere ponilur ab anti- 
quis pro quaerere, ut est apud Ennium, lib. ii. Ostia 
munita est idem loca navibus pulchris mundo " facit, nau- 
tisque mari quaesentibus viiam : et in Chresponte."^ ducit 
me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia: et in Andro- 
meda liberum quaesendum causa familiae matrem tuae. 
Quadrantal vocabant antiqui, quam ex Grajco amphoram 
dicunt, quod vas pedis quadrati octo et XL. capitsextarios. 
Plautus in Curculione : Anus haec sitit, quantillum sitit? 
modica est, capit quadrantal: et Cato contra Oppium : 
Vinum redemisti, praedia pro vini quadrantalib. sexaginta 
in pulli '' dedisti, vinum non dedisti. Quaxare '+ rana? 
dicuntur, cum vocem mittunt. Quartarios appcllabant an- 
tiqui muliones mercennarios, quod quartam partem quaes- 
tuus capiebant. Lucilius: Porro homines nequam malus 



6 f. cedes Vcxta.—l f. divum.—B f. £.—9 f. meminit.—\0 f. ertUerut.— II 
f. Munda.— \2 t'. CrenplwJitc.— l^ f. pMicum.—ll f. Qnoaxitrc 



1092 SEXTI POMPEII FESTl 

quartarius cippos colli<^ere omnes. Quatenus significat, 
qua fine, iit hactenus, hac fine. At qnatinus, quoniam: 
sed antiqui quatenoc '^ dicebant, ut [G9] Scipio Africanus 
in ea oratione, quam scripsit postquam ex Africa rediit uti 
negotium natum erat, quatenoc "^ castra nostra ita munita 
erant, ut posses partem exercitus abducere. Quande pro 
quam usos esse antiquos, cum multi veteres testimonio 
sunt, taraen hujns '^ in primo : Jupiter, ut muro fretus magis 
quande manus impe '^ . . secundo : Quande tuas omnes 
legiones, ac populatis : et Lucretius : Clarus ob obscuram 
linguam magis inter inanes : quande gravis tergaios,'9 
qui vera requirunt. Quam mox, significat quam cito: sed 
si per| se ponas mox, significabit paullo post, vel postea. 
Quatere, suspensum, et vicinum rei alicujus raotum sig- 
nificat, non, ut Verrius putat, ferire, cum id ipsum verbum 
concutere ex praepositione, quas est con, et quatere sit com- 
positum : quassare autem est stepe quatere. Querquetu- 
lanae ut re ^° putantur significari nymphae praesidentes quer- 
queto virescenti, quod genus silvas indicant fuisse intra 
portam, quas ab eo dicta sit Querquetularia, sed foeminas 
antiqui quas sciens ^ dicimus, viras appellabant : undo ad- 
huc permanent virgines et viragines. Ques antiqui dix- 
erunt, iude declinatum remanct dativo casu, quib. nam qui 
adhuc item qui^ facit, ut isti istis, illi illis. Quiho cense- 
tis illuc transite, qui alia omnia, in banc partem : his verbis 
perit ominis videlicet causa, ne dicat, qui non censetis. 
Quot servi," tot hostes, in proverbio est, de quo Sinnius 
Capito existiraat errorem hominib. intervenisse praepostere 
plurimis enuntiantib. vero enim similius esse dictum initio, 



15 f. quatenos. — 16 f. quatenos. — 17 f. Uim Emiius, vel tumet Livius. — 18 f. 
manu sui Idem in, — 19 f. inter Graios, — 20 f. vir<s. — 1 f. sag-as nos. — 2 f. quis. 



° Quut servi] Ad vocem quas in ciuut quae scribit Macrob. lib. i. Sa- 
fiagnieuto est ... . beneficce fa- turn. 



FRAGMENTUM. 1093 

qiiot hostis, tot servi, tot ' captivi fere ad servitutem addu- 
cebantiir : ' unde etiam mancipia, nee [70] san . 

ser epti 

ruti .... «,na 
turbat .... rent 
iincia .... Sinn/«s Capito 

ut perhz6e«^ 

Benificae virtutis ...... 

omnibus «wcilla3 

omnis un . . . . me part 

r^gula, sed v . . . . s altius fixa 
ferrendum qui .... 

Quoniam significat non solum id quod quia, ut ait 
Verrius apud antiques, sed etiam id quod postquam, hoc sci- 
licet de causa, quod G rac um eTrs),'^ utriusq. significatioiiew 
optiuet. Quod signijicat etiam aliquid prae^er quam quod in 
usu fere est,et Gra'ci dicunt tj. Qmnqueuuaks Ceusores ap- 
pe//abantiir, qui lustrum cox\derent quiiito quoq. anno a quo 
yiomi/iari cceptos. Quin^«e genera signorum ohservahant 
Augures publici, ex calo, ex avibus, ex tripudiis, ex quadrii- 
pcdib. ex diris, ul est in Auguralibus. RuCuli Tribuni mih- 
tum appellabantur, quos Consul faciebat, non populus: de quo- 
rumjure, quod Rutilius Rufus \egem tulerat, qua eis caveba- 
tur muUis modis (sic enim eXevdcverant eorum jus, ac tunc 
elevahanl, qui populi sv^ragio creabanlur,)^ Rufu/i^' a cog- 
nomine Rutili, ac post Rutili appellati sunt, 

[71] nas . . . . ae . . . 

NaeviM.s . . . . uit . . 

7- . • ad . . . . escn 

li//ctarc no7i ructari, dicendum ait l^ errius, 
ut pro ..... OS igiliir 

scrib .... Valerius Flaccus 



3 f. tjuod.—A t\ '6ti.—5 ( ). 

NOT/E 

V l{ufuli] Viilcndiis Asconiiis in Veiiiiia 2. 



1094 SEXTI POMPEII FESTI 

..... Videres alios ructaxe, ac respuere 

pulcherrhna super bia. M.Cicero tamen, in libro II. P/iilip- 
picarurn, ructa/e^wr dixit. Respersnm vinum s/gnificat apud 
antiqiios : quia in sacris /iovendia//6. vino mortui sepulchrum 

spargebatur Roman! '' videntur 

ab initio nulla usi esse artificum opera, sed ubi primum ludus 
facere coeperunt, tunc asciti artijices ab Etruscis c«vitatibus 
fuerunt : sero auteni ludi omnes, qui nunc a Romanis cele- 
brari solent, sunt instituif/. Quidam primos ponu)d Rotnanos. 
Alii aiunt Megalenses, id est, Matris Magnae ac ^opulares 
Cereris. Alii aiunt in conferendis equis Trojam lusitasse 
pueros Romanos. Alii institutum, ut luderent equitando, 
jactu, saltu, cursufeslis Parilibus : paribusq. etiam ut ludi- 
cra certationes a ludentibus fierent. Rubidus panis" appella- 
tur parum coctus, cum rubro colore, rubefactus. Plautus ia 
Casina : Infurnum condito, atque ibi torreto pro pane rubido. 
Item : Scortae ampullae [72] vetustate rugosas, et colons 
ejusdera, rubidae dici solent. Romanam' portam vulgus 
appellat, ubi ex epistylio defluit aqua : qui locus ab anti- 
quis appellari solitus est statuas Cinciae, quod in eo fuit 
sepulcrum ejus familiae : sed porta Romana instituta est a 
Romulo infimo ^ clivo Victoriae, qui locus gradibus in qua- 
dram forraatus est: appellata autem Romana a Sabinis 



G f. in imo. 



NOTiE 



1 Romani] Artificum est in exeni- pani parum cocto non convenit: ita- 

plari, pro eo quod alii ediderunt, ar- que videnduiii, an percoctus legi de- 

tificium: notuni autem est qui rex"'- beat, licet in exenipiari sit paruw coc- 

Toi dicantur a Graeris. Parilib. fes- tus. 

tis Roinanos eqnoruni cursu lusitasse *" Romanani] Varr. lib. iv. de Ling, 

tradit Dio lib. XLiii. videndum etiam Lat. ' Romanula porta dicta est ab 

an vox, parih. accipienda sit, ut apud Koma, quae habet gradns in Navalia 

Virqilium lib. V, ' Prima pares ine- ad Vclnpias sacelliim.' In injimo au- 

uiit,' &c. tem scriptum est pro eo quod in ma- 

f Riibidus pnnis'\ Isidorus lib, xx. nuscriptis erat i»>^;no, hoc est, in imo, 

cap. 2. ' Rubidus panis recoctus, et quap, scriptura saepius invenitur in ve- 

rubefactus:' et eerie rubidus color teribus toonumentis. 



FRAGMENTUM. 1095 

preecipiie, quod ea proximus aditus erat Romam. Ruta- 
bulum est, quo rustici in proruendo igue, panis conquendi 
gratia, a^ Novius in Pico : Quid egC facerera, otiosi,*^ ro- 
debara rutabulum. Navius 9 obscenam viri partem descri- 
bens: vel quae sperat se nupturam viri '° adolescentulos," 
ea licet senile tractet retritum rutabulum. Ruta caesa 
dicuntur, quae venditor possessionis sui usus gratia 
concidit, ruendoq. contraxit.'^ Rutiliura'^* rufum signi- 
ficat, cujus coloris studiosae etiara antiquae mulieres fue- 
runt, unde traxerunt cognomina rutilias,'''- ut indicat fre- 
quenter Afranius. Rutrum tenentis juvenis est effigies 
in Capitolio ephebi, more Graecorum harenam mentis, 
exercitationis gratia : quod signum Pompeius Bithynicus 
ex Bithynia supellectilis regiae Romam deportavit. Ru- 
tundam jedem Vestae Nuraa Pompilius rex Romanorura 
consecrasse videtur, quod eandem esse terram, qua vita 
horainura sunstentaretur, crediderit : eamq. pilae forma esse, 
ut sui simili templo Dea coleretur. Ruscum est, ut ait 
Venius, amplius paullo herba, et exiruis '^ virgultis, fruc- 
tibusq.'^ non dissimile junco, cujus coloris reb. uti mulieres 
solitae,'7 commemorat Cato [73] originum lib. vii. Mulie- 
res opertae auro, purpuraq. ars '^ iuhaeret diadema, coronas 
aureas ruscea facile,'^ galbeos^° lineas, pelles, redimicula. 
Rupitias in xii. significat damnum dederit.' Rodus, vel 
raudus significat rem rudem, et imperfectam : nam saxum 
quoque raudus appellant poetae, ut Accius in Melanippa '.^ 
Constituit ' cognovit, sensit ^ conlocat sese in locum cel- 



7 f, A uliintur.—^ {.otiosits.—9 f. Navius — 10 f. viro.— II f. adolescentulo. — 
12 f. exlraxit.—Vi f. Rutilius \c[ Rulilm.—H f. Kulilce.—\5 f.cxUius.—l6t\ 
fruticibmquc.—M f. so<i<«s.— 18 i'. nuri.—X'd i'. facie.— 20 t'. galbeas.—l i'. iie- 
deris. — 2 t'. Menalipjio. — 3 f. constilit, — 4 f. sensim. 

NOTiE 

« Rutilus] Vano lib. iv. ' Aiirt-i ronis loco posbuiit Festi verba einen- 
II. nitili, ct iiiile ctiaiii miiliercs valde dari. 
rufae, lutiliac dicuntui.' Ex lioc Var- 



1090 



SEXTI POMPEII FESTI 



sum : hinc raanib. repete roudus saxeura grandem et gra- 
vem : et in Chrysippo : Ncq. quisqiiam a telis vacuus, sed 
uti cuiq. obviam ^ fuerat, ferrum saxio ludem.'^ Vulgus 
quidem in usu habuit, non modo pro asre imperfecto, ut 
Lucilius, cum ait : Plumbi paxillum 7 rodus liniq. ma- 
texam:^ sed etiam pro signato, quia in mancipando, cum 
dicitur, rudusculo libram ferito, asse tangitur libra. Cin- 
cius de verbis priscis sic ait : Quemadmodura omnis fere 
materia non deformata, rudis appellatur, sicut vestimentum 
rude, non perpolitum : sic ses infectum rudusculum apud 
aedem ApoUinis aes conflatum jacuit, id adrudus appellabant 
. . . in sestimatione Censoria aes infectum rudus appel- 
latur. Rudiarii ab eodem dicuntur, qui saga nova poliunt. 
Hominem imperitum rudem dicimus. Rudentes restes 
nauticae, et asini, cum voces mittunt. Ruspari est quaerere 
cribro,9 ut hoc versu indicatur : Et ego ibo, ut latebras rus- 
pans rimarem optimas. Rustica vinalia appellantur mense 
Augusto XIII. Kal. Sept. Jovis dies festus, quia Latini 
bellum gerentes adversus Mezentium, omnis vini libatio- 
nem ei Deo dedicaverunt : eodem autem die Veneri templa 
sunt consecrata, alterum ad Circum Maximum, alterum in 
luci libitia densi,'° quia impius " Deae tutela sunt horti. 
Rustum ex rubus [74] 



5 f. obiium. — 6 f. saxum rodum. — 7 f. pauxillum. — 8 f. metaxam, — 9 f. crC' 
hro.— 10 f. Luco Libitinensi. — 11 f. in ipsius. 



FRAGMENTUM. 



1097 



1098 SEXTI POMPEII FESTI 

[76] ubi incubare posset auspicii repetendi causa. Roga- 
tio est, cum populus consulitur de uno plurib. ve homini- 
bus, quod non ad omnis pertineat, et de una, plurib. ve reb. 
de quil). non omnib. sanciatur: nam quod in omnes homi- 
nes, resvc populus scivit, lex appellatur. Itaq. Gallus 
iElius ait, inter legem et rogationem hoc interest : rogatio 
est genus legis, quos lex non continuo ea rogatio est : a '^ 
non potest non esse lex, si modo justis comitiis rogata est. 
Romulum quidam a ficu ruminali, alii quod lupsb ruma 
nutritus est, appellatum esse ineptissirae dixerunt : quera 
credibile est a virium magnitudine, item fratrem ejus,appel- 
latos. Romam appellatam esse Cephalon Gergithius (qui 
de adventu JEnese in Italiam videtur conscribsisse) '' ait ab 
homine quodam comite JEne?e : eum enim ocupato monte, 
qui nunc Palatius '+ dicitur, urbem condidisse, atq. earn 
Rhomen nominasse. Apollodorus in Euxenide ait, ^nea 
et Lavinia natos Mayllem, Mulum, Rhomumque ; atque ab 
Rhomo urbi tractum nomen. Alcimus ait Tyrrhenia ^neas 
natum filium Romulum fuisse, atq. eo ortam Albam JEnesd 
neptem, cujus filius nomine Rhodius'^ condiderit urbem 
Romam. Antigonus Italicae historiae scribtor ait, Rho- 
mum quendam nomine, Jove concepium, urbem condidisse 
in Palatio Romae, eique dedisse nomen. Historiae Cuma- 
nas compositor Alhenis quosdam prol'ectos Sicyonem Thes- 
piadasq.'^ ex quib. porro civitatib. ob inopiam domicilio- 
rura, compluris profectos in exteras regiones, delatos in 
Italiam, eosq. multo errore nominates Aborigines, quorum 
subjecti qui fuerint Caeximparum viri, unicarumque virium 
imperio montem Palatium, in quo frequcntissirai conse- 
derint, appellavisse a viribus regentis Valentiam : quod 
[77] women adventu Evandri /Eneaeque in Italiam cum 
magna Graece loquentium copia interpretatum, dici coep- 
tum Rhomen. Agathocles Cyzicenarum rerum conscrib- 
tor ait, vaticinio Heleni inpulsum /Eneam, Italiam peti- 



12 f. A rogatio. — 13 ( ).— 14 f. Palalmus, vel Palatium, — 15 f. Rhomiis.- 
16 f. Thespiasque. 



FRAGMENTUM. 1009 

visse portauteni suara secnm neptem Ascani filiam nomine 
Rhoraen, eamq. lit Italia sint Phryges potiti, et his '7 
regionibus maxime, qua? nunc sunt vicinse urbi, prima'* 
omnium consecrasse in Palatio Fidci templum, in quo 
monte postca cum conderetur urbs, visam esse justani 
vocabuli Romps nominis causam, earn, quae priore, unde ea 
locum dedicavisset Fidei. Ait quidem Agathocles com- 
plures esse auctores, qui dicant /Eneau sepultum in urbe 
Berecynthia proxinie tlumeu Nolon, atq. ex ejus progenie 
quendani nomine Rhomum venisse in Italiam, et urbera 
Romam " nominatam, condidisse ; Caltinus '9 Agathoclis 
Siculi qui res gestas conscribsit, arbitratur e manu Troja-^ 
norura fugentiuni Ilio capto, cuidam fuisse nomen Latino, 
eumq. habuisse conjugem Rhomam, a quo ut Italia sit 
potitus, urbem condiderit, quam Romam appellavisse. 
Lembus, qui appellatur Heraclides, existimat, revertenti- 
bus ab Ilio Achivis, quendam ^° tempestate dejectos in Ita- 
liae regiones secutos Tiberis decuisum pervcnisse, nbi nunc 
sit Roma, ibiq. propter taedium navigatiouis, impulsas 
captivas auctoritate virginis cujusdam tempestivas nomine 
Rhomes, incendisse classem, atque ab ea necessitate ibi 
manendi urbem conditam ab his, et potissimum ejus no- 
mine eam appellatam, a cujus consilio eassedes sibi firma- 
vissent. Galitas scribit, cum post obitum /Eneas imperium 
Italiae pervenisset ad Latinum Telemachi Circesq. filium, 
hisq.' ex Rome susccpisset filios, Romum, Romulumq. 
urbi conditai in Palatio causam fuisse appellandas potissi- 
mum [78] Rhomae. Diodes Peparethius ait Iliiun Numi- 
toria A//ju7ii regis filiam, gemel/os edidisse, quos in \)na Tiberis 
ripa a Fauslulo, regio rninislroy (i\\i(mtos, juxta Jicurn uppella- 



17 f. iw.— 18 f. primam.— 19 f. CuZ/ias.— 20 f. tiuosdum.— l f. iaq. 

NOTyE 
" Rnmiim] Videndns Pliitaroliiis in nriaE vocabiilo, Uomnliq. iiiciiiiabulis 
Romnio, ill ciijiis vita citat Dioclem liistoriam, ex iisilciu piope scriptorih. 
Peparctliiura, ct totuin liaiic dc Uo- i\\\\h. TcsUis usus tit, iiairat. 

CNIVEKSITY 




1100 SEXTI POMPEII FESTI 

tam postea a Rom?//o Rnminalem, sic jacentes lupam lactasse, 
et picum Martium nutrisse: post repertos Accam Larentiam, 
Faustuli uxoreni, educasse : plerique tamen, co7iscio, et aUmenta 
prabente Numiiore, mitritos aiunt, quod Ilia ex Marte se pe- 
pe/v'sse eos asseverabat, ac secreto Uteris, ovmi deni^. liberali 
discipliua Gabiis institutos atq. exciiltos fuisse : atqiie ita in 
musicis /Jr?mam pueritiarn traduxisse, cum inter aqnales om- 
nes prccstarent corporis procerilale, et forma, nominatos, alte- 
rum Romulum, liemum alterum. Eos ubi ex compvessu lli(Z 
natos se cognoverint, et quod e.rpositos in ripa Tiberis hipa 
lactaverit, prabens r^anam, monte vicino descendens, et quod re- 
perti a Faust ulo sunt educa^z, Romulusq. et Remus a ruma 
worainati \)oi\ssimum: praterea quo palre essent procreati 
intellexerint, Numitori avo primum restituisse xe%num, deinde 
de urbe condendu per auguria decrer/ss^, liter earn conderet, 
wommaretq. ac Deoruni manifest a approbatione, jRomulum 
urbem condidisse, eamq. nominasse Romam potius, quam Ro- 
mulam de suo nomine, ut ampliore vocabuli signi ficatione 
prosperiora patrice. suae oraninaretur. Romam antea Romu- 
1am "" appeh^idim Terentius qiiidem Varro fuisse ait ab Ro- 
mulo; deinde detortam vocalem, detritasq. Uterus fuisse credi- 
bile: ceterum causam ejus appeUationis invemsse ait Verriiis 
retitam esse pub/icari. Romanam portam >' antea Romulam 
roc/tatam ferunt, quae fuerit ab Roma appeUata. [79] Ro- 
muUam Tribum appeUatam ait Dionysius ab Romulo, quod in 
agro ab eo cupto de Veientibus popuUs, ea Tribus censebatur. 
Terentius Varro dictam ait, quod proxima. Roma esset 

qu^ .... cuidam 

ep . . . . ruma, id est, 

mamma ..... Cap/^o//o . 

NOT/E 

" Romnm antea Romulam] Soliniis Valeriiim deniq. Soranum, quod con- 
cap. I. ' Tradiliir etiam pioprium tra inteidiv-tiin) eloqui id ausiis foret, 
Romas nomen, verumtameii vetituni ob nieritum profanze vocis neci da- 
publicari, qiiandoqiiidem quoniintis turn.' 

ennnciarettir, caerimoniarum arcana y Romanam portam] Varro lib. iv. 

8anxenint,nt hoc pacto notitiam ejus de Ling. Lat. ' Romanula porta dicta 

aboleret tides placita taciturnitatis. est ab Roma,' &c. 



FRAGMENTUM. 1101 

nium . . . . de . . 

que .... requisi 

«ppellatam .... est qua; 
Humex genus tell simile spari Gal- 
lici, cifjus mem. Lucili».s : I'lon spara, turn rumices portaU' 
tur tragula porro. RiDuitantj' signijicat rumige7ant, ut Na3- 
vius : Simul alius aliunde rumita.nt inter se.^ Ruminalem^ 
ficum appel\?iiinvQ. ait Vari'o prope Curiam sub Veterihns, 
quod sub ea arbore lupa rumam dederit Remo et Romulo, 
id est, mammam. Mamma, autem rurais dicilur : unde rustici 
hadus lacteutes subrumios vocaiit, qui adhuc sub mammis 
habcntur : alibi' autem sunt qui putent ; quod sub ea pecus 
ruminari solitum esset. Rumen est pars colli, quaesca devo- 
ratur, unde rumare dicebant, quod nunc ruminare. Rumen- 
tum^ in Auguralih. significare videtur interruptio, abruptio- 
ve : Dum verba a.nc\iib. movendisprait, si interim vis-<^ cane- 
rit, turn aque atq. auspicio, augurio rumentum estod. Rhe- 
gium signijicare oportere ait [80J Verrius id municipium, 
quod in freto e regno ^ Siciliae est: quoniam id dictum est a 
rumpendo, quod est Graece paT«»a»,^ eo quidem magis, quia 
in Gallia Cisalpina ubi forum Lepidi fuerat, llegium voca- 
tur. Rhondesicadionq.7 cum dixit Lucilius, quo nomina 
riparum ^ posuit, tam infestum sibi corpus, et valitudinem 
referens, quam levis sed 9 saluti navigantium. Rhinocero- 
tem quidam esse aiunt bovem JLgyptium. Redemptores 



2 f. sese.—Z f. alii.—^ f. avis.— 5 t\ regione.—Q f. ^n^ai — 7 f. Rhondon, 
Icadionq. — 8 t\ cognomina]nratarum.— 9 f. illaessent. 

NOTiE 

» Rumitant] Naevii ver.sns in epi- co vorabiilo mammam, a quo subiu- 

toma relatus a Paulo habet inlerse, mi etiani nunc dicuntur agni.' 

ut fortasse apuil Festuni iegendum '> Rumentum'] In excinplai i est .. . . 

&\\., inler sese. erim vis cayicrit, non nt iiabol cditio 

■1 Ruminakm] Videndus Varr. lib, Aiigustiulana crimen vis cane r it : 

11. de Re Kiistica, cap. ultimo: et nndc nos snpplcvinius,>/ interim aris 
Nonius in ' Riima,' qui affert exem- canerit. Hie sane lapsus locum anti- 
plum Vaironis, ex Catone de iiberis c)uitalis subobbcuiuni reddidit ob- 
educaudis: 'Propter rumani, i. pris- .scuriorcm. 



1102 SEXTI POMPEII FESTI 

proprie, atque antiqua consnetudine dicebantur, qui cum 
quid pu])lice faciendum, ut'° pra3beiidum condixerant, " 
effecerantque, turn demum pecunias accipiebant: nam an- 
tiquitus emere pro accipere ponebatur : at hi nunc dicuntur 
redemptoies, qui quid conduxerunt pr^bendum, utendumq. 
Redibitur turn '^ id proprie dicitur, quod reddituin est, im- 
probalumq. et'^ qui dedit, idemq. rursus coactus est ha- 
bere id, quod ante habuit. Rediviam quidam, alii reluvium 
appellant, cum circa unguis cutis se resolvit, quia ruere ^* 
est solvere. Titinius in setina: Lassitudo conservum redi- 
vi^, et flagri : et Livi : Scabra in legendo, reduviosave 
oflfendens. Redhostire, referre gratiam. Navius 'Mn Lupo : 
Vel Veiens regem salutant jubae '^ Albanum mulium*^ 
coraitem senem sapientem contra redhostis Menalus : et 
Accius in Amphitryone: cedo ecquid te redhostitium '** cum 
eas sem objectet'9 facilius: nam et hostire pro asquare 
posuerunt, Ennius in Cresphonte: Audis, atque auditis 
hostimentum adjungito : et in Hectoris lytris : quae mea 
cominus machaera, atq. hasta hospius ^" manu : et Pacuvius 
in Teucro : Nisi coerceo protervitates, atq. hostio ferociam. 
Redantruare ' dicitur in Saliorum exultationibus, cum prae- 
sul ampiruavit,"^ quod est, motus edidit, ei ^ referuntur 
invicem iidem motus. Lucilius : prassul [81] ut ampiruet, 
inde vulgus redamplavit "^ at Pacuvius : Proaertrenda ^ gra- 
tia. Simul cum videam Graios nihil mediocriter redantru- 
are,^ opibusq. summis persequi. Redivivum est ex vetusto 
renovatum. Cicero lib. iJ in Verrem : Utrum existimatis 
minus operis esse vanam columnam efficere ab integro 
novam nullolapide redivivo. Redarguisse ^ ^ per e literam 



10 f.aut. — 11 (. conduxerant. — 12 f. Redibitum. — 13 f.ei. — 14 f. luere. — 15 
f. Novius. — 16 f. salvere Juliet. — 17 f. AmuUiim. — 18 f. redhostitum. — 19 f. cum 
in ea se oblectet. — 20 {. hostiris. — 1 {. Redamptruare. — 2 t', amptrunvit. — 3 f, et, 
■ — 4 f. redamtruavit. — 5 f. Promerenda. — 6 f. redamptruare. — 7 f. ///. 

NOT/E 

' Redarguisse'\ Videtur scribendnm, Redarguesse. 



PRAGMliNTUM. 1103 

Scipio Aphricanus Pauli filius dicitur enuntiasse, ut idem 
etiam pertisura : cujus mem. Lucilius, cum ait: Quo face- 
tior videare, et scire plusquam ceteri, pertisum hominem, 
non pertaesum dicere ferum,' nam genus. Redimiculum 
vocant mulieres catellam, qua maxime utuntur ovnatus 
causa. Reus nunc dicitur, qui causam dicit: et item qui 
quid promisit sponditve, ac debet: at Gallus ^lius lib. ii. 
significationum vcrboruni, quae ad jus pertinet, ait : Reus 
est, qui cum altero litem contestatam habet, sive his '° 
egit, sive cum eo actum est. Reus stipulando est idem qui 
stipulator dicitur: quippe suo nomine ab altero quibus 
populatus" est, non his'^ qui alteri adstipulatus est. Reus 
promittendo est, qui suo nomine alteri quid promisit, qui '^ 
pro altero quid promisit: at Capito Actus '+ in eadem qui- 
dem opinione est: sed exemplo adjuvat interpretationem. 
Numa'^ in secunda tabula, secunda lege, in qua scriptum 
est: quod horum fuit unum"^ judici arbitrove, reovc, eo die 
difFensus'7 esto : nunc utcrq. actorum reiquas '^ in judicio 
me '9 vocatur, itemq.accusator de vi accitur^" more vetere, 
et consuetudine antiqua. Rivus vulgo appellalur tenuis 
fluor aquae, non spe consiliove ' factus, verum natural! suo 
impetu : sed hi ^ rivi dicuntur, qui manu facti sunt, sive 
super terram fossa, sive super' specu, cujus vocabuli origo 
ex Greeco pendet. Repanda+ locantur Pompina^ [82] flu- 
mina, id est, purganda : reUz enim vocuntur arbores, qua aut 
ex riphflnmhium eminent, ant in alveis extant. 'Rxius est mos, 
vet consuetudo. Rite auteni hewe at- recte signijicat 

istic. P/autus Menachinis : Cerle hac miilier 
cawterino ritu aslans somniat .... homi 

ina ...... 

telo .... alio 

facit meni\oi\em ... • ^dorum 



8 f. Iiedarfruesse.—9 f. ferunt.— 10 f. is — 11 f. ^ui stipidalus.-l2 f. is.— 
13 f. <yHire.— 14 t. Alrius.—\r, {.Nnm.—\G f.vilium.— n f. dies (lijrnisus.—\S 
f. actor, reuiiii.-\<) i. rci.— 2(i (. de ria cilur — 1 f. specu, iiiciliove.—-^ f.it.—'i 
f. subler, — 4 f, Ri'tntidu.—5 f. Pumptina. 



1104 SEXTI POMPEII FESTJ 

solitura est ..... 

remo .... Retractare est ru7sus traciaxc. 

B,eibidus a rabie dictus, qui morbus caninus est. Catullus de 
Berecynthia, et Atti. Abit in quiete molU rabidus/wror ani- 
mi. Ravi colons, ravistel/i appellantur a Plauto, qui sunt 

inter Jlavos et cfcsios: Y3.XO suh con ^ 

quod genus hominura pessimum est. Idem in Epidico : Sed 
quis heec est muliercula, et iUe ravistellus, qui venit. Rates 
vocantur tigna inter se colUgata, quae per aquam agaiUwr : quo 
quidem vocabulo interdum etiam n?ives ipsa signijicantur. 
Afranius in epistula . . Vento perculsam ratem : 

item eodem tiomine s/g«/ficarint ^ etiam remos. Attius in Ae- 
opto]emo : Atq. ego repercutio ratibus mare : et alio loco : 
Sed jam propellunt cceruleum rates salum. Radere '^ genas 
vetitum est in lege XI i. id est, unguib. scindere. Rabula 
dicitur in multis intus^ negotiis, paratusq. ad /adendum 
quid, auferendumq. vel est ita dictus, quia acrior sit in nego- 
tiis agendis, et quasi rabiosus ...... 

[83] llodusculana porta videtur appellata, quod rudis et impo- 
lita sit relicta; vel quia are vinctafuit: nam ces, lit Varro ait 
in lib. antiquit?Ltum, raudus dicebatur : atque ex eo did inrnan- 
cipawJo, Raudusculo libramferito. Runa genus teli. Ennius: 
runata recedit, id est, pilata : est genus etiam 

enim m, atque. 

quod \eneno tingebant . ... 

us. M Valerio . ... 

Rasores antiqui Jidicines appellabsLut, qui, ut ait Verrius, ita 
appellati videntur, quia radere ictu chordas videantur artili- 
cio quodam. Ratitum quadrantem Tarqui^ms in libro quern 
inscribsit de . . et Op^ms"} Jurelius, dictum putant. 



6 f. colore.— 7 f. significarunt.—S f. intentus.—9 f. Opilius. 

NOTiE 

»> Radere] Seivius in XII. iEn. ' Ta- rent faciem, his verbis: Miilier fa- 
nien,* inquit,' sciendum, cautum lege ciem ne caipito.' Seel puto Servii 
12. tabularuii), ne inulieres carpe- verba non carere meudo. 



FRAGMENTUM. 1105 

quod in eo, et Wieyite, ratis fuerit ef/igies, ut navis in as.se, a 
qua quidem re appellatum quoq. rati turn dicunt. Meminit 
trieutis ratiti Antonins, qui ra/ilos ex hac causa did trientcs 
putat, quod ratis appellatio tertice partis assis sit, quince au- 
tem, aut alius partis in ilia sic,'° sed secundum numerum, ut 
sextans : nee hac re rsttem did solere, nisi de terna : ac legio- 
num unam " unam ratem triente s/i^nificat : quod hi pe?ic?e- 
rentur trientes, cum ratio cum his putaretur, quib. solvendui 
res esseiit. Ravira nntiqui pro raucilate diceha7it. Plautus : 
Ubi si quid i^oscamus, ad ravim poscamus. Item : Experju- 
ravi'* herc/e omnia ad raucam rav'im: et in Artemoneiet 
Cadlius in Hypoboliraa^o : Prius ad ravim 
poscaris, quam p/acentdim feceris. ilatus sum, [84] significat 
putavi, scd alioqui, pro firmo, certo ponitur ratus, ctratum. 
Ennius : Occiduntur, ubi politiir ratus Romulus praedam : 
et Accius in Menalippo : Neque ratum est, quod dicas, 
neq. quae agitas, dicendi est locus. R. duobus in complurib. 
orationib. cum de actis disserti cujus etiam'^ perscribi so- 
let, id est, rationura relatarum, quod his ''* tabulis docentur 
judices, quae publico data, atq. accepta sint. Raviliae ^^ a 
ravisoculis: quemadmodum a caesiis cassullae. Ratume- 
r.a* porta a nomine ejus appellata est, qui ludicro ccrta- 
mine quadrigis victor, clarusci "^ generis juvenis vehis '7 
consternatisequis excussus Romae periit, qui equiferuntur 
non ante constilissc, quam pcrveniresit in Capitolium, con- 
spectumq. fictilium quadrigarum quao erant in fastigio Jovis 
templi, quas faciendas locaverant Romani vegcnti '^ cui- 
dam artis figulinae prudenti : quas bcUo sunt reciperatae : 
quia in fornace adeo crevcrant, ut eximi nequirent: idq. 
prodigium portcndcrc videbatur, in quacivitatccje fuissent, 
omnium earn luturam potcntissimam. Rccipcratio est (ut 



10 f. nulla hU. — 11 ('. legib. Numce. — 12 f. expuifiuho. — 13 f. disserilur cujus- 
jiiitm. — 14 t'. lis. — 15 i". RavHlcc. — 16 f. Eirusci. — 17 f. Veiis. — 18 1". Vdenti, 

NOTiE 

'• Ratumena] Vide Plinium lib. vm. cap. 13. ct lib. xviu. cap. 2. 
Delph. el Var. Clits. Pomp, h'est. 4 A 



1106 SEXTI POMPEII FESTI 

ait Gallus Jiilius)'^ cum inter }Dopuliim, et reges, natio- 
iiesq. et civitates peregrinas lex convenit, quomodo per 
reciperatoves reddantur res, reciperentuvqiie, resq. pri- 
\atas inter se persequantar. Reciprocare pro viltro citroq. 
poscere usi sunt antiqui, quia procare est poscere. Pa- 
cuvius in Teucro : Rapido, reciproco, percito, augusto, 
citare, rectein, reciprocare : iinde eq. greniiis subjectare, 
adtigere. Plautus in Astraba : Quasi tollenono/° aut pilum 
Graecum reciproceis plana uta. Recellere, reclinare, et 
excellere, in altum extollere. Recinium omne vestimen- 
tum quadratum : hi ' qui. xii. interpraetati sunt, esse dixe- 
runt vir toga* mulieres utebantur, praetextum ^ clavo pur- 
pureo : [85] unde reciniati mimi planipedes : quam rem 
diligenter exsequitur Santra lib. u. de antiquitate verborum. 
Reconductai ""^ *^ fecerit^ et condere urbera, facere, sedificare, 
ut Cincius testatur in libro de verbis priscis. Ricas, et 
riculaj vocantur parva ricinia, ut palliola ad usum capitis 
facta : grane ^ quidem ait esse muliebre cingulum capitis, 
quo pro vitta Flaminica redimiatur. Rectae appellantur 
vestimenta virilia, quas patres liberis suis conficienda cu- 
rant ominis causa: ita usurpata, quod a stantibus et in 
altitudinem texuntur. Reraancipatara Gallus yElius esse 
ait, quae mancipata sit ab eo, cui in manum convenerit. 
Rienes (quos nunc vocamus)^ antiqui nefrundines appella- 
bant : quia Graeci vs(ppovg eos vocant. Plautus in Satyrione : 
Male tibi evenisse video, glaber erat tanquam rien. 

Refriva fabra^ dicitur, via 9 ait Cincius quoq. quae ad 
sacrificium referri solet domum ex segete auspicii causa, 
quasi revocant '° fruges, ut domum datantes tevirtico " § ad 



19 ( ). — 20 f. tollenonem. — 1 f. ii. — 2 f.virilem logam, qua, — 3 f.pratextam. 
— 4 f. Reconderit. — 5 f.refecerit. — 6 f. Granius. — 7 ( ). — 8 f. /a6a. — 9 f. ut. 
— 10 i. revocent. — 11 f. e tritico. 

NOTjE 

^ EecojiductcB] Amicus meus homo alii reposuenint, e <ri<ico: forte scri- 
doctissimiis legebat Reconducie. bendum, reveitantur. 

s Tererfko] Vox meiulosa ; pro qua 



FRAGMRNTUM. 1107 

rem divinam faciendam. ^lius dubitat, an ca sit, quse 
prolata in scgetem domum referatur, an quas refrigatur, 
quod est, torreatnr: sed opinioneni Cinci adjuvat, quod in 
sacrificiis publicis, cum puis fabata Dis datur, nominatiir 
refriva. Remeare, redire : ut commeare, ultro, citro '^ ire : 
undo commeatus dari dicitur, id est, tempus, quo ire, redire 
cum" possit. Afranius (ut in ea mancipato: '+ Vetuit me 
sine mercede prosum paucius '^ remeare in ludum. Reme- 
ligens,"^ etremoras memorando'^ dictae sunt in '^ Plauto in 
Patina : Nam quid illaj nunc tam divinitus '^ remorantur 
remeligines : ab Afranio in Prodito : Remeligo a Laribus 
missa sum hanc,^° quae cursum [8G] coliibeaw tiavis, Remo- 
ra ^ alias tarditas iiraan^?/;-,' ab eo quod moramfacit. Plautus 
T/v'winno :^ Qua, in rebus multis obstant, odioss&q. swit, remo- 
ramque faciunt rei privata, et publit^E. Lucilius : Quanam 
vox ex te resonans meo gradu remoram facit. Remurinus ' 
ager dictus, quia possessus est a Remo : et habitatio Remi, 
Remur/a item in Aventino dicta : namque 7lre;//inum, in quo 
habitaret, elegisse Remum dicunt. Unde roc/tatam aiunt Re- 
muriam, locum in summo Aventino, ubi de urbe condenda J'ue- 
rat nuspicatus : alias Removwm. ' (\xxondam eum locum appella- 
tumfuisse . . testis est ..... 
Removes item in usp/c/o+ aves dicuntur, qua acturum aliquid 
remorar/ compellunt .... Rimari, quae- 

rere valde, ut in riniis quocj. . . . qui te rima^wr 

Ennius lib. xi. 

viriq. l^emillum dicitur, quasi repaudum 

Lucilius Suda remilium et 

Atianius in . . . coxendice pergam 



12 f.citroq. — 13 {. redireq. — 11 f. in EmancijifUo. — 15 f. Paccius, vel Pau- 
citw.— IG f. liimeligenes. — 17 f. « imrandu.— \H f. u.— 19 f. tnmdiu intus. — 20 
f. hue.— I t'. nominalur. — 2 f. TriTiummo. — 3 f. Itemorium vel lienwnium. — 4 t. 
auspiciu. 

NOT/E 

'' Remora'] Liicilii versuni ncccpi- rcstituimus ex Tiinnmmo. 
nuis ex cpitoma. Plaiitinum, riijiis ' Ihmurinus] Videndiis Dionysius 

vix apparebant vestigia in fiugiiitiito, lib. i. el I'lntarciius in Homiilo. 



1108 SEXTI POMPEII FESTI 

J?gmorbescat Enwiws posuisse videtur, pro in 
^oHjiim rccidat. Hefutare signijicat redargiieve, Pacuvius 
in Hemiona ^ . . . quas gloria et ... 

rictas humanum . . composition a fatido 
versa a litera in u. ut item in chdo factum est, a qiioxtclw.- 
dere. 'Renanciscittir, Verrius qnidem sigmfiCckxa ?di\c\)re]ien- 
dit. Unde adhuc iios dicimus, nanciscitur; et nactus, id est, 
adeptus. Reor, existimo, et qu3dcunq. ah eo declinantur, 
quorum passiva idiVicioritas est. [87] Remulco est, cum sea- 
phce remis uavis magiisi trahitur. Rigidum et prate)- modum 
frigidumsigm{ic3Lt,et durum . . . . ugido*^ 

rigido ..... 

rigido ferro . . Regifugium ^ dies notatur in Fastis 
VI. Kal. Martius, ut ait Ferrius, ita dictus, quia eo die rex 
Tarquiniiis Roma fugerit ; quod id\sum esse arguit Cincius in 
libro Fastorum, et Julius 7 de feriis, qui Saliares virgines, et 
Salios adesse diciint Regi sacrorum, cum facit .^or^^'ficium in 
Comitio, quo facto, statini fugit : quod verum coonoverit esse, 
qui legerit in Fastis dies tales, quales notantur sic : Q. REX. 
C. F. id est, quando Rex comitiavit, Fas ; id est ad comitium 
7iat : his enim tantnm feriis Regi sacrorum i)i Comitium, nee 
in aliis ire licet : qui mos videtur ascitus ex JEtruria. Regifu- 



5 f. Hermiona. — 6 f. rigido. — 7 f. Julius. 



NOTiE 



^ Regifug'iumi Julius de feriis cita- Plutarclius sic liabet in probl. effn 

tur a Macrobio in Saturnalib. Vide yovv ns eV ayopa Ovcia vphs tw Aeyo/xe- 

in ' Salias virgines,' ex eo enim loco vc/i Koixirlcf -Karpios, %v dvaas 6 ^aaiAevs 

partem fragmenti supplevimus, reli- Kara rdxos IxTreicri (jxvyuiv e| ayopas. 

qua ex Varronis lib. v. de Ling. L\t. Ovid, in Fastis : ' Qtialuor inde notis 

in quo est : 'Dies, qui notatur sic : locus est, quib. oidine lectis, Vel mos 

Q. REX. c. F. sic dictus ab eo, quod sacrorum, vel fuga Regis iuest.' Fu- 

eo die Rex sacrificulus itat ad Comi- ga Regis e Comitio, id est, ««: rrjs 

tium, ad quod tempus est nefas, ab a7opas, ut ait Phitarchus, quia Comi- 

eo fas : itaq. post id tempus lege ac- tium eiat in Foro: ex Festi autem 

tnm ssepe,' &c. Sic enim legendus fragmento. . . fa(, satis patet apiid 

Vano, non «t amicus mens, quod eo Varionem itat legendum esse pro 

die Rex sacrificat ad Comitium: nam dicat. 



PRAGMENTUM. 1109 

gium item dies rwtatur in Fastis, Kal. J ymiis: qui dies, (juia 
totus nefastus non est, legi debet cum uota N'. von N. (juod ille 
dies sit e nefasto fastus. Regia dicta, vel quod sacrorum causa 
ta/iquam in fanum a Pontijice convocati, in earn convenirent : 
aut quod in ea, sacva a Rege sacrijiculo eraitt so/itausurpari. 
Regies feria dicta videntur, ^yuai fip.nt fori, cotiventus, et 
nundinarum causa in civitate aliquem per sacerdotem, qui sit 
regia /?uijestate: sed non semper oh hanc unam causam tan- 
tvixn, qui ^ iiomini talis ynajestaiis cura datur etiam, cum expi- 
atio ictus fulguris fit, aut in procurando portento simili, quo 
regiae fcria Jieri etiam solitce sunt, l^eglescit,^ cura dixit 
Plautus, siguijicat crescit, hoc versu : Vix superswm dolori, 
qui indies vae misero mihi ac perdiio, reg/escit magis, magis- 
que : inde etiam glires [>'^8] dicti videntur, quibus corpus 
pinguitudine adcrescit. Reapse est reipsa. Pacuviusin Ar- 
morura judicio : Si non est ingratum reapse quod feci bene. 
Regimen pro regimento usurpant poetas. Enniuslib. xvi. 
Primus senex bradyn (in) 9 regimen belliq. peritus. Relc- 
gati ™ dicuntur proprie, quib. ignominias aut poenae causa 
necesse est ab urbe Roma, aliove quo loco abesse lege, 
Senatuiq. consulto, aut edicto raagistratus, ut etiam yEHus 
Gallus indicat. Religiosus" est non modo Deorura sanc- 
titatem magni aestimans, sed etiam officiosus adversus 
homines: dies autem religiosi, quib. nisi quod necesse est, 
nefas habetur facere : quales sunt sex et triginta atri, qui 
appcllantur, et alii senes; '° atq. hi," quib. raundus patet. 
A "^ GssG Gallus yElius, quod liomini ita facere non liceat. 



8 f. 7«ia.— 9 ().— 10 f. et AUiensis.— II f. ii.— 12 f. a Religiusum. 



NOT/E 

' Reglescit] In epitoina niariiiscrip- Stnatuiq. consulto, pro Scnatits ; pla- 

ta csi, litgle.icit, et ii! qnoii infra de c-ct ut pro mugisliulns, Icgatiir vmgis- 

glii'il). (licitiir, indicat scriiiuniliiin trntitus. 

esse Iteglcscit. " lldifriosus] Liviiis lib. vi. Allicn- 

"' lielegati] Ciiin in exemplaii sit, seni diem 15. Kal. Sept. esse ait. 



1110 SEXTI POMPEII FESTI 

nt si id faciat, contra Deorum voluntatem videatur facere : 
quo in genere sunt haec ; in aedem Bonas Deae viruni intro- 
ire : adversns mysticae '' legem ad populura ferre : die ne- 
fasto apud Praetorem lege agere. Inter sacrum autem, et 
sanctum, et religiosum differentias bellissime refert : sacrum 
ajdificiura, consecratum Deo : sanctum murum, quod sit 
circum oppidum : religiosum sepulcrum, ubi mortuus se- 
pultus, aut humatus sit, satis constare ait: sed ita portione 
quadam, et tempoiib. eadem videri posse : siquidera quod 
sacrum est, idem lege, aut instituto majorum sanctum esse 
putant,''^ violari id sine poena non possit : idem religiosum 
quoque esse, qui non jam '^ sit aliquid, quod ibi horaini 
facere non liceat ; quod si faciat, adversus Deorum volun- 
tatem videatur facere : similiter de rauro, et sepulcro debere 
observari, ut eadem [89] et sacra, et sancta, et religiosa 
fiant, sed quo"^ modo, quod '^ supra expositum est, cum 
de sacro diximus. Repotia postridie nuptias apud novum 
maritum cenatur, quia quasi reficitur potatio. Pacuvius 
in Iliona : Ab eo depulsum mamma peedagogandum acci- 
pit appot . . talis '^ libet. Repagula sunt, ut Verrius ait, 
quas patefaciundi gratia (qua) '9 itafiguntur, ut ex contrario 
quas oppanguntur. Cicero in Verrem lib. iiii. Postea 
convolsis repagulis, effractisq. valvis demoliri signum, ac 
vectib. labefactare conantur: quae poetae interdum repages 
appellant. Repudium Verrius ait dictum, quod fit ob rem 
pudendam. Accius : Repudio ejecta ab Argis jam dudura 
exsulo. Repedare, recedere. Pacuvius : Paulum recede ^° 
gnate a vestibulo gradum. Repastinari ager is dicitur, ut 
Verrius existimat, cujus natum ' mutatur fodiendo, cum aut 
Sylvester ex quo dicatur,^ aut lapis mollitur frangendo, ut 
fiat pascui,' vel pecoribus herba, vel hominibus satione. 
Cato in ea, quam scribit de suis virtutibus contra Ther- 
mum : Ego jam a principio in parsimonia, atq. in duritia. 



IZ f. auspicia. — 14 f. putat, itt.~\5 i. quoniam. — 16 f. eo. — 17 f. 7M0.— 18 f. 
repotialis. — 19 ( ). — 20 f. repeda, — 1 f. natura. — 2 f. excodkatur, — 3 f. pascuus 



FRAGMENTUM. 1111 

atq. industria omncm adolesccntiam meam abstinui,+ ° 
agro coleiido, saxis Sabinis, silicib. repastinandis, atq. 
conserendis. Afranius in Repudiate : Repastina sciati 
senex ^ fugis. Reluere, resolveie, repignerarc. Ca^ci- 
lius in Carine : Ut auriim, et vestem, quod matris fuit, 
reluat, quod viva ipsi'^ opposiiit pignovi. Resignare, 
antiqui pro rescribere ponebant. ut adhuc subsiguare 
dicimus pro subscribers Cato de spoliis, ue figerentur, 
nisi quae de [90] hostih. capta essent : Sed turn iibi vidi 
visi sunt, XQxevtautur resigiiatis vectigalibiis 

nar requi . . . , 

alia a . ... quod n . 

reb indi . . . . 

tertium . . . ranorum 

positi ..... nisi a 

vocabu .... 

cretuin ..... Rcsulicne, sape resiUre. 
Restibilis ager dicitur, qui bie/////o continito seritur farreo 
spico, id est, aristoito: (juod ne Jiat, solent qui prcedia /ocant, 
excipere. Reses,^' et residuns dicitur ignavus, quia residet. 
Accius /// .... Odi residues, sumno 

deditos, atq. inertes. Afranius in Rosa : Praeterea resides multi 

Pacuvius in armorutn judicio 

Tuq. te desidere mavis resident, at contra nos 

hie esse in labore .... Rcsecrare, reso/- 

vere re/igione : utiq. cum reus populum comitiis oraverat per 

Deos, ut eo periculo Mberaretur, jubebat /«(/o7stratus cum 



4 f. obslinui. — 5 f. Repastinare sero tu senex. — 6 f. ipsa. 

NOT^ 

" Ahstinui] Obstinui videtiir Icgen- vcrsii majiis placet ut icsiduos Icga- 

diim pro absthtui, iit in itiarginc nota- niii8,ita eiiim est in exeniplari. Sumno 

vimiis. Vide supra in * Obstinalo.' aiiteni est aiitiijiia scriptura, tit /cmhs, 

P Reses] Placidiis in Glossis: 'Re- pro frons. Item I'acuius pro Pacu- 

siduus, qnasi tardus : ' iinde in Accii rhis ; ut Jluius\n<)Jluviun. 



1112 SEXTI roMFRIl FESTI 

lesecrare. Rursus autem idem uti sc libcrarent, insistebat, el 
quod insons innocensq. esset, CAWsabatnr : et quod caput est, 
nc eideni iterum dies diceretur, neve iterum aiiimadverti sta- 
tnerent in eum, deprecabatur : cuniq. comitia essent dimitten- 

da [91] aut . . . • 

jure . . . . ut . . . 

ica . . Plautus : Rese- 
croq. mater quod dudum ohseaxiveram .... 

resecrox ..... Re% conperendinala 

dicitiir, ut Verrius ait, judxcmxa. in diem tertium constitutum. 
Ravam vocem signijicure ait Verrius raucam, et parum liqui- 
dam, proxime cannm latratuni .so/mntera. Unde etium causidi- 
cus pugnaciter loquens, rabula appellabatur, ut est apud Lu~ 

cilium t ravi//a 

r«r/s/elli, nisi a rovi potius dictos velimus, ut est 
apud Plautum, qui ait in Aulularia : Ubi si quid poscamus, 
(quod) 7 ad ravim poscamus prins. Et alibi : Expurgate 
hercle onitiia ad raucam ravim. Rosea in agro Reatino cam- 
pus appellatur, quod in eo arva rore humi^a. semper serent. 
Rediculifanum extra portam Capenam Cornific«/s aitfuisse ; 
qui Rediculus propterea appel/«^MS est, quia accedens ad ur- 
bem Hannibal, ex eo loco redierit, quibusdam visis perterri- 
tus. Reserari Verrius ait dici ab eo, quae ^ Aemota sera a 
janvid& cardine patefiant fores: inde, qua patefacta e^declusa 
s'mt, reserata dici : ser^; neq. dicantur 9 fustes, qui opponun- 
tur clausis foribus. Pacuvius in Armorum judicio: Nunc 
pandite valvas, removete seras, ut complectar. [92] Rema- 
nant,"'"' reptent." Ennius lib. i. Desunt'^ rivos campos- 
que remant.'^ Refert cum dicimus, errare nos ait Verrius : 
esse enim rectum rei fert, dativo scilicet, non ablativo 



7 ().— S i. quod. — 9 f. namq. dicunlur. — 10 f. Revitant. — 11 f. repetant. — 
12 f. deserunt, — 13 L revitant. 

NOTiE 
1 Remanant'] Legendum, Revitant. Ennii versus ita emendandus : De- 
Plautiis Captivis : ' Si *'i"^ revitet.' serimt divos, camposq. revitant. 



FRAGMRNTUM. 1113 

casu: sed esse jam usu possessura. Ridiculus proprie 
dicitur, qui in reb. turpib. ridetur. liber xvii. sexti pom- 

PEI FHSTI LIBER XVIII. 

RIDEO, INQUIT GALEA CANTERIO, VROVERBIUM EST, 

quod Sinnius Capito ita interpretatur, nisi,'+ qui principio 
rei alicujus inchoataj deficiunt animo. Sulpicius Galba, 
cum in provinciam exiens, ad portam ipsam canteriiim 
suum animadvertisset cecidisse, Rideo (inquit)'^ cantcri te 
jam lassum esse, cum tarn longum iter iturus, vix id sis 
ingressus. Retricibus cum ait Cato in ea, quam scribsit, 
cum edissertavit Fulvi Nobilioris Censuram, significat 
aquara eo nomine, quas est supra viam Ardeatinam inter 
lapidem secundum, et tertium : qua inrigantur horti infra 
viam Ardeatinam, et Asinariara usque ad Latinam. Re- 
tepticiura servum, Cato in suasione legis Voconiai cum ait, 
significat, qui ob vitiura redhibitus sit : ubi irata facta est, 
servum recepticium scctari, atq. flagitare virum jubet. 
Rogat, id est, consulit populum, vel petit ab eo, utidscis- 
cat, quod ferat: unde nos quoque in consuetudine habemus 
pro petere, et orare. Cato in dissuasione, ne lex Baebia 
derogaretur, ait : Hoc potius agam, quod hie rogat. Restat 
[93] pro distat ait Ennius"* ponere, cum his '7 dicat: Im- 
petus aut'^ longemediis regionibus restat. Ruri esse, non 
rure dicendum, testis est Terentius in Phormione, cum ait : 
Ruri se continebat, ibi agrum de nostro patre. Religioni 
est quibusdam porta Carmentali egredi ; et in aede Jani, 
quaj extra eam, Senatum haberi : '9 quod ea egressi sex 
et trecenti Fabii apud Cremerain omnes interlccti sunt, 
cum in a:dc Jani S. C. factum essct, uti proficisccrcntur. 
Retiario pugnauti adversus muniiillonem cantatur: Non 
te peto, piscem peto : quid me fugis Gallc ? quia murmillo- 
nicum genus armatura3 Gallicum est, ipsiquc murmillones 
ante Galli appellabantur, in quorum galcis piscis elligies 
incrat. Hoc autem genus pugnae institutum videtur a Pit- 



14 Ldeus.—\^> ().— 10 f. Ennium.—n f. «.— 18 f. hmd.~\\) t. Iiabcrc. 



1114 



SEXTI POMPEII FESTI 



taco, uuo ex septem sapientibus, qui adversus Phrynonem 
dimicaturus propter controversias finium, quae erant inter 
Atticos, et Mytilenaeos, rete occulte lato impedivit Paery- 
nonem. Resignatum ass dicitur militi, cum ob delictum 
aliquod jussu. TR. Militum, a " in tabulas refertur : 
resignare enim antiqui pro scribere interdum pouebant. 
Rituales nominantur Etruscorum libri, in quibus praescrib- 
tum est, quo ritu condantur urbes, arae, aedes sacrentur, 
qua sanctitate muri, quo jure portas, quomodo tribus, curiae, 
centuriae distribuantur, exercitus constituantur, ordinentur, 
ceteraq. ejusmodi ad bellum ac pacem pertinentia. Ru- 
tilae canes, id est, non procul a rubro colore, immolan- 
tur, ut ait Ateius Capito, canario sacrificio pro Irugib. de- 
precandas saevitiae causa sideris caniculae. Religionis' 



20 f. A ne stipendium ei detur. 



NOT^E 

"■ ReUgionisI Opinor liic a Festo L. F, 



veferii Vanonis verba ex libro rernni 
liumananim, vel de vita popiili Ko- 
niani, in quo de Censoiia majestate 
agebat. Censores aiitem in iis no- 
minantur continuatis quinquenniis ab 
anno dlxxiv. ad annum dcxxii. nam 
prima censura refertur INI. yEiuili 
Lepidi, et M. Fulvi Nobilioris, qui 
lustrum fecerunt l. anno dlxxiv. 
Secunda Q. Fulvi Flacci et A. Pos- 
tural Albini, qui L. F. li. A. dlxxix. 
Tertia C. Claudi Pulchri et Ti. Sem- 
proni Gracchi, qui L. F. lii. A. 
Dxxciv. Quarta L. jEmili Paulli et 
Q. Marci Philippi, qui L. F.Lni. A. 
Dxxcix. Quinta P. Cornell Scipio- 
nis Nasicae et M. Popiili Laenatis, 
qui L. F. Liv. A. dxciv. Sexta M. 



Lvii. A. Dcxi, Nona Q. Fulvi 
Nobilioris et T. Anni Lusci, qui L. 
F, LUX. A.DCxvii. Decima Q. CaecilL 
Metelli Macedonici et Q. Pompei, 
qui L. F. Lix. A. dcxxii. De M. lE- 
mili et M. Fulvi censura Valerius 
Maximus lib. iv. c. 2. sic scribit : ' M. 
iEmilius Lepidus, bis consul, diutinas 
ac vehenientes inimicitias cimi M. 
Fulvio Nobiliore gessit : quas,ut si- 
niul censores renuntiati sunt in cam- 
pOjdeposuit ; existimansnonoportere 
eos private odio dissidere, qui pub- 
lice summa vincti essent potestate. 
Id judicium aninii ejus et praesens 
aetas comprobavit, et nobis veteres 
Annalium scriptores laudandum tra- 
diderunt.' De Q. Flarco et A. Albino 
cens. Liv. 1. xliii. sic : ' Censor Ful- 



Valeri Messalae et C. Cassi Longini, vius ex Junonis Laciuiae temploinar- 

qui L. F. LV. A. dxcix. Septima L. n\oreas tegulas cum abstulisset, qui- 

Corneli Lentuli Lupi, et C. Marci bus adem Fortune E<]uesiris, quam 

Censorini, qui L. F. LVi. A. Dcvi, Oc- Komee fecerat, te;;eret, et mente 

tava P. Cornell Scipionis African! captus est, et amissis duobus filiis in 

JEm\\\an\, et L. Mummi Achaici, qui Illurico militanlibus jummo animi 



FRAGMENTUIM. 



1115 



praeciptire habetur [94] Censona majestas, cujus in libris de 
vita P. 11. Varro exemp/n hnc profert : M. Fiihiits Nohilior, 
cum M. jEmilio Lcpido Censor /actus, cum ei admodum bii- 
inicus avtea extitisset, scepeque judic'm cum eo si hi fuissent^ 
puhlicce rei causa, quae in \)rifnis spectatur, statiin eo delate 
iiiuneie homini inimicitias remisit : quod ejus animi judicium 
init omnib. gratuni et prohatum. A. Postuiaiua, Q. Ful- 
vius Censores facti, quia Fulvius duos Jilios amiscrat in 
■Illyrico militantes, et propter gravem morhuiw oc\x\orum 
censura/n gerere 7ion poterat, ut libri Sibyl//wi adirentur, 
auctor fait : et ut ;>iwblice su^'^licaretur pro valetudiue 
^cllega. Ti. Sempron//<s, cum a Rutilio Tr. pL Censoria 



NOTiE 



niflerore consumtns est.' De Ti. 
Giaccboet C. Clandio itasciibit Val. 
Maxinms lib. vt. cap. 5. ' Diem his 
P. Riitiliiis Trib. pi. perduellionis ad 
populiini dixit.' post: 'quo in judi- 
cio primaj classis pernuilta^ fcntuiia?, 
aperte Claiidinm damnabaiit.' Cicero 
lib. vr. de Rep. ' Ciaiidii invidiam 
Gracciii caritas deprecabatur.' Vi- 
dendus Ageilius lib. vi. De L. Pan- 
ic et Q. Philippo Livins in epitoma 
lib. XLVi. et Plutaiclins in Panlo 
meminernnt, tiadnntq. hos censores 
in recenscndis of|nitibus Romanis 
tres e Senatn movisse ; Panlnmque, 
censnra magna ex parte gesta, in 
morbnm incidisse. De I\I. Popiilio 
et P. Scipione meminit Plin. lib. 
XXXIV. Idenuj. lib. xvii. cap. 2G. in- 
qnit: ' RomvE in Capitolio in ara 
Jovis beilo I'ersci enata paima vic- 
toriam triimipiiosq. portendit: liac 
tempestate prostrata, eodem loco 
ficns enata est iM. Messala;, C. Cassi 
censoriim Insiro: a quo tempore pn- 
dicitiain siibversam Piso gravis atic- 
tor prodidit,' <f<.'c. cnni antem in vnl- 
galis cditionibus scriptnm sit, in ca- 
\ntelnn, nos cnicndavimus, in am Jovis, 
quod in libra apiid nie collato cum 



vetnstissimis exemplaribns sit in ara 
Jobis, et Festi fragmentnm liabet 
plane in ara .... quo -iane testimonio 
niirifice comprobatnr emendatio nos- 
tra. De L. Lentnlo et L. Marcio 
censorib. ita Val. Maxinms scribit 
lib. V. ' L. Lentnlus consnlaris, lege 
Caecilia repetundarum crimine op- 
pressus, Censor cum L. Censorino 
creatus est.' De L. Africano, et L. 
Mnmmio meminit Cicero lib. ii. de 
oralore, in quo scribit, ' Clandio 
AspIIo equum a P. Scipione fuisse 
ademtum, enmq. in aerarios relatum, 
sed a L. Mnmmio stalim ex jcrariis 
exenitum :' cujus qnidem Munimi in 
agendo segniticm notat Plutarchus in 
Ai)opiitli. Q. Nobilioris, et T. Lusci 
censurdj nulla extat memoria in vete- 
rib. monumentis : ex fragmento ta- 
nien Capitolino, et hoc Festi, constat 
censorem fuisse Q. Nobiliorem ; cui 
collega qnaerendus cum sit, extrenia 

ilia cognominis syllaba ci, indi- 

catT. Annium LuBCiim, qui cos. crea- 
tur anno ncxxv. cum Q. Nobiliore 
ccnsuram gcssisse. De Q. Metelli 
Maccdonici ct Q. Pompei censnra 
videndus I'liniiis librov ". cap. 43. 



1116 SEXTI POMPEII FESTl 

fides labefadaretnr, qui oh parietem dirulum iratus cum 
Gsset sedis privata, die dicta coUegam Claudium condem- 
n?iverat, fecit nt eadem illce, eodem quae in loco erant, con- 
demuatnni absolverent centnricc. L. iEmili Pauliis ' et Q. 
Phi/ippi religiosa ceusura fuit. Laboravit Paiilus morbo 
gravi,et pane amissione capitis ineohonore. Religiosa item 
et P. Cornell Scipionis Nasica, ciii collega M. P. opilius, 
post consulem qui fratrem vidit, censura fuit ; vadatus enim 
cum esset . . s. a P. R. Uberatum constat. M. 
YdXerius Messala, C. Cassias Longinus Censores, quorum 
in inagistratu suhversa pudicitia. fuerat, famosi extiterunt : 
nam palmam, qua in Capitolio in ara ipsa Jovis optimi maxi- 
mi hello Persico nata fuerat, tunc prostratam ferunt, et ihi 
€«otam ficum, infames quae rursus fecit, qui sine ullo pudi- 
citia3 vespectufuerant Censores. L. Cornell Lentuli C. Cen- 
sorini sequitur censura : Lentulus judicio i^nblico repetunda- 
rum damnatus fuerat : plurlmi itaq. censuram adepto [95] dam- 
nationis pccnam remiserunt. P. Africoni, L. Muraml Cen- 
sura insignis : sed in qua segnitide, in agendo notetur Mummius- 
Is Asellum nulla soluta poe«a ex arariis exemit, Africani irrisa 
severitate, qui ilium fecerat cerarium. Sed et Q. Fulvl No- 
bilioris, et ejus collega T. Anui Lusci fuit nobilissima Cen- 
sura : nohilitati tribus notis inustis severissimis. Q. Pompei 
et Q. Cacili Metclli Macedonici Censura lectus senatus ; ad 
suramum senatores amoti sunt trcs, et eo Xumine, qui aliorum 
offunderent claritatem. Redinunt, signifcat, redeunt, Ennius 

redinunt In palriam . 
eunt feri ..... J^egium est, 
quod est, out fuit Regis, ut servus regius, et domus regia, qualis 
est Numte Pompili : at regale f acinus, quod est lignum rege. 
Romanos in lib. xi. Gracos appellat Enni^/s, cww azY: Con- 
tendunt Gracos, Graios memorare solent sos, quod Graca 
lingua, longos per temporis tractus gentibus /fispani.^ Non 
Romowos ait Grace locutos, cum Romulus uibis conditor 



1 f. Pnidi, — 2 f. Hesperia. 



FRAGMENTUM. 1117 

verbis Linguce Latins locutiis sit ; scd quod olim Lin^rua 
GrcEcia gentis fiierit eadem cum Latiiia, paruin proJaWowe 
mutata : hoc autem verum esse iiulicat origo ejus, fjiia: videtur 
quasi Graca i/surpatio. Rigido * turn cceru/a suro, cum ait 
Ennius, locatus ' videtur super etijmo verbi caruM : est enim 
a matris ^ nomine : eodem verbo de eadem re usus est : et L. 
II. Fert sese per lata camp'i casrula prata. cserula, mare ipsum 
dixit et alibi : ludc Parum per cccrula natib. wwiulabant.^ 
Paruin insulam [96] refert. Item : Uniim surum surus 
ferre, tamen defendere possunt :^ suri autem sunt rustes/ 
et hypocoristicos surculi. Reque eapse Scipio Afri- 
canus, Paulli filius, cum pro aede Castoris dixit, hac 
coinpositione usus est : Quib. de hominib. ego saepe, atq. 
ill rauUis locis opera, factis, consiliis, reque eapse 
(scepe) ^ benemeritus spem,9 id est, re ipsa. Resp. " mul- 
tarum civitatum pluraliter dixit C. Gracchus in ea quam 
conscripsit de lege p. Enni '° et peregrinis, cum ait : Eae 
nationes, cum aliis reb. per avaritiam, atq. stultitiam, res 
publicas suas amiserunt. Recto fronte ceteros sequi si no- 
rit. Cato in dissertatione consulatus : antiquae id consue- 
tudinis fuit, ut cum ait Ennius quoq. a stirpe supremo, et, 
Ilia dia nepos : et, lupus foeta :" et, nulla metus : etiam in 
commentariis sacrorum pontificalium frequenter est hie 
ovis, et haec agnus, ac '^ porcus. qucc non ut vitia, sed ut 
antiquam consuetudinem testantia, debemus accipere. Re- 



3 t.jocatus.—A f. maris.— li f. ambullabant.—G f. possent.—7 f.fusies.—S (). 
— 9 f. sicm. — 10 f. Pcnni. — 11 f.famina. — 12 f. licBc. 

ViOT/E 

« Romanos'] Videndiis Dionysius putamus : nam Enniiim primiim ge- 

lib. I. Anliqiiitatum Romauartim. minasse semivocales, consonantes, 

« Rigido'] Cato de Uc Riistica cap. et mutas, habemus supra in Solitau- 

1. ' lionuni af|iiariiim, oppidiiniq. rilia. 

validum siet, aut marc, aiit amnis, " Respublicas'] Cicero in Brnto: 

qua naves ambulant.' Cicero etiam ' C. Graccinim tuus gcntilis, Brute, 

' niariaambulav isse' dixit, Xenopiion- M. Peiiiius agitavit iu Tribunatis pau- 

tem imitatus. In Ennii autem vcrsu liim a^tate aiitcccdcns.' 
mctri causa umhuUabanl scribeuduiii 



ills SEXTI POMPEII FESTI 

cipie " apnd Catonem, pro recipiara, ut alia cjusmodi com- 
plura. Redemptitavere item, ut clamitavcre, Cato (idem) " 
in ea qua egitde signis et tabulis : Honorem temptavere,'+ 
ait, 1. efccta'^ benetactis non redemptitavere. Repulsior 
secunda conlatione dixit Cato in ea quae est contra Cor- 
neliuni apud populum: Haec '^ qnis incultior, religiosior, 
desertior, publicis negotiis repulsior. Ratissima quoq. ab 
bis,'7 quae rata dicimus : unde etiam rationes dictae. Cato 
in quam '^ Thermum : Erga remp. multa beneficia ratis- 
sima atq. gratissima. Regillis, tunicis albis, et reticulis 
luteis utrisque / . . ctis,'9 textis [97] susum versum 
a stautib. pridie nuptiarura diem virginis^° indutae cubitum 
ibant ominis causa, ut etiam in totis virilib.dandis observari 
solet. Rapi simulatur virgo ex gremio matris : aut, si ea 
non est, ex proxima necessitudine, cum ad virum traditur,' 
quod videlicet ea res feliciter Romulo cessit. Rapi solet 
lax, qua prseluccnte nova nupta deducta est ab utrisq.'' 
amicis, ne aut uxor eam sub lecto viri ea nocte ponat, aut 
vir in sepulcro comburendam curet, quo utroq. mors pro- 
pinquaaltcriusutrius' captari putatur. Ritus est mos com- 
probatus in administrandis sacrificiis. Receptus mos est, 
quern sua sponte civitas alienura adscivit. Religiosi 
dicuntur, qui faciendarum, praetermittendarumq. rerum 
divinarum secundum morem civitatis delectum habent, nee 
se superstitionibus implicant. Renovativum fulgur voca- 
tur, cum ex aliquo fulgure functio fieri coepit, si factum 
est simile fulgur, quod idem significet. Referri diem pro- 
dictara, id est, anteferri, religiosum [98] est, ut ait Vcranius 
in eo qui est auspiciorum de comitiis, idq. exemplo com- 
probat L. Juli et P. Licini Censorum, qui id fecerunt sine 
iillo decreto Augurum, et ob id lustrum parum felix fue- 



ls ().— 14 f. emptitavere.— 15 f, malefada.—W f. ec.—\7 f. iis.— 18 f. Q. 
M. i. Miniicium. — JO f. rectis, — 20 f. virgines. — 1 f. traducitur, vel trahitur. — 
iJ f. titriustj, — 3 f. allenitriim. 

NOT.^ 

'^ Jtecipie} In exeiHplari est Recipiem, 



FRAGMENTUM. 111<) 

lit. Regalia exta appellantnr, quae polentibus inspera- 
tum honorem pollicenUir : privatis et humilioribus, hcredi- 
tates ; filio families, dominationera. Respicere autem et + 
in auspicando, iinde quis aveni prospexit, cum eodem 
revertitur. Religiosum ac sacrum est, ut templa omnia, 
atq. aedes, qua; etiam sacrata^; dicuntur: ad ' quod per se 
religiosum est, non utiq. sacrum est, ut sepulcra, quod ea 
non sacra, sed religiosa sunt. Reus, cum pro utrogue pofia- 
tur, ut ait .S'/;?nius in eo quew de reo iiiscribit, et cum dicit 
pro se, nut cum contra te agit juramcnXo tuo iiti potest. 
Rosc/i vulgo appelhn'i solent in omrii arte ita jyeij'ecfi, ut Ros- 
cius coraoedus in arte sua perfectus fuerit, cui nihil deesset 
ad perfectionem, vt libro i. de oratore ai^ Cicero. liustica ^ 
Pina/ia mense Aii^usto, ut est in Fastis, Veneri Jiehant , quod 
eodem illo die adis ei Dea consecrata est, jumenta^. et oli- 
tores ab opere cessant, quia omnes horti in tntela Veneris esse 
dicuntur. Raucos appella^os esse ait Ferrius rideri ab aridi- 
tate, sive a similitudine quadam s;)?carum aristae : in sp?c/s 
iiamq.Jiava frumev\ii\ rava apTpellariidem Ferrius docet. Rica 
est vestimenfum quadratum, fimbriatum, purpureum, quo Fla- 
minica pro paliiolo, mitrave utebantur, ut Ferrius existimnt. 
Titi/«"ws : Rica ex luna sucida, alba vesti^//s. Alii dicunt, 
pallium esse triplex, quod confidant zirgines ingenudd, patri- 
mae, matrima, quod cceruleo colore i)i/ecium lavetur aqua 
pwra. Alii, quo Flaminica cingat pileum. Respici avis 
tunc dicehatur, cum peracto sacridcio, quasi finis impetiatus 
esset, et quasi forent comitia perfecta, sum? tunc reum jube- 
bant saterdotes suo more, dilnsq.peractisjuxta consueludinem 
luci, in quo sacra {nciebant, reo a calatorib. ingcniculato. 



4 f. avem, est. — 5 f. ut. 

NOTiE 
y Rustica] Varro lib. v. de Ling, signantur, ac turn sunt feriati olito- 
Lat. ' Vinalia Rustica dicuntur a, d. res. Plinius lib. ix. cap. 4. riiilarch, 
12. Kal. Sept. c|uod turn Veneri de- I'roljkin. 
dicata a-de", et liorti ejus tutelar as- 



1120 SEXTl POMPEII FESTI 

atqxie ita incUnuto vinum in caput m^wndebant solemni cum 
precationc. Remisso exercitu, simul etiam [99] Augur, quo 
consul in hello wsus est in auspicando, discedere una jubetur, 
quod tunc ilia discedente ffrtum est, exerciVwrn etiam esse 
remissum, nt cum opus sit, tunc si velit, discedere possit : 
nam Consules et Censores nan in perpetuum Auguribus 
prcesentibus uiuniur, ut ait Ap. Pulcher, sed tantum in aus- 
^icio, quas "^ pos^ea dimittat is, a quo /ege secures habitae sunt 
prius ; quern et priorem esse ait kxvii^tius Labeo, quiq. eadem 
quoq. lege signi^'can', ut prior sit in flMspicando dicitur, ut 
ait idem Labeo in libra de officio Augures. Potest autem 
Augur id et in consilio facere; vel in alio, quo sedet loco; 
pullisg'?/e pultem edentibus solistimum facit auspiemm : potest 
etiam, si ve\\i, intra pomosrzMm : sin autem, in ^emplo consis- 
tit. ^epertum dicitur idem quod amissum recipere, quasi 
repartum et separatum. Rictus, rixce, rixosa, ringitur dici 
videntur, quia in diversum rumpantur, contrariaq. sint recto, 
quod vocabulum a regendo, ut commodius deductum videatur, 
dictum videri ipotest. 

Sesopia in Augurali et Saliari carmine appellantur, qua 
alias esopia pro sedilib. dicerg habemus nunc at^huc in con- 
suetudi^ie. Susq. deq. ^Vequens est, pro plus minusve : sig- 
nijicat autem id quod autiqui usq. dicere soliti erunt. Soni- 
vio significat in csivmine Saliari et ^l^gurali, sonanti. 
Sine sacris hereditas in proverbio dici solet, cum aliquid 
obvenerit sine ulla incoramodi [100] appendice : quod olim 
sacra non solum publica curiosissime administrabant, sed 
etiam privata : relictusq. heres sic ^ pecunias, etiam sacro- 
rum erat ; ut ea diligentissime administrare esset necessa- 
riura. Suppura ^ antiqui dicebant, quem nunc supinumdici- 



6 f. quos, — 7 f. sicut, 

NOTiE 

'^ Suppum] Suppum jactiim quen- lib. xviii. cap. 65* 
dam in tesseris vocari tradit Isidorus 



FRAGMENTUM. 1121 

mus ex Graeco, videlicet pro adspiralione ponentes literam, 
ut cum idem hylas diciint, et nos sylvas : item t^, sex : et 
S7rr«, septem : ejus vocabnli meminit etiam Lucilius. Si vcro 
das, quod rogat, et si suggeri ^ suppus. Sempronia hor- 
rea, qui locus dicitur, in eo fucrunt lege Gracchi, ad custo- 
diam iVumenti piiblici. 

Statua est ludi 9 ejus, qui quondam fulmine ictus in Cir- 
co, sepultus est in Janiculo : cujus ossa postea ex piodi- 
giis, oiaculoiumq. responsis Senatus decieto intra urbem 
relata in Volcanali, quod est supra Comitium, obruta sunt : 
superq. ea columna, cum ipsius effigie, posita est. Servi- 
lius lacus appellabatur a '° eo, qui eum faciendum cura- 
verat in principio vici Jugari continens basilicas Julias, 
in quo loco fuit effigies hydree posita a M. Agrippa. Son- 
ticum morbum in xii. significare ait tEHus Stilo certum 
cum justa causa, quem nonnulli putant esse, qui noceat, 
quod sontes signincat nocentes. Na?vius ait : Sonticam 
esse oportet causam, quam obrem perdas mulierem. 
Sacram viam quidara appellatam esse existimant, quod 
in ea foedus ictum sit inter Romulum ac Tatium : quidam, 
quod eo itinere utantur sacerdotes idulium sacrorum con- 
ficiendorum causa: itaq. ne eatenus [101] quidem, ut vul- 
gus opinatur, sacra appellanda est a regia ad domum Regis 
sacrificuli, sed etiam a Regis domo ad sacellum Streniae, et 
rursus a regia usq. in arcem : nee" appellari debere ait 
Verrius, sed disjuncte, ut ceteras vias Flaminiam, Appiam, 
Latin am. 

Ut ne Novamviam quidem, sed Novam viam Scita plebei 
appellantur ea, quae pleps suo suflragio sine patribus jus- 
sit, plebeio magistratu rogante. Solitaurilia hostiarum 
trium diversi generis immolationcm significant, tauri, arie- 
tis, verris, quod omncs eae solidi, integriq. sint corporis ; 
contra aci "^ . . verbices '* maiales qui'+ quia solium 



8 f. sug^eris.—Q f. ludhmin.— 10 f. a ah.— II i. nee ilu.—\2 f. contrari. 
— I'i verveces. — 14 f. maialesq. 

Ddph. et Vur. Ctas, Pomp. I'eit. 1 H 



1122 SEXTI POMPEII FF.STI 

Osce totum, etsolidum significat: iindc tela quasdam solu- 
ferrea'^ vocantiir tota feriea, et homo bonarum artium 
sellers, etqiici3 nulla parte laxata, cavaq. sunt, solida nomi- 
nantur : atq. harum hostiarum omnium inviolati sunt tauri, 
quae pars scilicet creditur"^ in castratione, sunt quideni 
qui portent,'^ ex trib. hostiis pra^cipue nomen inclusuni 
cum solido tauri, quod amplissima sit carum : quidam 
dixerunt omnium trium vocabula confixa '^ suis, ovis, tauri 
adefFecisse id, quod uno modo appellarentur universae : 
quodsi '9 a soUo, et tauris earum hostiarum ductum est 
nomen, antiquae consuetudinis ^° per unum'L enuntiari non 
est mirum, quia nulla tunc geminabatur litera in scribendo : 
quam consuetudinem Ennius mutavisse fertur, utpote Grae- 
cus Graeco more usus, quod illi asque scribentes ac legen- 
tes duplicabant [102] rautas semivocales, et Uquidas. Se- 
cordidiVCi quida^^i pro ignavia posueriint. 

M. Cato pro stidtitia posuit, Origiiium lib. vii. cum ait 

oO mmensam Wmiditatem, ac 
secordiam causa erat, ne quid negotii piiblici, vel privati gere- 
retur : compos?7i/m autem videtur ex se, quod est sine, et 
corde. 

Semis semodiws, semuncia: qua ratione ex Graeco trahun- 
tur alia ; quce^ 'j, literam pro aspiratione eonim habent, ut 
h-nru septem, uAa< sylvae, sic ista ah eo, quod illi rjjxio-v dicunt, 
declinata videtitur. 

Sublicium '' pontem quidam putant appellatura esse a sub- 
licibus, peculiari t'ocabulo Volscorww, quce sunt tigna in lati- 
tudinem extensa, quae, non aliter Formiani voceut, quam a 



15 f. soUiferrea.— 16 f. cceditur — 17 f. putent.—l?, f. con/«sa.— 19 f. sc. i. 
scilicet. — 20 f. antiijua consuetudine. 

mOTJE 

* Sublicium'] Sublices dicantur a irr^yes, ol iu irora/x^ r^u yecpvpav viro- 
Festo Volscorum lingua, quee Siibli- 0a<rra^ouTfs.' Sed ' snblicibiis cava- 
cae ab aliis appellantur. Vitruvius tis' dixisse videtur Sallustius in lib. 
lib. III. cap. 3. .Sublicjeq. macliinis jv. histor. 
adigantiir. Glossar. ' sublicap, Kara- 



FRAGMENTL M. IIO3 

nomine librorum : et qua ah aliis audoribus sublices \oaxn(ui 
f/uud sub eis aqua, liquens labcretur, dicta : in qua opinioz/e 
Juit .... <y//i ct nieminit Sub//ti jx>////s : 
et Navius, qui ait in belli Punici libra .... 

quara liquidum Snblicio tranat ponte amnem, et all ' tahulis 
qui adhuc nomen retinet .... Sallustius 
iibro quarfo historiarum, ne inrumiendi powf/s Sublici 

snblicibus cavata 

essent. 

Supeivacaneum : ut videtur, secludit Verrius ab vacuo, 

quod [103] vacuum quidem dicutur id ^antummodo, Cjuod suf- 

Jiciat, satisq. sit i'amilia : quod aulein supersit, supervixca-- 

neum iddicitur. 

Strufertarios appellabant antiqui nt ait //omines conductos 

mercede, qui ad arbores hi\guritas piaculariuni cowmissarura 

causa, sacrijicia quadam struas.^ etferto sollemnibus verbis 

faciant. FRECOR TE J UP PITER UTI MIHI 

VOLEXS PROPITIUS SIES, quod et nullo, etiam/e- 

bat adhibito s/rufertario. 

Suberies,^ arboris genus, ex qua cortex : natatorius detrn- 

hilur. Lucilius . . . . ti hibernaculi. 

Silicerniuni "" dicitur cana yimebris, quam alio nonnne exse- 

quium scriptores f ocant : scd . . . . . et 

Ferrius existiwo;/^ silicernium did quod nos farci>//c// dicimus, 

quo fletum ' familia purgabatur : quia cujus nomine ea res 

instituebatur, is jam silentium cerneret. Cacilius, Obolostate. 

Crcdidi silicernium ejus messc esurum. 

Sudum Verrius ait siffnificare sxxhudum: sed «M(/orum om- 



1 f. ah.— 2 f. strue.—3 (.Jlctu. 



NOT/E 



^ Suherit's] Isidorus lib. xvii. cap. 'Silicernium, Exsoqniiini.' Vano 

7. 'Subc-ries arbor, ex qua validissi- INlcleagris apud Noniuni : ' Funua 

mus cortex natatorius cxtraliitur.' cxscquiati laut"3 ;i(l sepulcliruni anti- 

Vide in ' .Subor.' (|uo more silicernium confccinius.' 

'^ SUUernium'l Placidus in Glossis: 



1124 SEXTI POMPEII FESTI 

nium f^fere exempla volurit, ut stidus siccum significet : su- 
dum enim quasi seuduni., id est, sine udo, ut securus, sine cura 
dictum est. 

Sublesta, atttirjui dicebant infuma, et tenuiu. Plautus in 
Persa : Ad [104] paupertatera si immigrant infaraioe, gra- 
vior paupertas fit, fides sublestior : id est, infirmior. Idem 
in Nervolaria vinum ait sublestissiraum, quia infirmos 
facial vel corpoie, vei animo. 

Satur, et vir, et caro non habent. Supellectilis recto 
casu, et senis ratione dicebantur, quee nunc contraria 
videntur esse finitioni portionis :* quia omnia vocabula, X 
litera finita, per declinationes obliquorum casuum sylla- 
bara accipiiuit: haec autem duo desciverunt ab ea, ut alta 
compiam,^ quae non ideo infirmare debent pra^ceptum. , 

ScLirrae vocabulum Verrius ineptissirae aut ex Gra^co 
tractum ait, quod est schypoazain, aut a sequendo, cui 
magis adsentitur, quod et tenuiores fortunee homines, et 
ceteri alioqui: qui honoris gratia prosequerentur quempiam, 
non antecedere, sed sequi sint soliti : quia videlicet dicat 
Lucilius. Cornelius P. noster Scipiadas dicto, tcmpusq. 
intorquet in ipsum oti, et deliciis, luci effictae, atq. cinaedo: 
et sectatori adeo ipsi suo, quo rectius dicas. Ibat forte 
domura, sequimur multi, atq. frequentes : cum secutos 
videri velit, ob eoruni jurgia, non ob adsuetura officium. 
[105] Secus, Valgius putat ex Graeco, quod est, exaj dic- 
tum : absurde scilicet : significat enim aperte aliter, exem- 
plis omnium fere, qui earn vocem usurpant. Stipem esse 
nummum signatum, testimonio est et de eo quae ^ datur 
stipendium militi, et cum spondetur pecunia, quod stipu- 
lari dicitur. Sobrinus est, ut ait Gallius JElius, patris mei 
consobrini filius, et matris raeae consobrinae filius : foeraina 
iisdem de causis appellat fratrem, et fratrem patruelem, et 
consobrinum, et propius consobrino,^ et sobrina : iidem 
gradus in sobrina quoq. sunt. Sororium tigillum appella- 

4 f. proporlio7>is, — 5 f. alia complura. — 6 f. id, quod. — 7 f. sobrino. 



FRAGMENTUM. MQo 

tiir hac de cansa: ex conventione Tulli Hostili regis, ct 
Metti Fufitii ^ ducis Albanorum, Trigemini Horatii, et 
Cuiatii 9 cum dimicassent, ut victores sequeretnr imperiiini, 
et Horatius noster exsuperasset, victorq. donuim leverte- 
rctur, obvia soror, cognita morte sponsi, sui fratris manu 
occisi, aversata est ejus osculum, quo nomine Horatius 
interfecit earn : et quanquam a patre absolutus sceleri '° 
erat, accusatus tamen parricidi apud Duumviros, damna- 
tusq. provocavit ad populum cujus judicio victor, duo 
tigilla tertio snperjecio, quae pater ejus constituerat, vclut 
sub jugum missus subit, consecratisq. ibi aris Junoni So- 
roriae, et Jano Curiatio, liberatus omni noxia sceleris est 
auguriis adprobantibus : ex quo sororium id tigillum est 
appellatum. Sororiae " mammae dicuntur puellarum, cum 
primum tumescunt, ut fraterculare puerorum. Plautus in 
[lOG] Fribolaria : Tunc wroriohant papillae ^x'wiulum, scd 
iliud volui dicere, fraterculahaut : (juid opus est verb/'s )7iiil- 
tis. Surregit et sortus SLntiqiii ponehant pro surrexit ct ejus 
particip/o, quaai sit surrectus, (juibus L. Livill;<s frequenter 
usus est. Sors et patrimonium signijicat, unde consortes 
dicimus ; et Deis '^ responsiim ; et quod cuiq. accidit in sorti- 
eiido. Soracutn dicitur, quo ornamen^a portautur sca')ncoriim. 
Plau^MS in Persa : librorm'a iccillum plenum soracum habeo. 
Sobrium vicum dictum putanl Cloatius et yElius, quod /// 
eo nullus tabenuc locus, neq. am^onafuerit : alii, quod in eo 
Mercuric nan lacte, sed vino solitum sit supplicari. 5'o/a'vium 
in^ndium, ut ail Appius Pulcher, quod souet, cum pullo 
ejcidit plus,'' quad;-M;3efl'/?;g ex ore. Sons, nocens, ut ex 
contrario insons, ?/mocens. Sodalis qiddam dictos puid^nX, 
quod una sederent, essenlq. alii quod ex suo dnpib. vesci 
so/ili sint : alii, quod inter se invicem suadevent, quod utile 
esset : eosdem, quod coeant crebro, congre '■* vocan a Grace 
vocabulo, quod est yif^a. 



8 f. nfetii Suffetii — 9 f. Curiatii.—U) f. scekris.—M f. Sorortu}e.—\2 f. 
Dei. — 13 f. puis. — 14 i. con^evas. 



]126 SEXTI POMPEII FESTI 

Sodes, si audes, uti sis, pro si vis, et illico pro in loco. Tc- 
rentius in Andria : Die sodes, quis heri Chrysidem habuit. 
Surum '^ dicebant, ex quo per [107] deminutionem surculus 
factum est. l?]ixtitiis in . . surum non est tibi : 
surum dicebant palum item : nam quia sapiebatur Circus 
surculis, longum deligebant suxuxn, turn ^oWebant ascia 

aut asulee . . Ennius : unus 
.s/nus suxumferre,tamen defendere possent. 
Sureniit, sumpsit, inq. manum suremit hastam. Idem: su- 
rempsit, ?/s«rp«i,vi, pro puerum sustule/7i. Surium 

cum dixit : qui ita appel/atus est, quod cum m 
Academia et Lycio nobilissiwos inter excelleret, atq. ob earn 
causam prastant'xssxmus semper habitus J'uisset : mstituit, 
cum dispntaretur, ut primus, sumerefwr is, qui esset ipso dig- 
nior : unde . . . X^vpiov xa) ovksti ^v^tov, ilium 

nominnvii : quod si Yuonitus esset, disputantem. non nunqnam 
refellebat Socratem : quas .... conjece- 

rat in librum a se scriptum, quern inscripserat Scyrium,^ ob 
eum, cujus gratia id appel/arera^ opus. Snmmussi ' diceban- 
tur murmuratores. Nasvius, odi, inquit Summussos, proinde 
aperte dice quid sit, quod times. Ennius in sexto Annalium. 
Quinius in occulto mussaia^ : et Accius in Andromacha : 
dice jam mater now est : nam '^ mussare s\ne. Ccecilius in 



15 f. Jam. 

NOTiE 

•1 Surum] Vide supra in ' Crebri- ^ Summussi] Servins in fragmentis 

sure' apud me addit Ennii exempluni ex 

e Scyrhim] Quantum in his tene- 1. xvii. in quo ' mussare,' pro tacere 

bris videre possumus.agebat hie Fes- positumsit: 'Non possunt mussare 

tus de philosopho quodani, qui nati- boni, qui facta labore Nixi niilitiam 

one Syrus cum esset, ne eo nomine peperere :' item pro dubitare : ' iVIus- 

male audiret, ut Syri, Varro, sive aii- sat rex ipse Latinus, Quos generos 

us, Syriuni iUum dixerat : line enim vocet.' item pro murmurare inlib. x. 

pertinent Graeca verba ^Kvpiov, Kal • Spectabat virtutem legionis, sive 

oiiK ext Supiov. De eo autem compo- spectans si mussaret, quee deniq. 

sitnm librum ea de causa 'S.Kvpiov in- causa pugnandi tieret, aul dini labo- 

scripiuui esse. Quaerendum philoso- ris.' Scd Ennii versus non vacant 

))hi nonien, vel potius historia. niendo. 



FRAGMENTUM. 11*27 

Agnorizomene. "^ [108] quod potes, sile, ccla, occulta, 
tege, tace, mussa, mane. Sum, pro eum usus est Ennius 
lib. 1. At tu noil ut sum summa '7 seivare decet rem : 
et lib. II. At sese sum quae dederat in luminis oras. 
Sollo Osce dicitur id, quod nos totum vocamus. Lu- 
cilius : Suasa '^ quoq. omnino dirimit, non sollo '9 du- 
pundi, id est, non tota: idem Livius : SoUicuria, in omni 
re curiora:^° et solliterrenm genus teli, totum ferreum. 
Sellers etiam in omni re prudens ; et solemne, quod om- 
nibus annis praestari debet. Solla ' appcllantur sedilia, 
in quibus non plures singulis possint sedere, idcoq. so- 
lia sternere dicuntur, qui sollisternium liabent, et solaria 
vocantur Babylonica, quibus eadem sternuntur: quae, 
ut ait Verriiis, omnia ducta sunt solo.^ alvei quoq. ca- 
vandi ' gratia instituti, quo singuli descendunt, solla 
dicuntur: quae ascendcndo-^ potius dicta videntur, quam a 
solo.^ Sollistimum Ap. Pulcher in Auguralis disciplinae 
lib. I. ait esse tripudium, quod ant^ excidit ex eo, quod 
ilia fert: saxumve solidnm, aut arbos viviradix ruit, qua? 
ncc pra; vitio, humani 7 caedanturve, jacianturve, pellan- 
turve. Solum, terram. Ennius lib. in. Tarquinio dedit 
imperium [lODJ simul et sola regni : et aliubi:^ Sed sola 
terrarum postquam permensa parumper. Solea, ut ait Ver- 
rius, est non solum ea, quae solo pedis subicitur, scd etiam 
pro materia robustea,' super quam paries craticius exlrui- 
tur. Solox, lana crassa, et pecus, quod passim pascitur 
non tectum. Titinius in Barrato: '^ Ego ab lana soloci ad 
purpuram data: etLucilius: Pastali " pecorc, ac montano, 
hirto, atq. soloce. Sos pro eos antiqui dicebant, ut Ennius, 
lib. I. Constitit indc loci propter sos dea diarum. lib. in. 
Circum sosque sunt magUcegentes opulentae. lib. \'ii. Dum 
censent terrere minis, hortanturve sos. lib. xi. Conten- 
dunt Graios Orfecos mcmorarc solent sos: intordum pro 
suos ponebant, ut cum per dativuni casum idem Ennius 



10 f. Aniiifnnrizomene.— \7 f. siimmnm.—Mi f. f«OT.— I!) f. snllu.— 20 f. cu- 
rio.sv<.— 1 f. Si)liit.— -Ji f. a sollo.— '^ f. Invaiidi.— i f. a .sci/rrii/o.— 5 f. sollo.— (\ f. 
avi.—l f. humanurc yi.—H i. atiOi.-^U t. robus(<(.— lO t'. Uarhuto.— 11 f. Pas- 
call. 



1128 SEXTI POMPEII FESTI 

efFert : Postqiiam liimina sis oculis bonus Anciis reliquit. 
Sultis, si voltis. Plautiis in Frivolaria : Sequimini me hac 
sultis legiones omnes lavernas : et in Riidente : Curate heec 
sultis magna diligentia. M. Cato pro L. Ceesetio : Auclite 
sultis milites, si quis vestrum in bello superfuerit, si quis 
non invenerit pecuniam, egebit. Solari sine prcepositione 
dixisse antiques testis est Pacuvius, cum ait: Solatur, 
auxiliatur, hortaturq. me. Solatum ^ genus morbi maxime 
a rusticantibus dicitur, cujus meminit [110] etiam Afraniws 
in .... . arquato mederi, cujus nomen 
ub «Mtigine.'^ SolipMwga genus bestiolce maleficae, quod acrius, 
concitot'nisq. fit fervore aoUs, a quo nomen traxit. Sospes '' 
signijicat apud omnQS ferre '' auctores salvum ; Afranius in 
e]^istola : Di ie sospitem servent tuis. Virgil, lib. viii. 
Mneid. Maxime 'Y^encrorum duclor, quo sospite nunquam. 
'Ennius in . ' . . parentem et ^alria, di servate 

sospitem. Acciiis in ... si rite ad patriaw 

sospes pervenisset. Ennius \\dehir servatorem s?o'w/ficare, 
cum dixzV : Quo sospite liber : caeterum sospitare, Verrius 
ait esse bonae spe afficere, out bonam spem non fallere. Suc- 
crotilfa ' tenuis diceba/wr, et aha vox. 

Titinius in . . . Faminea fabulare succro- 

tilla vocula. Ajranius in episto/a : loquebatur sj^cc/otilla 
voce serio. P/aiif.us in f/^'scribendis mulier«m crur'ibus gra- 
cilibus in Syro ; Cum extortis talis, cum sodellis '* cxusculis : 



12 f. aungiwe.— 13 t.fcre 14 f. todellis. 

NOT/E 

s Solatum] In exemplarl est, arqua- citnr : quod autem secimdo loco lie- 

io: lit videatiir icteiicos dixisse ar- mistichiiiiTi ponitiir, id Paitlus papne 

qiiatos a colore ami, qui a nisticls siip()editavit, cnni inqiiit : * Videtiir 

diciintur solali a colore Solis : nam tamen Ennius,' &c. Accii versus vi- 

illtid rif(ine, aurigiiie plane est. detiir ex illo Homeri translatns : e5 5' 

'' Sospes] In editione Aiignstiniana oIkuS' MeaBai. 

hoc fragmentumadeo liixatiiin est, ut ' Succrotilhi] Vide in ' Todi,' et in 

suns ex eo sensus elici non possit. ' Crocotiliini.' Varro lib, vi. de Ling, 

f^nnii exempliim, quod est prinio lo- Lat. 'cum crocotilis' legit, iit liic 

CO positum, respicere videtur ad ti- quoq. pro todillis videatiir fortasse 

tnliini, quo Caesar usus est, qui in ar- scribenduiii crocotilis crnsctdis. 
genteis denariis parens patri,^ di- 



PRAGMIiNTlIM. 1129 

helle, quae non pedibiiv irent. -S'?/cula est niachinse genus 
teretis materia?, et tbratae, ac crass^e, quam ut uber scrofaj 
po)ci circumsi3.nt sic, xersdniesque ductario fiine volunt : '^ 
eodem nomine stellas ruintque "^ dicunt, qiias aliter [111] ap- 
pellarunt a pluvia. hyadas. Greece uxhuc. }iostri, fr/stimantcs 
BL snbus did, niodo Latiiie /oquenti, dixerint'7 eas Sucuius.^ 
.S'Mfcingiilum a\^pel/al)(nit untiqui halienm. Plautus : Ab 
Hippoh/ia succiugulum Herculis '^ <rque magiio «c;/tiquam 
abslu//^ periculo. Succerdse, stercus swillum dicebafur 

us. simus mccei'da. Titiiiius : Quid habes, 
nisi munn arcam sine clavi, eo condis siiccerdas : alio nomine 
succerda dicitur opicerda . . . homo opicerda 
hominem, quera Sol in opicerdis aspicit. 
Suburanam ^ tribum antea succisanam '9 per c appe/labant 
ex nomine regionis ; nam partem imam illara quoq. tradant 
Juisse swtcusanam dictam. Verrins autem ait se ////ratum 
esse, cur non a nomine pagi Succusa?</, in quo milites exer- 
cerentur. Succidanea '" Iiostia appellatur, qune secundo 
loco ccedebainr, quod quasi succiderctur, dicta : quidam a suc- 
cedetido, non a si^cadendo dictam putant. Sugillatum dici 
existimant ex Graco vocabu/o, quod ea pars qua? est sub col- 
lo, xvKov ab iis dicitur. Stjcophantas ^t/idam ex hac causa 



15 f. volKunt.—\6 f. quinque.—n f. loquendi, dixeriint.—lS t- Hercules — 
19 Succusanam. 

^ >S«cM/a.s] Hie quoqiie locus in edi- '" Succidaneii] Agellins lib. iv. rap. 

tione Aiigiistiniana male nimis <;st ac- 7. ' Succiclane* liostia;, quasi succe- 

ceptiis: nos ad tldemcxemplarisedi- daneae appellate, qnoniaiii si i)riniis 

dinuis, etox coriupta voce ruintque, hostiis litatuni non eiat, alia- post 

fecimns quinqiie : et pro loqiienli, easdeni ductae hostiae c.vdebanlur, 

eniendavimus /(/lyi/entii : qiue sciiben- qua' piioiibus j;un casis, lucndi pia- 

di consuetiido invenitur cum in vete- culi gratia siibdebantur, ct snccide- 

rii)iis monumentis, turn in hoc ipso hantnr : ol> id sucridanfic nominativ, 

fragmenlo pcrsa>pe ; in (|uo set, pro litera i scilicet tractim pronunliata.' 

sed: ndque pro atque, quodunnis, pro Keslus priore loco Af;ellii opiiiionem 

qmtnnnls, ct alia liujusniodi reptriun- ponit: posleriorc alioriim relevt scn- 

tnrinfinita. tentiam. 

' Saburunurn] Vide in ' Subui am.' 



1130 SEXTI POMPEII FESTI 

dictos putant. Atticos quondam ^° juvenes so/itos aiuiit ia 
hortos quontndam /rrumpere, fiscosq. de/igere, quam ob cau- 
sam lege factum' [112] qui id fecisset, capite ^cssetei: quam 
poenam qui persequerentur ob parvola detrimenta, sycophau- 
tas appellatos. Sulci appellantur, qua aratrum ducitur, vel 
sationis faciendae causa, vel urbis condendae : vel fossura 
rectis lateribus, ubi arbores serantur : fulmen quoq. qua ejus 
vesligium, similiter appellatur, quod vocabulum quidam 
ex Grajco fictum," quia illi dicant oXxo'v. Suasum, colos 
appellatur, qui fit ex stillicidio furaoso in vestimento albo. 
Plautus : Quia tibi suaso infecisti propudiosa pallulara: 
quidam autem legunt in suaso : nee desunt, qui dicant, om- 
iiem colorem, qui fiat inficiendo, suasum vocari, quod 
quasi persuadetur ^ « in alinm ex albo transire. Saltum 
Gallus iElius lib. Ii. significationum, quaB ad jus pertinent, 
ita definit : Saltus est, ubi sylvasetpastiones sunt, quarum 
causa casa". quoq. si qua particula in eo saltu pastorum, aut 
costodum causa aratur, ea res non peremit nomen saltui, 
non magis, quam fundi, qui est in agro culto, et ejus causa 
habet sedificium, si qua particula in eo habet sylvam. Su- 
perescit, significat supererit. Ennius : Dum quidem unus 
homo Romanus ^^ toga superescit : et Acer ^ in Chrysippo : 
Quinhinc<5 superescit, Spartam atq. [113] Amyclas tra- 
do: sed per se super significat quidem supra, ut cum dici- 
mus, super ilium cedit:^ verum ponitur etiam pro do, 
Graeca consuetudine, ut illi dicunt, uTrip. Plautus in Milite 
glorioso : Mea opera super hac vicina, quam ego nunc 
concilio tibi. In Phasmate : Ehe . . . tandem 



20 f. quosdam.—l f. cautum.—2 f. capital.— 3 f. persundeattir.—A f. RomcE. 
— 5 f. Accius. — 6 f. si. — 7 f. sedit. 



NOT.E 

" Fictum] Vide nuin melius sit die- persuadeatur, pro persuadetur : nam in 

turn, pro eo quod est in exemplar!, epitoma maniiscripta est persuaden- 

fictum. iiir^ ut ibi quoqne persuadeatur fnisse 

" Persuadetur] Scribendum fortasse scriptum appareat. 



FRAGMENTUiM. 1131 

percipio, super rebus nostris loqui (e. Pacuvius in Medo : 
qua super re interlectum esse Hippotem dixisti? Cato 
contra Annium : Nemo antea fecit super tali re cum hoc 
magistratu utiq. rem. Afranius in Virgine : Alis ^ de rebus 
in qua coepisti super a ^ Supercilium dicitur, quod supra 
cilium sit, id est, integimentum oculi superius. Sub juguni 
mitti dicuutur hostes victi, ereptis omnibus arniis, telisq. 
cum liastis defixis duabus in terra, tertiaq. ad summum ea- 
rum deligata ; speciei am '° jubentur subeuntes transire. 
Subices Ennius in Achille pro subjectis posuit, cum dixit; 
Nubes per ego Deum subices humidas, inde '' oritur imber 
sonitu saevo spiritu. Superstites'' a,'^ testes praesentes 
significat: cujus rei testimonium est, quod superstitibus 
praeseutibus, ii, inter quos controversia est, vindicias su- 
mere jubentur. Plautus in Artemone : Nunc mihi licet 
quid vis loqui, nemo hie adest superstes : volgari quidem 
[114] consuetudinem '5 \:iomtiir pro its, qui satis superq. sint. 
superstites etiam liberi parentibz/s dkuntur 
quamobrem progredi cupere/ii ullerius vhendo, quanquam 
omnes superstites mihi velira. Supervaganea avis rocatur ab 
Avguribus, qurc ex summo cacumine vocem emisit, quia quasi 
in dLMxssiniis, superq. omnia vagatur, uppeliata. Supercilia in 
Junonis tutela putabant, in qua dicuutur mulieres etiani, quod 
iis protegautiir oculi, per quos luce fruimur, quam tribuat 
Juno. Unde ipsa Dea lucina quoq. dicta videtur. Suppcr- 
nati dicu////<r, quibus femiuix sunt succisa in modum suilla- 
rum pernarum. Ennius in Annalib. is '4- pernas succi(//Y 
iniqua superbia Poeni : ct Catu//ws ad Colouiam : In fossa 
Ligari jacet suppernata'^ securi. Suppremi/m modo significat 



8 f. AlUs.—O f. A re— 10 f. ipsi earn.— II f. unde.— \2 f. a prasentes.— \i 
i. consuetudine. — 14 f. His. 

NOTiE 

I' Superstites] Serviiis in lib. in. '• Suppcrnata] Politianus in Mis- 

JEii. * Sins iitris(|iie siiperstitibiii i. ceiiaiicis cap. 73. I'csti sci ij)tniani 

|)r*sentibii9.' Vide supra iu ' i'libc af,'iioscit, et AM/(/KrH<./<* oxscripsit : ut 

przesciile.' ""'^' Anloiiiuni AiigiiMiiiiiin bciip- 



1132 SEXTl POMPEII FESTI 

.sumraum, ut cum (licit . . pnter siippreme bel/i 

et armorum Mavois potens/ Plantus : Me eerie suppremum 
habuisti semper in rebus tuis : alias extYemiim signijicat, ut 
in le*'"ib. XII. Solis occosms sMp/)rfma tenipestas esto 

sMppremo criminenecte tuo. Unde dicimus ahillo 
sepeliri die suppremo . . . et quasi suppremo 
lugeiites tempora voltu. Cato de . . rfolentis nim- 
quam cuiqiiam : reo apud [115] P rector em denegasse suppre- 
mam advoca^«o;/e/?z : alias pro maxirao, cum duas axes, et 
triginta boves suppreraam multam dicerent. .Swbsidium ' 
Aicebaturquando milites sahsidebant in extrema acie, /aSentiq. 
aciei succurrebant : qiwd genus militum constabat ex iis, qui 
emeruerant stipendia ; locum ^amen xeimebant in exercitii : 
quae erat ter^m aciea Triariorum, ut Plautus in Frivolaria : 
Agile nunc, suhsidite omjies, quasi solent triario.'^ siw//i modo 
dicti y^r^sidiavii, ante eos collocati qui e;ant, aut in alio loco 
propositi. Subsolaneae qua sunt sub solo res appellantur ; nee 
ad unius nomen rei solum coaferunt: subsolanei enim dicuntur 
qui infimum solum colunt : at qui in terrani, superso/a//ei : di- 
citur inde so//dura, imum solum; rursus quoplanta pedis inni- 
titur. Subsilles^ sunt, quas aliter ipsijlles '^ \ocant, lamellcE 
necessaries sacris, qusd ad rem divinam conferre dicunturma\i- 
me, specie virum et muliermn. Substillura antiquiappellabant 
tempus ?in{epluviam,jam ps&ne uvidum, (dum) '7 et post plu- 
vidLxn, non persiccum, quod jam stillaret, aut nondum desi- 
set.'^ Subscudes r/ppellantur cunetas '9 tabellce, quib. tabulae 
inter se configunlur, quisi quo eai immittuntur, succuditur. 



15 f. triariL—\Q f. ipsuUcts.— 17 ( ).— 18 f. dcsisset.—ld f. cuneata:. 



NOTiE 

sisse, Politiamini a :Marullo irrisum, ^ Subsidium'] Vide in 'Prassidinin,' 

quod expernuta pro suppermta apnd ex eo enim loco partem Iiiijiis fiag- 

Catiilliim reposui'iit. rnenti restituiinus, quas agit de prsf si- 

' Putens] ' Belli poteus ' ah in- diariis. 

ceito poeta dictns Mars, nt ' Cypri « Subsilles] Vide in ' Ipsulices.\ 
potens' Venus ab Horatio. 



FRAGMfiNTUM. 1133 

Pacuvius in Niptris : Nee [IIG] ulia subscus cohibet eoni- 
pagem alvei. Plautus in Astraba : Terebratus tnultum sit> 
et subscudes addite. Sub corona venire diciintur, quia cap- 
tivi coronati solent venire, ut ait Cato in eo, qui est de re 
militari : Ut populus suns sua opera potius ob rem bene 
gestam coronatus supplicatum eat, quam re male gesta 
coronatus veniat.^° id auteni signum est nihil praestari a 
populo.' quod etiara Plautus significat in Hortulo : Franco 
ibi adsit cum corona, cuiq. liceat veniat.^ Sublimen est 
in altitudinem elatum, ut Ennius in Thyeste: Aspice hoc 
sublime candens, quern vocant omnes Jovem. Virgilius in 
Georgicis lib. I. Hie vertex nobis semper sub.' Sublima- 
vit dixit A'^ id est, in altum extulit, Originum lib. ii. In 
maximum decus atq. in excelsissimam claritudinem subli- 
mavit : id autem dicitur a limine superiore, quia supra nos 
est. Succenturiare est explendae centuriae gratia supplere, 
subicere. Plautus in Saturione : Subcenturia centum, re- 
quire, qui te delectet domi : et Caecilius in Triumpho : Nunc 
meae militise^ astutia opus est subcenturia.'^ Subrumari 
dicuntur haedi, cum ad mammam admoventur, quia ea 
[117] his vocabantur,^ vel quia rumina trahuntlacte sugen- 
tes. Subulo Tusce tibicen dicitur : itaq. Ennius : Subulo 
quondam marinas propter adstrabat^ plagas. Suburam 
Verrius alio libro a pago Succusano dictam ait. Hoc vero 
maxime probat eorumauctoritate, quiaiunt, ita appcliatara 
et regionem urbis, et tributum a stativo prassidio, quod 
solitum sit succurreie Exquiliis, infestantibus earn partem 
urbis Gavinis : indicioq. esse, quod adhuc ea tribus per c 
literam non b scribatur. Subverbustam, veribus^" ustam 
signilicat Plautus cum ait : Ulcerosam, compcditam, sub- 



20 (. vene(it.— \ f. ah ulb.—2 f. ve7ient.—'& f. sublimis.—'i f. a ('«<«.— 5 f. 

malilice G f. subcenluriala.—7 f. rumis vocabntur.—ii i'. ndstabal.—'J i. tvr- 

heriljus. 

NOT/E 

" Suhi;erhuslum_ vnrihus'] In iiiarginc Hoiatius dixit ' Uri viigis.' 
scnpsimus wrberibus pro vtribwi, iiuiii 



1134 SEXTI POMPEII FESTI 

vcrbustam, sordidam. Suboles ab olescendo, id est, cres- 
cendo, lit adolescentcs qiioq. ct adnltae,'° et indoles dicitiir. 
Lucretius lib. v. Sive virum suboles, sive est muliebris 
origo. Virgilius : Cara Deum suboles, magnum Jovis in- 
cremcntum. Subuculam yElius Stilo, et Cloatius iisdem 
fere verbis demonstrant vocari, quod Diis deturex ablica " 
et oleo, et melle : nam de tunicae genere notum est omnibus. 
Sub vos placo, in precibus fere cum dicitur, significat id, 
quod supplicio,"^ ut in legibus : Transq. dato, edendoque '^ 
plorato. Suffiscus dicebatur folliculus testiculorum arie- 
tinorum, [118] qui Celebris usus erat pro tyiarsiipio, forsitan 
(lictus sujjiscus sl ^sci similituf//;/?. Suhacti : moUiti : alias 
compulsi, et coacli : ut cum dicim?/s peais sub arhore subac- 
tum : alias victi. Supplicinm a supp//r«> differt, ut usus ar- 
guit, quod in usu sit, ut dicimus lieec Deorum, i/Iud hominum: 
cum sMmatur suppfei^m de aliquo, id est, de poewa agatur 
ejus, qui juhetur caedi. Supplic/a '^ sunt, qua, caduceutores 
portent ea suniebantur ex verbena falic/'-i- arhore, nee enim ex 
alia supplicia fas erat, quam de I'erbonis '^ sumi. S'mnius 
Capito ait, cum dvis necaretur, institutum fuisse, ut Semo- 
niae res sacra Jieret vervece bidente, ut eo sacrificio poena 
salutis "^ civihus, caput ipsum damn'diii, ^diinmoniumq. cut 
delihalum esset, id fieret sacrum Deo : indeq. fuisse solitura, ut 
quia tunc in Forum supplicandi causa prodiret Rex sacroxnm, 
ut id \ocaretur supplicium : hoc rero semper e\a.tum '7 a mul- 
tis: quo eiemplo docet supplic/a did supplicamenta : nunc 



10 f. aduUi.—l\ f. halica. — 12 I". suppUco.— li f. endoque.—li f. felici. — 
15 f. verbenis. — 16 f. solutis. — 17 f. swpe relatum. 

NOT/E 

s Supplicia] Sallust. in Jugurtli. bantur supplicamenta, et supplicium 

'Legates cumsuppliciis niittit.' Soph, dicitur, de cujus damnatione deliba- 

in Gidip. Tyr. 'iKTqploLs K\d5oi(nv i^e- tur aliquid Deo.' Etlib. vi. cap. 18. 

cTi/xixivoi. Isidorus lib. v. cap. 27. ex Serv. in lib. i. /En. ' Unde siippli- 

• Supplicinm proprie dicitur, non quo cia dicuntur supplicationes, quae fie- 

quis punitur, sed qui ita damnatur, bant de bonis passorum supplicia: 

ut bona ejus consecrentur, et in pub- sacrae enim res de rebus execrando- 

lico redigantur: nam supplicia dice- rum fiebant.' Sinnii Capitonis testi- 



FRAGMENTUM. 11135 

fere supp//V/</ pro panis (licii/dur. Sufes >' dic^M.s Pwnorutn 
wflgistratus, ut Oscor?^m Mediastuticus. Calidiiis in ora- 
tione in Q. CiEciliuni : Non ne vobis Judices ignem et funms 
prosequi et Jiamma videtur. Sinatus '^ ccns«/^ referentib. 
suletis. Sub ^ viteni \\astas jacere [119] dicitur veles, cum eas 
sub manu sursiim mittit Lucilius : Ut veles bonus sub vitem 
qui subsit '^ has/^/s. Sub vitem pra/iari dicuntur milites, cum 
sub vinea militari ])[ignant, Lucilius : jEq. prodire in ahum, 
praliari proc\x\ sub vite. Sub vineam jacere dicu)itur milites, 
cum adstantibus centurioxubn?,, jacere coguntur sudes. Suppa- 
rus, dicebatur puellare vestimen/»w lineum, quod et .subucula 
appellabalur. Pomponius in Fullonia .... 

Velum omne quod ex lino est, dicitur s?//)parum : -^nmceum 
vestimentum ita vocdii Nevi^° de bello Punico. Et in Nau- 
tis, vocat Neptuno resteni consec/'«^fl;;i, supparum : at nunc 
supparos appellamusvela /ma jam ' crucem expansa. Mulier 
v/detur puella 5///)7?fl/o induta, u t yJfra nius ait: Puella /?o« 
sum, supparo si induia sum. Supa,^ signijical, jacit : unde 
dissipsit, disjicit: et obsipat, obicit : et insipat, insipit . 

inicit far in olam.' "" Sutelce, doloscc astutiae, 
a similit udine suentium dictsQ sunt. Suspect us, est diversa. 
significationis : a suspicor enim, et suspicio parti'w venit ■' 
itaq. non niirum, si non una significafio dari potest. Su- 
trium quasi eant, uliq. in proverbium abiit ex hac causa. Gal- 
lic© iumultu guondsLvn cdictum est [120] legiones Sutrii ut 
praisto essent cum cibo siio: quod usurpavi coeptum est in 
iis, quisuis rebus, opibusq. oilicii id prajstarent, quib. debe- 



18 f. Senatus. — 19 f. subniisit.~20 f. NtrrJus.— 1 f. linea in.— 2 f. Sipat. — 
3 f. ollam. 

NOTiE 

moniiim in fragniento appaiet : rcli- bet subsit, ut nos cdidimus, non aii- 

qna ipsae noljis anticpiitatis relif|uiaE teni subil : pro quo Paulas submisit, 

siiggesstrnnt, a (juibus de Rcfte sa- inepitonia. 

croiiini in Forum supplicandi causa * Olaiu] Olatn pro nllnm dicchant 

prodeunte acccpimus. anliqui, ut o/c pro o//f ; nam scmivo- 

y Sufis'] Vide supra in ' Marita- cales, oonsonantes, et niutas non ge- 

vere.' niinabant. Vide in ' Solitaurilia.' 

* Subsit] Lucius in exeniitiari li;i- 



113G SEXTI POM 1' El I FESTI 

rent. Plautus : Sed facito dnm merula per + versus, quod « 
cantat colas cum suo cuiq.*^ facito vcniHiit, quasi eant Su- 
trium. Suopte, a ^ ipsius, ut meopte, meo ipsius, tuopte, 
tuo ipsius. Suillum genus invisum Veneri prodiderunt 
poetae ob interfectum ab apro Adonira, quera diligebat Dea : 
quidam autem, quod immundissinii sint sues ex omni man- 
sueto pecore, et ardentissimae libidinis : ita, ut opprobrium 
mulieribus inde tractum sit, cura subare, et subire dicun- 
tur. Sus JSIinervam in proverbio est, ubi quis id docet 
alteium, cujus ipse inscius est: quam rem in medio, quod 
aiuiit, positam Varro et Er.hemerus ineptis mythis invol- 
Tere maluerunt, quam simpliciter referre. Strues genera 
liborum sunt, digitorum conjunctorum non dissimiiia, qui 
superjecta panicula in transversum continentur. Struices 
antiqui dicebant extructiones omnium rerum. Plautus : 
Cerialis caenas dat: ita mensasestruit, tantas struices con- 
cinnat patinarias. Et Livius : quo Castalia per struices 
saxeas lapsu accidit. Struere, [121] antiqui dicebant pro 
adicere,'' augere, unde industrios quoque M. Cato jure, 
lege, libertate. Rep. comrauniter uti oportet : gloria atq. 
honore, quomodo sibi quisq. struxit : aut ^ in xii. quod est : 
si calvitur, pedemve struit ; manum endo jacito. Alii pu- 
tant significare retrorsus ire ; alii in aliam partem ; alii fu- 
re ; 9 alii gradum augere ; alii rainuere ; ac vix pedem pedi 
praefert, otiose it, reraoratur. Scoppus est, ut Adeius '° 
Philologus existimat, quod Gra^ce avpopiov" vocatur : et 
quod sacerdotes pro insigni habent in capite: quidam coro- 
nam esse dicunt, aut quod pro corona insigne in caput 
imponatur, quale sit strophium : itaq. apud Faliscos idem '* 
festum esse, qui vocetur Struppearia, quia coronati ambu- 
lent : et a Tusculanis, quod in pulvinari imponatur Casto- 



4 f. memincris. — 5 f. quos. — G f. colnx, cum cihn turn quoque eos. — 7 f. a suo. 
— 8 f. at. — 9 f. fugere. — 10 (. Ateius.— II f. arpotpiov. — 12 f. diem. 

NOTE 

'' Adicere] Adicere pro adjicere, an- emplari exaratum est. 
tiqiia scribendi cousuetudine in ex- 



FRAGMENTUM. 1137 

ris, struppum vocari. Strutheum in mimis praccipnc vo- 
cant obsceuara partem virilem s, a salacitate videlicet 
passeris, qui Graece struthos dicitur. Strenam vocamus, 
quae datur die religioso, ominis boni gratia a numero, quo 
significatur alterum, initiumq.'^ venturum similis commodi 
veluti trenam, praeposita s litera, ut in loco, et lite sole- 
bant antiqui. Strebula Umbrico nomine Plautus appellat 
coxendices [122] hostiarum, quas Graci [xripla dicunt, qua 
in altaria imponi solebant, lit Plautus ait in Frivolaria Slre- 
bula agnina tene .... bulis. Stlata genus 
eiot navigii, latum mag/s, quam altum, sic appellatum a lati- 
tudine, sed ea consuetudint?, qua stlocum pro locum, et stlitera 
antiqui pro litem dicebant. Stlembus, gravis, tardus, sicut 
Lucilius . . Apulidae ^edibus stlembum dixit, cura 
refers equum pigrum et tardum. Stelionera '+ genus aiunt 
lacerta, quod Verrius dic^?//« ait, quia virus stillet cibo, po- 
tius, quam quod alibi '^ a stellarum similitudine, quia varium 
est. Stipem " dicebant pecuniam sXgnMam, quod stiparetur : 
ideo stipular? dicitur is, qui /Viterrogatus, spoudet stipem, id 
est, aes. Stirpem^ in masculino gewere antiqui usurparuut pro 
eo quod est, semina, metaphorice dicentes, poeta quae nunc in 
fa:mineo proferuut genere. Livius : Traduntfomilias quorun- 
dam ^omanorum Trojano stirpe ante conditam Romtrm pro- 
creates. Idem Livius : Ostrynion quendam memorant Graio 
stirpe extilisse. Ennius Annul, nomine Pyrrli?/s uti memo- 
rant a stirpe supremo .... est, rcvoca 
fratrem eodem stirpe prognatum, plaudite : quam Galh/.s JE- 
lius deCmit: Stirpest "^ gentis propagatio, ut qui '^ a quoq. 



13 (. tertiuniq.— li f. Stellionem — 15 f. alii.~\6 f. stirps est.— 17 f. 71/is. 

NOT/E 
^Stipem] Aiiiiquainscriplioin sche- -cet, qiiam Glossarium interprctatur, 
dis apud me sic habet: imp. C^Esar i\iriyLoavv7)v. 

Divi. F. AVGVSTVS. I'ONTIFEX. MAX- "1 Slirpeni] Vide in ' Nautionmi.' 

iMvs. EX. STIPE. QVAM. poPVLvs Cliaiisiits lib. I. adiii t ex( Mipiiiiii Pa- 
noMANVs. ANNO. NOVO. APSENTi cuvii : ' Qui fltirpeiu ociidil iiicum.' 
CONTVMT. voLKANO. Stipem gcili- 

Del^lh. el Var. Clns. Pomp. Fent. 4 C 



1138 SEXTI POMPEII FESTI 

est progna??<s : stirpes antem [123] per tramlationem dicuntur 
ah stirpibus lis, (picc siih imis arboriAw.s nascuntur. Stipsito- 
res appellabantur corporis custoHes, quos antiqui latrones 
diceh-AnX, i. mexcenarios ; qui cum ferro nqUU circundabant 
Regiim corpora. Stipes fustis terra defixus : Afra««/s in 

Porro honeste quam fecerit , qui stipiie hos- 
tium '^ ^ impulit, vostram implovo fidem, qui adestis 

earn sylvam, et . . . us in 
hostili in me lactu '9 percussit /atus, ut revolso stipite miles, 
qui jactu valic/o percussit parmam : nisi si stipitem ponere 
voluit pro tela, vel hasta. Accius in Bacchis ; Ecquem stipi- 
tem aZ>ieguni/° aut alneum . . . us. Eunius 
stipites abiegno • . . . . 
e stipitem . . . intererait eum, qua 
stipitem orripit. Strittavum antiqui dicehant pro tritavo, qui 
est pater ata\i, et ataviae; ut stlitem, pro lite. Strigores in 
^alei carmine pro Strigosis positum invenitur, id est, densa- 
rum virium haminibus.^ alias, strigores, exerciti. Stri^<« 
appellabantur ordines rerum ititer se contimmtdd ^ colocata- 
rum, a strigendo dictas. Strio-«s (ut ait Verrin&y Graeci 
syrnia a'^pellant, quod maleficis mulieribus [124] nomen 
inditura est, quas volaticas etianii vocant. Itaq. solent his 
verbis eas veluti avertere Graeci : HrPPINTAPOMPEIEN 
NYKTIKOMAN XTPINTATOAAON OPNIN ANHNrMION 
nKTPOPOTX EPI NHAS. Statuliber est, qui testament© 
certa conditione proposita jubetur esse liber : et si per here- 
dem est,^ quo minus statuliber praestare possit, quod prae- 
stare debet, nihilominus liber esse videtur. Status dies 
vocatur qui judicii causa est constitutus cum peregri- 
ne *5 ejus enim generis ab antiquis hostes 7 appellabantur. 



18 {.ostium, — 19 (. jactii. — 20 f. abiegnum. — I f. abiegnos.—2 f. hominibus. 
— 3 f. continuate, — 4 ( ). — 5 f. stet.—6 f. peregrini. — 7 f. hoste. 

NOTyE 

<^ Hastium] Ostium sine nota aspi- plari sit hostium, ut hostreis supra in 
r.iiioiis scribLMuliini, licet in exem- ' Scrupi,' pro oslreis. 



FRAGMENTUM. 1139 

quod erant pari jure cum populo R. atq. hostile poncbatuv 
pro cequare. Plautus in Curculione : Si status coudiclus 
cum hoste intercedit dies, taraen est eundum, quo imperant 
ingratis. Stagnum quidam dici putant, quod in eo aqua 
perpetuo stet : alii, quod is locus atxrascis c-vcivhg ^ dicitur, 
quia bene contineat aquam. Satura/ et cibi genus ex va- 
viis rebus conditum est, et lextis alis ^ iegibus conferta : 
itaque in sanctione legum adscribitur : Neve per Saturam 
abrogato, aut derogato. T. Annius Luscus in ea, (quam)'" 
quam dixit adversus Ti. Gracchum : Imperium quod ple- 
bes per Saturam dederat, id abrogatum est : et C. Laelius in 
ea, quam pro se dixit: Dein postero die, quasi per Satu- 
ram [125] sententiis exquisitis in deditionem accipitur. Sta- 
tes Matris simulacrum in Foro colebatur, postquam id 
collastravit," ne lapides igne corrumperentur, qui plurimus 
ibi ficbat nocturno tempore, magna pars populi in suos 
quiq. vicos rettulerunt ejus DcEe cultum. Stalagmium 
genus inaurium videtur significare Caecilius in Carine, cum 
ait: Tum ex aure ejus stalagmium domi habeo. Stolidus, 
stultus. Ennius 1. i. Nam vide pugnare sues stolidi solidi '^ 
sunt: et in Alexandro: Hominem appellat, quia lascivi 
stolide non inteliegit: et Caecilius in Hypobolimseo : Abi 
hinc tu stolide, illi'' ut tibi sit pater? et in Andronico:'^ 
Sed ego stolidus, gratulatum me oporteaf prius. Stu- 
prum pro turpitudine antiquos dixisse apparet in Nclei 
carmine : fa;de, stupreque castigor cotidie : ct in Appi sen- 
tentiis : qui animi . . . com.potem esse, nequid fraudis, 
stupriq. ferocia pariat. Na3vius : Se seq. ii pcrive mavolunt 
ibidem, quam cum stupro redire ad suos popularis ; item : 
Sin ilios deserant Ibrtissinios viros, magnum stuprura po- 



8 f. ffreyyds.—Q f. mullis aliis.— 10 ( ).— 11 f. colluslravit.—V2 f. sulili. 
13 f.iUic.—M f. Andiogyno.— 15 f. oportuU. 

NOT/E 

' Satura'] In frat,'niento Icfiis Ser- IN. sATVUAM. FKHETVit. 
vilia: sic est : E>.T!tA.uuAM. sF.r. qvid 



1140 SEXTl POMPEII FESTI 

pulo fieri pergentis.'^ Stuppam linum impolitum appel- 
lant Grseci Dorii. Stura flumeii in agro Laurenti est, quod 
quidam [12G] Asturam vocant. Stiber " arbor, ac suberies, 
qua natabant in thermi.'^ Sterilem'' mulierem appellabant, 
quam Graci a-Tsiguv dkunt ; quae non cipi^ '^ semen genitale. 
i'eplasia, aut Seplasium, iibi iinguentummemoroXi^tur pretio- 
suni. Pomponius in Adelph?s : Di te perdant ?«feii kni\pho, 
quia unde hoc unguentnm sit, quaris; atqui lepidum unde 
unguentum, iiisi ex Seplasia est? StaUorumferia appellaban- 
tur Quirina/ifl, qui erat dies festus Qui primi '9 quod eo die 
Quirino sacrificant ii, qui solemni die aut non potuerww^ rem 
divinam facere, aut ignoraverunt suorum fornacalium sacro- 
rum diem, commissumq. piacuhim expiabant raorae : ixtq. quod 
suis nonfecerant, quib. ipermilteboturferiis, sacrum faciebant. 
Sanctum' ait did Opilius AureVms, quod nee sacrum est, nee 
religiosum. At ^lius Stilo, quod utrumq. esse videatur, et 
sacrum scilicet, et religiosum : pleriq. autem, quod ei, qui id 
violavit, poena sit, multave sancita ; se ponetur " pro sacro 
tantum. Unde et sanctio dict« legum : sancta item et roga- 
tio : qui ' contionem rogavit ; Tr. pi. Sanqualis avis a-ppella- 
tur, qua in co/«mentariis augura//6z<s ossifraga. dicitur, quia 
in Sangi Dei tutela est. Saccomoz-Mm ^ genus est [127] arbo- 
ris, quam dictam Pomponius ait ex Jico, et mor,^ quod ficus 
ea sit et moras : unde nomen per mo;o« et sycon Jeductum est. 
holem J did ait, quod solus sit. Eundem modo Solem, modo 
jlpollinem vocari : tu es Apollo, ut est in carmine Saculari. 
Sacrem' porcuni did ait Ferrius, ubi jam a partu habetur 



16 f. pergelis.~n f. ihermis.— 18 f. concipit. — 19 f. Qiiirini — 20 f. sed 
ponitur. — 1 f. quique. — 2 f. nioro. — 3 Solem. 

NOT/E 

s Suber] Vide in 'Suberies.' ^ Saccomorum] Isidonis lib. xvir. 

h Sterilem] Verbum cipit, quod est cap. 7. ' Syconiorus, ficus et morus 

in exemplar!, potest ferri, si id ma- sunt Graeca nomina :' in viilgatis ta- 

jus, quam concipit. men sicut pro ficus corriipte scrip- 

' Sanctum} Videndus Macrobius turn est. 

in Satumalibus, unde liaec suppleta ' Sacrem] Cato adversus Q. Minu- 

sunt. ciura Thermum citatur in iioc tVag- 



FRAGMENTl'M. 1141 

purus, a qua re appel/flf//w esse sacre/n dicit : ita id adjinV, 
giiod paruni opus est ; omisit \ocabufi etj/nion. Piautus : 
^If/olescens qui6«s hie pretiis porci venimit sacres, sinceriY 
nummum unum en a me accipe,jube te plari'^ de mea pecu- 
nia : et in Rndente : Sunt domi a^iii el porci sacres. Cato 
advers;^s Q. Minuciu/n T/iermum, post .... 

sacrem iii s\fm mactavit, ponitur o//quando pro hostia. En- 
tnus : Fuso sanguine sacrem. Sacrijicium quod pro uvis prvans 
fiat, appellabatur ab antiquis sacrima : est aulem, ut JElius 
Stilo et C/oatius dicunt, niustum inditnm in amphoram Li- 
bera/ibus sacrificii causa, pro uvis et vino, quae quasi sacra 
sunt, cum libera fit, ut -prsemetium, cum Cereri. Sacrificulus "' 
Rex appellatur, qui ea sacra, qua? f'acere Reges sueverant, 
facit: primus memoratwx postresjesexr/c/os Sicinius Bel/uUis. 
Sacella dicunt ur loca Diis sacrata sine [1*28] tecto. Sacro- 
sanctum dicitur, quod jure jurando interposito e.st institu- 
tura : si quis id violasset, ut morte pcenas penderet : cujus 
generis sunt Tr. Pl. ^Edilesq. ejusdem ordinis : quod ad- 
firmat M. Cato in ea, quam scripsit, JEdilis plebis sacro 
sanctos esse. Sacratae leges sunt, quibus sanctum est, qui 
quid adversus eas fecerit, sacer alicui Deorum sicut ^ " fa- 
milia, pecuniaque : sunt qui esse dicant sacratas, quas 
plebes jurata in monte Sacro sciverit. 
Seclusa sacra dicebantur, quae Graeci mysteria appellant. 
Scaena ab aliis ; a quibusdam sacena appellatur, dolabra 



4 f. piari. — 5 f. sit cum. 



NOTiE 



itiento, ut ex ejus reliquiis apparet. utus, iinUcari nomen Sicini, qui dic- 

Platitus inaniisci iptiis in iMeiiecli. ha- tus est IJelltitus : fieri enim potest, 

bet Ai/nuri, ut for(asse ad Aristopha- ut Verriiis uon eos, quos Livius et 

nis versiini respexerit in Acliarn. Dionysiiis, qui Mauiuni Papirium 

'AA.\' oWe erninds 4(ttiv ain-{]. Me. <ro- pi iuium saci ificuiuin produnt, scd 

fjiiv; TTu 5' ovxi evaifji6s iariv ; At. /cf'p- alios histoiicos fucrit socutus. 

Kov ovK ex*'- I" exernplaii plaue est " Deorum akut] Pro sicut scnbrn. 

inc. ex quo feciuius sanguine. nuui, sit cum. Vide in ' Publica pou- 

■" Sacrijiculus] Opinor extr< uiis il- dera.' 
lis Uteris, qua: &unt in exiniplari . . . 



1142 SEXTI POMPEII FESTI 

pontificalis. Sarissa est hastas Macedonicae genus. Sacer 
mons appellatur trans Anienem, paulo ultra tertium milia- 
rium ; quod eum plebes, cum secessisset a patribus, creatis 
Tr. plebis, qui sibi essejit auxilio, discedentes Jovi conse- 
craverunt. At homo sacer is est, queni populus judicavit 
ob maleficium, neq. fas est eum immolari ; sed, qui occidit, 
parricidii non damnatur : nam lege tribunicia prima cave- 
tur, si quis eum, qui eo plebei scito sacer sit, occiderit, 
parricida ne sit : ex quo quivis homo malus, atq. improbus 
sacer appellari solet. [129] Gallus ^Elius ait sacrum esse 
quocunque modo atq. institute civitatis consecratum sit, 
sive asdis, sive ara, sivo signum, sive locum,^ sive pecunia, 
sive quid aliud quod Dis dedicatum, atq. consecratum sit: 
quod autem privati, suas religionis causa, aliquid earum re- 
rum Deo dedicent, id Pontitices Romanos non existimare 
sacrum: at si qua sacra privata succepta^ sunt, quse ex 
instituto Pontificum stato die, aut certo loco facienda sint, 
ea sacra appellari, taraquam sacrificiura : ille locus, ubi ea 
sacra privata facienda sunt, vix videtur sacer esse. Sacra- 
ni appellati sunt Reate orti, qui ex Septimontio Ligures, 
Siculosq. exegerunt, nam vere sacro nati erant. Sagmina° 
vocantur verben^e, id est, herbae purse, quia ex loco sancto 
arcebantur a Consule, Prastoreve, legatis proficiscentibus 
ad fcedus faciendum, bellumq. indicendum vel a sanciendo 
id est, confirmando. Naevius a ^ Jus sacratum Jovis ju- 
randum sagmine. Sagaces appellantur multi ac soUertis 
acuminis. Afranius in Brundisina : Quis tarn sagaci corde, 
atq. ingenio unico. Lucretius 1. ii. Nee minus hsec ani- 
mum [130] cognoscere posse sagacem. Sagncem etiam canem 
^'-^'^ • • . . invictus ca?/?s, sagax, vnlidis 
vixWms fretus. .Saga quoque dicitur mulier peri^a sucronim, 



f. locus. 7 f. suscepla. — 8 f. a Scapus, atq. verbenas sagmina sumpsernnt. 

NOTyE 

Sagmina] Versum Naevii, qui fides alma, apta pinnis, et jnsjnran- 
Jeest in exemplari, in margine addi- diim Jovis.' 
dimus ex Pauli epitonia. Cicero : ' O 



FRAGMENTUM. 1143 

et vir sapiens pro^fuc^a prima si/Uaha, forsitau prop/e/- umbi- 
guifatem evitandara. Sanates p quasi, sanati appella^?, id est 
sanata mentis. Sulpicius autem Rufus, Sanutes, et Opillus ^ 
Aurelius existimant dici inferio/fs loci gentes, ut Tibuvtes, et 
alios, qui cum popiilo Tibui/e habitarunt in agro Tiburti, id 
est, peregrinos, inferionsq. loci gentes : ilaq. scriptum est in 
XII. Nexo, solutoque, tbrti, sanati</. idem jus esto : id est, 
honoYum, quod et peregrii/o, qui et mferiorum coloniarum, 
quae sunt deducta in Priscos Latinos, quas Priscus rex in- 
egerit secundum 7Jiare, supra et »ifra Romam, in civitates 
Lutinorum, eosq. sanat?'5, propterea quod praeter opinio»ew 
eos pararisset, sanavisse^^'. et cum eis pcrcisci potuisset, no- 
minavit ; ut ait Cincius 1. II. de officio jurisconsultii ne Va- 
lerius quidem Messala in Xii. explanatio/^e id omisit : qui ta- 
men in eo libro (\\xem de dictis f^volute inscnbi,'° for//s et 
sanatis duas gentes finitimas esse ait, [1-31] de quibus legem 
hanc scrip^am esse, qua cautum, ut id jus mmiifesto, quod 
populus R. haberent : neq. alios, quamforcios, et sanates earn 
legem szonificare e\\stimat, hoc intellectu: mulii suut, q nib. 
quod alias placuit, displicert^ pos^ea ; ideoq. aii, sant forcti," 
significare sanati insani. 

Surpla "^ vinea putata : id est, pura facta .- virgula enim re- 
lictae lU'^ediniento vitibus so/ent esse, qusb ideo abscinduntur : 
inde etiam sarmenta scripioxes dici \}\itant : sarpere enim f/nti- 
qui pro purgore dicebant. Sarie in Augwalibus pro iiitegro 
ponitur ; .sa?ie, sarteque audire, viJe/e^. . . ob quam causuni 
opera pub/ica,qu(B locautur, ut mtegra praes^e/i^wr, sarta tecta 
z'ocantur : etenim sarcire est intefirutn facere. 



9 f. Opilius. — 10 f. inscribit. — 11 f. sanali facli. 



NOT/E 



P Sanalesl Videndus Festus in Messala in 12. explanationeidoniisit.' 

' Forctis,' et in ' Sanates.' In ' Mars- Extrema verba Inijiis tVagnienti, qiii- 

pedis ' autem simili niodo dixit, 'ne bus opinid McssaliL* leferlur de Foro- 

Messala(|uidein Augur in explanatio- tibus et Sanatibiis male in aliis edi- 

ne auguriorum rcperire se potuisse tioniijus accepta sunt, 

ait,' quo liic, ' nc Valerius (luidtin i .S'<i»7»(«] Vide in ' Sarpiuntiir.' 



1144 SEXTi POMPEII FESTI 

Sarra dicebatur, <^uae nunc Epiros dicitur. Sardare intelli- 
gere siguificat. ]V<Evius belli Pu/«'c« libro . . QuoA 
bruti nee satis sardare queiint. Sardi venales alius alio ne- 
quioY : ex hoc natum proverhinm viAeinx, quod ludis Capito- 
linis, qui fiunt a vicinis '* prcetextatis auctio Velentium '^ 
Jieri solet, in qua novissimus quisq. detexx'imns producitur a 
pracoiie senex cum toga [I'i'i] paretexta/* bullaque aurea, 
quo cultu reges soliti sunt esse E . . . corum,'' qui 
Sardi appellantur : quia Etrusca gens orta est Sardibus ex 
Lydia. Tyrrhenus enim inde profectus cum magna manu 
eorum, occupavit earn partem Italias, quae nunc vocatur 
Etruria. At Sinnius Capito ait, Ti. Gracchum Consulem 
collegam P. Valeri Faltonis Sardiniam, Corsicamq. sube- 
gisse, nee praedee quicquam aliud, quam mancipia captum> 
quorum vilissima multitude fuerit. Sarcito in xii. Ser. 
Sulpicius ait significare damnum solvito, praestato. Sarda- 
napalus rex Assyriorum fuit unicae luxurite, inter mulieres, 
epulasq. versatus semper, atq. omni tempore. Sargus, 
piscis genus, qui in ^gyptio mari fere nascitur. Lucilius : 
Quem praeclarus helops, quem JEgypto sargus movebit 
Saturnia Italia, et mons, qui nunc est Capitolinus, Satur- 
nius appellabatur, quod in tutela Saturni esse existiman- 
tur. Saturnii quoq. dicebantur, qui castrum in imo clivo 
Capitolino incolebant, ubi ara dicata ei Deo ante bellum 
Trojanum videtur, quia apud eam supplicant apertis capi- 
tibus : nam Italici auctore vEnea velant [133] capita, quod 
is, cum rem divinam faceret in littore Laurentis agri Vene- 
ri matri, nc ab Ulyxe cognitus interrumperet sacrificium, 
caput adoperuit, atq. ita conspectum hostis evitavit. Sa- 
turno dies festus celebratur mense Decembri, quod eo aedis 
est dedicata : et is cultures agrorum praesidere videtur, 
quo etiam "^ falx est ei insigne : versus quoq. antiquissimi, 
quibus Faunus fata cecinisse hominibus videtur, Saturnii 



12 f. i-jcaHis.— 13 f. Veienlium.—\\ f. jiratexta.—l^ f. Etruscorum.—l6 f. 
quoniam. 



FRAGMRNTUM. 1145 

appellantur : quibus et a Naevio bellum Punicum scriptum 
est, et a multis aliis plura composita sunt qui Deus in sali- 
aribus Saturnus '^ nominatur, videlicet a sationibus. Sas 
Verrius putat significare eas, teste Ennio, qui dicat in 1. i. 
Virgines nam sibi quisque domi Romanus habet sas : cum 
suas magis videatur significare: sicuti ejusdem lib. iiii. 
fatendum est earn significari, cum ait: Nee '^ quisquam 
philosophiam quae doctrina '9 Latina lingua non habet, sapi- 
entia qua? perhibetur (in somnis vidit prius, quam sam dis- 
cere ccepit. idem cum ait sapsam pro ipsa, nee alia ponit 
in lib. XIII. Quo res sapsa loca sese ostentatque, jubet- 
que: et Pacuvius in Teucro: Nam Teucrum regi sapsa res 
restibiliet.^° Scaevam," volgus quidem et in bona, et in 
mala re vocat : cum aiunt [134] bonam, et jnalam sccevam : 
at scriptores in mala pone;e consiieveruut, ut apud Gra^cos 
iuvenitur positum pro sinistro, sc^^evum usurpavit i/ostius in 
belli l{\strici libro . . sentit scseyum 
abit penitus .... Saperda ' genus pessimi 
piscis : sapientem etiam significat, cum ait Varro : Belli, fes- 
tivi saperdae, cum simus omnes. 

Sanderacam ait esse genus coloris, quod Graici sandicem 
appellant. Naevius, meru/a sanderacino colore. Sabini quod 
volunt somniant, vetus proverbium esse, et inde manasse ait 
Sinnius Capito, quod quotiescunq. .sflrnficium prolerrmw 
Jieret, hominem Sabinum at ' illud adhihere solehant : nam his "■ 
■^romittebat se pro eis somniatuxxxm : idemq.postquam evigilas- 
set, sacra facientibus narrabat omne quicquid in quiete \idis- 



17 f. .S'atirnus.— 18 f. Ncq.— 19 (. philosophia {quam) doclrinam.—'lQ f. Teu- 
cro regnum sapsa res stabiliet, — 1 f. ad, — 2 f. is. 



NOT^ 



' Sccevam] Plautus in Pscudolo : nium in Saperdae : • Omnes videraur 

• Bene pra-datns ibo : bona sca^va est nobis esse belli, feilivi, saperiiiE cum 

mibi.' Vide Varronem vi. siniiis uaTrpol.' 

• Saperda] Vario Modio apud No- 



1146 SEXTI POMPEII FESTI 

set, quod quidem esset ex sacr/fici religione. Umle venisse 
videtitr in proverbium : Sabinos solitos quod vellent somniare : 
sed quia propter oviditatem bibendi qucsdam anus muUeres id 
somnium captabafit, vulgatiim est illud quoq. . . anus quod 
volt so??miat : fere enim qiioc? vigilantes animo volvimus, id 
dormientib. opparere solet. Sam6«ca organi dicitur genus, a 
quo Sa.mhycistri(e quoq. dicuntur : per f^imWitudiuem etiarn 
earn machinara appellarMw^, qua [135] urbes expugnant; 
nam ut in organo chorda, sic in wzachina funes intenduntur. 
•Samnitibus nomen factum ab hastis, propter genus Iiasta, 
quod (xuvvtx appellent Graci. alii aiunt Sabinis vere sacro 
voto, hoc genus honiinum extra Jines ejectum Comio Castronio 
duce occupasse collem, cui nomen Samnio, a quo Samnites. 
Salarmm viam incipere ait a porta, quae nunc CoMina a colle 
QuirinaM dicitur. 

Solaria autem propteren «ppellabatur, quod impetratumfuerit, 
ut ea liceret a marl in Sabinos salem portari. 
Salacia dicta est quod salum ciet ; antiquos autem ait eo 
\ocnbn\o -poetas pro aqua ipsa usos esse. Pacuvius i/i . 

Hinc savitiava Salacisefugimus, latiq. munere 
vescimur Cereris : post condor thalamo, nemo ut me tunc inde 
queat abducere mortalinm saeptera circum mcero. Sulutaris 
porta aippellata estab cede 5'alutis, quod ei proximafuit: alii 
ob sfllutationes. Yocantur Megalesia qui ;/unc ludi, scseni- 

cos olim dicebant, quos primum fecisse C 

lium M. Popilliura, M. F. Curules yVediles, memorijae p-o- 
diderunt historici : solebant his prodire mimi in orchestra, 
dum intus actus fabulse componeren;'///- cum versib. oZ'Scenis. 
Salva res* est, dum cantat senex, quare parasiti [136] 
Apollinis in scaena dictitent, causam Verrius in 1. v. quo- 
rum prima est P litera, reddidit: quod C Sulpicio, 
C.4 Fulvio Cos. M. Calpurnio Pisone Pr. Urb. faciente 



3. f. P.— 4 f. c. N. 

NOT^ 

' Salva res] De parasitis Apollinis videndus Atlicnaeiis lib. vi. 



FRAGMKNTUM. 1147 

ludos, subito ad aima exierint, nuntiatio adventuss hos- 
tium, victoresq. in theatrum redierint solliciti, ue intermissi 
religionem adferrent, instaurati qui^ essent, inventum esse 
ibi C. Pompinium 7 libertiniim minium magno natu, qui 
ad tibicinem saltaret : itaq. gaudio non interruptse religi- 
onis editam vocem nunc quoq. celebravi : at in hoc 
libro refert Sinnii Capitonis verba quibus cos ludos Apol- 
linares Claudio, et Fulvio cos. factos dicit ex libris Sibyl- 
linis, et vaticinio M.^ vatis institutes, nee nominatur ullus 
Pomponius, ridiculeq. de ip.9 . appellatione para- 

sitorum Apollinis hie cansam reddit, cum in eo praeter- 
isset : ait enim ita appellari, quod C. Volumnius, qui ad 
tibicinem saltarit, secundarum partium fuerit, qui fere 
omnibus mimis parasitus indijcatur: quam inconstantiam 
Venii nostri non sine rubore retulit. Salios a sallendo '° 
saltando dictos esse, quamvis dubilari non debeat, [IB7] 
tamen Poleraon ait Arcada quendam fuisse, nomine Sa- 
lium, quem ^Eneas a Mantinea in Italiam deduxerit, qui 
juvenes Italicos IvoVxiov saitationem docuerit. At Critolaus 
Saonem ex Samothrace cum iEnea Decs Penates qui La- 
vinium transtulerit, saliare genus saltandi instituisse : a 
quo appellatos Salios, quib. per omnis dies, ubicumq. ma- 
nent, quia amplae ponuntur casnae, siquse alioe magnee dum," 
saliares appellantur. Salmacis nomine nympha Caeli et 
Terrae filia fertur causa fbntis Halicarnassi aquae appel- 
landas fuisse Salmacidis, quam qui bibisset, vitio impu- 
dicitiae mollescerct: ob eam rem, quod ejus aditus angus- 
tatus parietib. occasionem largitur juvenib. petulantib. an- 
tccedentium '^ puerorum, puellarumq. violandarum, quia 
non patet refugium. Ennius : Salmacida spolia sine san- 
guine, et sudore. Salias" virgines Cincius ait esse con- 
ducticias, quae ad Salios adhibeantur cum apicib. paluda- 



5 f. nuntinlo adventu.—G f. instaurandiq. — 7 f. Poniponiitm. — 8 f. Marcii, 
9 f. ipso. — 10 f. saliendo. — 11 f. sunt.— \2 t'. uccedcntiHin, 

NO'IVE 

" Salias] Vide in ' R<'(;ifiigiiim.' 



1148 SEXTl POMPEII FESTI 

tas, quas iElius Stilo scripsit sacrificium facere in Regia 
cum Pontifice paludatas cum apicib. in modum Saliorum. 
Spondere Verrius putat dictum, quod sponte sua, id est, 
voluntate, promittatur : deinde oblitus infeiiore capite 
sponsum et sponsam ex Graeco dictam ait, quod ii <n:ovMs 
interpositis reb. divinis faciant. Salicem idem virgulti 
genus, non arboris dicit, et ridicule interpretatur dictam, 
quod ea celeritate crescat, ut salire videatur. Salinum in 
mensa pro aquali solitum esse poni ait cum patella, quia 
nihil aliud sit sal, quam aqua. Salentinos a salo dictos, 
Cretas, et Illyrios, qui cum Locrensib. navigantes societa- 
tem fecerint, ejus [138] regionis Italia?, quam dicunf ah eis. 
ScEculares^ ludi Tarquini Superbi regis in agro sunt primum 
facti, quern Marti consecravit P. Valerius Poplicola Cos. 
quod populus R, in loco iUo antea repertam aram quoq. Diti 
ac Proserpina consecraverat, in extremo Mart^o Campo, quod 
Terentum a/)pellatur, demissam infra terram pedes fere viginti, 
in qua pro malis avertendis populus R. facere sacra solitus 
erat. Ludos postea saculares et nouagensimo quoq. anno fa- 
cere ibi capit Popillio Laenate Dmimviro sacrorum : in quib. 
Aostiis furulis est operatus trihus diebus, totidemq. noctibus, 
ac deinde institutuni esse, centum post annos, ut Jierent. 
XJnde videntur s^culares appella^z, quod centum annorum spa- 
iium saeculi habetur. Scuti/;/w ^ tenue et macrum dicitur, ex 
Graeco, ut cum 6ic\mus scutilum hominem, exilexn aliquem 
Aeni07istramus in quo pellicula tantutn. In pompa aliud di- 
cimus scutilum, ut videatur sc?<tilum de scrutilo derivatum de- 
trita r. litera, sitq. is, qui virtute po^es^ scrutari: sed ex 
Graco nomen factum scutilo, cum coriarium significamiis. 
Squalidum ^ jwcultum et sordidum ait Verrius significare, sic 

NOTiE 

* Quam dicunt~\ In exemplar! est, ^ Scutilum] Ex Graeco trKvros vide- 

quam d . . . quod operarum vitio non tur Festus scutilum deduxisse, cum 

ita plane expressum est : ex eo frag« exilem aliquem significat : reliqua 

mento nos fecimus, quam dlcunt. non egent interprete. Vide in ' Man- 

y Sceculares'] Acron in Herat. Carm. ducus.' 

Saec. * Ludi seeculares ternis dieb. ac * SquaUdum} Agellius lib. ii. cap. 

noctib. agebantur pro cultu Solis die, 6. ' Squaiere,' inquit, ' dictum a squa- 

et node Lunae.' marum crebritate, asperitateq. quae 



FRAGMENTUM. 1149 

dictum, qnod proxime ad simi/itudinem squama j)/scium ac- 
cedit, utiq. eorum, qui in profunditatibus rtAditi pallidum 
squallent maxime. Unde Eiinius in Telepho : Qiiam \esti- 
tas squalida saplus stola. Squarrosos ab eadem squamarum 
piscium similitudine ait dic/os, quorum cutis e.rs«/gat ob ad- 
siduam inluviem. Lucilius : Varonnm ac rupicum squar- 
rosa, incondita rostra. Schoeniculas ^ appe//are videtur mere- 
triculas Plautus propter usum ungueuti schccni: quod est 
pessimi generis : itaq. dixit, [139] Diobolares schanicula, 
w^'raculae, cum extritis talis, cmn todelUs crusculis. Idem : 
Prosedas pistorum amicus, reliquias halicurias miseras schoe- 
no (WWbutas ; servilicolas, sordidas. Scorta*^ appeMautur me- 
retrices ex cowsuetudine rusticorum qui, iit est apud Atellauos 
anti(\ViOS, solebant dicere, se attulisse pro scorto delicula- 
rum : '' omnia namq. ex pellibus facta, scortea appellantur. 
Scortes, id est, pelles testium crr/etenorum ab iisdem scorteis 
peUib. idem Verrius dictas esse ait. Scandu/«rfl genus herbcz 
frugibus mimicae, quod eas velut hedera implicando wecat. 
Scaptens;//tf, locus uhi argentuni effoditur in Macedonia, ita 
dictus a fodieudo, quod est Grasce crxa7rT£<v. Lucretius : 
Quales expiret Scaptensula"^ subter odores. Spara parvissi- 
mi generis jacula, ab eo quod spargantur, dicta. Lucilius Sa- 



13 f. pelliculam. 

NOTit: 

in serpentitim pisciiimq. coiiis vi- ex corio et pellib. sunt facta. Inde 

siinttir.' Quae nos hie suppleviniiis, in aliquot sacris et sacellis scriptiim 

si minus verba, Festi certe senten- lialieinus : Neqnid scoiteiim adiiibea- 

tiam, reprspsentant. tur ideo, ne morticinum quid adsit : 

b Schceniculas} Vide supra in 'Pro- in Atellanis licet animadvertere rus- 

sedas.' ticos dicere se aildnxisse pro scorlo 

<^ Scorta] IIujus loci restitutio de- pelliculam.' Ex his verbis niauifes- 

betur M. Varroni, qui lib. vii. de tum est, pro delicularuin, corrupto 

Ling. Lat. 'Scortari,' inquit,* est sap- verbo, scribendiini esse pcllicuhnn, 
plus meretriculani ducere, quan scor- J Scaptensulu] Skottt^ i/'Atj Grircis, 

tum dicta a pelle. Id cuim non so- in qua Thucydides historian) scripsit, 

lum antiqiii dicebant scortum, sed cum ibi exularet. 
etiam nunc dicinius scortea ea, qua; 



1150 * SEXTI POMPEII FESTl 

ti/ranim L . . . Turn Spara, turn murices,^^ 
portantur tragitia porro. Scitum populi dicehatur, quod sine 
plebe ciinctas patricius ordo, rogante patricio, siiis s?//Tragiis 
jussit: quod autem aliquo utterrogaute ex patrib. et plebe 
suffragante scitu?n esset, z'rf jam leges scribtts dkebantui\ Sed 
illud plebei sc/tum est quod TR. PL. sine patriciis plebem 
7r)gavit, id est, consuluit p/ebesq. scivit. Plebes autem est 
umriis popu/us prater seriatores, et praeter patricios. Scita 
facie, pro bona facie, alias, bonis pro scitis, a poetis usur- 
panlur. Terentius in Pliormione, satis, inquit, scita: et in 
Heautontimorumeno, at si scias, quam scite i7i mentem vene- 

vit. L. Ennius iu libro vi. lumen 

scitus agaso. Scenam genus fuisse cultri manifestum est, 
sed futurum '^ [140] securis, an dolabra sit, ambigitur; 
quam Cincius in libro, qui est ei "^ de verbis priscis, dola- 
bram ait esse pontificiam. Livius in Lydio : Corruit quasi 
ictus scena, baud multo secus. sex. pompei festi dr 

VERBORVM SIGNIFICAT. LIB. XVIIl. INCIPIT. LIB. 
XVIIII. 

Scriptum '^ est id, quod in palustribus locis nascitur 
leve, et procerum, unde teges fiunt. Inde proverbium est 
in eas natura res, quae nullius impediraenti sunt, in scirpo 
nodum quaerere. Ennius : Quaerunt in scirpo, soliti quod 
dicere, nodum ; et Plautus in Aulularia : Quasi pueri, qui 
nare discunt, scirpo induetur ratis. Novius in Piioenissis': 
Sume arma. i. ante '^ occidam clava scirpia. Spira dicitur 
et basis columnae unius tori, aut duorum, ei genus operis 
pistorii : et funis nauticus in orbem convolutus, ab eadem 
omnes similitudine. Pacuvius: Quid cessatis socii eicere 
spiras sparteas ? Ennius quidem hominum multitudinem 
ita appellat, cum ait : Spiras legionibus nexunt. Spectu 
sine praepositione Pacuvius in Duloreste usus est, cum 
ait: Amplus, rubicundo colore, et spectu proptervo '9 fe- 
rox. Spetile ^°'' vocatur infra umbilicum suis, quod est 



14 f. rtimlces — 15 f. ntrum. — 10 f. II, i. secnndiis. — 17 f. scirpus, — 18 f, 
jam te. — 19 f. protervo,— 20 f. Siicctile. 



FRAGMENTUM. 1151 

carnis, proprii cujusdani habitus, exos, qua ctiam antiqui 
per se utebantur. Plaiitus cnumerandis villis' obsoniis in 
Carbonaria sic m. Ego peinam, sumen, suercs spectile, 
galiuiUj^ glandia. Spicit quoq. sine prajpositione dixeruiit 
antiqui. Plautus : Flagitium est, si nihil mittetur, quae 
superclio' spicit, et spexit. Ennius 1. vi. Quos ubi rex 
ulo spexit de contib.^^ celsis/ Spirillum vo- 
cari ait Opilius Aurelius caprae barbam. Spintyniix est 
avis genus turpis [141] figurae : occursatrix artiiicum, per- 
dita spinturnix ea Graece dicitur (ut ait Santra)^ ^^niNOA- 
PIX. Spicuni masculine antiqui dicebant, ut hunc stirpem 
ct banc amnem : versus est antiquus : Quasi messor per 
messim ununquemq. spicum collegit. Speres antiqui plu- 
raliter dicebant, ut Ennius lib. ii. Et siraul eflugit speres 
ita funditus nostras : et lib. xvi. Spero : si speres quic- 
quam prodesse potis sunt. Spectio in auguralib. ponitur 
pro aspectione, et nuuliatio. quia"^ omne jus sacrorum ha- 
bent Augurib. spectio dumtaxat, quorum consilio rem gere- 
rent magistratus, non ut possent impedire nuntiando, quae 
cum vidissent satis, spectio sine nuntiatione data est, ut 
ipsi auspicio rem gererent, non ut alios impedirent nun- 
tiando. Scripturarius ager publicus appellatur, in quo ut 
pecora pascantur, certum aes est : quia publicanus scriben- 
do conficit rationem cum pastore, Scribas proprio nomine 
antiqui, et librarios, et poetas vocabant. at nunc dicuntur 
scribae quidem librarii, qui rationes publicas scribunt in 
tabulis : itaq. cum Livius Andronicus bello Punico secun- 
do scribsisset carmen, quod a virginib. est cantatum, quia 
prosperius resp. populi 11. geri coepta est, publice adtribu- 



1 f. suilUs. — 2 f. cuUum.—'i f. siipercilio. — 4 f. montib.—5 ( ). — 6 f. Us, qui. 

NOT/E ' ■ 

* Spetilc} Vario, ' Siieiis a noini- spexU de montihus celsis. In exempla- 

n<" ejus.' li rerte est: Quos ubi rex . . . . ulo 

f Celsis'] Ennii versiiin Poniponius sjicxit de contibus celsis : ut sedido, vel 

LiKtus ita legtbat, Quos ubi rex ullro jiaulu, lugeiidimi sit. 



1152 SEXTI POMPEII FESTI 

ta est et' inAventino aedis Minervae, in qua liceret scribis, 
histrionibusq. consistere, ac dona ponere in honorem Livii 
quia his ^ et scribebat fabulas, et agebat. Scraptas ° dice- 
bantur nugatoriae ac despiciendas mulieres, ut ait unus,' 
ab his '° quas screa iidem appellabant, id est, quae quis ex- 
creare solet, quatenus id faciendo se purgaret. Titinius in 
Prilla : Rectius mecastor Piculetae Postumae lectum ho- 
die [142] stratum vidi scrattiae mulier/s. ScrutiUus appel- 
labatur venter suillus,*" condito farre expletus. Plautus : 
venter sullus/' dicam suo nomine scrinilhim : '^ ego me hodie 
. siqtiid esset, quod comesa farte biberem 
Spinther vocabatur armilla. genus, 
quod mulieres antiquae gerere sohhant brachio summo sinistro. 
Plautus : Jubeasq. spinther novum reconcinnarier. Scrupi ' 
dicuntur aspera sasa, et difficilia : petrce etiam attrectan in- 
suetse, aut yiaufragiorum poUutcB scdere. Ennius in Androma- 
cha : Scrupeo invesiiidi saxa atq. hostreis,^^ quam excaprent. 
Unde scrupolosam rem dicimus qua aliquid habet in se 
asperi. Cornelius Sisenna, hist, libro iiii. his tum inject?/s 
est levis scrupulus, et quaedam dubitatio. Scorteum ab eadem 
causa, qua scortum vocabatur p^Z/^ceMw^, in quo sagittce recon- 
duntur, ab eo quod ex pellib. factum est quia pellib. nomen 



7 f. ei, — 8 f. is.— 9 f. Veirius, — 10 f. iis. — 11 f. suillus. — 12 f. scrulilltim, 
-13 f. saxo, atq. ostreis. 



aOTJE 

e Scraptce] Vario lib. vi. de Ling, citat Festiis ex Andromaclia, extat 
Lat. habet scra?i<i<s. • apnd Nonium in 'Scapres.' In ex- 

■> Suillus] De sullus fecimus suil- emplari est, Ennius in An non 

lus: et pro corrnpto verbo, iuilium. At unde error fliixit, ut alii 

emendavimus Scrulillum. De verbo scripserint, in Armorum judicio, cum 

suillus non est dubitandnm, quia in tanien versus sit ex Androniacba : 

hoc exemplari 2 litera loco i posita asperi item, non aspera, est in eodem 

saepe reperitur: de scrutillo memini exemplari. Quod sequitur exemplum 

me legisse, sed apud quem, non va- de verbis scrupulus, et scrupulosus, vi- 

cat quaerere. detur esse Cornelii Siseunee. 

» Scrupi] Ennii versus, quem hie 



FRAGMENTUM. 1153 

a (TKUTog quod Grace pei/is. Uitde scyticas, et scuta, quia iion 
sine pellib. sunt. 

Sceleratiis campus a^pellatur prope portatii Co/linara, in 
quo virgines Vestah's, (jna incesfum fecerunt, defossa? sunt 
\iva. Scrihoiiiaiiu/n ^ o/>pellatur antea '+ atria putecd, quod 
fecit Savbonius, cui ncgotium da^wm a Senatu fuerat, ut 
conquirerer '^ sacella ^iiacta. isq. illud y^rocuravit, quia in 
eo loco attactum fulgure sacellum fuit: quod igno;o/'f/7o- 
autem, ubi csset (ut quidam) "^ fulgur conditum, quod cum 
scituf, »et'as est integi, semper forami><e ibi aperio caelum 
patet. Sceleratus ^ vit7<s appe//atur, quod cum Tarquinius 
Superbus interficie;/(/«w curasset Ser. TuUium regem so- 
ccrum suum, corpus [143] ejus jacens Ji/ia carpento super- 
vecta st, properans in possessionem domus paternas. Scele- 
j'ata"' porta eadem o|j/jellatur a quibusdam, quceet Carmenta- 
lis dicitur, quod ei proxinmm Q^vmenta: sacellum fuit. Sce- 
lerata autem, quod per eam sex et trecenti Fabii cum clien- 
tiura millib. quinq. egressi adversus Etruscos, ad amnem Cre- 
merani omnes sunt intericcii : qua ex caus« factum est, ut ea 
porta ////rare, egredive omen habeatur. Schedia " genus na- 
vigii inconditi, trabib. tantum inter se connexis I'ac/z, quo 
mercimonia circum ferunt post amissam navem. Unde schedia 
?/sus quoq. poemata dicit et versus, non satis perfectis '^ qui 
cssent : appellavit schedium . . . scum dixit: Qui 



14 f. ante. — 15 f. coinqueret. — IG ( ). — 17 f. pcrfecti. 

NOTiT: 

'' Scribonianum'] Hoc ipsiim Scribo- Fratrum Arvaliiim sic habetnr. qvod 

nianutn piiteal expressiim est in ar- ab. ictv. fvlminis. akbores. i.vcf 

genteo (jiiodam denaiio f;trnilia> Scri- sacri. d. d. ATTACTiE. ardvekint 

boiiizp, cum inscriptioiie, pvteal. earvmqve. arborvm. adoi-efacta- 

SCRIBONIAN. ante Atria eniendavimns rvm. et. coinqvendarvm. &c. 

ex loco siiiiili in Tabiiniim, in quo ' Sceleratus^ Vide supra in ' Or- 

est : 'Qui locus ante Atrium est.' bins rlivus.' 

Verbum vcro coimiucrel, quod in mar- "" Scclcratnl In excmplari plane est 

ginc notaviniuf, et attacta, iiausimus ...s.i. Carmentalis dicitur. 

ex ipso antiquitatis fontc : nam in " iSV/teJtft] Notum omnibus (|uid sit 

veteiib. ai)ud me insciiptio(iil)Ui a|)ud Gracos (TXiOid^nv. 

Diliik. el Var. f'las. Pump. I'etit. 4 D 



1154 SEXTI POMPEII FESTI 

schedinm facit inco7iditum, et inelaboratum. Sexagenaries'' 
de poiite olim dejiciebant, cujus causam Mani/«/5 haric refcrt: 
quod Romam qui incoluerint primi Aborigines, Aorainem 
sexaginta unnorum qui esset immolare Diti Patri qaoiannis 
soliti fnerint : quod facere eos destitisse adventu Hercv\\& : 
sed religio//c postea veteris moris stirpeas hominum effigies 
de poiiie in Tiberim vetere modo mittere instituisse. Alii di- 
cufit, niorante in Italia Hercu/e, quod quidam ejus comitum 
habitave//?^^ secundum r/pam haberi,'^ atq. Argaeos se ab 
Argivis rocaverint arvi,'9 quorum ^ttodifam tnemoria,m redin- 
tegrari eo gente missum ab Grcecti legatura quendam Ar- 
gaeum, diu cum iis Romae moratum esse : is ut obieiit insti- 
tutum esse a sacerdotibus effigies scirpea ex omnibus, cum 
quae publicae erant rei ;«/ntiavisset, per flumen, ac mare 
[144] in patriam remitteretur : sunt, qui dicant, post urbem 
a Gallis liberatam, ob inopiam cibatus, coeptos sexaginta 
annorura homines jaci in Tiberim, ex quo numero unus, 
filii pietate occultatus, soepe proi'uerit patrias consilio, sub 
persona filii : id, ut sit cognitum, ei juveni esse ignotum, et 
sexagenariis vita concessa : latebras autem ejus^° quibus 
arguerit' senem, id est, cohibuerit, et celaverit, sanctitate 
dignas esse visas, ideoq. arcsea "■ appellata : sed explora- 
tissimum illud est causae, quo tempore primum per pontera 
coepernnt comitiis sufFragium ferre, juniores conclamave- 
runt, ut de ponte deicerentur sexagenarii, qui jam nullo 
publico munere fungerentur, ut ipsi potius sibi, quam illi 
deligerent imperatorem: cujus sententiae est etiani Sinnius 
Capito: vanam autem opinionem de ponte Tiberino con- 
firmavit Afranius in Repudiate. Secus ' aliter significat 
sexu, natura, habituq. ex Graeco, quam illi vocant s^tv. 



IS f. Tiberis.~\9 f. art-is.— 20 f. eas.— \ f. arcuerit.—2 f. Argcca.~3 f. 
Sexus. 

NOTiE 

° Sexagenarios'] Dionysiiis lib. i. a-rrh Ttjs lepas yefvpas ^dWova-tv ets rb 
Antiq. Rom. ElSaiAa els ;uop0os avOpw- pivfxa rov Ti.$4pios, 'Apyeiovs aina Ka- 
■Kuv elKovtcTfiiPa rptiKoi'Ta rhv apiOfibv AoCrres. 



FRAGMENTUM. 1155 

Afraniiis in Piivigno : Sic agit * orbus virili sexu adoptavit 
sibi. Pcicuvius in Atalanta: Triplicem virili sexu partum 
procreat. SimpIudiareaP funera sunt, quib. adhibentur D. 
T.^ ludi, corbitoresq. quidam ea dixerunt esse, quib. neu- 
trnm genus interesset ludorum : nam indictiva sunt, quib. 
adhibentur non ludi modo, sed etiam desultores, quae sunt 
amplissima. Sex sufFragia appellantur in equitum centu- 
riis, quas sunt adfectfe ^ ei numero centiiriarum, quas Pris- 
cus Tarquinius rex constituit. Sestertius dicitur quarta 
pars denarii, quo tempore his 7 decussis valebat, id est, 
dupundius, S. [145] Sinistrae'' aves, sinistrumq. est si- 
nistimum, auspicium, i. quod sinat fieri. Varro 1. v. epis- 
tolicarum quaestionum ait : A Deorum ^ sede cum in me- 
ridiem spectes, ad sinistra sunt partes mundi exorientes, 
ad dexteram occidentes ; factum arbitror, ut sinistra me- 
liora auspicia, quam dextera esse existimentur : idem fere 
sentiunt Sinnius Capito, et Cincius. Sentinare, satagere, 
dictum a sentina, quam multae aquae 9 navis cum recipit, 
periclitatur. Caecilius in ^Ethrione : Cum Mercurio capit 
consilium, post quam sentinat satis. Senatores "^ a senec- 
tute dici satis constat, quos initio Romulus elegit centum, 
quorum consilio remp. administraret : itaq. etiam Patres 
appellati sunt et nunc cum senatores adesse jubentur, qui- 
busq. in senatu sententiam dicere licet : quia hi,'° qui post 
lustrum conditum ex junioribus magistratum ceperunt, et 
in senatu sententiam dicunt, et non vocantur Senatores 



4 f. ait.— 5 f. duntaxat.—6 f. aiijectai.—l f. is.— 8 f. auspidorum.—9 f. 
quia multum aqua. — 10 f, ii. 

not;e 

P Simpludiarea'] Vide supra in ' In- Auspiciorum endo sede: sic eniin est in 

dictiviim fiiniis :' notas D. T. dum- niamiscripto libro, pro nKspkio o»(in(/o 

(axat sif^nificaieopinor. sede: nam quae seqiumtiir, in templo 

1 Sinistra] Vicleiidiis Pliitarcliiis mspiciis, glossemata sunt. Vitlcndiis 

in Problem. Pro a Deorum sede, in Liviiis lib. v. ct Dionysius lib. ii. 
inargine emendavimiis, auspiciurum " Senatores] Agelliiis lib. in. cap. 

sede, ex loco simili apud Varronem in 8. Livius lib- xxiii. ct xxvi. 
lib. V. de Ling. Lat. in quo sic est, 



1156 SEXTI POMPEII FESTI 

ante, quam in seniorib. sunt censi. Senatiis decretura a 
consulto ^lius Gallus sic distinguit, ut id dicat particulam 
quandam esse senatus consulti, ut cura provincia alicui de- 
cernitur, quod tamen ipsum senatus consulti est. Senis 
crinib. nubentes oinantur, quod his" ornatus vetustissimus 
fuit: quidam quod eo Vestales virgines ornentur, quarum 
castitatem viris suis sponoe '* . . . a ceteris. Sentes, 
cum constet esse spinas, et Afranius in Abducta dixerit: 
Quam senticosa verba pertorquet turba:'^ pro spinosis 
accipi debet. Senium a senili acerbitate, et vitiis dictum : 
posuit Caecilius in Hymnide : Sine suam senectutem ducat 
utiq. ad senium sorbitio. Senonas, Gallos (Verrius ait)t 
existimari appellari, quia novi venerint ex [146] transal- 
pina regione, ac primutn appellatos ^evoug, postea Senonas. 
Sepientriories^ septem stellae appella;//!?/;' a septem 6obus 
junctis, quos trio//es a terra riistici appellent, quod }xxr\cti 
simul terram arent, quasi terriones : quidam a septem stellis, 
quod id astrum Graeci aixu^uv dicant, quia hahet partem 
quandam temonis specie: wide ait Ennius: Superat temo 
Stellas. Sed et physici eum situm septem stellarn/n conten 
. . . templati,'+ seipteritriones did aiunt, quod ita sunt 
sitfs septem stella, ut terna3 proximas specie ejjiciant velut tri- 
gona. Scensas antiqui dicebant, quam nunc csenas : quas 
autem nunc prandia, pro caiiis habebant, et pro caen/s vesper- 
nas appellabant. Signa, ut rerum, ita quoque res ipsce dicun- 
tur, aut lapides, nut Jictile, aut si qua ejusmodi adhuc aliqua : 
et signa dicuntur, quce sculpaniur etiam. Sed ^ocula etiam 
in quibus sunt simulacra ad effigies sigillata. Sequester is 
dicitur, qui inter aliquos, qui certant, medius, lit inter eos 
convenerit, depositum ita tenet aliquid, ut ei reddat, qui'^ id 
deberijure, sibi co«stiterit. Cato in ea oratione, quam habuit 



11 f. is, — 12 f. spoTideant. — 13 f. lupa.—\ ( ). — 14 f. contemplatL—l5 f, quoi. 

NOTvE 

* Septentriones'] Ennii versus dimi- vi. de Ling. Lat. 
diatus babetur apud Vaironein in lib. 



FRAGMENTUM. 1157 

de Indigitibus : Sinunt miseros prnz-e, ut bona rapiant ; aiit 
si superstites petant, vi seques prodent : "^ et VXiXutus Merca- 

tore : Immo sic sequestro mihi data est 

6Vpiilchrum est, ut ait Gall us jE litis, in quo mortuns sepul- 
tus est, quod antifpd bustum a/jpe/Iabant : hisq. '7 cippis, 
aut ali<7;/« alia re, wo;tui causa designatus est, intra quos 
sepultura est facta. Segnitia dicitur, quod sitie [147] nitendo 
quid utile, aut honestum. Terentius : Etiimvero Dave, nihil 
loci est segnitice, neq. socordifs. Sigjiare dicitur signis no- 
tare, veliit inpecorib.fit : sed antiqui eo pro scribe;e uteban- 
tur, unde et subsignare, et consignare invenitur positum, pro 
subscribere, et conscri/;e;'e. Septimontium^ dies fl/>pellatur 
meuse Decembri, qui dicitur in Fastis Agonalia, quod eo die 
in septem wontibus fiunt sacrijicia Palatio, Velia, iagutali, 
Subura, Cennulo, Calio, Opio, Cispio. Situs'' usurpat urn 
est pro tubis ipsis, id quod Graece dicitur (rl(pov in lege riva- 
licia sic est, quce lata fail rogante populum Ser. Sulpido 
Ser. F. Rufo. ilio//tani, paganive, siphonibus aquam 
dividunto : donee eani inter se diviserint ; Prcctoris " judica- 
tio esto. Slparium,'' quo in scanis mimi utuntur, dictum ait 
Verrius a velamenio, quod vocetur alias aulcziUn. Suppa- 
rutn o/?peIlant dolonem, quod est velum minus in nuvi, ut aca- 
tion, majus : supparum autern dictum ait Sinnius Cii\)ito velut 



16 f. sequestro dent. — 17 t". isq. 



NOT/E 



' 5e;)<imow/ium] Vide supra in ' Sa- tunc quicunuiiie majiistiatiis in ea 

crani.' colonia, niunicipio, piactectiiia, foio, 

" Verhnm, cnjns extrenia tantiiiii conciliabulo jure dicnndo piceerit, 

litera in exemplari reliqua est, puta- tjiis magistiatus, de ea re jiirisdictio, 

mns fuisse, Pratoris ; tantnm enini jiidicisq. datio, addictio esto.' 

spatii relictuni est: vel si magis pla- " Siparium] Isidorus lib. xix, cap. 

cet, curntoris: Htiuniq. in veteiib. 3. Capitonis sententiani de sipaiii 

lef.'iiin tVagnientis leperitiir. In lege etynio confirniare videtur, ciun in- 

Mamilia apud sciiptorcs deliniitibiis qnit: ' Siparium genus veli nninn 

agrornm sic est: ' Deque ca re ciira- pedeni iiabens, quo inniti navigia so- 

toris, qui hac lege crit, juris dictio, lent in navigatione, quoties vis venti 

reciperutonmiqne datio, addictio es- ianguescit, quod ex separatione exis' 

to. Cum curator liac lege non crit, timant nominatum.' 



1158 SEXTI POMPEII FESTJ. 

separatum quod sit, disjunct iwiq. a dolone interioris mali. 
Sepultum morte, moroq.'^ cum ait . . . de, L. 
Terentio. Tusci vici mugistro signijicat vivum de saxo 
Tarpeio elalum, cum eo ^;cnisset coramissatura, quod w^ero, 
id est, vino esset coactus. Seplasia ^brwm Capncc, in quo 
plurimi ungiientam erant : in Pison. mJ Cicero. Seplasia^ 
mehercule, ut did audiebam, te ut primum aspej/Y Campa- 
nam consulem repudiavit. Sixticula ^ oppidum in Samnio 
captum est : quo postea colojiiam deduxerunt Triumviri M. 
[148] Valerius Corvus, Junius Scaeva, P. Fluvius '9 Longus 
ex S. C. Kal. Januariis P. Papirio Cursore, C. Junioii. 
Cos. Segesta, quas nunc appellator, oppidum in Sicilia 
est, quod videtur ^neas condidisse praeposito ibi Egesto, 
qui earn Egestam nominavit : sed preeposita est ei S litera, 
ne obsceno nomine "^ appellaretur, ut factum est in Male- 
vento : quod Beneventum dictum est : et in Epidamno, quod 
usurpatur Dyrrachium. Seliquastra sedilia antiqui generis 
appellantur D litera in L conversa, ut etiam in sella fac- 
tum est, et subsellio, et solio, quae non minus a sedendo 
dicta sunt. Silus appellatur naso s. rusus^° versus re- 
pando : unr^e galeae quoq. a similitudine, silae dicebantur. 
Silvii sunt appellati Albani reges, a Laviniae filio, quern 
post exscessum ^neae gravida relicta, timens periculum, 
et suae vitae, et ejus, quem utero gerebat, in sylvis lateos, 
enixa est : qui restitutus in regnum est post mortem Asca- 
nii, praelatus Julio ' fratris filio, cum inter eos de regno am- 



is f. meroque. — 19 f. Fulvius. — 20 f. susum. — 1 f. Julo, 



NOTiE 



y In exemplar! est on. m. Nonio iu Datatini. Vide in * Se- 

Cicero. quod puto fiiisse, in Pison. me- plasia.' 

7niiiit Cicero. a Saticula] In exemplari plane est 

' Seplasia] Nonius in ' Seplasium,' iam: ex quofacimus, t(.7oHi«»2. 

adductis ex Varroiie exemplis, osten- >» Hermolaus in Piinium lib. m. 

dit antiques dixisse Seplasium neutro cap. 8. legit obsceno omine, pro eo 

genere, et Seplasium foeniinino. Pom- quod est in exemplari, nomine. 
ponius Adelpliis citatiir ab eodeni 



FRAGMENTUM. 1159 

bigeretur. Sertorem quidam putant dictum a prendendo, 
quia cum cuipiam adserat^ manum educendi ejus gratia ex 
servitute in libertatem, vocetur adscrtor : cum verisimilius 
sit dictum, qui sereret quid, ac potius adsertorem a serendo 
cepisse nomen, cum aliquem serat petendo in libertatem 
eandem, qua ipse sit, id est, jungat, quiafruges cum serun- 
tur, terra? jungit, quod totum Verrius aTnSa'vwj introduxit. 
Seges dicitur ca pars agri, quae arata, et consita est : a se- 
rendo videlicet. Serilia Verrius appellari putat navigia 
Histricia,' ac [149] Liburnica, quas lino ac sparto conden- 
santur, a conserendo et contexendo dicta: quiadicat Pacu" 
vius in Xiptris : Nee ulla subcns'^ cohibet corapagem al- 
vei : sed suta lino, et sparteis serillib. cum 7rspj($pa<rT<xajj, ct 
ficto vocabulo usus sit pro funiculis, qui sparto conseruntur. 
Servorum dies festus vulgo existimatur Idus ^ Aug. quod 
eo die Ser. Tullius, natus servus,'^ a^dem Dianoe dedicaverit 
in Aventino, cujus tutelas sint cervi, a quo ^ celeritate fugi- 
tives voccnt cervos.*" Sero sapiunt Phryges, proverbium 
est natum a Trojanis, qui decimo deniq. anno velle coepe- 
rant Helenam, quaeq. cum ea erant rapta, reddere Achivis. 
Sispitem*^ Junonem, quam vulgo sospitem appellant, anti- 
qui usurpabant, cum ea vox ex Graeco videatur sumpta, 
quod est o-w^sjv. Sultis, si voltis significat, composito vo- 
cabulo, ita, ut alia sunt, a^ si audes; sis, si vis; plicet9 
A "" in loco ; scis licet," scias licet; equidcm (equo) "^ ego 
quidem. Ennius : Pandite sulti genas, et corde relinquite 
somnum. Setius '' a sero vidctur dictum. Accius in Am- 



2 f. afferat 3 f. Hi.itrica.—4 f. suhscus. — 5 f. Idib.—6 f. serra.—7 f. quo- 

im.— S f. A sodes. — 9 f. ilicet, ire licet.— 10 f. a illico.— II f. scilicet.— 12 ( ). 



rum. 

— 13 f. serius. 

NOT/E 



c Exemplar liabct cervos, pro eo liti. xix. cap. 8. cnjus loci admonnit 

(inod alii servos edicleriint : nos anti- me Petriis Victoiiiis. 
(|nain scriptiirani relin(iiui«, turn '' Sispitem] Venini est, quod ait 

quod cuivi dinintiir fiigiiivi, turn Festus, Junonem ah antit|uis dictam 

quod ila c-t ajuid Martialem in libio Sispitem : nisi quod in nuniisniatibus 

vetuHlissinio apud mc : ' At nunc pro o-if, jvNO sispita. nt hie qiiocpie vi- 

ccrvo,' &c. Vide I'ctrum Crinitum deatnrlef;cndumiSJ.s7)«<am,etiS'os;u<'»n. 



1160 



SEXTI POMPEII FESTI 



phitryone : Si forte paulo, quara tu veniam setius.'+ Se- 
dum, alii sadum, appellant herbam, quam Opillius Aurelius 
sesuvium vocari ait, eamq. in tegiilis seri, nee quamobrem 
id fiat, indicat. Specus foeminino genere proriiintiabant 
antiqui : ut raetus et iiepos; tam hercules, quam niasculiuo 
stirpis, ut '^ frons, ut Ennius : Turn causa '*^ sub monte alte'7 
specus iuius '^ patebat:'^ et Pacuvius in Chryse : Est ibi 
sub eo saxo peuitus strata harena ingens specus. Spon- 
dere an tea ponebatur pro dicere, [150] unde et respondere 
adliMc inanet, sed postea usurpari coeptum est etiani in pro- 
missione aiterius. Subdit?« dicitur is, qui in demortai, (in 
demortuis)^° juJ/V/s locum judex datur his,' qui eum hahue- 
rantjudicem dumtaxa.t in eandem rem, vel litem. Satunio ^ 



14 f. serius. — 15 f. stirps aut. — 16 f. casu. — 17 f. alta. — 18 f. intus. — 19 f. 
pntebant 20 ( ).— 1 f. Us. 



NOT/E 



^ Satttrno] Supra in 'Satuinia' sic 
sciiptnni est. ' Ara dicata Satuino 
ante bellum Trojanum videtni, quia 
apud earn supplicant apertis capiii- 
bus.' Metdli Pont. Max. de quo liic 



lius Caesar Augur qui eum inaugura- 
vit-' De hujusniodi inauguratione 
ita Livius lib. xxvii. ' L. AquiUius 
Augur creatus, inauguratusq.' et lib. 
XXX. ' Fabius Maximus Augur an- 



Festus, meuiinit Maciobius lib. iii. nos 42. &c. in locum ejus inaugura- 

cap. 13. C. vera Claudii Aiiguris, tus Q. Fabius filius.' Suetonius in 

Livius lib. XLV. cum inquit: ' An- Caio cap. 12. ' Deinde Augur in lo- 

gur C. Claudius niortuus, in ejus lo- cum fratris sui Drusi destinatns, 

cum Augur creatus T. Quinctius.' priusquam inauguraretur, ad Ponti- 

Quod autem inaugurationi ejus, qui ficatum traductus est : Saturnalibus 

Augur creatus esset, alius Augur itaque ("um Ser. Sulpicius Rut'us iu- 

adesse solitus sit, et Festi reliquise augurandus esset, ejus autem ina<i- 

indicant, et veiba Metelli hujiis gurationi Metellus Pont. Max. C. 

confirmant, quae sunt in indice 4. Claudium Augurem adesse juberet, 

apud Macrobiuni ; quibus inaugura- excusavit se Claudius, quod sacris 

tionem Lentuli Flaminis Martialis familiae suae impeditus esset, quibus 

ita describit: ' A. d. 9. Kal. Sept. quo sacrificandum foret operto capite, 

die Lentulus Flamen Martial, inau- cum Saturno aperto res sacra facien- 

guratus est, domus ornata fuit, tiicli- da esset : eaq.de causa niultatum a 

nia lectis eburneis strata fuerunt : Pontifice Claudium provorasse, de- 



duob. tricliniis Pontifices cubuerunt 
Q. Catulus, M. /Euiilius Lepidus, D. 
Silanus, C. Cassar Rex sarroruni, 
P. Scaevola Sextns, P. Cornelius, P. 
Volumnius, P. AlbiDovanns, et L. Jii- 



inde reconciliatum esse.' De sacris 
fitmilice CUiudiw, Festus supra in 
' Propudianus.' ' Porcus,' inquit, 
' Propudianus, qui in sacrificio geu- 
tis Claudiae velut piamentum, exso- 



FRAGMENTUM. IIGI 

sacrificium fit capi^e aptrto. Ejus autem sacra Mctellus 
l^ont.Max. cum C/audium Auguremjussissetii(\esset, ut earn 
tu}ic adhiberet Ser. .S'«/pici Ser. F. mdixx^uratiuni : ilk autem 
excusaret se, sacra sibi f-d.miliaria obstare, quib. sup\)\\c^\\- 
dum esset capite operto : Satwiio autem esset tutiirum, ut 
cum ape/'^o capite res sacra facienda esset : PontZ/^x i//um 
mu/taiit : Claudius provocavit : sed cum reconciliatus PotiXi- 
fici esset Claudius iwuHicc sacris peractis, Saturno sacra 
fecit XQligione solutus. .SV/xum Tarpeiura appcl/atam aiunt 
partem moinis, qui ob sepultam Tajpeiam ibi virginem, qua 
eum montem Sabinis prodere pacta erat, ita nominatus est : 
vel ab eo, quod quidam nomine L. Tarpeius Romulo regi 
cum propter rapids virgines adversa^e^^?-, in ea parte, qua 
saxum est, de noxio poena sumpta, Tarpeium dictum, noluere 
funestum locum cum altera parte Capitoli conjuugi. Scap- 
tia^ tribus a nomine Urbis Scaptiae appjellata, quam PedanJ 
incolebant. Stellati//fl ^ tribus dicta, non a campo eo, qui in 
Campania est, sed eo, qui parum abest ab urbe CV/pena, ex 
quo Tusci profecti. Stellatinum eum campum appellave- 
runt. Sabatina a lacu Sabate. Sabini '' dicti, ut ait Varro 
Terentius, quod ea gens PP.^ praecipue colat Dees : sive 
uTTo Tou (Tsj3c(jQcii. Sauqualis porta appellata est [151] ab avi 
sanquali, ideoq. eodem est nomine, quo avis ipsa appellatur. 
Silere, tangere^ signijicat, Jicto verba a s litera, quae mitium 



2 f. Penates. — 3 f. tacere. 

NOTiE 

Iiitio omnis contractae religionis est.' e SteUnthia] De Ca[)ena iiibe, et 

Macrob, lib. i. cap. 10. ' Sunt pra;- Capenatibiis popiilis in Tiiscia atl lu- 

terea feria* propriai faniiliaium, ut cum Feroniae, viilendns Pliniiis lib. 

Claudia familia', ct si quas ferias pro- in. a quo Stellates quo(|uc inter Tus- 

prias qiia>qne faniilia ex iisu domes- ciye populos mimeiantiir. Pro urhe 

tica; celebritatis observat.' Capcua, foitasse melius acUloretur, 

* Scnplia] Scaptiam op|)i(bini in reii'wnc Cnpcna. 

Latio tiiin aliis numeiat Fiinius : ad- '' Sabini] In argentcis ilenariis Sui- 

didimns aiittin in f'laj^'uicnto supjilcn- picia; gentis 1). I*. P. Deos Penates 

do Pedams, ex Livio qui ait cb Pe- significaf. Ue Sabinis tamen, quod 

danos civiiate receptos, tribum addi- Penates Deos pia-cipue colerent, no» 

tam Scaptiam. meniini me Icgisse. 



1162 SEXTI POMPEII FESTl 

ejus vocis est. Sellee Curulis' locus in Circo datus est Valerio 
Dictator'i, posteriusq.+ ejus honoris causa, ut p/oxime sacel- 
lura MxxvcicE speclarent, unde asyjiciebant spectacw/a niagistra- 
tus. Sontica ^ causa dicitur a raorbo sontico, propter queni, 
quod est g-erendum agere desistinius. M. Forcius lato de re,^ 
A. Atili quid dicam causcc extitisse, timidus ne sis, an impe- 
dimenta tihi causam sonticam fuisse'^ Sliricidium qu<xs\ 
stillicidium, cum sieMa,^ concreta frigore, cadunt. Cato pro 
C. . . . wihilorainus voluit semper dc stiricidio in re 
praesenti cognosceye, atq. etiam statuere. Sacramento dici- 
tur quod jurisjurandi sacratione interposita actum est, 
Unde quis Sacramento dicitur interrogari, quia jusjurandum 
interponitur. Cato in Q. Thermum de x. honiinih. Tunc 
vera ibi aJerunt, ne mala facinora, bona Jide, out scelera 
nefaria fiere^/,' qui dicerent sacramento, traderentur, lege 
sestimarentur. Siremps ponitur pro eadem, vel, pro inde 
quasi similis res ipsa. Cato in dissuadendo legem, qua post' 
ea 7*elicta est : Et praeterea rogas ut quemquam adversus 
ea, si populus coademnaver/Y, siremps lex fiet, quasi adver- 
sus legem fecisset. Spiciunt,™ antiques Aixisse sine praposi- 
tione testis est Cato in ea, quam habuit in Q. Thermum de 
septem hominib. Ut solent evitare .so;/ivios, nisi qui sempi- 
terni sunt, quos dum oct«rrant, ne spiciunt, neq. ratos, esse 
volunt. »Spatiatorem," erratorem Cato in An.7 [152] Caeli- 

4 f. posterisq. — 5 f. Cato de re Floria. — 6 f. stillce. — 7 f. M. 

NOT^ 

' SeU(E Curulisi Liviiis lib. ii. * Va- trare nequivimns, nt liiE literanim 

lerio Dictatori super solitos honores reliqiiiee ad fid em exeiiiplaris ederen- 

lociis in Circo ipsi posterisqne ad tiir. 

spectaculiim datiis.' Ex his verbis "> Spiciunt] Cato de decern iiomini- 

Festi locum concinnavimus. bus contra Thermum citatur a Festo 

'' Sontica] Catonem de Re Floria sappe, et ab Agellio lib. xiii. cap. 24. 

citat Agellius lib. x. c. 13. cum au- de septem hominibus nou inveni : ut 

tern in exemplari s\t.... ibi causam foriasse pro septem h'lc q\\o(\ae decern 

sonticam.... satis apparet A. Atili scribendum sit. 

vocandi casuui esse. ■> Spatiatorem] Macrobius lib. lu. c. 

' In exemplari sic est .... i scelera 14. ' Sic nimirnm M. Cato senatorem 

nefaria fie . . . . ab operis auteni impe- non ignobiiem Coelium, spatiatorem, 



PRAGMENTUM. . 1163 

um si se appellavisset: In coloniam me hercules scribere 
nollm, si triiimvirum^ sim, spatiatorem atq. fescenniuni. 
Stata" sacrificia sunt, quae certis dieb. fieri debent, Cato in 
ea, quam scribsit de L. Veturio, de sacrificio 9 commisso, 
cum ei equum ademit: Quod tu, quod in te fuit, sacra, 
stata solemnia, capite sancta deseruisti. Solemnia sacra 
dicuntur, quae certis teniporib. annisq. fieri solent. Serra 
proeliari dicitur, cum assidue acceditur, recedilurq. neq. 
ullo consistitur tempore. Cato de re militari : Sine '° forte 
opus sit cuneo, aut globo, ant forcipe, aut turrib. aut serra, 
uti adoriare. Stercus ex cede Vestse xvii. kal. Jul. defertur 
in angiportum medium fere clivi Capitolini, qui locus clau- 
ditur porta stercoraria : tantas sanctitatis majores nostri 
esse judicavere. Summissiorem aliis gedem Honoris, et 
Virtutis C. Marius fecit, ne si forte ofliceret auspiciis 
publicis, Augures earn demoliri cogerent. Sex Vestae 
sacerdotes constitutaj sunt, ut populus pro sua quaq. 
parte haberet ministram sacrorum, quia civitas Roniana 
in sex est distributa partis: in piimos secundosq. Ti- 
tienses, Ramnes, Luceres. Salinum cum sale in mensa 
ponere figulis religioni habetur, quod quondam in Es- 
quilina regione tigulo, cum fornax plena vasorum coque- 
retur, atq. ille proximo earn convivatus, super niodum 
potus, somno essetoppressus cum convivis suis, prseteriens 
quidam petulans, ostio patente ex mensa salinum conjecit 
in fornacem : atq. ita, incendio excitato, figiilus cum suis 
concrematus est. Sacramentum, aes significat, quod poenac 
nomine penditur, sive eo quis interrogatur, [153] sive con- 
tenditur: id in aliis reb. quinquaginta assium est, in aliis 
rcb. quingentorum inter eos, qui judicio inter se contcndc- 



8 f. Triumvir. — 9 f. sacrilegio, — 10 f. Site. 

NOTjE 

et fescenniuni vocat.' Hie locus luibet, nt hie Festiis, sncri^cio: supra 
apnd Macrobiuiii aliter Icgitnr, sed tamen in Prohibere Comitia, sciip- 
roiriipie. tiini est, sacrik^io : ct ita in cpitoma 

" Slutti] Agelliiis 111;. VII. cap. 22. I'auli. 



1104 SEXTl POMPEII FESTI 

rent: qua de re lege L. Papirii Tr. pi." sanctum est his 
verbis: Quicumq. Praetor post hoc '^ p factus erit, qui inter 
elves jus dicet, tres viros Capitales populum rogato, hique '^ 
tresvirlA'^ .... quicumq. a'^ . . cti erunt, sa- 
cramenta ex a'^ . . judicantoq. eodemq. jure sunto, 
uti ex legib. plebeiq. scitis exigere, judicareq. (esse),'^ 
esseq. oportet : sacramenti autem nomine id a?s dici ccRp- 
tum est, quod et propter aerarii inopiam, et sacrorum pub- 
licorura raultitudinem, consumebatur id in reb. divinis. 
Sextantarii asses in usu esse cceperunt ex eo tempore, 
quod '9 propter bellum Punicum secundum,'^ quod cum 
Hannibale gestum est, decreverunt patres, ut ex assib. qui 
tum erant librarii, fierent sextantarii (per quos cum solvi 
coeptum esset)" et' populus aere alieno liberaretur, et pri- 
vati quib. debitum publice solvi oportebat, non magno 
detrimento adficerentur. Septuennio quoq. (anno) ^ a' 
usus est, ut priore numero* sed id non permansit in usu, 
nee amplius processit in majorem. Senacula tria fuisse 
Romdd, in quib. senatus haberi solitus sit, memorise redi- 
dit^ Nicostratus in libro, qui inscribitur de Senatu habendo 



11 f. Minium.— \2 f. H. L. R.—13 f, iiqite.—H f. a Capitales.— \5 f. a 

ex h. I. fn.— 16 f. a igunto.—\7 ( ).— 19 f. quo 20 ( ) 1 f. ut 2 ( ).— 3 f. 

A quod eo. — 4 f. nummo. — 5 f. prodidit. 



NOTJE 

P Post hoc alii mntarunt in post ex hace lege facli erunt: nam hack 

Jiac: quae sane lectio confirmatiir lege plane in legib. ali!>i incisiim 

testinionio antiqnitatis : est enim in est. Quod in fine addit Festiis. sa- 

leguin fragmentis ita: censoribvs. cramenti nomine id as dici, ij-c. confir- 

QVEicvNQ. posTHAc. FACTi. ERVNT. niatiir a Van one, qui ait : ab 60 saci 

potest etiam emendari, post h. I. r. id dictum : id enim aes sacris cajdebat. 

est, postliac legem rogrttam : quae '' Hermolaus legit, quo per bellum 

sane formula frequens est in eisdem Punicum secuiidum. Paulo post le- 

Jeguni fragmentis. Quod autem pan- gendum: tit ex assibus, qui tum erant 

lo post in exeniplaii deerat, supple- librarii, fierent sextantarii, ut populus 

vimus ex earumdem legum reliquiis, are liberaretur, S(c. et post: septuen- 

in quibus est: ii. viR. qvi. ex. h. nio quoque, quod eo usus est ut priore 

L. FACTvs. tREATvs. VE. ERIT. Unde nionmo, Sed haec in margine notavi- 

nos fecimus, treviri capitales quicumq, inus, 



FRAGMENTUM. 1165 

unum, ubi nunc est sedis Concordias inter Capitoliiim et 
Forum ; in quo solebant magistratus D. T.^ cum seniorib. 
deliberare : alterum, ad portam Capenam : tertium, citra 
aedem Bellona?, in quo exterarura nationum legatis, quos in 
urbera admittere noiebant, seuatus dabatur. Schola3 dictas 
sunt, non ab otio ac vacatione omni, sed quod, ceteris reb. 
omissis, vacare h'beralib. studiis pueri debent, ut etiam ludi 
appellantur, in quibus minima luditur, ne tristi [154] aliquo 
nomine fagiant puei'i suojungi muneve. Subici aries dicitur, 
qui agitur, ut caclatur : quod fit (ut ait Cincius in lihro 
de officio jM;'/sconsulti) ^ exemplo Kiheniensium, apiid quos 
expiandi gratia aries inigitur ab eo, qui scdus admisit, 
poenae ^eiuhndct loco. Speciem quam nos dicimus, e'l^og Graci 
dixerunt. Pinion quidem idean : nobis species pro eodem 
^jonitur. Sesterti"^ noifa apud antiquos fuit dupondi, et 
semissis : undc sestertius dictus quod semisiexXms,. Sed 
auctos^ est bello Punico secundo: apud antiquos autem 
denarius, et quinquesis in vsu erant, et valebant denarius 
denos asses, quadrigat'i, bigati : quinquesis quinos : sed uterq. 
auctus est, numerum aeris perduct«w9 esse aiunt lege 
jp/«minia minus solvendi, cum are alieno premeretur P. 
K. Solida sella,^ ait Verrius, sedere turn quis jubetur, cum 
mane surgey^s, auspicandi gratia eu/g/lavit, quod antiqui 
exprese, niliilq. ab interiote parte excavatas, aut laxatas 
y«ciebant scdes : quas sedes, solidas ideo, quod in bis nihil 
erat concavum, rnaxime appellabixnt, inquit Verrius, quod 
scilicet essent tota: absurde, ut mihi videtur, cum omne id 
quod sit totum, ait dictum solidum. Silatum antiqui pro eo 
quod nunc jantaculum' diciniMA, appellabant, quia jajuni 



G f. dumtaxat, — 7 ( ). — 8 f. auctus. — 9 f. productum. 

NOTyE 

>■ Sesterti] Vide in ' Scxtantarii.' ' Jnntaculum ct jiijiini est in cxem- 

' Solida sella] Vide in 'Silentio piaii. Glossariiim item liajjet ' Jan- 

surgere:' et in 'Silere:' videndus tat, d/fparif «(.' 'Jantacnlum, Sk/jotoi/.' 

etiam Livius lib. x. exprese unico s, Quam quidem sciipturam in aliis 

antiqua scriptura. etiam manuscriptis libris vidimus. 



1160 



SEXTl POMPEII FESTI 



■vinum soli '° con(\ilum ante meridiem obsorbebant. Stiffra- 
gaiores" dicebantur apud majorcs hi qui vulgo in usu erant 
candidatis : nam iit melius appaverent juncta suffragio, suffva- 
gator quera quisq. fieri vellet, notabat appusito pvricto, 
scribtis candidatornm hominum nominib. Varro in L. vii. 
rerum humanarum hoc tradit. Struppi" vocantur in pulvi- 
lidiXih. fasciculi [155] de verbenisfacti, qui pro Deorum capi- 
tib. ponuntur. .S' . . . . apud lohtm Calo Antistius 
Labeo did ait w«gi.stratum publicum ..... 
Secespitam^ esse Antistiws Labeo ait cu/trumfevYCwm, ob- 



10 f. sili. 



NOTiE 



" Suffragatores] Porphyrio in Ho- 
ratii versiim in poetica : ' Onine 
tulit punctnm :' • Antiqni,' inqiiit, 
' siiffragia non soribebant, set! puiicto 
notabant.' Idem refert epigramnia 
incerti poetae de pnnctis snffiagio- 
nini : ' Ciconiarum Rufus iste con- 
ditor, Hie est diiob, elegantior Plan- 
cis, suffragiorum piincta non tulit 
septem.' Cicero pro Cn. Plancio: 
' Nam quod qnestns est pliires te 
testes habere de Voltinia, qiiara in 
ea tribii puncta ttderis.' Ex his 
locis Festi sententiani, sive potins 
Varronis, cujus verba referebat Fes- 
tus, intelligere poteris. 

" Slruppi] Vide supra in ' Strop- 
pns.' 

y Secespitat)i] Sacrarliun, ut ap- 
paret ex Festi reliquiis, templi locus 
dicebatur secretior, ut adytum, ad 
quern nulli erat aditus, nisi sacerdoti. 
Serv. lib. ii. JEn. * in eo res sacrae 
reponebantur.' Ulpianus Dig. L. i. 
tit. 8. ' Sacrariuni,' inquit, ' est 
locus, in quo sacrae res ponuntur, 
quod etiam in aedificio privato esse 
potest: saepiebatur autem sacrarium 
fcecespita, hoc est, reticulo quodam 
aeneo, in quo tubae sen tubi relicti 



erant, per qnos manib. sacra tangere 
licebat : atq. hnjusmodi secespita 
utebanUir turn in sacrariis, quip erant 
in templis, tuni in iis, quae erant in 
aliis locis : eraiitq. secespita? velut 
repagula quaedani.' Quod antem in 
templo Bonae Deae addidinius, intel- 
ligeudum est, non de sacrario Bonze 
Deae, qiiod ultra Bovillas in via Ap- 
pia fuit, ciijus pro Milonc Cicero 
nieniiiiit, sed de sacrario eo, quod 
fiiit in aede Bonae Deie in Aventino, 
cujus P. Victor facit menlioneni : 
potest etiam hie locus ita resarciri : 
est secespita in templi sacrm'iis: sed et 
in aliis locis : et est velut clathrata fe- 
nestra quadam : ita secespitce dicuntur 
duob. mndis: nam de secespita, quae 
cultruni significat, sic Suetonius in 
Tiberio : 'Nam inter Pontifices sa- 
crificanti siniiil pro secespita, plum- 
benni cultrum subicienduui curavit.' 
Rediculo pro reticulo in exemplari ex- 
aratum est antiqua ilia consuetudine 
ponendi d pro t, de qua supra ; tubee 
etiam, non, ut in aliis editionibus, 
nubcB, in eodem exemplari scriptum 
est : tubae autem pro tubis positum 
est : cancella in supplementum hujus 
fragnienti nescio quoniodo anianu- 



FRAG^^IiNTU^f. 1167 

longum, manibrio ebunieo, rohoido, solido, vincto ad ca- 
pulum auro argentoq. fixum clavis asneis, sere Cyprio, quo 
F/amines, Flaminicae Virgiwes, Poiifijicesq. ad .sacrificia 
iituntiir. EsLdem alias dkitur, qua in sacrario utuntur : sa- 
craria namq. in templis rediculo " aeneo olim sccpiebanttii', in 
quo tubee relictae sunt, per qiias nianib. sac/a tangere licet: 
est Iioc in teniplo Bona: Deo: : sed et in aliis locis : et sunt 
velut repagn/a qutedam : ita secespitae d'uunlur duub. modis. 
Secius est, quod secespita secatur libum, sen placenta, quie 
soleat necessariis saaijiciis adhiberi. Suffimenta sunt, quae 
faciebant ex f aba, mi/ioq. niolito, mulso sparso ; ea Diis da- 
bantur eo tempore, quo uvae calcatae pralo. Serpsit, usi sunt 
antiqui pro serpserit, unde videntur serpu\se dictse, quas 
nunc serpentes dicimus ex G/vcco, quia illi I^Trsra, nos pro 
aspiratione eoruni S litera posita, ut %^, sex, svtu, septeni. 
Suffibulum est vcstimentum album, pratextnm, quadrnngu- 
lum, oblongum, quod in cnpite T irgines Fes^ales cum sacri- 
ficant semper habere solent, idcj. fibula coinprehenditur. 
Silentio surgere ait dici, ubi qui post mediam noctein auspi- 
candi causa ex lectulo suo silentio si/;Texit, et liberatus a 
lecto, in solido se posnit, sedctq. ne quid eo tempore deiciat, 
rursusq. se in lectum reposuit: hoc enim est proprie s/Ien- 
tium, omnis vitii in auspiciis [15(1] vacuitas. Veranius ait, 
non utiq. ex lecto, sed ex cubili, ne '* rursus se in lectum 
reponere necesse esse. Sarpiuntur vineae, id est, putan- 
tur : ut in xii. Quandoq. sarpta, donee dempta eiunt. 
Summanalia, liba farinacea in modum rotas fincta3.'' Suf- 
fuerat, sub eodem tecto fuerat. Scribtum lapidcm esse 
ait, et ita vocari Anlistiiis Labeo in agro Menullino a '+ 
divinam rem laceret.'^ Se quaniq. seorsum quamq. Sa- 



il f. Teticulo.—\2 i. nee— 13 f. ficla ve\ facta.— W f. \ uhi scriluc.—\^ f. 
facerent. 

NOT/i: 

ensis culpa irrepjit : nos certe locum obriitiim,(|iianl4im potuimus,in luccm 
recondita' antuiuilatis piviie tenebris revocavimiis. 



llfiS SEXTI POMPEII FESTI 

nates dicti sunt, qui supra, infraq. Romam habitaverunt : 
quod nomen his fuit, quia cum delecissent a Romanis, 
brevi post redierunt in amicitiam, quasi sanata mente: 
itaq. in xii. cautiim est, ut idem juris esset Sanatib. quod 
Forctib. id est, bonis, et qui nunquam defecerant a P. R. 
Sublucare arbores est ramos earum supputare, ct veluti 
suptus lucem mittere ; conlucare autem, succisis arborib. 
locum implere luce. Spurcum vinum est, quod sacris ad- 
hiberi non licet, ut ait Labeo Antistius 1. x. commentarii 
juris pontificii, cui aqua admixta est, defructumve,"^ aut 
igne tactura est, mustumve ante, quam defervescat. Sep- 
timontio, ut ait Antistius Labeo hisce montib. feriae. Pa- 
latio, cui sacrificium, quod fit, Palatuar dicitur : vilae '^ cui 
item sacrificium. Faguali,'^ Suburae, Cermalo,'? Oppio, 
Coelio monti, Cispio monti. Oppius autem appellatus est^ 
ut ait Varro rerum humanarum 1. viii. ab Opita^° Oppio 
Tusculano, qui cum praesidio Tusculanorum missus ad 
Romam tuendam, dum Tullus Hostilius Veios oppugna- 
ret, consederat in Carinis, et ibi castra habuerat: similiter 
[lo7J Cisitum ' a Laevo Cispio Anagnino, qui ejusdem rei 
causa eam partem Esquiliarum, quae jacet ad vicum Pa- 
tricium versus, in qua regione est £edis Mefitis, tuitus est. 
Sistere fana cum in urbe condenda dicitur, significat loca in 
oppido futurorum fanorum constituere : quam ^ Antistius 
Labeo ait in commentario xv. juris pontificii, fana sistere 
esse lectisternia certis locis et diis habere. Subigere ^ arie- 
tem in eodem libro Antistius esse ait dare arietem, qui pro 
se agatur, caedatur. Bene sponsis, beneq. volueris in pre- 
catione augurali Messala augur ait significare spoponderis, 
volueris. Serpula serpserit, ait idem Messala, serpens 
irrepserit. Solino idem ait esse consulo. Suad ted idem 
ait esse, sic te. Stellam significare ait Ateius Capito lae- 
tum, et prosperum, auctoritatem secutus P. Servilii augu- 
ris, (stellam) quas extamella ^ aerea adsimilis stellas locis 



16 f. drfrutimve.— 17 f. Velice.~l6 f. Fagutali.— 19 f. Germalo.— 20 f. 
Opitre. — I f. Cispius. — 2 f. Q. — 3 {. Subicere,~4. ()•— 5 f. lamella. 



FRAGMENTUM. 1 iG9 

inauguratis infigatur. Sinistrum^ in auspicando significare 
ait Atcius Capito lastum et prosperum auspiciuni, aut^ 
silentium dubi^ duutaxat vacat vitio : igitur silentio sur- 
gere cum dicitur, significat non interpellari, quo minus rem 
gerat: ad ^ sinistiiini hortari quoq. auspicia ad agendum, 
quod animo quis proposuerit. Satis verbuni Verrio melius 
fuit praeterire, ut niihi videtur, quam tarn absuri qui 9 opi- 
niones suas de eo restare ;'° quas sciens praeterii, tarn liei- 
cules, quam de scabro, quod proximum sequebatur. Sti- 
patores ait dictos a stipe, quam mercedis nomine accipiant 
custodes cujusq. corporis : unde et stipam, quam " am- 
phorae cum extruuntur, firniari solent ; etiam stipites, qui 
ob eandem causam destituantur." SoUicitare [158] quidam 
dictum putant, vel itt citare ex sollo, quod est ex suo loco ac 
sententia ?«ot"ere : solium a litem quin significet locum, quis 
dubitet ? cum exsules quoq. dicantur loco patria suce pulsi. 
Tappete'^'' ex Graeco sumpsit, tappetae Ennius cum ait: 
tappetem etiam dixit Turpilvas in Demetrio. Le . . . , 
tappetem veterem: sic tappete neutro geiiere. Te7'etitum in 
campo Martio locum Verrius ait ah eo dicendum fuisse, 
quod ierra ibi per ludos Saecularis Ditis patris ita leviter 
teraiwx ab equis quadrigariis, ut eorum levis wotilitas '' 
sequiparet motus rapidos velccis Lumxi, quod quam atiiliter 
lelatu/u sil, c«ivis manifestum est. Taurii ludi" itistiixiii 
Dis Inferis ex liac causa vidcnlur : Tarquinio regnante, cum 
magna incidisset pestilentia in mulieres gravidas, earum fetu 



C f. at. — 7 i. uhi. — 8 f. at. — 9 l\ absurdas. — 10 i. recitare. — 11 f. qua. — 12 
f. tappeta;. — 13 f". mohililas. 

NOT/E 

* Sinistrum'] Vide in ' Silere.' lissiinus homo M. Mai ius, vestimenta 

" Non video ciir deslituantur nin- detracta sunt, virgis ca-sus est.' Kt 

tandum sit in consliluanlur, vel desti- Varro : ' Si eorum coUa in fuicas 

wan<«r: nam C. Gracchus in oratione destitntas incluserit.' 

de legihus proninigatis apud Agellium ^ Tappete] Turpilius !ii)ud Noniuin 

lib. X. cap. 3. nsus est eo verbo in nciitro genere protulit, cum dixit, 

eodem significatu, cum inqnit : 'Id- < Olabrum tapete.' Festus tanieu ait 

circo palus destitutus est in Foro, ntasculino genere nsiim fuisse. 

eofjuc adduclus sua! civilaliu nobi- <"' Tuuriiludi] Vide in 'Talipedaic' 

Dcljih. et Var. Clas. Pomp. I'csi. i E 



1170 SEXTI POMPEII PESTI 

si facti ''^ sunt ex came divendita populo taurorum immola- 
toruni : ob hoc ludi Taurii appellati sunt, et fiunt in circo 
F/aminio, ue intra rauros evocentur Dii Inferi. Sed Taurios 
ludos Varro ait vocari, quod eis ludis discipulus pendens a 
doctore in crudo corio tauri solitus sit impelli, atq. us</. eo 
inihi cogi docere, quoad consisteret, et sofa virtute talorum 
constaiet pedum Jirmit as. Talassionem in nuptiis Varro ait 
siiium esse lanifici TaXapov, id est, quasillum, ita enim solitum 
appellai i Talassionem : at quidam historiarum scribtor, 
Talassium ait nomine virum, rapta virgine unicae pulchritu- 
dinis, quod ei id conjugium fuerit ielix, bojii norainis '^ 
gratia nunc redintegrari. [159] Trihunicia ^ rogatione lex 
Curiata fertur, quo Hsmnibal anno in conspectu Romae cum 
esset, nee ex praBsidizs discedere liceret, Q. Fabius Maxi- 
mus V"erruco5?/s, id per TR. PL. et Marcellus cos. facere 
insliluerunt, ut notayit ^lius in xii. si^mficationwn verbo- 
rum. Trisulcum fulgur fuit ab antiqnis dictum, ^uia id, aut 
incendit, ant afjiat, aut texehxai. Togatarum duplex genus : 
prcetextarum, //ominum fastigio; quae sic appellantur, quod 
togis praetextis xemp. administrent : tabernariarum, quia 
hominib. ercellentibus etiam humiles permixti, ut stmt p\a- 
giarii, servi deniq. et caupona ex tabernis honeste prodeaut 



14 f. fetm infecti. — 15 f. ominis. 

HiOTJE 

^ Tiibunicia] Lex Curiata de im- niagistiatibiis mandando metu imnii- 

peiio militari magistratib. designatis nentis Annibalis non poterant, ege- 

maiidando ferebatiir ab eo, qui eos runt id per Tiibunos plebis, atq. ita 

niagistiatus designasset. Quantum Tiibunicia rogatione legem Curiatam 

autem ex his reiiquiis divinare licet, latam fuisse: quaa potius lex Tributa, 

videtur Festi sententia talis fuisse: vel, ut verius dicam, Plebiscitum ap- 

Bello Punico secundo cum Annibal, pellari debuisset. locus sane difficiiis, 

ad urbeni accedens, portae Capenae et mutilato exemplari obscurus- Q. 

appropinquasset, et quasi in con- Fabius et M. Marceilus coss. eduntur 

spectu Romae jam essfct, et ob id non anno 539. yElius Gallus in libris 

liceret magistratibus ex pra>sidiisdis- Significationum verborum, quae ad 

cedere, Q. Fabius, et M, Marceilus jus pertinent, citatur supra in 'Post- 

coss. quia ipsi ad Urbem venire, et liminium.' 
populum rogare de imperio novis 



PRAGMENTUM. 1171 

persape. Trturas,' vaccas steriles SLTppellabant, ait Ferrius, 
quje lion magis pariant, quant tauri. seel re;osimiliiis sit ex 
Grasco dicifas, quia Graci vaccas Tctupa? appellant. Todi 
sunt aves parvce, et ^oJilli, quarum ra. Plautus in Syro, cum 
ait : Cum extritis talis, cum todillis crusculis. Tubillustria 
qui!), dieb. adscribtum in Fastis est, cum in atrio Sutorio 
agna tubas lustrantur : ab eis tubos appellant, quod genus 
lustrationis ex Arcadia Pallanteo'^ trans/«fMm esse dicunt. T\x- 
ditantes, tundentes, uegoiium tundentes significare ait Cin- 
cius, id est, agentes. Ennius 1. ii. Haec inter se totum '7 
vi tuditantes: et Lucretius item libro ii. Nee tuditantia 
rem cessant extrinsecus ullam. Tudites malleos appellant 
antiqui a tundenc^o, quamvis ali crurib.'^ tudites. Inde 
Ateius Philologus exstimat Tuditano cognomen inditum, 
quod caput malleoli simile habuerit. 

Tullios ^ alii dixerunt esse silanos, alii rivos, alii [160] ve- 
hementes projectiones sanguinis '9 arcuatira fluentis, quales 
sunt Tiburi in Aniene. Ennius in Ajace : Ajax misso san- 
guine tepido tulii efflantes volant. Topper significare ait 
Artorius cito, fortasse, celeriter, temere : *° § cito, sic in 
Nelei carmine : Topper fortunae commutantur hominib. 
(citius) ' sic C. Nasvius : Capesset flammam Volcani cito : * 



16 f. Arcadia Pallanteo, \el Arcadia a Pallante. — 17 f. tota, — 18 f, alii a 

tudib. — 19 f. amnis. — 20 f. mature. — 1 ( ). — 2 f. topper. 

• Tauras] Videndiis Varro lib. ir. s Mature pro temere in tnargine 

de Ke Rustica, cap. 5. posuinius, quia ita est infra. Homo- 

' Tullios'] Panliis in epitonia nianu- nem antcm pro humauum, ex Ennii 

scripta : Tullios alii dixerunt esse sila- versa : ' Misenim mandebat liomo- 

nos, alii rivos, alii velicmentes prtijectio- nem :' et supra in JleniMm, ita liabe- 

nes san^inis arcuatim fluentis : cetera tnr : ' Homoiiern, hon)inem dicebant.' 

nt Festns. In antiqiio lexico Latino- Versus Attii in To fortasse ita lpf;cn- 

Gra-co Silvanus exponitnr, npowhs, et dus : Topper, ul fit, patris teu'cicit ira, 

ita fortasse legendnni turn hie, turn ve\, I'ater istuiii ejccitforas. Verbuin 

apud Corneliuni Celsnni. Quid si inserinuulur oniissnm est in editione 

pro san/siiinis le(;atnus amnis? quia Augustininna, quo anticjui iisi sunt 

sequitur, ' quales sunt Tiburi :' sed pro iiiscrinilnr. 
nihil temere niutandtim. 



1172 SEXTl POMPEII FESTi 

sic ineodeiii: Namq. nullum pejus macerat' humanum,* 
quamde mare saevum. Viret^ cui sunt raagngs, topper 
coufringent inportunae unde*^. (fortasse) ^ sic Coelins 1. vii. 
Ita uti sese quisq. vobis studeat aemulari in statu fortnnae 
reip. (eadem re gesta.) ^ topper nihilo minore negotio acto, 
gratia minor esset: fortasse, sic Accius in lo : Topper, ut 
fit, patris teneicit iras.9 (Ennius vero sic.)'° Topper, for- 
tasse valet in Enni et Pacuvi scriptis: apiid Ennium est; 
Topper quam nemo melius scit. Pacuvius : Topper tecum 
sit potestas faxsit, si mecumvelit: ad " in antiquissimis 
scriptis celeriter, ac mature : in Odyssia vetere. Topper 
facit homines utrius fuerint. Topper citi ad a^dis venimus 
Circse,'^ simul duona eorum portant ad navis millia: alia 
in isdem'' Inserinuntur. Tibicines '+ etiam hi appellantur, 
qui sacerdotes viri speciosi publice sacra faciunt, tubarum 
lustrandarum gratia. Torrens*" participialiter pro exurens 
ponitur, ut est apud Pacuviimi io Antiopa : Flammeo va- 
pore torrens terras fetum exusseiit: significat etiam flu- 
vium, subitis imbrib. concitatum, qui alioquisiccitatib. exa- 
rescit: quius '^ aquam ipsam, quae fluit, flumen recte dici 
ait JElius Gallus 1. ii. quae ad jus pertinent: ceterum volgi 
consuetudine utrumq.jam dici flumen, et perennem [161] 
fluvium et torrentem. Torum, ut significet torridum, ari- 
dum, per unum quidcm R antiqua consuetudine scribitur, 
sed quasi per duo II scribatur pronuntiari oportet : nam 
antiqui nee mutas, nee semivocales literas geminabant, ut 
fit in Ennio, Arrio, Annio. Turmam equitum dictam esse 
ait Curiatius quasi terimam : quod terdeni equites ex trib. 
tribub. Titiensium, Ramnium, Lucerum fiebant: itaq. 



3 f. macit — 4 f. homonem. — 5 f. vires. — 6 f. nndcE.—7 ( ). — 8 ( ). — 9 f, 
pater istam ejecit foras. — 10 ( ). — 11 f, at. — 12 f. Circes, — 13 f. indidem. — 14 
f. Tubicines. — 15 f, quamvis. 

NOTiE 

'' Torrens] Vano lib. i. de Re flammeo vapoie, aiit frigore, terrae 
Rust. cap. 2. Venun enim illud Pa- fructus omiies interire.' 
cuvii ; ' Sol si perpeliio sit, aiit nox, 



FRAGMENTUM. 1173 

primi singularum decuriarura decuriones dicti, qui ex eo in 
singulis turmis sunt etiam nunc terni. Toireri a torro '^ 
deductum proprie significat siccare, atq. arefaceie : scd 
usurpatuca est jam pro eo, quod sit igne urere. Plautus: 
(In) '7 una edet'^ opera in furnuni calidum condito, atq. ibi 
torreto. Turannos,'^?' Etruscos appellari solitos ait Ver- 
rius, a Turrheno duce Lydorum, a cujus genlis praecipua 
crudelitate etiam tyrannos dictos. Tyria maria in prover- 
bium deductum est; quod Tyro oriiindi Poeni adeo poten- 
tes maris fuerunt, ut omnib. mortalib. navigatio esset peri- 
cuiosa. Afranius in Epistola : Hunc serrium autem maria 
tyria conciet. Torvitas a ferocia taurorum dicta est. Pa- 
cuvius in Armorum judicio. Feroci ingenio torvus pra3- 
grandi gradu: et : Cum rccordor ejus lerocem et torvani 
conlidentiam. Turbelas '■° dixisse antiquos, quas nunc 
turbas appellamus, testis est Plautus in Pseudolo. Quo 
alto ' et quantas soleam turbelas dare. Tutulum vocari 
aiunt Flaminicarum capitis ornamentum, quod fiat vitta 
purpurea innexa crinib. et extructum in altitudinem : qui- 
dam pileum lanatum forma metali'' figuratum, quo Flami- 
nes, ac Pontifices utuntur, eodem nomine vocari. Ennius: 
[162] Libaq. fictores argeeos, et tutii/aios. Taor, video ; 
Tueor, deicndo in usu ohm fait : sed jam promiscue utun- 
tur, et poniLur tueov pro video; et contueor 7J/0 dcfendo. 



K; f. Tarrere a torreo.—n ().— 18 f. una adcpoL—VJ f. Tarrhcnos.— 20 f. 
tnrbcllas. — I f. Quaks. 

NOT^ 

> Turimnos'\ Paulus in epitoma nia- qui in capilib. habere solent, ut nie- 

niiscripta: ' Turauui I.trusci dicti a tam.' Tertuliiauus in lib. de pallio : 

Tliuieiiiio duce Lydorum, a cujus 'Tunc certissiuie supra oninescxuvias 

gentis perpelua crudeiilate etiaiu au<^usta vestis, superc]. omncs apices 

tyraniii .sunt dicti.' ac tuliilos sacer sujj^estus deducit 

^ In excuiplari ita plane est: for- oculos.' In vulgatis tanien tilulos, 

mam e tali: unde in oditione Aii^us- sed corrupte, legitur. Vetus etiam 
tiuiana forma e tali iiuprcHSum est, apud nie inscriptio liaijet : aponive 

cum forma meluli sciibiiidiiin tiiissel. A. tvtvi.. ounatkici. 
Varro lib. vi. 'Tutulali dicti lii, 



1174 SEXTl POMPEII FESTI 

TuguriB. ' a tecto appellantur domicilia riislkorum sordida. 
Afranius in Mirgine: Sordidum tugurium est, turpe. Caci- 
lius in ////pobolimaeo : Habitaba^ in tugurio, sine operculo : 
quo nomine Valerius in explanatione xii. ait etiam 

signijicsivi. Tuscum vicum ceteri quidem omnes 
scriptores dictum aiunt ab eo, quod Porsena rege descen- 
dente ^ ab ohs\dio)ie, remanserint Romae, locoq. iiis dato, ibi 
habitaverint Veientes fratres Celes et Vibena, wide post 
ejecti, quod Tarquinium Romam secum max^/we reducere 
cupiexmi. M. Varro, quod ex Ccelio in eum locum deducti 
sint. Toxicum dicitur cervar/^/w^ venenum, quo quidam per- 
ungere sagiUas soliti sunt. Caecilius in Gamo : Ut homz- 
nem miseruni toxico transegerit. Afranius in .... 
uxorium istud toxicum mittite. Tuscos quidam dictos aiunt 
a Tusco rege Herculis filio. Alii quod unici studii sint 
sacrijiciorum, ex Graeco, velut SuorrKooi. Unde Tusculum ab 
eadem causa sacrificiorum, \el quod adifum difficilem ha- 
beat, id est, d6a-Ko\ov. Tumulum Stilo ^lius sic definit ; 
Tumulus est cumulus arense editus secundum mare fluctib. 
in ahum elexatus : unde similiter et manufac^ws, et waturalis 
proprie dici potest. Tumulti/a;« "" milites dicuntur lecti 
ob subitum timorem, unde etiam tumultum dici ait Verrius, 
quia non aliunde is ornatur,' quam ab Italicis et Gallicis 
hominib. [1(33] qui imminent Italiae. itaq. nullum tumultum, 
p7'CBterqutim Gallicum, aut domesticum nominabant. Tho- 
mices Gneco nomine appellantur canabi impoliti, et sparto 
leviter tortae restes, ex quibus Junes fiunt. Lucilius: Vidimus 
vinctum thomice cr/wabina. Opillus ^ Aurelius ait mollem 
pulvillum, quern in collo habenty restis ne tedat, thomicem 



2 f. discedenle, — 3 f. oriatur. — 4 f. Opilius. 



NOTyE 



' Ttiguria'] Valerius in expiana- tern Festus elicit, qnem Cicero I. viii. 

tione 12. citatiii in verho ' Sanates.' Pliilipp. appellat Italicum. Locum 

™ Tumultuarii] Videndiis Servius hunc ad verbiim suae integritati re- 

initio lib. viii. lEn. Domesticum au- stitutum arbitramur. 



FRAGMENTUM. 1175 

vocari. Tongere JEVius Stilo ait noscere esse, quod Prattles- 
tini ^o;?o/tionem dicant, pro notionem: significat et /atius 
dominari. Enniiis: Alii rhetorica tongent. Et vincerc eliam 
qiiaudoq. videtur significaie. 

Tesca Verrius aii loca augurio desig//afa, quo termrno finis 
in terra auguri. O^i/iiis Aurc/iiis loca consecrata ad augu- 
randum scribsit : sed sancta loca undiq. sapta docent Pontifi- 
cis libri, in qnihus scribtnm est: Temphwiq. sedemq. tescumq. 
sive Deo, site Dea dcdicavcrit, ubi eos accipiat vo/entes, 
propitiosq. Hostius belli Hislrici I. i. per gentes alte aethe- 
rias, atq. avia tesca, perqwe violabis^ templa antiqua Deum. 
Cicero t;ero aspera difficilia aditu dixit, cunt ait : Loca as- 
pera, saxa tesca tuor. Accius in P/»7octeta: Quis tu es 
mortalis, qui in desert<\, et tesqua te adportas loca? " Ton- 
sillam ait esse Verrius paluni dolatum in acumen, et cuspide 
praeferratum, ut e^\si\niat, quem cum figi ^ in litore navis 
Teliganda causa. Pacuvius in 3Iedio r^ Accessi ad earn, et 
tosillam^ pegi laeto in litore. Accius Phinidis:° Taccte, et 
tonsillas litore /aedo' edite. Tonsara Ennius [1G4] signi- 
ficat remum, quod quasi tondeatur ferro, cum ait 1. vii. 
Poste recumbite, vestraq. pectora pellite tonsis: item: 
Pone petunt, exin referunt ad pectora tonsas : et in Asota: 
Alius in mari vult magno tenerc tonsam. Thymbraeura 
Apollinem Virgilius a monte Thymbraso appellavit, qui 
est in agro Trojano. Tolenno '° est genus machines, quo 
trahitur aqua, alteram partem praegravante pondcre, dictus 
a toUcndo. Tolerare, patienter ferre. Accius in Ncopto- 



5 f. volabix.—G f. co7ifigi.~7 f. 3Iedo.—S f. tonsillam.—O f. Iceto.— 10 f. 
Tolleno. 

NOTyE 

" Accii ver!«us apiid Vanonem lib. lare ita inutavinuis. Lcmniu veto, 

VI. corrigendiis ex eo, <iiieni liic cital quod bis posiliini est, videliir adjec- 

Festiis; atque ita legeiuliis : ' Qnis tiini. 

tu es mortalis, qui in dcseita, et " Plihiidis iioii est mutandum in 

tesca te adportes loca? loca eniMi I'liauisais : nam haec Accii tragtedia 

quae sint, designat, cum (licit: He- citutur a Nonio pini ibiis locis, in qui- 

phaistilarcb,'<!:»;c. nam vcibum /jrtc«<o- bus manuscripli liabcnt I'kinidae. 



1176 SEXTI POMPEII FESTI FRAGMENTUM . 

lemo: Aut" qnisquam potis est tolerare acrihidinem. En- 
nius 1. II. Ferro se caede,'- quam dictis his toleraret. 
Tolcs tumor in faucib. qua? per deminutionem tonsillae di- 
cuntur. Tullianum, quod dicitur pars quaedam carceris, 
Ser. Tullium regem aedificasse aiunt. Taxat verbum po- 
nitur in liis/' quae finiuntur, quoad tangi liceat: in litib. 
quoq. arbitrove '^^ cum proscribitur, quoad ei jussit '^ p sta- 
tuendi. Taxatio dicitur, quae fit certas summae: a tangendo 
autem dici etiam scaenici testimonio sunt, qui taxatores di- 
cuntur, quod alter alterum maledictis tangit. Tabernacula 
dicuntur a similitudine tabernarum, quae ipsa?, quod ex 
tabulis olim fiebant, dictae sunt, non, ut quidam putant, 
quod tabulis claudantur. Tagit. Pacuvius in Teucro : 
Ut ego, si quisquam me tagit. ct tagam. Idem in Hermio- 
na: Aut non cernam, nisi tagam. Sine dubio antiqna con- 
suetudine usurpavit: nam nunc ea sine praepositionib. non 
dicuntur, ut contigit, atligit. Tablinum proxime Atrium'' 
locus dicitur, quod antiqui magistratus in suo imperio 
tabulas. 



11 f. Hau(!.~l2 f. cadi. — 13 f. Us. — 14 f. arbitriove. — 15 f. jus sit. 

NOTiE 

p Verbiim jhssj< mntavimus in jus i De Atrio vide supra in Scriboni- 
sit : quod in legum fragmentis est an- anum. 
tiquo modo scribendij lOVS. SIET. 



SCHEDiE 

QU^ FESTI FRAGMENTO 

DETRACTS 

APUD POMPOXLUM L.ETUM EXTABANT. 



[l()7] Mannbias'' Jovis tres creduntiir esse, quarum unae 
sint minima?, quae moneant placataeq. sint. AUeras quag 
majores sunt, ac veniant cum fragore, discutiantque aut di- 
vellant quae a Jove sint, et consilio Deorum mitti existi- 
mentur. Tertiae his ampliores, qua? cum igne veniant: et 
quanquam nullum sine igne fulgur sit, hae propriam differen- 
tiam habeant, quae aut adurant, aut fuligine di f'orment, aut 
accendant, quae statum mutent Deorum consilio superio- 
rura. Manias iElius Stilo dicit ficta quae ' ex farina in 
hominum figuras, quia turpes liant, quas alii maniolas ap- 
pellent. Manias autcm, quas nutriccs minitentur parvulis 
pueris esse larvas, id est, manes Deos Deasq. qui aut ab 
inferis ad superos manant, aut Mania est eoruni avia ma- 



1 f. qiucdam. 

» Manubia] Acron in Horat. o<l. nmn nianiibias dici :' et in lib. ii. ' In 

2. lib. I. ' Ornnt'S mannbia- iill)aR ot atininoctio vcrnali niannl)iae Miner- 

nigra- os'e diciintnr, Jovis rubra et valos. i. fiilmina Icmpcstates fjravis- 

sanj^uinea." Serv. in lib. i. itn. ' In siinas coinniovetit.' Vide in ' Tii- 

libiii Etrnscorum leclnni est fiilmi- sulcnni' sinna. 



1178 SEXTl POMPEII FESTI 

terna: sunt enim utriusq, opinionis auctores. Mamercus 
praenomen Osciim est, ab eo quod hi Martem Mamertem 
appellant. Mamiliorum familia progenita sit ^ a Mamilia 
Telegoni filia, quara Tusculi procreavit, quando id oppi- 
dum ipse condidisset. Mantare, sappe manere. Caecilius 
in Epistola: Jam ne' adeo manta : jam hoc vide, csecus 
animum . . . adventus angit. Manticula- 
rum'' usus pauperibus in nummis recondendis, etiam nostro 
saecnlo fuit. Unde manticulari dicebantur, qui furandi 
gratia manticulas attrectabant. Inde poetae pro dolose 
quid agendo usi sunt eo verbo. Pacuvius : Ad manticulan- 
dum astu aggreditur : scit enim quid promeruerit : modici 
manticulatur, . . . Ita me facti oppressi jugo. Item 
deinde : Aggrediar astu regem : [168] manticulandum est 
mihi : et: Machinam ordiris novam manticula'^ tactu, an 
sanctiora dicis jurajuranda. Plautus hoc significare vide- 
tur, quibus quotidie parvae noxae extergeantur : frequens 
enim antiquis ad manus tergendas usus fuit mantelorum. 
Moeson persona comica appellatur, aut coci, aut nautae, 
aut ejus generis, dici ab inventore ejus Moesone comoedo 
(ut)^ ait Aristophanes Grammaticus. 

Maeniana appellata sunt a Moenio censore, qui primus in 
Foro ultra columnas tigna projecit, quo ampliarentur su- 
periora spectacula. Major Graecia dicta est Italia, quod 
earn Siculi quondam obtinuerunt: velquod multae magnasq. 
civitates in ea fuerunt ex Graecia profectae. Mains mensis 
in compluribus civitatibus Latinis ante Urbem conditam 
fuisse videtur : qua ex causa utrum a majoribus, ut Junius 
a junioribus dictus sit : an a Maia, quod Mercurio filio 
ejus res divinae fiant solemnes: an quod ipsi Deae in multis 
Latinis civitatibus sacrificia fiebant . . . a^ Monstrum 



2 f. fuit. — 3 f. al. ore. — 4 f. tnanticul(£.— 5 f. ( ). — 6 f. a ipso mense. 

NOTiE 

b Manticularum] Mantela, Serviiis dicit mappas : Blantela, inerumq. 
apud me in schedis inquit, Luciliiis 



schedjE. 1179 

lit -^Uus Stilo interpretatur, a monendo dictum est, vclut 
monestrum. Item Sinnius Capito, quod monstret futurum, 
et moneat voluntatem Deorum: quod etiam prodigiura, vel- 
ut praedictum^ et quasi prsedictum, quod prasdicat eadem, 
et portentum, quod portendat; et significet : inde dici ap- 
parel id quartum, quod mihi visum est adiciendura, pra?- 
sertim cum ex eadem significatione pendeat, et in promptu 
sit omnibus, id est, ostentum : quod item ab ostendendo 
dictum est apud auctores: qui monent histriones in scaena, 
sed etiam ubi adiciuntur commentarii. Monile dictum est 
ornatusmulieris: qualemhabuisse [169] Eriphylam fabulae 
ferunt: ex eo etiam equis praepeudens a colloornamentura, 
monile appellant. Molucrum non solum quo molas terun- 
tur^ dicitur, id quod Graeci fji-vXixpov appellant, sed etiam 
tumor ventris, qui etiam virginibus incidere solet: cujus 
meminit Afranius in Virgine : Ferme virgini, tanquam 
gravidcB mulieri uterus, molucrum vocatur, transit sine do- 
loribus. Cloatius etiam a^ in libris sacrorum, molucrum 
esse aiunt ligneum quoddam quadratum, ubi immolatur. 
Idem ^lius in explanatione carminum Saliarium eodem 
nomine appellari ait, quod sub mola supponatur. Aurelius 
Opilius appellat ubi molatur. Mola etiam vocatur far tos- 
tura, et sale sparsum: quod eo molito, hostias aspergantur: 
raolas avias inepte quidam dictas putant. Mundus etiam 

mulieris potest. Accius: Cum virginali mun- 

do clam patre. Ennius : Idem loco navibus celsis munda 
facie, atq. etiam aere Cereris. Qui '° mundus appellatur, 
qui ter in anno solet patere. in. Kal. Sept. et iiii. Non. 
Octobr. et iii. id. Novemb. Qui (vel omni" dictus est, 
quod terra niovetur. Mamphula appellatur panis Syriaci 
genus, quod, ut ait Verrius, in clibano antequam perco- 
quatur, decidit in carbones, cineremq. cujus meminit Luci- 
lius. Pistricem valida '^ si nummi suppeditabunt, addas 



,7 f. prctdtcium.—H al. vcrruntur al. verluntur.—'J f. a ct /Elius. — 10 t. 
Quin.—ll f. id omne — 12 f. validam. 



1180 SEXTI POMPEII PESTI 

empleuron, raamphulas quae sciat omnis. Miiniceps est, 
ut ait yElius Gallus, qui in municipio liber natns est. Item 
qui ex alio genere hominum munus functus est. Item qui 
in municipio ex servitute se liberavit a municipe. Item 
municipes erant, qui ex aliis civitatib. Ilomam venissent, 
quib. non licebat magistratum capeie, sed [170] tantum 
muneris partem. At Servilius '' aiebat initio fuisse, qui ea 
conditione cives Ro. fuissent, ut semper remp. separatim a 
populo Ro. haberent, Cumanos, Acerranos, Atellanos, qui 
asque cives Ro. erant et in legione merebant, sed dignitates 
non capiebant. Mutas, quasi '+ e Uteris appellatas quidam 
putant, quod positae in ultimis partibus orationis obmutes- 
cere cogant loquentem : quidam quod parvae, exiguaeq. sint 
vocis, ut quando mutum oratorem, aut tragoedum dicimus. 
Multam Osce dici putant posnam quidam. M. Varro ait 
pcenam esse, sed pecuniariam, de qua subtiliter in 1. i. 
quaestionum Epist. refert. Mulleos genus calceorum aiunt 
esse ; quibus reges Albanorum primi, deinde patricii sunt 
usi. M. Cato origiuum li. vii. Qui magistratum Curulem 
cepisset (calceos)'^ mulleos allutaciniatos "^ ceteri perones. 
Item Titinius in Seriana : '^ Jam cum mulleis te ostendisti, 
quos tibiatis in calceos : quos putant a mullando dictos. i. 
suendo. Multifariam dixerunt anliqui, videlicet, quod in 

raultis locis fari poterat. Manius Egeri'^ 

Nemorensem Dianas consecravit, a quo raulti, et clari viri 
orti sunt, et per multos annos fuerunt: unde et proverbium. 
Multi Mani Aricias. Sinnius Capito longe aliter sentit: 
ait enim turpes et deformes significari, quia Manias dicun- 
tur deformes personos : et Aricias genus panni'9 fieri; quod 
manici^° appelletur. Moene singulariter dixit Ennius. 
Apud emporium in campo hostium pro ' moene. Mutire, 
loqui. Ennius in Telepho: Palam mutire plebeio piaculum 
est. Moenia, rnuri ; et cetera munienda^, urbis gratia [171] 



13 f. Ser. Jilius. — 14 f. quasdam. — 15 ( ).— 16 f. alulacinatos, vel lunatos.- 
17 f. Setina. — ia i. /Egerhis agram. — 19 f. pants. — 20 f. Manii. — 1 ai. /»er. 



SCHEDiE. 1181 

facta: ut Acciiis in Hellcnibus: Signa extemplo canere, 
ac tela ob mcenia ofFerre impeiat. Significat etiam oflicia. 
Plautus in Nervolaria:* Pioliibentq. moenia alia, unde ego 
fungor ^ mea. Murrinam genus .... Manuos in 
carminib. Scccular. tEHus Stilo significare ait bonos : et 
Inferi di Manes pro boni dicuntur a suppliciter cos vene- 
rantibus propter metum mortis, ut iminanes quoq. pro 
valde A^^ . . . . dicuntur. Muscerdas prima syllaba 
producta dicebant antiqui stercus murum. Mapalia casa; 
Poenicse appellantur: in quibus quia nihil est secreti, so- 
let solute viventibus obici id vocabulum. Cato Originum 
libro quarto : Mapalia vocantur ubi habitant : ca quasi co- 
hortes rotundas sunt. Metalli ^ dicuntur in lege militari 
quasi mercenarii. Accius Annalib. xxvii. Calones, fa- 
muliq. metalliq.^ caculceq. a quo genere hominum Caeciliae 
familias cognomen putatductum. Quod est 

Manum et mentum, proverbium est ex Graeco duc- 
tum, quod est, ttoXXk ixstu^u TziKsi nuXixo? xcil ^slXsog cixpotj. 
Calchantem vitis serentem quidara augur vicinus prastcriens, 
dixit errare : non enim ei fas esse novum vinum 
MinusculcC quinquatrus appellantur Idus Jun. quod is dies 
festus est tibicinum, qui colunt Miuervam: cujus Deae pro- 
prie festus dies est Quinquatrus mense Martio. Muli 
Mariani dici solent a C. Mari instituto, cujus milites in 
furcasunt posita^ tabella varicosius onera sua portarc as- 
sueverant. 



2 (. Stkho.—'i al./ung-flr.— 1 f. a non bonis.— 5 f. Mctelli.—6 (. metdliq. — 
7 f. superpoaiia. 




CNlVEEeiTy] 



[172] SEX. POMPEI FESTI 



LIBER XIII. INCIPIT. 

Mulus A' . . . . ea sterilis sit, quam 
mulus : vel quod ut mulus non suo genere sed equis ortus ; 
sic ea Solis, non suo fulgore luceat. Murtiae Deae sacel- 
lum .... Martius mensis initium anni 
fuit et in Latio, et post Romam conditam, quod eo ^ gens 
erat bellicosissima, cujus rei testimonium est, quod poste- 
viores menses, qui annum finiunt, a numero appellati, ulti- 
mum habent Decembrem. Malo cruce, masculino genere, 
cum dixit Gracchus in oratione, qua:; est in P. Popillium 
posteriorem,' tam repraesentavit antiquam consuetudinem, 
quam hunc frontera, atq. hunc stirpem idem antiqui dixe- 
lunt, et rursus banc lupum, banc metum. Item cum idem 
in Pompilium et matronas^^ ait: Eo exemplo instituto, dig- 
nus fuit qui malo cruce periret 

5 et improbum, qui assidue in litibus 
moraretur : ob eamq. causam in ordine staret adeuntium 
Praetorem. At iElius Stilo, qui minime ordine viveret. a*^ 
in ea oratione, quam scribit de suis virtutibus 
contra Thermum. Quid mihi fieret, si non ego stipendia 
(in ordine) 7 omnia ordinarius meruissem semper? sunt 



1 f. A vehiculo luncB adhibetur quod tam, — 2 f. en. — 3 f. posteriore. — 4 f. Po- 
pillium el Mathonem. — 5 [' Haec cum fine i>ag. [32] conjuugenda sunt.' Jos. 
Seal.]— <> f. A I\l. Cato.—7 (). 



SRXTI POMPEFI FESTl SCHEDjE. 1183 

quidara etiam, qui manipularem, quia infimi sit ordinis, ap- 
pellatum credant oidinariura. Ornatus dicitur, et bonis 
artibiis instructus, et houores adeptus a populo: etiam 
[173] bene aptus, ut miles, aut gladiator ; et acturus fabu- 
las. A.tq. et ornatus dicitur cultus ipse, quo quis ornatur : 
ut cum dicimus aliquem tragico vel comico ortu prodire 

Orestiades nymphas; montium cultrices. Ordo sacerdotura 
Eestimatiir Deorum a^ . niaximus quisq. Maximus 
videtur Rex dein Dialis, post hunc Martialis, quarto loco 
Quirinalis, quinto Pontifex maximus. Itaq. in soliis^ Rex 
supra omnis acculjat. Licet '° Dialis supra Martialem, et 
Quirinalem Martialis supra proximum. Omnes idem " 
supra Pontificem. Rex; quia potentissimus. Dialis, quia 
universi mundi sacerdos qui appellatur Dium. Martialis, 
quod Mars conditoris urbis parens. Quirinalis, socio im- 
perii Romani Curibus ascito Quirino. Pontifex maximus, 
quod judex atq. arbiter habetur rerum divinarum, humana- 
rumq. Ordiri est rei principium facere, unde et togae vo- 
cantur exordiae.'^ Opaca vocantur umbrosa. Opalia dies 
festi, quibus supplicatur Opi, appellantur; quorum alter 
Optutu, quasi optuitu, a verbo, quod est 
tuor; et significat video. Optatam hostiam alii optimam 
appellant earn, quam ^Edilis tribus constitutis hostiis op- 
tat, quam immolari velit. Opiraa spolia dicuntur originem 
quidem trahentia ab OpeSaturni uxore, quod ipse agrorum 
cultor habetur, nominatus a satu, tenensq. falcem eflingin- 
tur, quae est insigne agricolae. Itaq. ilia quoq. [174] cogno- 
minatur Consiva, et esse existimatur terra. Ideoq. in 
Regia colitur a P. R. quia omnes opes humano generi terra 
tribuat, ergo et opulenti dicuntur terrestribus rebus copiosi ; 
et hostia) opimas praecipue pingues, et opima magnifica et 
ampla. Unde spolia quoq. quae dux P. R. duci hostium 
detraxit ; quorum tanta raritas est, ut intra annos paulo 



8 f. majestate, ut.—O al. in conviviis solus.— 10 f. scilicet.— II f. item. — 12 f. 
exordiice. 



1184 



SEXTl rO^Il'Eli FESTl 



trina contigerint nomini Ro- 
mano : una, quae Romulus de Acrone ; altera, quae Con- 
sul Cossus Cornelius de Toliimnio ; tertia, quae M. Mar- 
cellus Jovi Feretrio de viridomaro'' fixerunt. M. Varro 
ait opima spolia esse, etiam si manipulari miles detraxerit ; 

dummododucihostium 

non sint. Ad aedem Jovis Feretri poni testiraonio esse 
libros Pontificura; in quibus sit: Pro prirais spoliis bo- 
vem,'+ pro secundis solitaurilib. pro tertiis agno publico 
fieri debere ; esse etiam compelli reges '^ legem opimorum 



13 f. Virdumaro, — 14 f. hove. — 15 f. Pompeii regis. 



NOTiE 



* Pompeii regis in margine scrip, 
simus, pro Pompili, quia ita antiqiii 
dicebant, ut Dueli pro Duilii: et 
schedae liabent Pompelli. Formula 
legis dedicationis arae, de qua in hoc 
fragmento, extat apud me, quam li- 
bel adscribere: qvando.tibi.hodie 

HANC. ARAM. DABO. DEDICABOQVE 
HIS. LEGIBVS. HISQVE. REGIONIBVS 
DABO. DEDICABOQVE. QVAS. HlC. HO- 
DIE. PALAM. DIXERO. VTI. INFIMVM 
SOLVM. HVIVSQVE. AR^. TITVI-O- 
RVWQVE. EST. SIQVIS. TERGERE. OR- 
NARE. REFICERE. VOLET. QVOD. BE- 
NEFICII. CAVSA. FIAT. IVS. FASQVE 
ESTO. SIVE. QVIS. HOSTIA. SACRVM 
FAXIT. QVI. MAGMENTVM. NEC. PRO- 
TOLLAT. IDCIRCO. TAMEN. PROBE 
FACTVM. ESTO. SIQVIS. HVIC. ARJE 
DONVM. DARE. AVGEREQVE. VOLET 
LICETO. EADEMQVE. LEX. EI. DONG 
ESTO. QV^. AR^. EST. ET. CETER.« 
LEGES. HVIC. AR^. TITVLISQVE 

SVNTO. Q\JE. SVNT. ARiE, DIAN^. IN 
AVENTINO. HISQVE. LEGIBVS. HIS- 
QVE. REGIONIBVS. SIC. VTI. DIXI. 
HANC. TIBI. ARAM. PRO. IMP. C.E- 
SARE. AVGVSTO. P. P. PONTIFICE 
MAXIMO. TRIBVNICIA. POTESTATE 
XXX. CONIVGE. LIBERIS. GENTEQVE 



EIVS. SENATV. POPVLOQVE. R. COLO- 
NIS. INCOLISQVE. COL. IVL. PATERN. 
NARB. MART. QVI. SE. NVMINI. EIVS 
IN. PERPETVVM. COLENDO. OBLIGA- 
VERVNT. DOQVE. DEDICOQVE. VTI 

siES. VOLENS. PROPiTivs. Legem vero 
Numae, de spoliis opimis, ita ex 
Plutarchi Marcello nos emendandam 
supplendamque existimamus : Qvo- 

IVS. AVSPICIO. CLASE. PROCINCTA 
OPEIMA. SPOLIA. CAPIVNTVR. lOVEI 
FERETRIO. BOVEM. C^DITO. QVEI. CE- 
PET. MRU. CCC. DARIER. OPORTETO 
SECVNDA. SPOLIA. IN. MARTIS. ASAM 
IN. CAMPO. SVOVETAVRVLIA. VTRA 
VOLET. CjEDITO. QVEI. CEPET. ^RIS 
CC. DARIER. OPORTETO. TERTIA. SPO- 
LIA. lANO. QVIRINO. AGNOM. MA- 
REM. C^DITO. QVEI. CEPET. iERIS. C. 
DARIER. OPORTETO. QVOIVS. AVSPI- 
CIO. CAPTA. DIS. PIACVLVM. DATO. 

Locus Plutarchi in proniptu est, un- 
deliaec iiausimiis : in eo autem liabe- 
tur, praescripsisse Numam in hac 
lege, ut prima spolia capta Jovi Fe- 
retrio consecrentur, seciinda Marti, 
tertia Quirino : preemiunique sit pri- 
mis asses trecenti, secundis ducenti, 
tertiis centum. 



SCHEDiE. 1185 

spoliorum talera. Cujus auspicio classe procincta opima 
spolia capiuntur, Jovi Feretrio darier oporteat, et bo- 
vem caedito ; qui cepit a^ris cc. secunda spolia in Mai- 
tis aram in campo, solitaurilia utra voluerit, cajdito: 
tertia spolia Janui'^ Qiiirino agnum marera caedito. c. 
qui ceperit ex sere dato ; cujus auspicio capta dis piacu- 
lum dato: hujus sedis lex nulla extat; neq. templum ha- 
beat neq. '7 scitur. Ut qui optima lege fuerint'^ adici solet, 

cum quidam magistratus creantur 

Obscum'' duas diversas, et contrarias significationes ha- 
bet: nam Cloatius putat eo vocabulo [175] significari 
sacrum, quo etiam leges sacrae obscatae '9 dicuntur : et in 
omnibus fere antiquis commentariis scribitur Opicum pro 
Obsco, ut in Titini fabula quinta : Qui obsce et Volsce 
fabulantur, nam Latine nesciunt: a quo etiam verba ini- 
pudentia, et elata appellantur obscena; quia frequentissi- 
mus fuit usus Oscis libidinum spurcarum. Sed eodem 
etiam nomine appellatur locus in agro Veienti, quo frui 
soliti produntur Augures a*° Roraani. Obigitat antiqui 
dicebant, pro ante agitat ; ut obambulare. 

Obinunt, Obcunt. Objurare'^ antiqui pro aditu pone- 



16 f. Jano. — 17 f. necne. — 18 f. fuant. — 19 al. sacrata- obsca, a\. obscilce. 
—20 f. A publici populi. 

NOT.f: 

k Obscum] Opsce pro Osce in Titi- delude Volscoriini fiiisse : hoc idem 

nii versii ^uiii qui legaiit eo niodo, est, ac si pio SiJiciiioiiim dixisset 

quo opsiinulum pro ohiilinatum, et Oscoriim : nam Sidiciiii, Osci sunt, 

alia his similia, qua; infmita pirne re- Strabo lib. v. :S,iStKr)vu>f oZtoi 5t "Oo-- 

perinnlnr: quos ego non nioror, quo koi. Cum itaque Livii locum imita- 

minus legant, ut liibet : qui vero tus Stephanus, pro Sidicinoruin, id 

Opicum Mi Opscum mutandum cen- est, Oscorum,posuerit 'OTriKai', mani- 

sent, eis plane asseutiri non possum, festum est, Opicos et Osros eosdem 

Nam verum est, quod ait Festus, Opi- esse : <pp4y(\\a, inquit, irjAts'IraAias, 

cum in antiquis commentariis pro ^ to ixfv apxaiov 'Ottikuu t})/, tirfna he 

0«cum inveniri, et pro O/jfccTitinium OvoKovctkwv iyti/eTo. In fine videlur 

Osce dixisse. Opici cu'im et Osci iidem legendum Augures Publici populi Ro- 

sunt : hoc ut rredam, quibus argu- mimi, ex loco siniili in ' Piiblicus 

mentis adducar, dorebo. Livius ager.' 

dicit Freeellas Sidicinorum agruni, ''■ Objurare] Vide in ' Obilu.' 

Delph. el Vur. Clas. I'omp. Fenl. 4 V 



1186 SEXTl POMPEII FESTI 

bant, ut est in 

Penthesilea. Formidabant 

objurare ..... 

Ob vos sacro, in quibusdara precationibus est, pro vos 
obsecro, ut sub vos placo, pro supplico. Opportune dici- 
tur ab eo, quod navigantibus maxime utiles, optatiq. sunt 
portus. Obherbescere, herbam increscere. 
Oboritur, nascitur : nam pra?positionem ob, pro ad, soli- 
tam poni, testis hie versus : Tantum gaudium oboriri ex 
tiimultu maximo : et Ennius : Ob Romam noctu legiones 
ducere coepit. Obnectere, obligare, maxime in nuptiis fre- 
quens est. Observasse dicitur, qui observat quid, cujus- 
que causa facere debet. Itaque bis ' observat, coluisse 
aliquem dicitur. Oramentans,'' Livius in Odyssea quom 
ait : In Pylum advenies, aut ibi ommentans, significat ob- 
manens, sed ea significatione, qua saepe fieri dicitur, id 
enim est mantare. Ops antiqui dicebant, quern nunc opu- 
lentum, ut testimonio est non solum ei contrarium inops 
. . . [176] concedit : ego egens exortus sum. Obsi- 
dionalis corona est, quae datur imperatori ei, qui obsidione 
liberavit ab hostibus obsessos : ea fit ex gramine viridi 
fere ex eo loco decerpto, in quo erant inclusi : herbam au- 
tem victoriae signum i'uisse apud antiquos alii quod ^ exem- 
plis docuimus. Quae corona magnae auctoritatis fuit : nam 
et P. Decio datas duae sunt ; una, ab exercitu universo ; 
altera, ab his qui fuerunt in praesidio obsessi ; et L. Ser- 
gio ' Dentato, qui Achilles Romae existimatus est : ac fer- 
tur centies et vicies pro rep. depugnasse : coronis donatus 
XXVI. in his aureis viii. civicis xiv. rauralibus tribus : 
obsidionali una. Inter obsidionalem, et civicam hoc in- 
teresse, altera singularis salutis signum est ; altera, diver- 
sorum4« civium servatorum. Obstitum Cloatius et ^lius 

1 f. is, qui. — 2 f. aliquot.— S f. Sicinio. — 4 f. universorum. 

NOT.E 

•^ Ommentans'] Placidus in Glossis : « Pro diversorum, in epitoma est 

' Ommeiitat, expectat : ' dictum a universorum. 
niantando, i. diu manendo. 



SCHED/E. 1187 

Stilo esse aiiint violatuin attactumq. dc caelo. Cincius 
quoin/ qui Deo Deeq.*^^ obstitcrit, id est, qui viderit quod 
videri^ nefas esset. Obstinato, obfirmato, pcrseverauti, ut 
tenere possit, ut Pacuvius : Obstinati exortus : ut Accius in 
Amphitryone: Ut tarn obstinato animo confisus tuo. Cato 
in Q. Thernmni de x. hominibus : Rumorem, famam floccl- 
fecit capitas^ stupris, obstinatus insignibus flagitiis. Nae- 
vius in Lycurgo : Vos qui astatis obstinati. Obstrudant, 
obsatulent, ab avide truendo^ cyngilam,'" non sumendo ci- 
bum. Unde et obstrudulentum ..... 

dixit Titinius : Obstrudulenti aliquid, quod 
pectara sedens; aut luculentastcr," aut foiniaster frigidus. 
Obsidium, tamquara pi*a3sidium, subsidium, recte dicitur : 
cujus ctiam auctor C. Leelius pro so apud populum : Ut 
in '^ nobis terra mariq. simul obsidium [177] facerent. Et 
Sallustius historiarum i. Magnis operibus'^ perfectis "^ ob- 
sidium coepit^ per L. Catilinam Icgatum. Obstitum, obli- 
quum. Ennius L. xvi. Montibus obstitis, obstantibus, 
unde oritus nox : et in L. viii. Amplius exaugere obsti- 
polunive'5 solis. Caecilius in imbros : "^ Resupina obstito 
capitulo sibi ventum facere cunicula.'^'' Lucretius: Omnia 
mendose fieri, atq. obstita necesse est. Obsalutare, ofl'erre 
salutandi gratia dicebant antiqui, ut consalutare, pcrsalu- 
tare. Obvaricator dicebatur, qui cuipiam occurrebat, quo 
minus rectum iter conficeret. Outentina^ tribus initio 



5 f. eiim. — 6 f. qui Deo, <]ui Dea. — 7 al. videre. — 8 al. citpitus.—9 al. tru- 
dendo. — 10 f.gwgivum. — 11 a\. hie Icrtaster. — 12 f. uti. — 13 al. oiiib. — M al. 
profcclis. — 15 V. ubstipo lumine. — 10 al. t'. Licinius I))ibrex.— 17 t'. titnicula. 

NOT/E 

f Qui Deo, qui Deee, in marpine b In exempio Sallustil legendiim 

enieiulavinms, ex antiqiia formula ill- coepil pro cepit. Tacitus lib. iv. 

sciiptionis Fratrum Arvalium, in <|iia ' Obsidimn ca'pit j)cr piiLsiilia, (|iuu 

est, SIVE. DEO. SIVE. DE/E. ojipoituna jam niiiiiiibat.' 

Vide iMacioi). Saturn, lib. Ml. cap. y. '' In vcrsii Licinii, sivc Cacilii. 

' Si Di'iis, Si Dea.' Cato de Ko Kus- \n» cunicida, videtur lc{,'«'ndiiin luni' 

tjca cap. 80. Agcl. lib. ii. cap. 28. t«/u, iit in niaigiiie nolavinius. 
Arnob. lib. iii. 



1188 SKXTI POMPEII FESTI 

causa fuitnomen fluminis Onfens, quod est in agro Piiver- 
nate mare intra '^ et Taracinam. Lucretius : '9 Priverno 
Oufendina venit, fluvioq. Oufente : postea deinde a Cen- 
soribus alii quoq. diversarum civitatum eidem tribui sunt 
ascripti. Oscillum Santra dici ait, quod oscillent, id est, 
inclinent, praecipitesq. afferanlur." Oscillantes, ait Corni- 
ficius, ab eo quod os ca3lare sint soliti personis propter 
verecundiara, qui eo genere lusus utebantur. Causa autem 
ejus jactationis proditur Latinus rex, qui praelio quod eis * 
fuit adversus Mezentiura Caeritum regem nusquam appa- 
ruerit, judicatusq. sit Juppiter factus Latiaris. Itaq. (scit 
ejus* dies feriatos liberos, servosq. requirere eum non 
solum in terris, sed etiam qua videretur caelum posse adiri 
per oscillationem, velut imaginem quandam vitae humanae, 
in quaaltissima ad infimum interdum, intima ad summum 
efFeruntur: atq. ideo memoriam quoq. redintegrari initio 
acceptee vitae per motus cunarum, lactisq. alimentum, quia 
per eos dies feriarum, et oscillis moveantur, et lactata po- 
tione [178] utantur : nee desunt qui exemplum Gra^corum 
secutos putent Italos, quod illi quoq. injuria interfecto 
Icaro, Erigone filia ejus dolore inpulsa suspendio periis- 
set, per simulationem .... Ostentum 

non solum pro portento poni solere, sed etiam participiali- 

ter testimonio est Pacuvius 

in Medo : Atq. cecum in ipso tempore ostentum senem : et 
Accius in Bacchis: Praesens praesto irridetis nobis stipe 
ultro ostentum obtulit. Oscinum tripudium 
est, quod oris cantu significat quid portendi ; cum cecinit 
corvus, comix, noctua, parra, picus. Obstinet dicebant 
antiqji, quod nunc ostendit; ut in veteribus carminibus: 
Sed jam se caslo cedens' aurora obstinet suum patrem. 
Oscines aves Ap. Claudianus* esse ait, quae ore canentes 
faciant auspicium, ut corvos, comix, noctua: aut^ quae 



18 f. inter mare,et 19 al. Lucilius.— 20 f. efferantur.—l n]. ei.—2 'A. per 

sex eos. f. scilicet cos.—i al. candens. — 4 al. Claudius.— 5 f. alites. 



SCHED^E. 11S9 

alis ac volatu ; ut buteo, sanqualis, aquila, immissiilus, 
vulturius: picam auf^ Martins, Peroniusqne, ct pana, et 
in oscinibus, et in alitibus hubentur. Ostiaui urbciu ad 
cxitum Tiberis in mare fluentis Ancus Martins rex condi- 
disse, et foeminino appcllasse vocabnlo fertur: quod sive 
ad urbem, sive ad coloniam, quae postea condita est, reier- 
tur. Quod neutrum certe plura . . ferri non de- 
bet. Osculana pugna in proverbio, quo significabatur vic- 
tos vincere, quia in eadem et Valerius La^vinus imperator 
Ro. a Pyrrho erat victus, et brevi eundem regem devicerat. 
Sulpicius . . . item Imperator noster : ejus 
rei meminit Titinius hoc modo : Haec quidem quasi Oscu- 
lana pugna est . secus, quia in fugere polsi hinc 
spolia coUigant. [179] Significatur ctiam osculo savium, 
ut Plautus in Nervolaria: Osculum sat est mihi 

qui ambo7 mi pater; quod inter cognatos, pro- 
pinquosq. institutum ab antiquis est, maximcq. fceminas 

Optima lex a^' 

in Magistro populi iliciendo, qui vulgo Dictator appcllatur, 
quam plcnissimum posset jus ejus esse significabatur, ut 
fuit Mani Valcrii, M. F. Volusuinee gentis? qui primus 
Magister a populo'° creatus est: propter" quam vero 
provocatio ab eo magistratu ad populum dicta '^ est, quai 
ante non erat, desitum est adici; ut optima lege, utpote 
imminuto jure priorum Magistrorum. Originum libros 
quod inscripsit Cato, non satis plenum titulum propositi 



G f. Pic-US nut em. — 7 i. amaho. — 8 f. \ cum dicebatur. — 9 i'. Vohisi N, — 10 f. 
piipuli. — 11 f. post, — 12 al. data, 

NOT^E 

' Optima lex] In prliedis tanttim formula, VTi. qvod. optvma. i.ixr. 

spatii lelictiim est, quantum ad re- fvat. videndus Acellius lib. i. <a|>. 

poiienda duo verba, quap, in margine 12. et Livins lib. ix. In fragincnto 

notaviiinis, satis est. Mafrister populi, lecis Agraria; apiid me est : vtki 

pro a populo ; item miif;istrorum pro Qvoi. optvma. j.i;<iE. imuvatvs 

magiHtruluitm, ut est in sclieilis, !e- est. 
genduiii i)iitauius. De antiqua vero 



1190 SEXTI POMPEII FESTI 

sui videtur amplexus, quando praegravant ea, quae sunt rc- 
rum gestarum P, R. Optio qui nunc dicitur, antea appella- 
batur accensus : his " adjutor dabatur centurioni a Trib- 
Militum, qui ex eo tempore, quern velint, centnrionibas 
permissum est optare : etiam nomen ex facto sortitus est. 
Plautus in Asinaria : Qua me, qua uxorem, qua tu servum 
Sauream potes, circumduce, aufer, promitto tibi non obfu- 
tuium si id effeceris tibi, optionem suraito Leonidam. 
Obsidionem potius dicendum esse, quam obsidium, adjuvat 
jios testimonio suo Ennius in Telamone quom ait : Scibas 
natum ingenuum Ajacem, cui tu obsidionem paras. Item 
alio loco : Hector, qui baud cessat obsidionem obducere. 
Orare antiquos dixisse pro agere, testimonio sunt, quod et 
oratores, et hi qui nunc quidem legati, tunc vero oratores, 
qui reip. mandatas partis agebant. Ennius quoq. quom 
dixit in 1. i. Annalium : Facere vero [180] quod tecum 
precibus pater orat. Oscos quos dicamus ait Verrius 
Opscos antea dictos : teste Ennio, quom dicat: De muris 
rem gerit Opscus. Adicit etiam, quod stuprum inconcessas 
libidinis obscena dicantur, ab ejus gentis consuetudine in- 
ducta : quod verum esse non satis adducor, quom apud 
antiquos omnes fere obscena dicta sint, quae mali ominis 
habebantur: ut ilia Virgilii testimonio sunt, ut superiorum 
auctorum exempla referre non sit necesse, quom ait : Har- 
pyias obscenas volucres : et Obscenamq. famem. Ob 
praepositione antiquos usos esse pro ad, testis est Ennius, 
quom ait lxiiii. Omnes occisi, obcensiq. in nocte se- 
rena : id est, accensi : '* et in Iphigenia : Acherontem 
adibo '5 ubi mortis thesauri adjacent.'^ Ejusdem autem 
generis esse ait obferre, obtulit, obcurrit, oblatus, objectus : 
mihi non satis persuadet. Ostentum, quo nunc utimur in- 
terdum prodigii vice, quin participaliter quoq. dici solitum 
sit, non dubium : facit etiam C. Gracchus de legibus a se 
promulgatis, quom ait : Quod unum nobis in ostentum, ip- 



13 (.is. — 11 al. luceiUi. — 15 &]. obiho. — IG al. objaccnt. 



SCHED^. 1191 

sis in ii5.um adportatur. Occisitantur, saspe occiduntur: 
sic C. Gracchus pro rostris in P. Popilliuni : Homines li- 
bcri nunc in oppido occisitantur. Osi sunt, ab odio de- 
dinasse antiquos testis est. C. Gracchus in ea, quae est de 
lege Minucia, quoni ait: Mirum si quid his injuriae sit, 
semper eos osi sunt : quod nunc quoque cum praepositione 
datum frequens est, quom dicimus, semper perosi. Os- 
teude, ostendam : ut permnltis aliis exemplis ejus generis 
manitestum est. Optionatus, ut Decurionatus, Pontiiica- 
tus dicitur, ut Cato in ea, quam habuit apud equites: 
Majores seorsum, atq. diversum pretiura [IS I] paravere 
bonis, atq. strenuis, decurionatus, optionatus, hastas dona- 
ticas, aliosq. honores. Ob os, ad os significat 
Item ut superioribus quoq. exemplis testatus '^ est. Ob- 
sonitavere, saepe obsonavere. Cato in suasione (de le^e 
orchia derogaretur : '^ Qui antea obsonitavere ; postea cen- 
tenis obsonitavere. Significat auteni convivari. Osten- 
tas, saepe ostendis gloriandi causa. Sed et participia- 
liter id et dici debet, et dictum est foeminino genere. 
Ovibus duabus multabantur apud antiquos in minoribus 
delictis, ut in majoribus amb.'9 nee hunc ultra numerum 
excedebat multatio : quae postea quam aere signato uti 
civitas ccepit, pecoraq. multaticia incuria corrumpcbantur, 
unde etiam peculatus crimen usurpari coeptum est, facta 
aestimatio pecoralis multae, et boves centenis assibus, 
oves denis acstimata?. Inde suprema multa, id est, 
maxima appelhitur tria millia aeris. Item vincesis ^° mi- 
noribus delictis. Olivitam antiqui dicebant, quom olea 
cogebatur:' ut messem, cum frumenta, aut vindcmiam, 
quom uvas : quod vocabulum potius Ircquentari debebat, 
quam nullum * ejus significationis causa ' haberemus : 
quamvis quidam oblivitatem meam"* dicant. Oppidorum '' 



17 f. testatum. — 18 f. ne leff;i Orcliue derogarelur. — H) f. A'A'A'. hdi. — 20 f. 
vicessis.- — I al. colli^ebatur. — '^ al. nullitin. — S al. causain. — 1 al. uliviliUcm eum. 

NOT/!: 

'' (tppidonim] Nomen Cutonis in sclicdis adjcctiiiii opiiioi ah aljiiuo, 



1192 SEXTI POMPEII FESTI 

originem optime refert Cato. Cicero lib. i. de gloria, 
eamq. appellationem nsurpationem appellatam esse existi- 
mat, quod opem darent adiciens, ut iniitetur inertias ^ Stoi- 
coriira. Orcum, quern dicimus, ait Verrius ab antiquis 
dictum Uragum/ quod ct u literae sonum per o effere- 
bant: per c literae formam nihilominus g usurpabant. 
Sed nihil aflfert exemplorum, ut ita esse credamus : nisi 
quod his 7 Deus maxime nos urgeat. Obmoveto, pro ad- 
moveto [182] dicebatur apud antiquos, ut alia, quae relata 
sunt. Offendices ait esse Titius nodos, quibus apex reti- 
neatur et remittatur. At Veranius coriola existimat, quce 
sint in loris apicis, quibus apex retineatur et remittatur, 
quae ob ofFendendo dicantur : nam quom ad mentura per- 
ventum sit, offendit mentum. Olvatum^ Antistius Labeo 
ait esse mensurae genus. Occultum offerre, significat sub 
terram fere ponere. Objacuisse, antea jacuisse. Praecep- 
tat, in saliari carmine est, saepe prascipit. Pa^ pro parte; 
et po pro potissimum 9 positum est in saliari carmine. Pro- 
menervat item, pro monet. Praedotiont,'" praeoptant. Pro- 
spices, prospice. Pesnis,'° pennis," ut Casmenas dice- 
bant pro Camenis : et Cessnas pro cajnis. Polteo pro 
ulteriore. Polet; pollet: quia nondum geminabant antiqui 
consonantis. Plisima,'^ plurima. Pretet tremonti praete- 
munt: pe. Perfines, perfiingas.'^ Promerion,'* prseci- 
puum, praeter caeteros meritum : aut pro medium '^ hoc est 
participat ; aut '^ pro indiviso dicimus. Priviclioes,'^ " 



5 al. ineptias. — 6 f. Urgum, — 7 f. is. — 8 al. Olvatium. — 9 al. populo. — 10 al. 
Pasvis. — 11 al. Poenis. — 12 al. Plusima. — 13 al. perstriyigns. — 14 al. Promo- 
rion. — 15 al. medio, — 16 al. ut. — 17 f. Privicloes. 

NOT/E 

qui piitarit a Festo indicari libros recte : nam antiqui o pro u pone- 

Originiini M. Catonis, cum tainen bant. Unde in colunina Duilii est, 

hie agatur de etymo oppidorum. Sed EXFOCIONT. Vide in ' Orcns.' 

possum falli. " Priviclioes] Cnin ita sit in sche- 

' P«] Sic do pro domo. Vide Au- dis, opinor legi debere privicloes, ut 

senium. aboloes. 

■" Pradotionti Ita in schedis: et 



SCHEDiE. 1J93 

privis, id est, singulis, Petilam suram, siccam, ct substric- 
tara vnlgo interpretatnr. Sctevola ait iingulam albam cqui 
ita dici. Pilumnoe poploe in carmine saliari, Rouiani, velut 
pilis uti assueti : vel quia praecipue pellant hostis. Prce- 
petes aves qiiidam dici aiunt, quia secundum auspicium 
faciant pra^tervolantes : alii quod aut ea, qua? praepctaraus 
indicent: aut quod praetervolent : aut ex Graeco tractum 
putant, quod ante conspectum volent nostrum: inepte s. ex 
praepositione Latina componcntes et Gra&co vocabulo : ce- 
terum poetaj promiscue omnis aves ita appellant. Pilare, 
compilare : sunt qui Grascse originis . . . .° 
[183] Picati appellantur quidam, quorum pedes formati 
sunt in speciem sphingum : quod eas Dori p ficas vocant. 
Petulantcs, et petulci etiam appellantur qui protervo im- 
petu, et crebro pelunt laedendi alterius gratia. Ver. in iv. 
Geor. Neq. oves, hoediq. petulci floribus insultent: et, Cor- 
nigeras norunt matres . . agniq. petulci. Et 

Afranius in Ida : Nostrum in conventum, aut consessum 
ludura, lapsumq. petulcum. Interdum pro veloce usi vi- 
dentur antiqui; ut hoc versu intelligi potest: Exiluit quasi 
petulcus quidam, pedibus'^ convibravit. Petrarum genera 
sunt duo, quorum alterum naturale saxum prominens in 
mare, cujus Ennius meminit L. xi. Alte delata, cetcrisq.'? 
ingentibus tecta : et Levius^^'' in Centauris: Ubi ego sa;pc 
petris: alterum manufactum,ut docet tEHus Gallus : Petra 
est, qui locus ' dextra ac sinistra fornicem expleturusq.^ ad 



18 al. pcdictts.— 19 f. petrisquc— 20 f. Lavius.—^ a\. qua Jovis.—2 al. ex- 
plelura est. 

NOTiE 

" Scrihendiim, Grceci enim Fures ita appellare : 4>iKa 5' aMju ol Buiutioi 

<pi\riTai dicunt. Seneca, epist. 72. fK^yov. 

lib. VII. ' Voluptates pripcipiie ex- '' In sclirdis Lcviux est pro Lhiiis. 

tnrba, et invisissimas liabe latroniim Uiidc suspicor La-vium poi-tam indi- 

more, quos vTifryptii pbili*.tas vocant.' caii, de (jiio Aneilim* lib. xii. cap. 10. 

I' Picas] Ht'siodi antiqniis infpr- licet ibi (iiioipie lAviu.t sit niondose, 

pres in Tlnoironia, dicit lJ<Lotios, ciuii antiqiiisMinus liber iiabcut La- 

non Dorios, ut Fcslus ait, Spbingem vius. 



1194 SEXTl POMPEII FESTI 

libramentum summi fornicis. Petissere antiqui pro petere 
dicebant, ea quidem forma verbi, qua sunt lacessere, et in- 
cessere : sed ut mihi videtur, quom sij^nificabant saepius 
petere, ut petessant, saepius petant. Petrones rustic! fere 
dicuntur propter vetustatem, et quod deterriraa quaeq. ac 
praeruptus . jam agri petrae vocantur, ut rupices 
idem a rupicis.' Petauristas Lucilius a petauro appellatos 
existimare videtur, quom ait : Sicuti mechanici, cum alto 
exiluere petauro. At vElius Stilo quod in sere volent, cum 
ait: Petaurista proprie Graece, ideo quod his^^ Trpoj usga tts- 
Tarai. Petoritum, et Gallicum vehiculum esse, et nomen 
ejus dictum esse existimant a nuraero iiii. rotarum : alii 
Osce, quod hi quoq. petora quatuor vocent alii Graece: sed 
aloKiKwi dictum. Petimina in his ^^ jumentorum ulcera, et 
vulgo appellant, et Lucilius [184] meminit, quom ait: Ut 
petimen naso, aut lumbos cervicibus tangat : eo nomine 
autem, et inter duos armos suis quod est, aut nectos,'^ soli- 
tum appellari testatur Naevius in descriptione sullae,' quom 
ait : Petimine piscino qui meruerat. Pennas antiquos fer- 
tur appellasse peenas ex Graeco, quod illi ttstyjvol ea, quae 
sunt volucriora*^ dicant. Item easdem pesnas, ut caesnas. 
Pictor Zeuxis risui^ mortuus, dum ridet effuse pictam a se 
anum ypauv. cur hoc loco relatum sit a Verrio, cum de sig- 
nificatu verborum scribere propositum habuerit, equidem 
non video, cum versiculos quoque (adhaereret tulerit et 
ineptos pati; sed nullius praetoris '° prastexto nomine: "^ qui 
tamen sunt hi. Nam quid modi facturus risu deniq. ? nisi 



3 f. a rupibus.~i f. is.— 5 al. fmmeris.—6 al. pectus.— 7 al. suillce.—S al. 
volucria.—9 f. risu — 10 f. ea de re rettulerit, et ineptos satis, et nullius pretii. 



>• PrcEtexto nomine] In scliedis ita septos pati: sed nullius prcrtoris prw- 

sunt hiEC verba clepravata, iit tamen texto nomine: nos emendaviniiis : cum 

ad veiani lectioneni eliciendam quasi versiculos quoque ea de re rettulerit, et 

nianu diicant, cum in eis ita sit : cum ineptos satis, et nullius pretii prcetexto 

versiculos quoque adhareret tulerit et nomine. 



SCHEDiE. 1195 

pictor fieri vult, qui risu mortuus est. Picta quae nunc 
toga dicitur^ purpurea ante vocitata est, caq. evat sine pic- 
tura : ejus rei argumentum est pictura in aede Vertumni, et 
Consi, quarum in altera M. Fulvius Flaccus, in altera T." 
Papirius Cursor triumphantes ita picti sunt. Tunica autem 
palmata a latitudine clavorum dicebatur, quae nunc a ge- 
nere picturae appellatur. Impetuni, industrium, indulgen- 
tem perinde composita esse ait Verrius, atq. inipune, et 
immunis, mihi non satis persuadet. Pietati aidem conse- 
cratam ab Acillo '^ aiunt eo loco, quo quondam mulier ha- 
bitaverit, quae patrem suum inclusum carcere mamniis suis 
clam aluerit : ob hoc factum, impunitus " ei concessa est. 
Picura avem quidam dictum putant a Pico rege Aboriginum, 

quodissolutussit'* a'^ 

Piscatorium aes vetusto more appellatur, quod in [185] 
monte Albano datur pro piscibus. Pedam vestigium hu- 
man! prascipue pedis appelhisse antiques in coninien(ariis 
quibusdam inveniri solet. Pescia in saliari carmine /Elius 
Stilo dici ait capitia ex pellib. agninis facta, quod Graecl 
pelles vocent pesce neutro genere plural iter. Pestiferum 
fulgur dicitur, quo mors, exiliumve significari solet. Pisa- 
litem ' appellat Nsevius Pantaleontem, id est, Pisis oriun- 
dum tyrtinnum, cum alioqui inde profecti nunc Pisani di- 
cantur. Pedibus obsitum, id est, pediculis, Titinius pedi- 
cosum appellat hoc modo : Rus detrudctur pedicosus, 
squalidus. Pedes autem pro pediculis : sic Plautus refert 
in Curculione: Item genus a'^ inter homines meo quidcni 
animo, ut muscse, culices, cimices, pedesq. pulicesq. et 
Livius in gladiolo : Pulices ne, an cimices, an pedes, re- 
spondc mihi: et Lucilius : Ubi me vidit, caput scabit. 



II f. L.— 12 f. Acilio.— n f. impunilas.— l I t. s quod is solUus.— ld (. a eo 
uti. — IG al. A est lenonum. 

NOT/E 

• Pisalilcm] Ila est in sclicdis pro I'l^uli'.cin : cl ila vidcliii li-ficiuliim. 



1196 SKXTI POMi'EII FESTI 

pedes legit. Pesestas inter alia quae (si)'^ inter precationem 
dicuntur,'^ cum fundus lustratur, significare videtur pesti- 
lentiam, ut intelligi ex ceteris possunt, quom dicitur: Aver- 
tas morbum, mortem, labem, nebulam, impetiginem. Pe- 
dum bacuii genus incurvum, ut Vir. in Buc. quom ait: At 
tu sume pedum, quod me cum saepe rogaret. Pedera struit 
in XII. significat fugit, ut ait Ser. Sulpicius. Pistum pi- 
sendo perpolitum '9 antiqui frequentius usurpabant, quam 
nunc nos dicimus. Pedarium Senatorem significat Luci- 
lius quom ait: Agipes vocem mittere coepit: qui ita appel- 
latur, quia tacitus transeundo ad eum, cujus sententiam 
probat, quid sentiat, indicat. Piscatorii ludi vocantur, qui 
mense Junio trans Tiberim fieri solent pro quaestu piscan- 
tiuni. Piscinae publicee [18G] hodieq. nomen manet, ipsa 
non extat: ad quam et natatum, et exercitationis alioqui 
causa veniebat populus. Unde Lucilius ait : Pro obtuso 
ore pugi], pisciniensis reses. Pectenatum tectum dicitur a 
similitudiiie pectinis in duas partis divisum, ut testudinatimi 
inquattuor. Piari eos velut proprio verbo, aitVerrius, qui 
parum sint animati, cum mentis suae non sunt, perquasdam 
verba liberantur incommodo. Pignosa, pignora eo modo, 
quo Valesii, Auselii, piuosi, palisi ^° dicebantur. Pectus- 
cum Palali dicta est ea regio Urbis, quam Romulus obver- 
sam posuit, ea parte, in cjua plurimum erat agri Romani ad 
mare versus, et quia ' mollissime adibatur urbs : cum 
Etruscorum agrura a Romano Tiberis discluderet ceterae 
vicinae civitates colles aliquos * haberent oppositos. Pe- 
culatus est nunc quidem qualecunq. publicum furtum, sed 
inductum est a pecore, ut pecunia quoq. ipsa. Jam' etiam 
noxii'^ pecore multabantur, quia neque asris adhuc, neque 
argenti erat copia. Itaque suprema multa etiam nunc 
appellatur. Piatrix dicebatur sacerdos, quae expiare erat 
solita, quam quidam simulatricem, alii sagam, alii expiutri- 



17 ( )■ — 18 al. interpretatores diciint. (. imprecafores. — 19 al. a pisendo 
propolitum.— 20 f. Pinasii, Papisii.—l f. qua.— 2 f. aliquot.—'^ f. Num.— 4 f. 



SCHEDiE. 1197 

cem vocant; ct piamenta, quibus utitur expiando: alii pnr- 
ganienta. Piaciilaris porta appellatur propter aliqna piacu- 
la, qua? ibidem fiebant : vel, ut ait Cloatius, cnm ex sacro' per 
aliquem piaculo solvitiir, ut aliqua piandi propitiandiq. cau- 
sa immolatiir. Pigere interdum pro tardari, interdum pro 
poenitere poni solet. Pangere, figere: unde plantae pangi di- 
cuntur, cum in terram demittuntur .... 

Permutatur id proprie dici videtur,quod ex alio loco [187] in 
alium fransfertur: at commutatur, quod aliud pro alio sub- 
stituitur. Sed eajam confuse in usu sunt. Pierides Musae 
propter amoenitatem ac solitudinem Pierii mentis dictre 
videntur, quo*^ esse 7 secretis locis propter studia liberalia 
delectentur. Perconctatio pro interrogatione dicta videtur 
ex nautico usu, quia conto pertentant, cognoscuntq. navi- 
gantes aqu^ altitudinem : ob quam causam ait Verrius 
etiam secundam syllabara per o solere scribi : mihi id fal- 
sum videtur : nam est ilia percunctatio, quod is, qui curiose 
quid interrogat, percunctari sit^ ut rccte per u literam scri- 
batur. Perfugara Gallus ^Elius ait, qui liber, aut servus, 
aut hostis sui 9 voluntate ad hostes transierit, qui idem di- 
citur transfuga, quanquam sunt, qui credant perfugam esse, 
non tam qui alios fugiat, quam qui ob spem commodorum 
ad quempiam perfugiat. Perfacul autiqui, et per se facul 
dicebant, quod nunc facile dicimus, inde permansit in con- 
suetudine facultas. Peremptalia fulgura Graccus'° ait vo- 
cari, quae superiora fulgura, ut " portenta vi sua peremant 
duobus modis, prioribus lollendis: aut majore manubia, ut 
tertia secundae, secunda primae cedat: nam ut omnia '^ su- 
perentur fulgure, sic ictum fulgur manubiis vinci. Pere- 
diani et bibesiam Plautus finxit sua consuetudinc, cum 
intelligi voluit cupiditatem edendi et bibendi. Peremere 
Cincius in lib. de verbis priscis ait significare idem, quod 
prohiberc : at Cato in li. qui est de re militari pro viciare 



5 f. cum facto. — 6 f. quoil. — 7 al. ca, — 8 f. per cunclan rts it, — 9 (. sun. — 10 
f. Gruniui.— II f. aut. — 12 f. omina. 



1198 SEXTI POMPEII FESTI 

usus est . 

Tabera earn, quae fa- 

ceret tabescere apud antiques [188] usurpatum. Sallustius 
quoque frequenter, ut in Catilina, cum ait : Uti tabes ple- 
rosq. civium aninios invaserat : et in lib. iv. historiarum: 
Qui quidem mos, ut tabes in Urbem coierit:'' et Corvini- 
us '4^ pro Liburnia: Propter banc tabem, atq. perniciem 
domus totius. Tabellis pro chartis utebantur antiqui, qui- 
bus ultro citro'^ sive privatim, sive publice opus erat, certi- 
ores absentes faciebant: unde adhuc tabellarii dicuntur: 
et tabellae missae ab imperatoribus. Tagax furunculus a 
tangendo "^ cujus vocabuli Lucilius meminit: Et mutonis 
nianum perscribere '7 posse tagem.'^ * Tages nomine Ge- 
nii filius, nepos Jovis, puer dicitur discipulinam dedisse 
aruspiciiduodecim populis Etruria?. Taminia uvae sylves- 
tris genus : videtnr Verrio dicta, quod tarn mira sit quam 
minium. Talus in Sabinorum nominibus praenominis loco 
videtur fuisse. Talentorum non unum genus. Atticum est 
sexmillium denariura. Rhodium et '9 Cistophoruni qua- 
tuor milliura, et quingentorum denarium. Alexandrinum 
xii.*° denarium. Neapolitanura sex ' denarium. Syracu- 
sanura trium * denariura. Ilheginum victoriati. Tamne, eo 
usque, ut iElius Stilo et Opillus ^ Aurelius interpretantur. 
Itaq. Afranius : Tamne arcula tua plena est aranearum. 
ThalcEC^ nomen dictum est^ alii ab astatis tlore aiunt, alii 
quod carmina semper floreant. Talipedare antiqui dice- 
bant pro vacillare pedibus lassitudine, quasi qui trahit 
pedes, ut talis videatur insistere, aut identidem tollere 
pedes. Tam significationem habet, cum ponimus prtepo- 
sitivam quandam, cui subjungimus quam ; ut cum dicimus, 
tarn egregium opus tam parvo pretio venisse, [189] id est. 



13 al. conjedus. — 14 f. Cornificiiis. — 13 f. citroque. — 16 f. (agendo. — 17 f. 
manu perscabere. — 18 f. tagncem. — 19 f. sejdem in. — 20 f. XII. m. — I f. VI. 
m. — 2 f. ///. m. — 3 f. Opilius. — 4 f. ThalicB. — 5 f. esse. 

iiOTJE 
' Lucili versus ita emendandus, Et mutonis manu perscabere posse tagacem. 



SCHEDJ2. 1199 

sic : ut apud Grsecos quoq. ouTWf ayafiov. Item ex con- 
trario ei diciraus, quam mains Homeiiis, tarn bonus 
Cherylus*^ pocta est. At antiqiii tarn etiam pro tamen 
usi sunt, ut Nasvhis: Quid 7 si taceat, dum videat, tam 
etiam sciat, quid scriptura sit. Ennius: Illai mea3 tam po- 
tis pacis potiii. Titinius: Bene cum facimus, tam male sub- 
imus, ut quidam perhibent viri. Item: Quanquam^ estis 
nihili, tam escator 9 simul vobis consului. Tandem quom 
significat aliquando, interdum tamen ex supervacuo poni- 
tur: ut apud Ter. in Phorraione, quom ait: Itane tandem 
uxorem duxit Antipho injussu meo? non enim hie tempus 
ullum signiticat. At Cicero etiam duplicat temporalem 
significalionem, cum ait : Tandem aliquando. Tauri, ver- 
benasq. in conimentario sacrorum significat ficta farinacea. 
Tama dicitur, cum labore via? sanguis in crura descendit, 
et tumorera facit. Lucilius:'° Inguenne existat, papulae, 
taraa, neboa noxit. Tasnias, Graecam vocem sic interpre- 
tatur Verrius, ut dicat ornamentum esse laneum capitis ho- 
norati, ut sit apud Caecilium in Androgyne : Sepulchrum 
plenum taeniarum, ita ut solet : et alias : Dum taeniam qui " 
volnus vinciret. Ennius in Alexandre: Volans de Ccclo 
cum corona, et teeniis. Accius in Neoptolemo : Decorate 
est satius, quam urbem exeneis.'^ Tciedulum antiqui inter- 
dum pro fastidioso ; interdum, quod omnibus taedio essct, 
ponere soliti sunt. Tatium occisum ait Lanivii '' ab ami- 
cis eorum legatorum, quos interfecerant Tinini '+ latrones, 
se5 sepultum in Aventiniensi laureto. Quod ad significa- 
tionem verborum non magis pertinet, quam plurima alia, et 
praeterita jam, et deinceps [190] qax rcferentur. Tauro- 
rum specie simulacra lluminum, id est, cum cornibus lor- 
mantur; quod sunt atrocia, ut tauri. Talionis mentionem 
fieri in xii. ait Verrius hoc modo : Si membrum rapit,'^" 



G f. CharUus.—l al. Qui.—H f. Quam.— 9 f. fa me castor.— M) al. Lucretius. 
— 11 f. 7ua. — 12 al. c laniis. — 13 al. Latinii. — 11 al. Taliuni. — 15 t'. rujysit, 
al. rapit. 

" Liber inaimsciiptiis liabct rapit pro riipit, iil foilai>!>c rapsit hit Ic- 



1200 SEXTI POMPEII FESTI 

ni cum eo pacit, talio esto : neq. id, quid significat indlcat, 
piito quia notum est : permittit enim lex parem vindictam. 
Tarquitias scalas, quas rex Tarquinius Superbus fecerit, 
abominandi ejus nominis gratia ita appellatas esse ait vol- 
go existimari. Tarpeije esse '^ effigiem ita appellari pu- 
tant quidara in aede Jovis Mettellina, ejus videlicet in rae- 
moriara virginis, quae pacta a Sabinis hostibus ea qua; in 
sinistris manibus haberent ut sibi darent, intromiserit eos 
cum rege Tatio, qui postea in pace facienda caverit a Ro- 
niulo ; ut ea Sabinis semper pateret. Tam perit, quam ex- 
trema faba : in proverbio est, quod ea pleruniq. aut praete- 
ritur, aut decerpitur a praitereuntibus. Tappulara " legem 
convivalem ficto nomine conscripsit jocoso carmine Vale- 
rius Valentinus, cujus m. Lucilius hoc modo : Tappulam 
rident legem concere '7 opimi. Termonem Ennius Grseca 
consuetudine dixit, quem nos nunc terminum hoc modo: 
Ingenti vadit cursu, qua redditus termo est : et : Hortatore 
bono prius, quam finibus termo. Trientem tertium pondo 
coronam auream dedisse se Jovi donum scripsit T. Quin- 
tius Diet. . . . quom per novem dies totidem urbes, et 
decimam'^ Praeneste cepisset : id significare ait Cincius 
in Mystagogicon L. if. duas libras pondo, et trientem, qua 
consuetudine hodieq. utimur, quom lignum bes alterum di- 
cimus, id est, pedem, et bessem latitudinis habens : et se- 
stertium, id est, duos asses, et semissem tertium : item si 
[191] tres asses sunt et A '9 quadrans quartus^° . . . . 
Tersumdiem pro sereno dictum ab antiquis, nee se habere 
rei auctorem ait. Teretinatibus a flumine .... Tri- 
pudium ^ . . . . oils : in exultatione tripudiat . . . 



16 al. etiam. — 17 f. congerce. — 18 f. deditione. — 19 f. a ^Hrtdmns.— 20 f. a 
dicitur. 

gendum. Vide snpra in ' Pacio- trcs asses sunt, et quadrans, quadrans 

nem.' quartiis dicitia-, Sfc. 

^ Tappulam] Vide in ' Sodales.' ' Tripudium, 8fc.'] Desiderantur haec 

> Pro veibo decimam, magis placet in aliis editionibiis. Supra in ' Puis:' 

deditione: et infra legend urn : Item si ' Tripudium,' inquit, 'id est terri- 



SCHEDvE. 1201 

a terra pavienda, nam pavire, est ferire, a quo et pavimen- 
ta : id ex Grajco, quod illi ttuIhv, quod nos ferire 
mum intactus usur . . . Taminare, violare .... 
et contaminare, dictum videlicet .... ilintate. Te- 
res est in longitudinc rotundatum : quales asseres natura 
ministrat. Temetum, vinum. Plautus in Aulularia : Cere- 
rin' Strobile has lacturi nuptias ? qui ? quia temeti nihil al- 
latum video. Pomponius in Decima : Non multi temeti, 
sed plurimi. Novius in duobns Dossenis : Sequiraini pre- 
rainate, sequere temeti timor : Idem in Funere : Agite, ex- 
ile, temulentum ' tollite : et in Surdo: Filias habeo temu- 
lentas, sed eccas video incedere. Afranius in Consobrinis : 
Pol magis istius temulentae, futilis. Tintinnare est * apud 
Naevium hoc modo : Tantum ibi molee '' crepitum facie- 
bant, tintinnabant compedcs : et apud Afranium : Ostiarii 
impedimenta tintinnire audio. Tributorum conlationem, 
quom sit alia in capitc, illud ' ex censu, dicitur etiam 
quoddara temerarium, ut post Urbcm a Gallis captam con- 
latum est, quia proximis xv. annis census alius* ''non erat. 
Item bello Punico secundo M. Valerio Laevino, M. Clau- 
dio Marcello cos. quom et Scnatus, et populus in aerarium, 
quod habuit,^ detulit. Tcntipcllium Artorius putat esse 
calciamentum ferratum, quo pclles extenduntur, indeque "= 
Afranium [192] dixisse in Promo :*^ Pro manibus credo ha- 
bere ego illos tcntipcllium. Titinium ait Verrius existi- 



1 al. temulcniiamquc. — 2 al. TUinnire. — 3 al. uliud.—i f. populus. — 5 al. 
poluil. — 6 al. Primo. 

NOT.C 

paviiitn : pavirc enim ferire est,' <f«c. tissima inscriptione sit. 

Tripudium dicebalur in au.spiciiii, vide- » I'ro inolle, vel, ut alii enicnda- 

tur fiiisse in cxciiipiari : deinde Fes- runt, muUem, in scliedis est molir, 

tns afferebat excinpliitn ex aliqiio caqiie vera lectio est. 

scriptore disciplina; auguralis. Quod '> Opinor in exemplari fdissc, ccn- 

aiiteni addit pnvimenla dicta esse a sus populus, et deinde vcrl)iim poplus 

pavirc, et pavirc a Gra;co ■rraUn', si in ulius niutatinn : extant Icctionis 

veriim est, veriini erit et illiid, paire antiqir.e vestigia in sclifdis. 

pro paiire antifiuioril)ns in iisii fiiisse, '- Indi<iuc pro idtm, melius in sclie- 

cum pnimcnta pro pavimtnta in vctns- dis. 

Delpk. et Var. CUts. Pomp. I'cst. 4 G 



1202 SEXTI POMPEII FESTI 

mare, id raedicamentum esse, quo rugae extendantur, quom 
dicat : Tentipellium inducitur, rugae in ore extenduntur : 
quom ille rponiKcoi dixerit. Tignum non solum in sedificiis, 
quo utuntur, appellatur, sed etiam in vineis, ut est in xii. 
Tignum junctum aedibus, vineave, et concapit^ ne solvito. 
Tela proprie dici videntur ea, quae missilia sunt : ex Grae- 
Go videlicet translato eorum nomine, quoniam illi ri^XoQev 
missa dicunt, quas nos eminus : sicut arma ea, quae ab hu- 
raeris dependentia retinentur manibus, quoniam quidem 
non minus in nobis eam partem corporis armum vocari ex- 

istimandum est, quam Tigillum, Sororium. 

Vici appellari incipiunt ex agris, qui ibi villas non ha- 
bent, ut Marsi, aut Peligni : sed ex vicis partim habent 
remp. et jus dicitur, partim nihil eorum, et tamen ibi nun- 
dinae aguntur ^ negotii gerendi causa, et magistri vici, item 
magistri paci** quotannis fiunt: altero, cum id genus aedifi- 
ciorum definitur, quae continentia sunt his opidis, quae iti- 
neribus, regionibusq. distributa inter se distant, nominibus- 
que dissimilibus discriminis causa sunt dispartita : tertio, 
cum id genus aedificiorum definitur, quas in oppido privo, 
id est, in suo quisque loco proprio ita aedificat, ut in eo 
aedificio pervium sit, quo itinere habitatores ad suam quis- 
que habitationem habeat accessum, qui non dicuntur vi- 
cani sicut hi, qui aut in oppidi vicis, aut hi, qui in agris 
sunt, vicani appellantur. 

Viget dictum videtur a vi agendo, sed nonvi [193] agen- 
dis, hostilibusque rebus, verum his, quae celer 9 . . . 



7 f. capulo. — 8 al. habentur. — 9 f. celeriter. 

NOTJE 

^ Pad] In schedis Integra lectio LECIONES. Reliqtia etiam emen- 

Iiabetur, et emendata. Nam pad, datiora in schedis: Altero, cum id ge- 

antiqiia sci ibendi consnetiidine die- nus (edifidorum definitur, qua continen- 

tum est, pro pagi: supra in ' Orcus.* tiasunt his oppidis, quae itineribus, re- 

'Perc,'inquit,'liter£eformam,iiilulo- gionibiisque discriminis causa su7it dis- 

minus g^ usnrpabaut :' et in columna partita: et in fine, in oppidi vicis, et 

Duilii MACISTRATOS reperitur et vicani, utroque loco habent schedae. 



SCHED^. 1203 

concitato aninio ad bonam frugem ten '° 

Voisgram avcm, qua? se vellit. Augures 

banc eandem fucillantem" appellant Vi- 

gintiqninque ^ poenas in xii. significat vigintiquinque as- 
ses. Victimam ^lius Stilo ait esse vitulum, ob ejus vi- 
goreni : alii autem, quae vincta ducatur ad aUare : aut 
quas ad '^ hostis victos ' immoletur. Vectigal, aes appel- 
latur, qnod ob tributum, et stipendium, ct equestre, et ordi- 
narium populo debetnr. Viae ^ sunt et publica?, per a '* 
. . . 6 omnibus licet : privatae, quib. vetitum uti . . . 
praeter eorum, quorum sunt privatae .... vias niu- 
niunto : dionisam lapides sunt, qua volet, jumenta agito. 
Viatores appellantur, qui magistratib. apparent: eo quia 
initio omnium tribuum, cum agri in propinquo erant urbis, 
atque assidue homines rusticabantur, crebrior opera eorum 
crat in via, quam urbe, quod ex agris plerumq. homines 
vocabantur a magistratib. Verticulas, cum ait Lucilius, 
ita appellavit vertebras. Vernae, qui in villis verc nati, 
quod tempns duce natura feturae est : et tunc rem divinam 
instituerit Marti Numa Pompilius pacis, concordia^ve ob- 
tinendae gratia, inter Sabinos, Romanosq. ut vernai vive- 



10 f. teiidunt.— 11 a.], fecilitram. — 12 f. ob, — 13 f. a quas ire. 



NOTiE 

* Viginliquinque'] Agellins lib. xx. cio aliquid esse religatnm, ante cnim 

cap. 1. ' Si injuria alleri faxit, vi- iigabantur.' Sed nihil niiitandiun 

giniiquinque a-ris poenae siinto.' .Sed censeo. 

teris puto adjectmn. Vide Pliniiiui k Via] Desideiatur lizec vox in 

lib. XVI. cap. 1. aliis editionibus: in ea vero Festns 

f In schedis est, ob hosles victos, agebat, nt ex leliquiis ejus apparet, 

pro ad Iwstes victos, parva mutatione: de viis publicis, et privatis : et anti- 

nam Anmistiniaiia eniendatio niniis quam legem refeiebat de viis niii- 

abest antifnia scriptuia. I'lo vincta niendis, iisdemque lapide sternendis, 

in Rcliedis est victa: ut fortasse ii«a ut ([uae strata- lapidibus essent, per 

scribendum sit : nam boves aiiratis eas jumenta agere li(;eret. Extat 

cornibus vittis ornati ct sertis ad inscriptio in qiiodam denario Au- 

aram ducebanlur, praeterea Servius gusli, QVOD, VIAE. MVNITAE. 

in II. H\n. ita srribit : ' Sobita; Bunt SVNT. 
bostia;, nam piaciduni Cbt in sacrili- 



1204 SEXTI POMPEII FESTI 

rent, ne vincerent. Romanes enim vernas appellabant, id 
est, ibidem natos, quos vincere perniciosum arbitrium Sa- 
binis, qui conjuncti erant cum P. R. Vergiliae dictae, quod 
eorum orta ver finitur, aestas incipit. Vastum '' pro mag- 
num : ponitur tamen et pro inani. Accius : Jam banc ur- 
bem ferro vastam faciet Peleus : et Pacuvius : [194] Qua- 
les, scabres quod "^ inculta vastitudine. Ve victis, in pro- 
verbium venisse existimatur, cum Roma capta a Senonib. 
Gallis aurum ex conventione et pacto adpenderetur, ut re- 
cederent, quod iniquis ponderib. exigi a barbaris querente 
AP. Claudio, Brennus rex ' Gallorum ad pondera adjecit 
gladium, et dixit, ve victis : quem postea persecutus Fu- 
rius Camillus, cum insidiis circumventum concideret, et 
quereretur contra foedus fieri, eadem voce remunerasse di- 
citur. Vegrande significare alii aiunt male grande ; ut ve- 
cors, vesanus, mali cordis, maleq. sanus : alii, parvum, 
rainutum, ut quom dicimus, vegrande frumentum : etPlau- 
tus in Cistellaria : Qui nisi itures nimium is vegrandi 
gradu. Vecors ^ est turbati et mali cordis. Pacuvius in 
lliona : Qui veloci superstitione cum vecordi conjuge : et 
Novius in . . . Coactus tristimoniam ex animo 
deturbat et Vecordiam. Vapula Papiria, in proverbio fuit 
antiquis, de quo Sinnius Capito sic refert, tum dici solitum 
esse, cum vellent rainantibus ibi '' significare se eos negli- 
gere, et non curare, fretos jure libertatis. Plautus in Fe- 
neratrice : Heus tu in barbaria quod fecisse dicitur libertus 
suae patronae, ideo dico . . . liberta salve. 



14 f. squale, ncahre atque. — 15 f. sibi. 

NOTiE 

•• Vastum] Videndus Nonius in plari antiquo contulit, dux pro rex 

* Vastitudine :' apud qnera extat ver- notatum est : et pensum pro adpen- 

SHS Pacuvii ex Teucro, qnem hie Fes- deretur. 

tns citat, ut nos emendavimus. ^ Vecors, Sfc] Exempla Pacuvii, et 

' In schedis est Brermus rex, pro Novii desiderantur in aliis editioni- 

quo in niargine alia manu, ejus for- bus. 
tasse, qui scliedas illas cum exem- 



SCHED^. 1205 

Vapula Papiria: in barbaria est, in Italia, ^lius hoc loco 
vapula positum esse ait pro dole. Varro, pro peri : teste 
Terentio in Phormione : Nura tu . . . resipis ver- 
bero: et Plauto in Curculione : Reddin', an non mulierem 
prius, quam te huic mea? machserce obicio mastigia ? Va- 
pula ergo te '*^ vehcmenter jubeo, ne me territes. Vacerram 
^lius et alii complures vocari aiunt stipitem, ad quern 
equos Solent religare. Ateius [19-5] vero Philologus hoc 
nomine significari maledictum magna? acerbitatis, ut sit ve- 
cors etvesanus teste Livio, qui dicit : Vecorde, etmalefica 
vecordia '7 ' Vagorem pro vagitu, Eiinius li. xvi. Qui cla- 
mor oppugnantis vigore volanti. Lucretius li. ii. Et su- 
perantur, item miscetur funere vigor. Valvoli fabae folli- 
culi appellati sunt, quasi vallivoli, quia vallo facti '^ ex- 
cutiantur. Vagulato in L. xii. significat quasstio cum con- 
vicio. Cui testimonium defuerit, is tertiis diebus ob portum 
obvagulatum ito. Valgos Opillus Aurelius, aliiq. com- 
plures aiunt dici, qui diversas suras habeant. Plautus in 
Militc glorioso : Qui talos vitiosos majorem partem videas 
vagi sails: etin Silitergo; Sineamihiinsignitos pueros pariat 
postea,aut varum, aut valgum, aut compernem, aut pastum, 
bocchum filium. Viere,"" alligare significat, ut hie versus 
demonstrat : Ibant malaci viere Veneriam corollam, unde 
vimina, et vasa viminea, quae vinciuntur ligata. Vermina 
dicuntur dolores corporis cum quodam minuto raotu quasi 
a vermib. scindantur: hie dolor Groece orpofoj dicitur. Ve- 
ruta, pila dicuntur, quod a '' . • habeant praifixa. 
Ennius L. x. . . cursus quingentos saepe veruti." 



IG f. Vapulare ergo.— 17 f. malefice vacerra.—lS f. fradi. —19 A al. vcvua. 

NOT/E 

' Pro malefica recorilia in vpimi Li- King. Lai. apml qucm niahici est, ut 

vii, nisi malefice vaccrra Icgannis, non in scliedis. 

video cur Livium citetFcstus. " Vauti] Knnii versus ileest in 

"' Fiere,l!fc.'] Hicc quoque in aliis e- aliis editionibus, nee in schedis inte- 

ditionibiis desidnrantur. Ennii versus ger liabttur, aut cmendatus satis, 
extat apud Varrontin lilj. iv. de 



1206 JSIiXTI POMFEIi FESTI 

Uruat," Ennius in Andromeda significat, circundat, ab eo 
sulco, qui fit in urbe condenda uruo aratri, quae sit forma 
siraillima uncini a curvatione buris, et dentis ; cui praefigitur 
vomer : ait autem : Circum sese uruat ad pedes a terra qua- 
dringentos caput. Ungulus Oscorum lingua anulus, ut . . 
, . si quid monumenti nacta f est, qui eorum requireret, est 
ungulus quem ei detraxit ebrio. Pacuvius in Iliona : Re- 
pugnanti ego porro hunc vi detraxi unguium, et in Atalanta : 
[196] Suspensum laevo brachio ostendo unguium. Uncia- 
ria '^ lex appellari coepta est, quam L. Sulla, et Pompeius 
Rufus tulerunt, qua sanctum est, ut debitores decimam 
partem dicebant antiqui,cujus co- 
lor inficiendo mutatur, ut Ennius cum ait : Cum illud, quo 
jam semel est imbuta veneno. Ventabant dixisse antiques 
verisimile est, cum et praspositione adjecta 

adventabant. V. ntupum est, vel 

quod^Graeci vsiv dicunt. Venditiones dicebantur olim Cen- 
sorum locationes ; quod velut publicorum locorum veni- 
bant. Viminalis et porta et collis appellantur, quod ibi 
viminum fuisse videtur silva, ubi est et ara Jovi Viminio 
consecrata. Vindex ab eo quod vindicat, quo minus is, 
qui prensus est, ab alio teneatur. Vinece, ut Verrius prae- 
cipit, quod vino feraces sint : etiam militares quaedam ma- 
chinationes a similitudine appellantur. Vivatus et vividus 
a poetis dicuntur a vi magna. Vindiciae ' appellantur res 



20 f. out potius dicuntur vindici^ inter eos, qui contendunt. 

NOTvE 

o f//-Ma<] Placidiis iiiGlossis : 'Ob- sunt, qiije post verbuni Venlahant 

urbas, circiimscribis : dictum ab ur- habentur, 

bo.' Versus Ennii emendatior in ^ Vindicice] In exemplo 12. tabula- 

?chedis. rum, quod in fine adducit Festus, 

P Nacta legendnni : et si quis requi- schedae ante arbitros habent amplius 

7-et: pro comipto autem verbo, elirio, dimidiatum verbum tor, ut inte- 

in schedis est ebrio, quae vera lectio grum fortasse fuerit, Prator, et ita 

est. sit legendum : Prator arbilros Ires 

T Unciaria'] Q»ds sequiintur, quo duto. 
pertineant, quaerendum : incerta item 



SCHEDiE. 1207 

eae, de quibus controvei'sia : (quod potius dicitur jus, quia 
fit inter eos, qui contendunt/° Cato in ea, quam scribit L. 
Furio de aqua . . . . s. Praetores secun- 
dum populum vindicias dicunt . . Lucilius : Ne- 
mo hie vindicias, neq. sacra, neq. numen veretur : de quo 
verbo Cincius sic ait : Vindicias olim dicebantur illae, quae 
ex fundo sumptae in jus adlatae erant : at Ser. Sulpicius . 
jam singulariter format© vindiciam esse 
ait, qua de re controversia est, ab eo quod vindicatur 

et in XII. Si vindiciam falsam tulit,) si 
velit is,' . . tor arbitros ' tres dato, eorum arbitrio 
fructus duplione damnum decidito. 



1 f. rei, sive litU. 



ISiOTJE VARIORUM 



IN 



SEX. POMPEIUM FESTUM 

EJUSQUE EPITOMEN. 



EX ED. HEIDELBERGENSI 
1593. 8vo. 



nottE variorum 



IN 



SEX. POMPEII FESTI 



DE 



VERBORUM SIGNIFICATIONE LIBROS. 



LIB. I. 



Pag. 35. Acus'\ Cwnsarcire: lege, 
quod sarcire. Turneb. Advers. lib. 
XIV. cap. 12. 

Pag.44. Adfeclata iAffecta] Allu- 
dere videtiir ad illnm Planti locum, 
qui in Kiidente exstat : ' Accipiam 
hospilio si nox venies vespere Item 
lit affectam.' Idem ibid. 

Pag. 50. JEditimus] Non assenti- 
tur Festiis Tnllio, iiec Varroni, qui 
inter (cditimum etadituum niliil inter- 
esse ceusent : set! et M. Tullius in 
aditimo, timum. productionem voca- 
buii censet ; pro intimo Festus acci- 
pit. Quanquam non satis apparet an 
significatione distinguat quai nota- 
tione dividit. Id. ibid. 

Pag. 05. Ambactus] Lingua Gallica 
dicitur actus et ambaclits scrvus mer- 
CPnarius : ut ' circumactus' dicitur. 
Hanc vocem usurpavit Caesar com- 
nientario sexto : ' Ita plurimos circum 
se ambactos clicntcsquc habet.' Am- 
bacti autcui erant apiid (Jallos, qui 
>e nobilibus in servitutcui dicurant, 



quod circum illos acti essent. In 
lexico Latino-Graeco am6ac<MS sic ex- 
plicatur: BovKos fjucrdwrhs, iis ''Evvios. 
ita ab Ennio Caesar hoc vocabulum 
mutuo sumpsit. Id. ibid. 

Pag. 69. Ambrices] Lego lambrl- 
ces, regulas esse, non tegulas: id quod 
sensus ipse declarat : sed et Franco- 
rum lingua, quEe articulo addito ta- 
bellas, quibus lacunaria texuntur aut 
ffides obducuntur, lambrices vocat, 
quod cum (it, aedes lambricari pro 
ambricari dicitur. Id. ibid. 

Pag. 75. Anclare] Multi censent. 
anclare et exanclare dicendum esse 
antlare et exanllare, a vcrbo Graeco 
ain-\f7v. a quibus dissentio, et anclare 
puto esse anculare, id est, liaurire et 
ministrare : unde et ancillarum no- 
men. Livius Andronicus : ' Floreni 
auculabant Liberi ex carchesiis.' 
Quodsi ab avrXuv deduritur, ut Festo 
videtur, eerie litcra mutalur. Idem, 
lib. 111. cap. 10. 

Pag. 76. Andruare] A vcrbo Graco, 



1212 



NOT/E VARIORUM IN 



, apaSpav. lege, avaSpafi(7v, aut avBpa- 
fj.f7v. Idem lib. xiv.cap. 12. 

Pag. 78. Anniisl Annus ex Graco 
venit, quemilli twov dicunt, et quod nos 
triennium, illi dicunt rpUvvov, Haec 
sic in Fesli codice restituenda cen- 
seo. Id. ibid. 

Pag. 85. Aquarioli lAquarii] Hinc 
puto hanc significationem iiianasse, 
qnod aquai'ii dicebantur, qui aqiiam 
in aedes portabant, qnapluiime egent 
ad balneum seque eluendas mulieres : 
apud Plautum nieretricula dicit: 
' Aggerundaque aqua sunt viii duo 
defessi.' Hac occasione amorum in- 
ternuntiis solebant eis uti : hinc Ju- 
venaiis : ' Veniet conductus aqua- 
rius.' Septimus Florens : * primi 
ernut lenones, perductores, aquarioli, 
turn sicarii, venenarii, magi.' Aquu' 
rioli autem per diminutionem ad con- 
temptum, ut in vilissimis, et omnium 
vilissimi ipsi dicuntur. Lampridius 
in Commodo : ' Aquam gessit, ut le- 
noniuni ministeriis probrosis natum 
magis, quani ei loco crederes, ad 
quern fortuna pervexit :' nos, addito 
m, tnacarios appellanins : reperi et in 
lexico Latino-Graeco, ' aquarium ' 
vdpo(p6pov esse, et ' aqnariolum ' )3a- 
\avfa, sed et * baccarionem ' -rropvo- 
Z16.KOVOV. 

Pag. 86. Arlnlrium] Putant Juris- 
consulti nullum esse verbum Lati- 
num quo sententia arbitrii vocetur. 
Itaque ipsi verbum cuderunt laudum, 
ut vere dicam illaudatum. Ego arbi- 
trium posse dici arbitror auctore 
Festo : ' Arbilrium,' inquit, ' dicitur 
sententia quae ab arbitro statuitur.' 
' Arbitrarium ' autem ' cum adhuc 
res apud arbitrum geritur.' Proin- 
de incerta est, et dubia, conlroversi- 
que juris, et in voluntate, potestate- 
que, et arbitrio allerius : quo factum 
est ut Plautus ccrtum arbitrario op- 
poneret, quod invito aliquo et ingra- 
tiisfuturum esset. ' Hoc quidem pro- 
fecto certum est, non arbitrarium.' 
Turneb. Ub. xiv. cap. 12. 



Pag. 89. Arferiaaqua] Ab afferen- 
do nonien liabet : nam prisci praepo- 
sitionem ad in ar saBpenumero mu- 
tabant : unde et arcesso et arveho 
apud Catonem de Re Rustica cap. 
135. Est igitur arferia, quasi arf/ertn. 
Idem lib. 111. cap. 10. 

Pag. 94. Artitus'\ A vetere critico 
exponitur, itivTexvos, SalSaXos, Idem 
Ub. XXIV. cap. 31. 

Pag. 95. Assirafum'] Romanis ipsis 
non ignota cruenta potio, quae assira- 
tum iis dicta, quod assir, sanguis, ut 
aiunt glossa-. Festum in Assirato ita 
capio; et si fortassis ea potio olim in 
sacris, quod suadere videtur Sallus- 
tius in Catilina, ait enim consuetum 
id in soleunibus sacris. Lipsius ad 
lib. XII. Annul. Taciti. 

Pag. 96. Atavus] Lego : quia atta 
est avi, id est, pater, ut pueri usurpa- 
re Solent: nam quod tata scribunt, 
id vero tale est, ut ex eo tataviis, non 
atavus, formari debeat : cum autem 
atta avuin significet, ut Festus in 
verbo, * Attam ' explicat, (hanc enim 
vocem esse juniori ad seniorem ho- 
noris causa tanquam ad avum rcfert) 
tamen pueri attatn pro patre dicere 
solebant. Turneb. lib. xiv. cap. 12. 

Pag. 98. Attinge] Scribendum at- 
tingem, pro attingam,sic primus emen- 
davit Lipsius Variarum libro iv. 27. 
cnjus verba sunt : Dice pro Dicam, 
attinge pro attingam, Veteres usur- 
passe saepius reperies : quod certe 
corruptum nbique apud eum judico, 
et, cum ex Quinctiliani certa aucto- 
ritate constet, Catonem, Censorium 
vetustioresque alios ea, quae nos, di- 
cam, faciam, efferimus, dicem, faciem, 
pronuntiasse audacter apud Festum 
iis locis omnibus corrigendum pro- 
nuntio, attingem pro attingam, et di- 
cem pro dicam, similiaqne omnia. 
Lips, ad lib. xii. Annul. Taciti. 

Pag. 100. Augustus locus] Aves 
pasta;, id arbitror de tripudio solisti- 
ino intelligi, cum pullarius avibus 
offam dabat ; nam si pascerentur, 



SEXTI POMPEII FESTI LIB. IV. 



1213 



bonum erat augurium : si non pasce- 
rentur, malum. * Claudius Pulclier,' 
inquit Suetonius, ' apud Siciliam,iion 
pascentibus in anspicando pullis, ac 
per contemptum religionis mari de- 
mersis, ut biberent, quando esse nol- 
lent, praelinm navale iniit, supera- 
tusque est.' Et Asconius scribit di- 
ci solitum ma°;istratum iueuutibus : 



' aves pascunt.' Cicero de divina- 
tione : ' dicito si pascuntur.' Turneb. 
Advers, lib. xiv. c. 12. 

Pag. 102. Aurutti] Auruni dictum 
est quia prcecipue custoditur. GrcBce 
enim wpuv custodire dicitur. Hanc 
lectionem videor jure affirmare pos- 
se, uon quae obtiuuit. Id. 



LIB. II. 



Pag. 108. Balaihrones] Gallicum 
peperere verbum, sed paulum luxa- 
turn : nam bellithrones dicimus. Ver- 
nacula enim nostra dictio balatbro- 
nem potius sapit, quanibliteum. Tur- 
nebus Advers. lib. ii. cap. 10. 

Pag. 110. Bitienses] Beiere dice- 
baut Veteres, pro ire, non bctare. 
Hinc forte Betienses pro Bitienses 
legendumapud Festum. Hinc ' per- 



bitere,' ' praebitere,' ' interbitere.' 
Gifanius indice Lucretiano, ' Dubita- 
re.' 

Blenni'] Sic dicuntur, ut niucosi, 
id est, fi\eyp<iSeis. 

Pag. 121. Bubleum] Scribendum 
suspicor byblinvm ; de quo Hesiodus : 
EJtj irerpaiq re OKi^ Koi jSuySAivos olyos. 
Turnebus lib. xxx. cap. 29. 



LIB. III. 



Pag. 132. Camelis [CamellcE] Vir- 
gines sunt, mutatione g- in c, -yap.i]- 
Kioi Beat. Turnebits lib. ill. cap. 11. 

Pag. 153. Chalcidicum] Meminit 
Vitruvius lib. v. bis verbis : ' sin au- 
tem locus amplior in longitudiue, 
Clialcidica in extremis constituan- 
tur:' nee praetermisit Dio : eTreiSr/ 
ravra SieTtAeffe, t6 t€ 'Mi^vaiov, koI rb 
XoKkISikov wvofiaaixfi/ou, Kal rh 0ou\ev- 
TTipiOP rb 'lov\iuv, rh eVl rr) toD irarphs 
TJ/U77 yevSpLeuuv, KaQUpuia^v. nee praj- 
teriit Cassiodorus inConsulum fastis. 
Videor etiani observasse Cbalcidi- 
cum pro ccunaciilo poni ; quod enim 



Homerus scripsit : Vp7]ts 5' fU virep^' 
avefirjaaro Kayxa\6waa: convertit Au- 
sonius : ' Chalcidium nutrix gressu 
siiperabat anili.' Id. lib. xviii. cap. 
34. Vide hac de re Lud. Carriouis 
emendat. lib. ii. cap. 17. 

Pag. 179. Conitum] Legendnm est 
Comtum. Gifanius indice Lucretia- 
no, ' Comptus.' 

Pag. 207. Cyprio bovi] Est ex So- 
tadico Ennii : ' Prope stagna genus 
ubi lanigerum piscibu' pascit.' Sca- 
liger in Varrouis libruin iv. 18. quod 
annotavimus, ut diversitas Icctionis 
utrubique consideraretur. 



LIB. IV. 



Pag. 210. Dagnades] A mordendo 
nomcn liabent. ZaKilSts ab Hesychio 
appelianlur, Sa/tJ/ls inquit, upv(ou d- 



So?. Turnebus lib. xxviii. cap. 19. 

Pag. 212. Decotes togal Malim, 
decutes, quod essetsine (locco et qua- 



1214 



NOT/E VARIORUM IN 



si sine cnte. Lipsius Elect, lib. i. cap. 
14. 

Pag. 213. Dcginiere'] Legeiiduin 
est degumiare, non degunere, id est, 
devorare, degustare : apud eundem 
diseite scriptum est gumia: inglu- 
vies, inqnit, a gula dicta. Hinc et 
ingluviosus, et gluto, gulo, gumia, 
gnttiir. id manifesto est a Greeco y6- 
juos, quod signiticat TrK-fjpaiixa. ttjs vfus, 
epfia. Saburrain Latini vocant : ita- 
que qui iiimis se ingurgitarent cibis 



ita dicti ab co. Scaliger in Varronis 
libr. sext. 80. 

Pag. 219. Dcsivare'] Legendum 
est Desinare: nuilta enim verba va- 
riis niodis Veteres efferebant. Gifa- 
nius indice Lucretiano, ' lavere.' 

Pag. 221. Dice] Vide snpra, ' At- 
tinge,' et infra, ' Recipie.' 

Pag. 225. Disertiones] Verins pu- 
tarem, disorliones, nt consortioni oppo- 
nantur. Turneb. Advers. lib. iii. cap, 
11. 



LIB. V. 



Pag. 233. Egeria] Alvum concep- 
tam, alto conceptum legendum censet 
Turnebus lib. iii. cap. 5. 

Egretus] Nyciegresia ea Homeri 
rapsodia vocatur, quia maxinio nietu 
perculsis omnibus et consternatis ob 
ofFensionem pugnas, nocte in castris 
ab Agamemnone excitantur e stratis 
duces, et ad concilium vocantur. 
Turnebus lib, iii. cap. 5. 

Pag. 238. Erctum citum] Quod ait 
Festui, Ercetum citum quod sit inter 
consortes, opinor legendum esse, non 
ercettum, sed erctum; et ita decerno 
fultus auctoritate TuUii, qui in prime 
de Oratore sic refert : ' Idcirco qui, 
quibus verbis erctum cieri oporteat, 
nesciat, idem lierciscundaB faniiliae 
causam agere non possit:' ex quo 
tamen scribendum videtur, hercium, 
non erctum; nam ita et apud Cicero- 
nera legitur, et inde hercisci et hercis- 
cundcB. Philippus Beroaldus in lib. i. 
Apuleii de asino aureo, item in lib. 
nonum. 

Erctum] Consortioni disortiones 
contrariae sunt, siquidem disortiones, 
anrtore Festo, divisiones dicuntur 
patrimoniorum inter consortes : so- 
lentque ita fieri disortiones, ut in 
primis coerceretur commune patri- 
nionium, ac delude cicretur : id enim 
his verbis, erctum citumque, legum 



Ro. tabulis contineri, et in lis erctum 
a coercendo, citum a ciendo dictum 
esse testatur idem Festus, eoque ac- 
cedere videtur illud Servii viii. JE- 
neid. ut est in jure, ercto non cito, id 
est, patrimonio vel liaereditate coer- 
cita non divisa : ita enim arbitror 
eum locum supplendum esse. Ravar- 
dus in 1. Lxxxv. §. quolies de regul, 
juris. 

Erctum] Valere arbitror patrimo- 
nium divisum, divisam ha;reditatem : 
scribit enim Servius injure esse scrip- 
turn ercio mow cito: quod interpreta- 
tur, patrimonio vel liaereditate non 
divisa. Turneb. lib. iii. cap. 5. 

Pag. 246. Exei-cionem] Emendan- 
dum reor sic : exercitionem, extrcita- 
tionem. Turneb. ibid. 

Exfafilatum] Lege Exfilatum. Tur- 
neb. ibid. 

Pag. 247. Exiles et ilia] Vianim, id 
quale sit, ' putando,' ut ait poeta, 
nescio quis, ' evolvere nequeo.' ilia a 
viis? qui potest? credo quod ea ceu 
viarum in auimalium corporibus fun- 
gantur munere. quae est liaec compo- 
nendi ratio ? aut quas est in utraque 
voce syliaba? syllaba ? immo litera 
peiie eadem : sed ab inaruni tenuitate 
ilia et exilia se deduxisse iis non dif- 
ficuUer Festus probaverit, qui alibi 
ita scriptum esse meminerint : Ilia 



SEXTI POMPEII FESTI LIB. VIII. 



1-215 



dicta sunt ah ina, qucB pars chartw est 
tenitissima. Ludoviciis Carrio Autiq. 
Elect, comment, i. capite 7. 

Pag. 251. Expreia'] Hinc illiid 
Baccliidum Plauti, So. Nunc cxperiar, 
explicandum est : ' It magister quasi 



lucerna expretns uncto linteo,' id 
est, expertus: expeiimur enim lucer- 
nas uncto linteo, quam bene liiceant, 
accenso ellychnio : non me latet ta- 
men quosdam in Festo cmendare 
experta. Tvnneh. lib. iii. cap. 5. 



LIB. VII. 



Pag. 294. Grallatores] Grallato- 
rem gradu: sic in exeniplaribus hie 
versus legitur et a Festo profertur : 
quod tamen in membranis peivetus- 
tis reperi, non indignum visum est 
niemoratu : et clavatorem gradu. est 
autem clavator, qui clava utitur, qui 
KopwTJTTjj Graece vocatur; sed a Ro- 
mauis calottes qui ligneas clavas mili- 



tum gerebant sic vocabantur : mag- 
num autem eorum gradum fuisse cer- 
tum est. quid autem vetat utram- 
que lectionem reperiri in exenipla- 
ribus, et defend!, cum Festus 1. vir. 
et XVII. gravastellum modo legat in 
eodem versu, modo ravistellus? Tur- 
nebus lib. in. cap. 11. 



LIB. VIII. 



Pag. 299. Hahpanta'] Monstrosi 
verbi monstrosior explicatio : nam 
sive kalopanfa habet t^ irafxa, Graj- 
cum an Latinum erit vocabulum, si- 
quidem halare, pro mentiri qiiisquam 
nsurpatum legerit : sive omnes deci- 
piat ac fallat, id non qAtj, &\r; scribi- 
tur: nee ea tarn fallentis est, quam 
errantis hominis : videtur ergo cor- 
ruptimi fuisse hoc vocabulum ex 
Hahphanla, quod iu Plauto reperitur 
in Curculione, initio scenae primae 
quarti actus : ' jiidepol nugatorem 
lepidum lepide liunc nactu'st Phae- 
dromus : Halophantam an sycophan- 
tam hunc magis esse dicam nescic' 
quern quidem locum, s-ivc cum aiiter 
legeret, sic interpretandum, sive cum 
non intcliigeret, aiiter legeudum, (ut 
videtur innuere doctiss. Camerarius,) 
censuit Festus, utronue modo iiegli- 
gentem se et ridiculum graminalicutn 
prxbuit. Et qucmadnioduin linjus 
interpretationcm rcjicio, ita iiec 
Noniiim recipio, qui vult Halophan- 
tam a consuendis mcndaciis dici : in 



qua ejus etymologia ut verbum v<pal- 
veiv usurpatum agnosco, ita mendacia 
ubi consuat non video, nisi forte cum 
Festo &\riv pro mendacio sumpserit. 
Qnidam porro nostrae aetatis Lexico- 
graphi, Nonium juvare cupientes, 
Holophantem dici voluerunt : id quod 
non minus est, quam ilia, ineptum ; 
quamvis a magnis viris approbetur. 
Proxime omnium ad rem accessit is, 
quern modo nominavi, doctus vir, 
qui putat lusisse Plautum ficto nomi- 
ne de sale, re et ipsa vili, ut alterum 
fictum esset de firis. Veruntamen 
nee hoc, quod pace tanti viridixerim, 
undique satisfacit. Quid ergo dice- 
mus ? aliquid saltem, ut ista ne dica- 
mus: atque existimo primum, Curcu- 
lionem parasitum habitu nautico sen 
niarino, quandociuideni c Laria [>er 
mare Epidaurium appulerat, ad Ly- 
conem trapczitam vt-nisse, ut pafet 
ex verbis Choragi, ' Ornamenta, quae 
locavi, iiiotuo ut possim recipere :' 
ac patcrct tliam magis, nisi, quod 
ego semper suspicatus sum, aliquot 



1216 



NOTiE VARIORUM IN 



in liac couKKdia scenae desideraren- 
tur, actii tertio praesertim, qui unam 
duntaxat habet. Sed ad rem : Du- 
bitat igitur Choragus, utriini parasi- 
turn hunc, cui vestes suas commo- 
darat, holophantam potius, an syco- 
phantain dicere debeat. Nam sive 
ad habitiim ejus nauticum respiceret, 
traiismarinus quidam non urbanus 
impostor apparebat, sive ipsum lio- 
minem contemplaretur, nihil aliud 
quani permagnum ardelionem, et ad 
fallendum atque calumniandiini ap- 
tissimnm, comperibat. Jam parasiti 
multi etiam sycophantae olim erant, 
si quid hoc nos juvat. Haec GuUel- 
mus Canterus Novarum lectionum lib. 
IV. cap. 10. 

Holophanta'\ Holophantam ciedide- 
rim fuisse non eum qui ob ficns dun- 
taxat calumniam faceret, sed ob om- 
nia homines deferret : sed cum apiid 
Latinos immutata sit sycophantae sig- 
nificatio, (nam sycophanta Graecis est 
calumniator, Latinis est impostor,) sic 
et holophanta in omni re impostor, vel 
(ut ait Fesi. lib. viii.) qui omnia 
mentitur. Suspicor igitur codices 
Latinos falsarios esse, qui holophan- 
tam pro kolophanta exhibent : nonnul- 
li etiam halopantam: ego tanien credi- 
derimverbum imitatione sycophantae 
factum, et amplificationc, ut non uni- 
us rei delatio in eo verbo notare- 



tur, sed omnium insimulatio contine- 
retur : qui autem halopanta scribunt 
levi nituntur conjectura; quod omnia 
mentientem Pompeiiis explicet, ego 
illud omnia inesse in holophanta dico ; 
et cum Plautus scribit in Cure. Sc. 
^depol : ' nugatorem holophantam an 
sycophantam hunc magis dicam ne- 
scio,' vicinitas nominnm, et soni al- 
lusio, et sensus amplificatio, ab ea 
quam scripsi literatura stant sine 
controversia : siquis tamen pertina- 
cius repngnet, equidem ei potius 
niorem gerani,quam contra tendendo 
hominem ad insaniam adigam. Tur- 
nebus lib. xi. cap. 5. 

Pag. 300. Haruiga] Scribendum 
puto, Aringa. Hesychius : apixo; &p- 
p€v Trp6^aTov. quae scriptura reponen- 
da in Varrone et Donato, apud quos 
mendose, arwig-a ethariiga. Scaliger 
in quartum Varronis 25. 

Haruiga] Ut Velius Longus et ex 
Festo Paulus, sive haruga, secundum 
Donatiim in Phorra. Terent. Act. iv. 
Sc. 4. Brissonius de formulis lib. i. 

Pag. 306. Hippagines] Quas Graci 
'lirirovs dicunt : tu emenda : quas Graci 
inirayccyovs. Demosthenes : irphs Se 
rovTOis T]fj.l(Te(Ti Tuiv iTTTreoDV iTfrraywyovs , 
deinde rpiripeis koI Tr\o7a iKavd. Poly- 
bius t7r7r7)7oi/s vocat, Herodotus liriTa.- 
70)701 ttAoTo. Brodceus Miscellan. lib 
II. cop. 25. 



LIB. IX. 



Pag. 313. Ignis Vestce] Tabulam 
felicis materia : corrigendum ilium 
locum puto : quibus mjs crat clabulam 
felicis materia tamdiu terere : nam at- 
teritur lignum ligiio, inde excudatur 
ignis, quid sit clabidn vel clabola, non 
ignorant, q>ii auctores rei rusticae le- 
gerunt: est autem G raeci s o-KwraXof 
xmoKopurriKuis a clava. Cato Mateo- 
lam vocat : poterat et legi taleam: 
sed prior emendatio mutanda non 



est. Scaliger in Mtnam Virgilii. 

Pag. 317. Impensum] Impensum 
valet apud Festum, ' nondum pen- 
sum :' itaque distingue, impensam sti- 
pem, ^c. Gifanius indice Lucretiano, 
' impensus.' 

Pag. 320. In non semper'] Non sem- 
per abnutionem indicat, sed interdum 
etiam pro addifamenlo poniliir : sic 
postrema haec verba lego: quibns 
significat vocem in plcrumque in- 



SEXTI POMPEII FESTI LIB. XI. 



1217 



crcnientiim addere verbis, quibus 
pii'jponiliir, lit ex his, qiuv^ iilic af- 
fert, exeniplis patet. Brissonius de 
verbor. signific, libra i. ' Abimtiimm.' 

Pag. 327. Imluslrium^ Indostrimm, 
legendum est endostrium. Idem ibid. 
' endo.' 

Pag. 333. hisanum] Provaldemag- 
mini : potiiis scripserim, insnnum mag- 
num pro V(dde magnum, nam respexit 
huiic Planti versiim, ' Insanum mag- 
num molior negotium.' Lipsius Epis- 



tol. Qu. cap. 20. 

Pag. 338. Jovista'] Compositum a 
Jove et justcs: ineptissimae ineptiee ; 
tentabatScaliger, joHsesfo; sed absis- 
tit,quiaseqnentiaarguunt vanitatem: 
quidquid verbi fuit, remoti aliqnid 
fiiit. Lego, losipse composilum abios 
et ipse: ita enim antique pro isipse: 
nnuni lestem habeo, sed luculentum, 
glossas veteres ab H. Stephano : los- 
ipse, avT6s, Idem lib, iii, epist. 20. 



LIB. X. 



Pag. 317. Lacus Lucrinus] Primus 
locitturfruejidus, sicillic legendum est. 
Briisonius de verbor. signific. lib. vi. 
' frni.' et in lib. de formulis. 

Pag. 353. Lectosia^ Cur Festus 
Lectosiam insulam ab JEaex couso- 
biiiia ibidem sepulta dictam fuisse 
ait, cum de eo nihil exstet a quo- 
quam, quod sciani, proditum? nee 
vero placere potest id, quod alii 
commenti videntur, ut Leucosiam sub- 
stituant : Leucosia enim non JEnex 
consobrina, verum Sirenum una fuit, 
qua; in Neplunium promontorium a 
niari ejecta Leucosiae insula; nomen 
dedit, cujus rei testis est Lycophron 
Cassandra : 'Akt^jv Se t-^v Trpoijxovffav 
€15 'EviTTiuis AevKuaia pKpeiaafTTiv indovv- 
fjLov UeTpav uxrif^ei-SapSv, tandem repe- 
ri non Lectosiam, nee Leucosiam, sed 
Leucusiam debcre hanc insulam dici. 
Id autem nos docuit Dionysius Hali- 



carn. cujus haec sunt libro primo 
verba: %iTinav7](T(firpoai(Txov,ri rovvo- 
ixa eOfPTo AivKaaiav, dirti ywaiKhs ave- 
4'i«s Alveiov, Trepl TocSe rbv tSttov ano- 
Oavovaris. atque hinc Plinium, et So- 
linum, uhi bujus insula; nieminerunt, 
emendandos puto. Canterus Novar. 
lect. lib, in. cap. 10. 

Pag. 358. Lingulaca'] Augurairix 
hoc emendaturi quidam mtitarunt in 
garridulrix, quod verbuni plane barba- 
rum est et inaudituni : itaque malim 
substituere, ajg'iiiafria;: nsns quidem 
vocis extat in Casina. Idem lib. iv. 
cup. 28. 

Pag. 360. Lotos arboris genus] Rec- 
te censet Festus : fatetur in quarto 
Atlienaus : inde Inton pro fistula, uti 
buxuni a Latinis, usur|)ari trado. 
Philippus : "ifxepov av\i]aa.vTi, iroAv- 
Tpi]rt»v 5ia KwrSiv. Alcieus : A&jtoI 5' ot 
K\d^ovT(s. Brodccus lib. ii. cap. 25. 



LIB. XI. 



Pag. 378. Mamcrlini] Ut si vellent 
eomalo: iiunc lucuin librariorum in- 
curia in Augustiniana editione cor- 
1 upturn arbitror. Pel. Pillueus Advers. 
lib. I. cap. 0. 

Pag. 382. Manalem] Orci ostium. 
Veteres, cum animas ad inferos de- 
Delph. el Var. Clas. Pomp. 



scendere omnes putarent, mnltis locis 
esse ostium Orci putabant, ut qua 
spiracula crant qua; odoris foeditate 
ct gravitate animam adimebant et 
extorquebant : sic in Averno lacu 
ostium esse Orci credebant, ut est 
apud Cicer. lib. i. Tusculanarnm c 
Fest, 4 H 



1218 



NOTiE VARIORUM IN 



vetere poeta : sciendnm aiitem Vete- 
res illis in locis soiitos esse potissi- 
miim necroniaiitia iiti, quod inde 
excitaii aiiinias Aclieninte et hue 
redire crederent : sed et in locis pes- 
tilentibus ostium esse Orci dicebant. 
Plautus : ' Aclierontis ostium in nos- 
tio est agio.' Lucretius : ' Janua nee 
puteis orci regionibus illis Credatiir.' 
dicebatur et maniuai postis. Turne- 
bus lib. XIX. cap. 24. 

Pag. 395. Mapalla] Casus Punkas 
explicat Festus, in qnihus, quia nihil 
est secret!, solet solute viventibus 
objici hoc vocabulum : ha-c verba 
Festi magno possunt esse auxilio ad 
explanaudum Senecas locum, adhuc 
Latinis hominibus obscnrum : * Ego,' 
inquit, ' P. C. interrogare vobis per- 
niiseram, vos mera mapalia fecistis :' 
quod est: vos dissoluti fuistis et a 
doctrina recessistis, inconditeque et 
perlurbate omnia fecistis. niagalia au- 
tern et mapalia antiqua vocabularia 
KaKvfias interpretantur. Id, ibid, cap.i. 

Pag. 407. Mefancilum] SicinGel- 
lio legendum censeo, 71/esanc)/ia: ita 
enim a Graecisjacula vocantur, ex eo 
appeliata, quod in medio hastili amen- 
tum habeant, quod verbum etiara in 
Pompeio depravatum est : in eo enim 
mefancilum legitur, iuterpretaturque 
genus teli missilis. Idem lib. xix. cap, 
31. 

Pag. 423. Mcenia'] Nervolaria : ex- 
stant bx'C in Sticho Plautina : Idem 
lib. XIX. cap. 14. 

Pag. 424. MoUestvas'] Mollestrce 
erant pelles: sic Latini vocabulum 
Graecum depravarunt, et e ^tjAwt^ 
molleslram interpolarunt. Idem lib. 
III. cap. 11. et lib. xix. cap. 24. 

Pag. 430. Mulleosl Mulleos calceos 
reguni Albanoruni, deinde patricio- 
rnm, fuisse dicit, quos a muUaudo, id 
est, suendo, appeilatos refert : quid 
tamen si vocati sunt a niulli rubro 
colore, cnmpurpurei essent ? id equi- 
dem verius puteni, et ab Isidore 
scriptum est, cui favet Dio, qui ru- 



bros calceos vocat : nam de iis sic in 
Julio scribit: r-p rt yh.p fo-Brjrt x<''VVore- 
pa eV TrcKTiv ivrjffpvvsTO, Kal rrj vvoddcrei' 
Koi fii€Ta, ravra ivloTi koX v^r]\-^ Kai ipv- 
6poxp6tii, KaTo. Tovs /SacriAe'as tovs 4v rrj 
'AA^fj TTore yevofievovs, ws koI irpoa^Kwy 
acpiai 5ia rhv 'lovMov exp^jTo. Hie Dio 
regnm Albanoruni calceos fuisse dicit, 
gestatosque a Ca^sare, quod ad Alba- 
nornm regiim genus stemma familiae 
per lulum referret. ' Qui magistra- 
tum curulem cepisset,' inquit Cato, 
' calceos mulleos alntacinatos gessis- 
se, ceteros perones.' Alntacinatos 
autem participium fictum a verbo, 
quod in usu non sit, formate ab ad- 
jectivo aZufacnium existirno: ut enim 
dicitur ab uncus, unciniis, uncinatus: 
quidni ab alula, alutacinus, alutacina- 
tus, dicetur? denique ut ' albo,' * al- 
batus,' ' sordido,' ' sordidatus,' ' ater,' 
•atratus :' alutatos alii censent emen- 
dandiim. Idem lib. xix. cap. 24. 

Blulleos] Quia lunulos illos qui no- 
bilitate apud Romanos praestare vL- 
debantur in calceis tnlisse refert in 
problematibus Plntarcluis, idcirco 
dubiuni non videtur, quin TertuUia- 
nus per nuilleolos, calceos lunulatos, 
et per puros, eos qui ex puro corio 
sine lunulis facti erant, qui perones 
appellanlur, intellexerit : vel bine 
potissimum, quod muUeis reges Al- 
banorum primos, deinde patricios 
usos esse scripserit Festus ; eoque 
sensu calceos patricios esseaccipien- 
dos puto in hac inscriptione : ^dem 

HONORI. ET. VIRTVTI. FECIT. VESTE 
TRIVMPHALI. CALCEIS. PATRICIBVS. 

nec sane iisdem usi sunt magistratus 
Romani calceis : ex iis enim quidam 
mulleis, quidam peronibus indueban- 
tur: curules magistratus mulleos lu- 
nulatos, ceteri perones gestabant, 
idque M. Catonem testis est idem 
Festus in originuin libro septimo 
scripsisse, quo quidem in loco pro 
allucinatos, aut alutatos, aut lunulatos 
esse legendum recte vir quidam eru- 
ditus admonuit : per perones autem 



SEXTI POMPEII FESTl LIB. XII. 



1219 



non riisticos, cum Servio, sed potius 
cum Tertiilliano piiros calceos intel- 
ligemus, qnibus per nives, imbres, 
glariera Veteies etiain iisos esse Jii- 
venalis his versibiis aiictor est, Satyr. 
XIV. ' Nil vetitiim fccisse volet riuem 
non pudet alto Per glaciem peione 



legi.' Eodem sensn perones accepisse 
videtur Sidonius ApoUinaris epistoJ. 
lib. IV. ' Quorum pedes prinii perone 
setose talos adusque vinciebantur : 
genua, crura, surieijue sine tegmine.' 
Jacobus Ilavardus Variorum lib. i. 
cap. 8. 



LIB. XII. 



Pag. 455. Narita [Narical Versus 
qui adiiucuntur e Festo, ubi et pis- 
cium nominaGrffica mirum in modum 
depravata sunt, et luxata: qui ita 
restituendi sunt : Muriatica aufem vi- 
deo in vasis statmcis: Bonam naritam, 
et cainarum, et tagcnia : Echinos fartos, 
conchas piscinurias. Muriatica vocat 
TO iraptxvp^, quae in muria Tliasia 
servabautiir, ea ita describuntur in 
Penolo : ' Quasi salsa muriatica esse 
autumantnr, Sine omni lepore et sine 
suavitate, Nisi nmlta aqna et diu ma- 
cerantur, Olen, salso sunt tangere ut 
non velis.' Narita dicitnr ostrei ge- 
nus, quae vr]piTa7a a Grajcis. Camarum 
scriptum est uiio m, veteri consuetu- 
dine : etiam apud Hesychium ndtiapov. 
Tagenia, sunt pisces, qui et rayrjvia-- 
ral, qui et ipsi eV aA/xy (/xfiatpOePTes firrjv- 
epaxl^ovTo. Vide Atheua?um. Seal, in 
Conjectan. ad Varron. lib. iv. [Vid. 
Notas supra.] 

Narita] Muriatica, ifc. scribendum 
in Varrone diu piit.ivi et canatcc : ad 
formam scilicet et similitudineni per- 
nas caninif : utraruuKjuc memiuit 
Plantus apud Festum : Muriaticam 
autem video in vasis stanneis ; Naricam 
hunam et canutam et comaquinas Fur- 
tai et conchas piscinarias, sed canata in 
Plauto potius sit pulpa et caro ca- 
nis niariiii, ejusque salsamentum : 
Nunc Strabonis aucioriiate adduc- 
lus, sequunicie Irgcndum arbitror. 
Nam de scquanis loqiiens ait, libro 
IV. Cosmogr. oOev a.i icdhAtaTai rapi- 
X«<ai Tftii' iti'toi' Kpeuv th tv/J' 'Pwfnjv na- 
raKoixi'^ot'Toi. nee dubitabo in Plauto 



Sequanicam et comacinas legere, cum 
versus mensura eam lectionem vi- 
deatur postulare: senarius enim Jus- 
tus est: ' Naricam bonani et sequa- 
nicam et comacinas.' Editiones ta- 
men optimas ct cavatam et tagumcequi' 
nas nobis objiciunt : imo et canutam. 
Quare Academicos sequuti senten- 
tiam sustinebimus, et aliis discep- 
tanda haec potius relinquemus. Id. 
ibid. 

Pag. 459. 460. Navalis} Columbaria 
in nave appellantur ea, qnibus remi emi' 
nent: sic enim foramina per quae tra- 
jiciuntur remi, nominantur : vetus est 
scriptura, rem geninent: unde natus 
error, i (j) littera divulsa et cum vo- 
cali e coujuncta, g sonum reddente. 
Ibidem Festus : ' Non ego,' inquit 
Plautus, ' te novi navalis scriba in co- 
himbari impudens:' de vinculo colli 
accipi posset : sed et navalis scribad'ici 
amare posset is, qui aliquando socius 
navalis et nauta fuisset, et insolesce- 
ret postea quod scriba esset factus: 
interpretatur tainen Festus de colum- 
bari naris, id est, foraiuinc, quia tra- 
jicitur remus in trireiiii, forariien au- 
tem illiul ascoma operiebatur mimie- 
balurque. Suidas : affKuifiara, to eV 
ra7s Kwirais (TKiiraariipia iic StpfiaToSy 
oh XP'^'^'T'"'^ «*' ToTs rpi-iipecri, kuO' tt rprjixa 
7/ KwTT-n ifi0d\\€Tai. Melius oi go sit ut 
socii navalcs qui inclasse militabant, 
intimi erant ordinis ; sic nacuhs scri- 
bus infimos et contcmptissimos sui or- 
dinis inlelligere. Turneb. lib. x. cap, 
15. 

Pag. 409. Nee conjunctionem'] Cms- 



1220 



NOT.E VARIORUM IN 



tos necessit legendum custos nee esit. 
Gifanitis, ' escit.' 

Nee] Legis duodecim tabiilarum 
particulam ex vestigiis sic legendam 
piito, astei custos nee escit: escit en'nn 
pro erit Veteies dicebant, et ' snper- 
escit' pro ' supereiit' iu Ennio ob- 
servat Festus hoc versii : ' Diiin qui- 
deni et umis homo Roma3 totae super- 
escit:' et in Lncretio escit etiain re- 
peiitur, lib. i. ' Ergo inter rerum 
siinimam minimanique quid escit.' 
Antonins aiitem Augustinus rectissi- 
nie et ingeniosissime dicit in ea lege 
XII. tab. Siadoratfurto,quod nee ma- 
nifestiim erit ; adorare esse agere : sed 
et perorate pro agere videntur iisur- 
passe decemvirales tabnl* : ' cum 
perorant ambo prssentes/id est, cum 
ambo praesentes agunt, postulant. 
Turneb. lib. x. cap. 15. 

Pag. 471. Necumquem] Distingue et 
scribe nee umquem, pro nee umqxiam 



quemquam. Gifanius, ' Qnaecum.' 

Pag. 480-1. Nictare'] Versus En- 
nianusde venatico cane perquam ele- 
gantes sic Ipgendos aibitror: Vehdi 
qnando vinclis veiiatica velox Apia silet 
canis, forte feram si ex nare sngaci Sen- 
sit, voce sua nictit ululatque ibi acute. 
Turneb. lib. x. cap. 15. 

Nictare] Ennii vprsus valde sunt 
contaminati, quos ita legendos puto : 
Veluti si quando vinclis venatica Venox 
Apta solet : si forte feram ex nare saga- 
ci Sensit, voce sua nictit ululatque ibi 
acute. Gifanius indice Lucretiauo, 
' nictari.' 

Pag. 501. Nundinalis'] Nundina- 
lem coquum videtur Festus apud 
Plautuni, quantum e ruderibus et pa- 
lietinis ejus conjici potest, velut no- 
vendialeni interpretari, qui nono de- 
mum die coqiieret, ut a Plauto jo- 
cante dicitur,seque esplicante in Au- 
lularia. Turneb. lib. x. cop. 15. 



LIB. XIII. 



Pag. 512. Obstitiis] Festi liber de- 
pravatus videtur, et omnino legen- 
dum, Obstipus. Gifanius,* Obstipus.' 

Pag. 517. Occisuni] Si hominem: 
Numae legem restitueudam puio: Si 
Hominem fidminis occisit, ne supra ge- 
nua tollito, id est, sifulmine occisus est 
eijusta nullafieri oportet: sic enim to- 
tnm ilium locum legendum puto. 
Pro et alibi, reposni id est, cum sciam 
earn particulam sa?pissime deprava- 
tam esse : ut in Festo, ' Nuncupata :' 
Lex est xii. tab. CUM nexum fa- 

CIET MANCUPIUMQUE, UTI LINGUA 
NUNCUPASSIT, ITA JUS ESTO, id CSt, uti 

7iominarit locutusque erit, ita jus esto. 
Vota, Ifc. sic legendum puto et in 
'numero: ' Numquain numero Matri 
faciemtis volui, id est, nunquam nimium. 
vulgo idem est. Gifanius, ' Sanguinis,' 
de quo eodem loco vide Epistolicas 
Lipsii. 

Occisum'] Qui de caelo tactus erat, 
Romanorum religione non cremaba- 



tnr, sed sepeliebatur, Plinio auc- 
tore : cujus verba sunt: 'hominem 
ita exaniniatum cremari fas non est, 
condi terra religio tradldit : ' leges 
tamen Numae ne sepeliri quidem vo- 
lebant, cum justa fieri fulminatis nol- 
lent : Si hominem fulminibus occisit, ne 
supra genua tollito. hujus legis banc 
esse sententiam existimo, nt, si quis 
Jovis fulmine sit exanimatus, ne ad 
sepulturam tollatur. Turneb. lib. xvi. 
cap. 29. 

Pag. 523. Offerumenta dicebant, qua 
offtrebanf] Id ego de iis accipiendum 
putaverim, quae in sacris Diis offere- 
bantur, unde, ut suspicor, natus est 
elegans Plauti jocus : ' Ni offerumen- 
tas babes plures in tergotuo: ' nbi, 
offerumenta, vibices plagarum tergo 
oblatarum perquam joculariter ap- 
pellat. Id, ibid. 

Offucare] Hinc putant infucare esse 
apud Plautum vinum aqua diluere, 
cum etiam aqua ejus color infucetur: 



SEXTl POMFEll FliSTl LIB. XIII. 



1221 



atque id merum ivfucabat quain infus- 
cabat nialunt, cmn infuscare veriiis 
putem : quod, cum gcncrosi viiii ni- 
grior sit color, tHliitior mixta aqua 
fiisriorqiie leddatiir. Id. ibid, 

Pag. 520. Ojiimu] AbOpecognonii- 
nata esse coiistituit. Non commiseiit, 
lit opinor, placnhim, qui coiisicam 
scripserit, quod Coxis cognomen fii- 
isse legimus : sed quie de opiniis spo- 
liis SCI ibit, e re fiieiit cam Plutarclio 
conferre, quod et nos aliquando fa- 
cienuis. Turneb. lib. xvi. cap. 29. 

Opima ] Ut qua [p. 528. lin. 7.] 
ea sciiptura, qucp in Augustlni edi- 
tione cIiartaK niarginem insidet, pro 
vera rcci|)iatur, et ipsa verba no- 
vum habeaiit initium, liunc in mo- 
duni ; ut qui optuma legefuerint, adji- 
ci solei, cum quidam magistrtUus crealur. 
Carrio Antiq. lect. comment, ill. c. 1. 
Pag. 532. Ora] Caeciiius jEsciirio- 
ne : Oram reperire nullnm, quod expe- 
diam, queo: bic ejio, qua me expediam, 
non paulo concinnius scribebani, et id 
Cajcilium scripsisse asserebam. Lud. 
Carrio Antiq. lect. comment, cap. 13. 

Orcum] Uragum: apage, non dixit 
lioc Verrius : scd f/r^Mm, duabus lite- 
ris mutantibus, nee inepte, dixit Lip- 
sius Epist. QuBPSt. lib. iii. Epist. 20. 
Pag. 542. Oscines] Vulgo in pico- 
rum generalibus Martium audimus. 
Veteres etiaui piciun Feronium non 
tantiun Martinm numeravere, ut in 
oscinibus refert Festus. Turneb. lib. 
III. cap. 11. 

Oscines^ Oscines aves Appius Clau- 
dius esse ail, quce ore canentes faciant 
auspicium, ut corvus, comix, noctua. 
Alites aulem, qua alts ac volalu, ut bu- 
teo, sanqunlis, aquila, immussulus, vul- 
turius. Picas aulem Martius, Feronius- 
que, el parra, et in oscinibus, et in aliti- 
bus hahenlur. Quaj verija, uti a nol^is 
desnripta sunt, recta esse indicat 
Paiiius in voce ' Alites,' bis verliis : 
' Allies volatu auspicia facientes ista- 
putabantur.' Aves, ait, aul oscines 
sunt, aut prapeles: oscines sunt qua* 
ore futura praedicant: prapeles qua; 



volatu augiirium significant, cum sint 
prospera. Higinus certe, refereute 
Agellio lib. vi. cap. 6. Prapeles ab 
Auguribus appellari ceusebat aves, 
quvE aut opportune prievolarciit, aut 
idoiieas sedes caperent : sed nee ip- 
sas tantum aves quie prospcrius prae- 
volarent, verum etiam locos, qnos ca- 
piebant, quod idoiiei felicesque es- 
sent, prapetes dictos Agellius existi- 
mat : prapetes autem aves quidam, ut 
ex Feslo discinuis, inde dictas cre- 
debant quod secundum auspicium fa- 
cerent praevolantes, seque ante au- 
spicantem ferentes : alii, quod antea 
indicarent, quam peteretur. Alii 
quod pra-tervolaient. Atque desan- 
quale et inimiissulo Pauliis et Festus 
siiis singuiatim locis tractanf, quibus 
addenda sunt quae Plinius lib. x. 
Natur. bist. cap. 7. tradit in baec 
verba : ' Sanqualem avem atque im- 
mussuluni Augures Roiiiani niagnae 
quaestionis Ipibeiit. Imnuissiiluui ali- 
(jui vulturis puUum arbiiiaiitur esse, 
et sanqualem Ossifraga-. Masurius 
sanqualem ossifraiiaui dicit esse, im- 
luussuliiin autem \)ullum aquila' prius- 
quam albicet cauda.' Buteoncm ve- 
ro, idem ejusdem libri cap. 7. acciiii- 
tris genus esse scribit, Triorciien dic- 
tum a nuinero tesliuni, faniiliamque 
Koniae ex eo cognoininatam, cum 
l)rospero auspicio in duels iiavi se- 
disset. Ih'issonius deformulis lib. i. 

Pag. 545. Osculana imgtia'] Quaj 
Oscniana pugiia a Festo appclialur, 
et proverbii loco nuineroqiie refcrtur 
de iis qui victi vincunt, ca Asculana 
potiiis dici debet victoria : nam ad 
Asculuui ea depugnata piignafuit ad- 
versus Pyrrbum, si Plutarclio credi- 
mus ; quamquaui apud Fesluin ordo 
sf'iiesfpic verboruin Osculanam tiicfiir. 
Turneb. libra in. c<tp. 11. 

Pag. 540. Ostcnlum] Allins liac- 
chis, prasens: prasto : propeniodiiin 
dcploratus locus, scribe : Penthcus 
Prasto cerritus nobis se sltipcns ullro 
uslentum oblulit, est enim ex Daccliis 
Euripid. Scal.in Varronis lib. quinlum. 



1222 



NOTiE VARIORUAJ IN 



LIB. XIV. 



Pag. 553. Pules] Citjus festa pali- 
lia: dignuni obseivatu est, cnm Fes- 
tus palilia dici recte jiidicet, Mario 
Victorino Parilia placere, palilia dis- 
plicere: sic enim scribit ; ' Parilia 
dicuntur, non Palilta, non a Pale dea, 
sed quod eo tempore omnia sata ar- 
boresqiie et herbae pariaiit parturi- 
antque.' Atlienzeiis quoque lib. viii. 
Palilia nominat, quae sua dicit aetata 
Romana vocata, condito urbis genio 
et fortiinaj teraplo. ra, iuquit, irapiKia. 
TrdXat ixey Kakov^iva., vvv Se pca/xata. 
Turneb. lib. xvi. cap. 22. 

Pag. 557. Pararium cesI A paribus, 
id est, diiobtis equis nonien liabuisse 
arbitror. Id. ibid. 

Pag. 561. Passer marinus'] Struthio- 
camelus: qui cum ita volare soleat lit 
a terra se non tollat, sed alarum pas- 
sis velis una remiget: idcircoPlautus 
scripsit : ' Vela curricnlo isthuc nia- 
rinus passer in circo soiet.' Marinas 
autem vocatur passer, ut reor, quod 
ex Africa in Italiam niari advehere- 
tur. Id. ibid. 

Pag. 562. Paiagus] Legimus in 
Festo Patagum morbi genus esse, ne- 
que praeterea quicquam reperimus : 
quod enim genus morbi sit, nobis co- 
gitandum reJiqnit vel ipse vel ejus 
abbreviator: fere crcdideriin mor- 
bum esse vitis, qui Trdrayos apud 
Tlieophrastum scribitur: ejus verba 
sunt : iviOL K€\evovcn Trdrayov ev\afiov- 
fxevoi, K.r. A. ubi Theodorus irdaa-aXov 
legissevidetur, cum' papillum' inter- 
pretetur : ac videtur hoc morbi genus 
esse, cum sauciatur ligone in abla- 
queatione;ut sit patagus plagaet per- 
cussio. Id. ibid. 

Pag. 569. Pedibus] P. obsitum est 
paenunosum, squalidum, ut grana quje 
situm contraxerunt, quod aliter dici- 
tur pedidum vel pcedidum, Titinnius: 
' Rus detrudetur pedidosus, sordidus.' 



ut male Fcstus ant Verrius legerit 
pedicosus, nam vel syllaba ipsa re- 
pugnat. Scaligcr in Varronem de Re 
Rustica. 

Pag. 573. Penatores'] Cato: hac 
Catonis auctorilate adducti quidara 
ojiinatores in Codice Jiistiniani in pe- 
rirt^ores mulandos censent: nos, cumid 
extra cancelios nostros sit, pedem 
referenius, et jurisconsultis sua re- 
linqnemus, eorumque judicio stabi- 
nius, tantnm dicemus in antiquo vo- 
cabulario reperisse nos opinatores esse 
aestimatores vei militares. 

Pag. 577. Penus] Sccpire, saptns, 
dissaptus, scm^^s scribendaex aucto- 
ritate veterum librorum : liinc emen- 
dari potest liber Festi : Penus vocatur 
locus intimus in cede Veste tegetibus 
sceptits, qui, Sfc. Gifanius iudice Lu- 
cretiano, ' saepta.' 

Pag. 583. Persiciis] Legendum 
Persibus, non Persicus, quippe sim- 
plex fiiit sibus. Festus : ' sibiis, cal- 
lidns vel acutus.' ScuUger in sextum 
Varronis. 

Pag. 588. Petissere'] Petissant, see- 
pins peiant. Piito legendum pitissant, 
siepius potant, quamquam Prise, pitisso 
a inTv^ai Graeco deducere videatur 
lib. I. Gifanius ' petissere.' 

Pag. 591. Piatrix] Simulatricem : 
Mulieres, quae olim alios solitaj erant 
expiare, ut eos qui ad dementiam 
lapsi erant, simulatrices vocabantur : 
opinor, quod niulta simularent, et si- 
niulatis pro veiis uterentur, quod et 
in sacris facere solebant. Turneb. lib. 
III. cap. 10. Alioqui rebus divinis 
deditae mulieres simulatrices diceban- 
tur, sed et sinipulatrices. Idem lib. 
XVI. cap. 22. 

Pag. 592. Picati] Sunt sphinges 
apud Festum pica. Unde et apud 
eum picati, qnanquam et pici et se 
picatos propagare possunt, qui Latinis 



SEXTl ?OjMPEII FESTI LIB. XIV. 



1223 



sunt avidffi illse volucres feraj griplies 
vocata?, aunim e caveinis peiiitns 
egerentes. Idem lib. iii- cap. 10. 

Pag. 596. Pilare] Dubinin iion est 
quin liaec a verbo Gra^co deducantiir 
jEolico'n-i\7jT7';s, id est, fur, qui cpiXrjT^js 
ab Hesiodo vocatiir, sed yEoliim est 
aspiiatioues iu tenues niiitare, iit et 
in stiperiore vocal)iilo pro ffcply^, do- 
rice iri|, et jiDolice (pl^, unJe Latinuiu 
verbnm pica et picatus. Id. ibid. 

Pilare] Legendmn censiierim, Pi- 
lare et compilare sunt qui Graces origi- 
nis putent. Grceci enim fares <pi\7\ras 
dicunt. Pro fares quidem iu Paulo 
legitur plures, ex quo fures esse fa- 
ciendum eliani ante nos alii annota- 
runt. Quod auteni iideni pileias in 
■Keipdras miitarunt, non puto elegan- 
tiori cuiquani probari posse. Cete- 
rnm quod awi) -rSiv (piK-qrwv deducit 
Festus verbuni Pilare, neniineni tnr- 
bare debet, tametsi prima utrinsqne 
litterae sunt dissimiles : quandoqui- 
dem ista aspirate in tenuem niutatio 
frequens iu talibus coiitingil: quem- 
admodum et Festus ipse iu verbo 
Picati docet, cum quod Gracci (p'tKu, 
id Latini picum dixerint. Alioqui 
nemo nescit iEoles aspirata tenuiter 
efFerre solere. Similiter (pdcTKeXov, 
quod nunc in menteni venit, Latini 
Pascoluin dixerunt, et per diminutio- 
nem Plaulus, Rudente, Pasceolum. 
Alque bapc cum primum edidissem, 
prodierunt mox doctissiuia doctissiuii 
Turnebi Adversaria: in quibus <iuo- 
niam eodem niodo locum liunc cmen- 
davit, ea res non mediocrem niihi 
laetitiam attulit : nee mirum, nam et 
ille (at qualis vir!) placet interdiim 
sibi si qiios iijbet,qnamvis suppares, 
sententia2 suae assertores. Cantenis 
Novar. led. lib. i. cap. 3. 

Pag. 599. Piscincp publicce] Pro ob- 
tuso ore puffil piscinensis res est, scri- 
Ijcnduni coujicio, iJbliiso ore pugil pis- 
cinensisque resesque. 'I urncb. Iii). xvi. 
cap. 22. 

Pag. 004. Ploiare] Plorarc apud 



priscos erat quiritatu et ploratu aiixi- 
liiim petere, et appellare, clauiare- 
que. Festus: si parentem puer cerbe- 
7-assit, ast ollus plorassit parentes, Divis 
parentuin sacer est : sic fere <:oi i igen- 
dum Festum crediderim ; in quo rerbe- 
ril non credo recte legi, aut potins 
verberit erit verberet, ut alio loco vin- 
dicit, vindicet. Id. ibid. 

Pag. 622. Pracidanea"] Glebam non 
ohjecisset : hoc intelligo de genera 
sepultnrap, quod per injectionem gle- 
bze fiebat, quod genus sepulturie om- 
nium infimum erai, usurpabatnrque 
cum quis in cadaver insepultum inci- 
derat, nam insepultum relinquere ne« 
fas habebatur, quod porca expiandum 
esset, id est, piacnlaribus sacris sol- 
vendum. Horat. ' Licebit Injecto 
ter pulvere curras.' Inexpiabilem 
pa?ne fraudem iuisse id non facere 
ostendit : ' Negligis imineritis noci- 
tiiram Post modo te natis fraudem 
committere forsau. Debita jura vi- 
cesque superbie Te maneant ip- 
surn : precibus non linquar inultis, 
Teque piacula nulla resolvent.' At- 
que eadem erat Grajcis opinio et pul- 
veris injiciendi religio. Sojiliocles : 
AeiTTT] 5" dyos (pevyovros &)s iirriv k6vls, 
banc saltern sepulturam postulat ab 
JEnea naufragus Palinurus, cum ait 
apud Maronem : ' Aut tu mihi ter- 
ram Injice.' Sic etiam apud Halicar- 
nassenm metu piaculi a populo scpe- 
litur Horatia, aWa ol irupL6vTis auTjjv 
4ji^iHIJ,ei>rjv iv ty SiexpVcOri X'^p'^V' ^'^6ous 
4in<popovi/T€s Koi yrjv, iK-qSevaav iis Ttrco- 
fj.a epr^ixuv fcTjSj/neVwj'. Jam hie non 
omittam monere, quod c. v. Fetro 
Fabro Regis consiliario acccptuui fe- 
ro, cum in Festo ipsiusque brcviario 
oninis iioslia, qii'tv; vel fruguiu causa, 
vel mortui, cui justa quis non fecis- 
set, imniolatur, pracidanea vocelur: 
a Mario Victorino cnlpari, (|ui earn 
ila appullarit, cuui prucidariaiu dici 
dcbere prouuncict, dlcat(|ue aprasen- 
taiiea diflforrc, qui prtpsente mortno, 
qucm condituri sunt, immoletur. £r- 



1224 



NOTiE VARIORUM IN 



go, aiictoie Fabro, in Festo, ubi scri- 
bitiir mutilate, pr<esan, . . . porca dici- 
tur, ut ait Veranuis, non dubitandum, 
quill legendiim sit, prasentnnea porca : 
adjicitur emm, quod pars quadam ejus 
sacrlficiifit in conspectu morlui. Turne- 
bus lib. XVI. cap. 22. 

Prcecidanea'\ Ait Nonius Varroneni 
de vita P. R. libro ni. sic scripsisse: 
' quod humatus non sit, heredi porca 
piaecidanea snscipienda Telluri et 
Cereii ; aliter familia piiia non est.' 
Hanc porcam Gellius, Festns, et 
Varro prcBcidaneam vocant, dissen- 
tiente Victorino, qui eani appellaii 
prcecidariam viilt, non pracidaneam, 
de Orthographia disserens : fnisse 
qiioque porcam aiiam, qua? in re et 
presente nioituo inmiolabatur, testis 
est idem Victorinus, eamqne prcesen- 
taneam appellat. De qua porca dii- 
bium non est qnin senseiit Festns 
cum sic scriberet : Prccs. . . .porca di- 
ciliir, Sfc. ita enim ex Victoiini de 
orthographia libro restituendus est 
hie Festi locus : Prceseiilanea porca di- 
citur, ut (lit Verunius, qua familicE pur- 
ganda causa Cereri immolutur: necdu- 
bito quin ea restitutio sit et ad veram 
hujus regulae sententiani accommo- 
datissinia et vetustissima. Racardus 
comment, ad tit. de reg. jur. ad L. 

CXXXVIII. 

Prcesent . . .] Erat et porca prcuseii' 
tanca, ciijus vocis, qute in Festi Pom- 
peii codicibus desideratur, jactiira 
ex Victorino in libro de orthogiai)liia 
sarcienda est. Brisso>uus de formulis 
lib. I. 

Pag. 630. Prasiderare] Similis est 
apnd Pliniuin prochiiiiasis, cui con- 
traria epiciiimasis est : in ilia enim 
prasfunit tempestas, in hac post- 
venit, atque ut ilhid prceslderare est, 
sic hoc ' postsiderare ' dici posset : et- 
^i Festus id in hieme, Plinius in anni 
tcini)estatibus accipit. Quod autem 
a sideribus oriri videanlur teiiipesta- 
tes, cum hse praeteriere, redditaque 
caslo est sua strcnitas, conf'eclum 



sidus dici solet, ut idem Plinius lib. 
xvni. cap, 25. tradit. Turneh.lib.wi. 
cap. 10. 

Pag. 637. Prandium ex Grceco .... 
est] Quod hie desideiatur verbuni 
Graecum nondum potui reperire : ni- 
si quod ex Plutarcho, qui eandem 
videtur seqni sententiani, certi quid- 
dam licet colligere. Is enim octavo 
symposiaco de Graecis aliquot Lati- 
iiornm vocabulorum etyniis disserens, 
liffic ait de prandio: t^ Se &piffTov 
iKK7]Qi] XlpivZiov hrh Trjs Ihpas. evBiov 
yap rb BeiXtvhv, Koi tV fxer &pi(noif 
a,va.Trav(nv ivSid^dv, f) TrpauVTJf TLva ffT)- 
fiaiuovTis e5ai5V ^ Tpo(pTiVf y XP'^"""'"' 
■Kp'iv eVoeeTs yfvecrOai. qnibus quidem 
verbis duplicem videtur afferre pran- 
dii etymologiam : quasi illiid, vel 
quod nph toD evUov, vel quod irpb ttjs 
eVSei'as suuiatur, ita dictum sit: qno- 
circa Festus videtur usurpasse, quo- 
niani hie prandiuin pro jentaculo 
sunlit, antique more, sicut et olim 
Grapci rh &piaTov. Helvetii contra jen- 
taculi nonien hodie prandio tribuunt. 
Guliebnus Canterus libro iv. cap. 35. 

Pag. 648. Procum'] Procos Servius 
Tullius in descriptione classium quam 
fecit, perantique vocavit patricios ; 
vel ut proceros, vel ut proceres, ne id 
quidem mendo vacat, quae niilii catisa 
adscribendi fuit. Turneb. lib. xvi. 
cap. 22. 

Pag. 050. Produit'] In censoria 
lege sartorum lectorum iiabebatur, 
porlicum sartnm lectam haheto prodito : 
quod est habeto, et porro aliis re- 
deiiiptoribus dato : hoc ideo retuli 
quod sit mendosum in Festo et ob- 
scurum. Turnebus ibid. De hoc loco 
vide Ludovic. Carrionis Eniendat. 
lib. ir. cap. 5. 

Pag. 070. Pullariam'] Sic dicit Fes- 
tus a Plaiito appellatam fnisse manum 
dextram ; opiuor, a palpandis tentan- 
disque puUis, id est, pueris : qualis 
erat pffidiconum protervorum raa- 
nus, qui pullariani facere dicebantur. 
Idem lib. ill. cap, 11. 



SEXTI POMPRIl FESTI LIR. XVI. 



I22t 



LIB. XY. 



Pag. 707. Quintana appellabatur'] 
Quintanam portain dico esse nullam. 
Festiis solus earn adstruit ; ego de- 
stine, reponoqiie, Quintana nppella- 
hatiir pars in castris, vel simpliciter, 
appellabatur in castris : nam porta no- 
men addiliim a Panlo, non a Festo. 
Qnintanam certe portam non fuisse, 
sed partem certam Castroiiim, ubi 
res venalps, patet clare ex Livio lib. 
xi.i. ' Pr»torio dejecto, direptis qnce 
ibi fiierant, ad Quaestoiium Qiiinta- 
naniqne hostes perveuerunt.' Et le- 
ge seqiientia, videbis esse in mediis 
castris. Higinus : ' In Qna?storio 
maxime legati liosiinni et obsides : et 
si qua prxda facta fuerit, in quass- 



tione ponitur. Lateribus ejnsdem 
tendere debet ad viam Quintanam 
centuria statonim ut postictini pijp- 
torii tueantnr.' Isidorus lib. xv. 
cap. 2. ' Quintana pars Platca? quin- 
ta est, qua carpentum progredi pot- 
est :' via igitur : idemqne disces ex 
Polybii lib. vi. Suetonius in Nerone 
plane idem adsignificat cap.26. ' Ta- 
[)ernnlas etiani effriugere ctexpilare: 
quintana domi constituta, ubi partae 
et ad licitationem dividends; prasdae 
precium assumerctur.' Non aliud ergo 
quani vialatior in nsuni fori, a meta- 
tione agrornm invento noniine, ut in 
porta Decumana. Lipsius ad lib. i. 
Annal. Taciii. 



LIB XVT. 



Pag. 724. Raucos appella . . . .'] In- 
veni rata frumenta esse frumenta ari- 
da et sicca : nam cum, nt e fragmen- 
to suspiramur, declaret raucos ab 
ariditate vocis et gutturis appellatos, 
ab eadem ariditate nominatas sub- 
junxerat spicaruni aristas, et ' fru- 
menta rava ' nimium sicca et arida : 
nhi qm» stramenta legateodem sensn : 
qnanqnam altiiuin milii magis pro- 
bat ur. Turncb. lib. xiii. cap. 25. 

Pag. 725. Recinium^ Esse dixerunt 
virilem togam : distingue <;t lege : Rt- 
cinium onine vcstiinenlum quadratum ii, 
qui duodecini interprelati sunt, esse dix- 
erunt. Ver. togam, qua mulicres ule- 
bantur, pratextam clavo purpurea, id 
est, Verrius.logani: ita corrigo : cum 
vetns soriptiira sit : Vir. toga qua. 
Sa-pe iste abbreviator Verrii senten- 
tial cum aliorum n|)inionibus compo- 
nit: quod ct bic. Lips, Episl. Qu. 
lib. I. cap. 7. 

I^AO. 720. Reciperalio] 2vf^fioKa, si 



credimns Suidre, appellat Demosthe- 
nes 7. Pliilipp. q\r<E pacta conventa 
sunt civitatun\ Inter se, quibus jura 
rivibus ultro citroquc redduntur. 
Tnrneb. lib. vi.cap. 18. 

Recipie] Vide supra, 'Attinge.' 
Reciprocare'\ Versus est ex Astraba 
Plauti. Quasi tollcnoncm aut pilu7u 
Gracum reciproces plana via: ubi pi- 
lum (irwcum esse arbitror genus pili, 
quo in Gra-cia pinsebatur : quale for- 
tasse ab Hcsiodo describitnr: "OXixov 
Ixivrpi-Kdhrii' ra.fj.i/iii', inrip6v re rpinrixvi'. 
quanquam illud Plauti pilum ut tol- 
leno reciprocabatur : attollebatur 
enim altera parte depressum pondere 
aut viiibus lioniinis, mox reniissuni 
deprimebatur et fruges pinsebat, 
quod in loco piano fiebat. Turncb. lib. 
XVII. cap. 8. 

Rt'ciprocarc] In Astraba Plauti cre- 
(liderim legenduni, quasi toUcnonem 
nut pilum (iraxum reciproccs plana ria. 
tolkno K7]Kwviiov est, quod surMiui, 



122G 



NOT.E VARIORUM IN 



deorsum, biiic, iiule, tollitur, more 
oscilli, et alternis hiiic et hide siispi- 
oit et despicit. Basilius de eo qui 
lion diicebat rectos scripturae siilcos 
ovK iwv avaveveiv, Kal Karaveitiv, wcnnp 
rh KTjXcivfia, rovs orpdaXiJ-Ous rSov avayi- 
voktkSutwu. piliini quoque Graecum in 
pinsendo tritico una deprimitur par- 
te, altera attollitur more colonii : de 
eo loqnitiir Hesiodns, &c. Idem lib. 
VI. cap. IG. 

Pag. 728, Itedantruare'] Urnare est, 
ita se jactare, ut sursum denno exci- 
tet se : unde amburunre apud Luciliuni 
dicuntnr Salii, qui eo modo corpora 
saltu reciprocabant : ' Praesul ut am- 
biirnat sic viilgu' redantriiat inde.' 
At in Festo et in Nonio mendosissime 
versus ille legitur liodie. Graece di- 
c\t\ir Kv^Kxrav, id est, KoXv/x^af, inter- 
preteSuida: quod Curetes, qui ii- 
dem Latine Salii, faciebant. Sadiger 
in quartum Varronis, 31. 

Pag. 732. Rediviam'] Quam omni- 
bus in iibris reduvinm appellari legi- 
nms, ipsa vocabuli origine addnctns, 
contra fidem omnium librorum et fa- 
mam, reluviam libenter appellarem : 
cnm praesertim a reluendo reluvia 
dicatiir grammaticis, cum se cutis 
relnit, quod est, resolvit circa un- 
gues : quare, etsi improbiim est con- 
tra omnium librorum fidem niti, ta- 
nien tenere me non potui, quin hoc 
adscriberem : quod ita accipi velim, 
lit a me affirniari homines non putent 
sed tantum nioneri. Turneb. lib. xiii. 
cap. 25. 

Pag. 734. Refriva faba] Plinius 
lib. xviii. c. 12. integro verbo referi- 
vamvocni : sed illiid, te virtico, \\Qm\n\ 
Latino nihilo plus significat quam lE- 
tliiopum stridor, aut strepitus aquae 
aut murmur apum. Sed putem scri- 
bendum, e tritico : hoc sensu : cnm ob- 
severant segetem, quia in agriim fru- 
ges tulerant, quod iuauspicatiim vi- 
debatur domo eas exportasse, ut non 
redituras, solebant e segete aut sta- 
tim sementi facta aut postea referre 



aiispifii causa doraiim pro tritico et 
fVugibus : retulisseque fabam perinde 
erat ac retulisse fruges, et aiispicari 
earnin redilum, ominarique earnm 
reditum donium, non in agrb semper 
remansuras. Id. ibid. 

Refrica] Legendum auguror, da- 
tantes revertito ad rem divinam facien- 
dam: vel potius ; te vindico ad rem 
divinam faciendum : iinmo vero impro- 
balis his somniis legendum reor : e 
tritico ad rem divinam. Id. lib. vi. 
cap. IG. 

Pag. 735. Regiescif] Gliscere, cres- 
cere. Festus : reglescit : ita legen- 
dum pnto : vulgo, regiescit. Gifanius, 
' gliscere.' 

Regrescif] A Festo exponitur, cres- 
cit : sed cum glires indidein nonien 
habere videatnr, reglescit esse scri- 
bendum affirmo, pro regliscit, a glis' 
CO, Turneb. lib. xiii. cap. 25. 

Pag. 745, Reluere] Est Festo re- 
solvere et repignerare : qua in signi- 
ficatione usurpatum est a Cicerone 
in Sallustium, ut in optimo codice 
legi : ' Unde tu, qui modo ne pater- 
nam quidem doinum reluere potueris, 
repente tanquam somnio beatns hor- 
tos pretiosissimos, villam in Tiburti 
C. Ccesaris, reliquasque possessiones 
paraveris.' Id. ibid. 

Pag. 746. Remearel Videtur ex 
AfVanio senarius afferri cum hemi- 
stichiohunc in modum : Vetuit me sine 
mercede prorsum Paucius Remeare in 
ludum. Ideo moneo, quia qiiibus 
unus videtur esse perpetuus versus, 
ludum eludunt, aliudque subrogant. 
Id. ibid. 

Pag. 751. Repastinare] Sic inte- 
grabitur Afranii versus, Repastinare 
senex tu serofiigis. At ubi scribitur, 
Rcque apse bene meritis rem, hand 
equidem dubitem emendare, Bene 
7neritus siem. Ac, ut opinor, candi- 
duni emerebitur calciiliim ista cor- 
rectio. Id. ibid. 

Pag. 753. Rcpolia] Locus Pacuvii 
baud sane repotus et tenipestivo con- 



SEXTI POMPEII FESTI LIB. XVI. 



1227 



vivio iligniis est : sed quo pro pedica 
ferarnm venatores, ant laqiieo avium 
aucnpes, ant conipede Gianimatico- 
riim auctoies uti possint : sic aiiteni 
emendandum reor : Ab hoc Depulsum 
mamma padagogandum accipit Repo- 
tialis liber. Ac repotialem, credo, vo- 
cat qui ad repotia ventitare soleret, 
aut in repotiis liber f«ctus esset. Id. 
ibid. 

Pag. 755. Resecrare res, ^c.] Rese- 
crare, solvere rcligione, vt cum reus po- 
pulum comitiis oracerat per Deos, ut eo 
periculo liberaretur, jubebat ntagistratus 
eum resecrare: id est, populum reli- 
gione solvere : scilicet nt ita denuini 
populns religione tcneretiir, si is qui 
per Deos oraverat insons innocens- 
qnc esset. Ita Festum sensisse Far- 
nesiani libii vestigia indicant. Pithw- 
us Adversur. lib. i. cap. 10. 

Pag. 760. Restaf] Impetus haud 
longe mediis regiunibus restat, credo 
non male lectuni iri. Turneb.lib. xiii. 
cap. 25. 

Pag. 763. Reus] Lex xii. tab. ex- 
stat, qiiani sic legi debere censco : 
est enim foedc contamiuata : nam in 
secunda tabula sccunda lege scriptum 
est: quid horum verum fuit judici arbi- 
trove reove, eo die drfensus esto : vel, si 
quid horum rnnon. Scio hominibus 
eleganti doctrina perpoiitis, si quid 
horum vitiumfuit judici arbitrove reove 
dies diffusus esto, legendum videri : 
sed nondiim illi satis me movent : ar- 
bitior enim cum in possessionem bo- 
norum niitti soleret, si quis vadimo- 
niurn non obiisfet, nee def'ensus esset, 
legem cavisse enim def<nsum videri, 
si quid eorum, qua; enumerarat, 
iinum fuisset judici, arbitrove, reove. 
Id. ibid. 

Reusi De ti nccitur, de via citur, 
legendum est, quod,ut opinor, valet, 
accusatorem rerum citari de via, et 
rei nomine contincri : scio, de vi ac- 
citur hodieque in Pompeio legi : sed 
male conjuncta jus est distralierc. 
Id, lib. VI. cap. 18. 



Pag. 765. Rhonde] Quo nomina : 
lego, cognomimt : nam reliqua feliris- 
sime doctissimus Turnebus emendat. 
Canteruslib. vi. cap, 6. 

Rhomle] Scribiturex Lncilio nzenia 
pa-ne magica, Rhonde sicadionqtie cum 
dixit Lucilius, quo nomina riparum po- 
suit, tarn infestum sibi corpus et valelU' 
diiiem referens, quam illi esse7il saluti 
naviganlium. Ego cum Icadii latronis 
mentionem apud Ciceronem esse 
sciam, et in liorum verborum lalebris 
delitescere videam, non dubitabo le- 
gere : Rhonde Icadionque cum dixit 
Lucilius, nomina piratarum posuit. Tur- 
neb. lib. xiii. cap. 25. 

Pag. 770. Rivus] Speconsiliove. Hie 
(\n\dam cBrc consiliove emendant. Ego 
legendum crediderim, specu inciliove. 
Id. lib. VI c. 16. 

Pag. 771. Rodus] Modo ut adjcc- 
tio est, ut, ' alius saxum roduin,' mo- 
do substantivu.i!, ut, ' et rudus in ar- 
ciiitectura : ' et cum molem, glebam, 
massaui significat : ut, 'liinc rapere 
manibus rodus saxeum grande et gra- 
ve:' et apud Lucilium in bolidis de- 
scriptione, qua vadum maris tenta- 
tur: ' Hinc catapiraten puer eodem 
deferet unctum, Plimibi pauxillum 
rodus Unique nietaxam.' Hie rodus 
est pondus, et catapirates est, qnaa a 
Graecis KaTaTretparripla vocatur, a per- 
tentandls vadis. Id. lib. xiii. crip. 25. 

Pag. 777. Roma] Virgirns tempes- 
tivce : ea est matura viro et nubilis et 
forniosa velut hpaia. Id. lib. vi. cap. 
16. 

Pag. 791. Rusciim [Russus] Rus- 
ceam faciem pro colore rusceo dixit 
Cato, qui e viridi rutilus est aut fla- 
vus. Coronas aureus ruscca facie, gal- 
beas, tineas, pelles, redimicula. Legi 
et in antique lexico ruscum pro sordi- 
do, cui pro suo merito fidem quisque 
addat vel detraliat. 

Pag.7'J4. Rutrum] Fffigics in Ca- 
pitolio ephebi erat rulrum tenentis, et 
more Graecorum arenas mentis exer- 
citationis causa, ut opinur, qui atble- 



1228 



NOTyE TARIORUM IN 



tis adscripti erant: fodiebant arcnain dill. iv. sic scriljens : Kc^x^"^' H<^v 
et ruebant pala vel nitro, quod genus aKairdvav re koI iUaTi rovrSee nu\a. 
exeicitationis attigit Theociitus Ei- 



LIB. XVII. 



Pag. SOO. Sacramentuni] Jam non 
admodiim obscnnim esse puto, quid 
sibi voluerit tribuniciag hujus legis 
auctor, quam facile mihi persuasit 
Lucas Fruterins, ingenio singular! 
praeditus adolescens, ad hunc moduni 
restituendum esse : Quicunque posthac 
frator factus erit, qui infer civis jus di- 
cet, tres viros capitales populum rogato : 
iique tres viri capitales quicunque a po- 
pulo facti erunt Sacramenta exigunto 
judicantoque eodemqne jure sunto, uti ex 
legibus plebeisque scitis exigere, judica- 
re, esseque oportet. Rzevaidus Vario- 
rum lib. II. cap. 18. quem vide. 

Sacramentuni] Quicumque prator 
post hoc factus erit. Ita legend urn : 
non, posthac: enim locum ignaii 
antiquitatis imniutarunt. Gifanius, 
' post lioc' 

Sacramentum] Sacramentum sic ex- 
plicatur a Festo, ut quag apnd eum 
contuibata sunt, digeiam : Sacra- 
mentum CBS sigyiijicat, quod pwna nomi- 
ne penditttr, sire co quod quis interroga- 
tur, sive contenditur. Id in aliis rebus 
quinquaginta assium est, in aliis quin- 
gentorum, inter eos, quijudicio inter se 
contenderent: qua de re lege L. Papirii 
Tribu. Pleb. sancitum est his verbis: 
Quicumque prator post hoc factus erit 
qui inter cives jus dicet, Tresviros capi- 
tales rogato: iique tresviri quicumque 
erunt exigunto sacramenta, ex judican- 
deque, eodemjure sunto, ut quos ex le- 
gibus plebeisque scitis exigere judicare- 
que oportet. Sacramenti autem nomine, 
id as did cceptum, quod et propter ara- 
rii inopiam et sacrorutn publicorum tnul- 
titudinem consumebutur in rebus divinis. 
utcumque potui banc e fragmentis 
laceiis et disjectis Pompeii scriptu- 
ram erui : quam germanam esse 



praestare non ausim. Turneb. lib. 
XXIX. cap. 36. 

Pag. 854. Serilla] Serilia vetus 
poela Pacuvius nuncupavit /u?ies, ve- 
riioquium et notationem verbi secu- 
tus Grseci : nam (nrdpra Graece di- 
cuntur a seiendo, unde et serilia, 
quod cannabi linoque fierent : quam- 
vis de sparteis illud dixeiat : 'Nee 
idlasubscds cobibet compagem alvei, 
Sed sula lino et sparteis serilibus.' 
Idem lib. xvii. cap, 7. 

Pag. 865. Sifus] Donee earn inter 
se : legendum est ; donicum inter se, 
quae vox plerumque est depravata, 
in denique: sed de eofragmento alias 
latius. Gifanius, ' Donicum.' 

Pag. 878. Solitaurilia] Taurus hie 
pars est obscoena: unde 'lastauri.' 
Turneb. lib. xvii. cap, 7, 

Pag. 880. Solla] Legendum puto, 
solia, ut, ' incilhp,' 'remilhuu,' ' ra- 
villae,' et * ca;sulliE,' ubj alterum / in 
i mutandum est, meo quidem judicio. 
Gifanius, ' Solium.' 

Pag. 886. Sos] DeaDearum: Le- 
ge, Dia Dearum. ♦ Dins pro Deo 
seu Divo ponebant Veteres : bine 
Dium scribit Festus Iieroem dici, cui 
sit genus ab Jove summo, hoc est, 
airb Tov Ai6s. ibidem legendum : cir- 
cum sosque sunt.' Idem, ' Dius.' 

Sos] Dia Dearum: ut ab Homero 
S?a yvvaiKuv, sic ab Ennio dictum est 
ejus imitatione : Constitil inde loci 
propter sos Dia Dearum. Turneb. lib. 
XVII. c. 7. 

Pag. 891. Spetile] Sumen suei-es: 
legendum arbitror : sumen sueris: ut 
apud Varronem in obsoletis scribi- 
tur exemplaribus : ' perna, a pede: 
sueris a nomine ejus.' Id, lib. xiv. 
cap. 1. 



SEXTI POMPEII FESTI LIB, XVII. 



1229 



Spic'it quoquel Quod ubi rex. In 
fraginentis Festi ita citatiir hie versi- 
Ciiliis Eniiii : Quod ubi rex . . . . 
dulo spexit de contUm' allis. in aliis, 
Quod ubi paulo spexit de coribus celsis. 
puto legendiim, Quos ubi rex pullos 
spexit de cortibu' celsis. Scaliger in 
Varronis de lingua Latina libnnn 
quintum, 61. 

Pag. 920. Subscudes] Cuneata- ta- 
bula:: puto legendiini, quia quo immit- 
tuntur succuditur. Nam a siicciulen- 
do mihi nonien videntur potius ha- 
bere qiiani a succidendo. Etsi enim 
locus, cni inseiuntur, excavatur, suc- 
ciditurque, inde aliquid ut immittan- 
tur ; cum tamen id fiat cudendo scal- 
pris malleo perenssis, et immittantur 
ictu mallei, non video cur non de- 
beant potius a succudendo qnam suc- 
cidendo deduci. Quodsi Festus a 
succidendo sciipsit, ut elfortasse fe- 
cit; ne ab eo libentissime dissentio : 
sed et qui strigores dicuntur al) eo, 
explicanturque densaruni virium ho- 
mines, vereor, strigoncs potius iionii- 
Dandi sint, qnanquam hoc in medio 
lelinquo : nee affirmo. In siri if e e\- 
plicanda versus adiiibentur Graeci 
valde depravati, qiiibus reconcinnan- 
dis prodesset fortasse Hesychius, nisi 
et ipse pari calamitate lassus esset: 
sed quid vetat ejus andire balba ver- 
ba ? arplyXos to. ivThs tov Kfparos vvk- 
ricponov. KaX^lrai Se koX vvkto^uo, : ol 5e 
KoX vvKTLKdpaKa. liic profecto nemo 
dubitabit quin de nocturnis strigibus 
loquatur, qiias et a (juibusdam dicit 
existimari nycticoracas, id est, noc- 
tiirnos corvos. Fortasse auteni, ut 
aliquid conemur, etsi non adspirabit 
studio t'orsan favens D(mis, sic versus 
non abburdc re!>tituentur : arpiyy' 
UTToneiJLireiv vvKri^oav, arpCyy' avTiKa 
Kathv, ''Opvtv avdivv^ov ivQivo' wK\m6povs 
ii:\ vrias. vei, cnpiyya (pQopuKaov. In 
eas aves crcdebant muiieres sagas 
magica cantione niutari. Ovidius : 
' Nicniaque in volucrcs INIarsa figurat 
anus.' Turneb. lib. vi. cap. 18. 



Pag. 923. Subnlo] Puto esse ex 
sotadico carmine Ennii. Sotadicum 
facies, si aquas pones in penultimo 
loco: quomodo legitur in Festo est 
plane trochaicus septenarius catalec- 
ticus : Subulo quondam mariruis propter 
astabat plagas. Scaliger in Varronis 
lib. sextum, 72. 

Subulo] Est Festo tibicen Etrusca 
lingua, hoc etiam vocabulum soni 
imitatione esse puto factum, ut sit 
subulo, tanquam sibilo. Turneb. lib. 
VI. cap. 18. 

Pag. 922. Subverbusta] Est sub 
verberibus usta, licentia et petulan- 
tia comica vocabulo e multis coag- 
nientato: sic, ' uri virgis ferroque 
necari,' dixit Flaccus,-quanquamin eo 
uri per se etiam commode intelhgi 
potest, alio loco: ' Ibericis peruste 
funibus latus:' sed et subverbustum 
apud Septimium Florentem in libro 
de Pallio reperimus ; sic enim scri- 
bit : ' Eninivero jamdudum censoriae 
intentionis episcynio disperso, quan- 
tum denotatum passiuitas oft'ert : li- 
bertinos in equestribus, subverbustos 
in liberalibus, dedititios in ingenuiis, 
scnrras in forensibus, paganos in mi- 
litaribus.' /(/. ibid. 

Pag. 925, Succrotilla] Origo vocis 
ignorata enodationi nolionis explica- 
tionique officii : e"am scpiiltam cona- 
bor tanquam effodere : equidem a 
crotalo, ant voce Gra^ca KpSros, deduc- 
tam puto, cum diminutionis forina- 
tione, vel certe ut Graeca vox est fic- 
titia, sic de sono Latina fuerit effic- 
ta. Id. ibid. 

Pag. 934. Superescit] Duni quidem 
unus homo Romaiius toga supercscit : sic 
legcndum puto : et mox supcrescitscvi- 
bendum cxistimo. Vid. Gifan. 'escit.' 

Pag. 937. Suppernali] Pwni et Ca- 
tu: de loci hujiis restitutione vide 
Politianuin in miscellaueis cap. 73. 

Pag. 942. Sus lUiuervam] Varro et 
Eueinerus: legendum est, Euhemerus, 
non Lumerus. Junius Auiniadversu- 
rum lib. vi. cap. 13. 



1230 



NOTiE VARIORUM IN 



LIB. XVIII. 



Pag. 954. Tam significationem'] Tarn 
nuile subimus, ut quidam perhihent virl: 
Titinnii vcrsiim cori igo : Tain male 
audimus, ut qiiidem: querela est inii- 
lierculee de injuria, quae a viris fac- 
tum itur sexui suo ; bene an male 
faciant, tamen male audiunt. Lipsius 
Episfolic. Qti. Ep. xx, 

Pag. 962. Taxaf] Quod ei jus sit 
statuendi: ita legendum: vulgo, jiis- 
sii. Gifaniiis, ' jiissa.' 

Pag. 968. Tesca] Forsan ita non 
male expleri possent lacunae Festi : 
Vaivo ait loca augurio designata quo 
sit termino finis in terra augurii. Op- 
pilius loca consecrata Dns quce non 
aperta sint, sed sancta loca, undiqite 
septa, ut perhihent Ponfificii libri, in 
quibus scriplum est: templumque, se- 
detnque, tescunique locum rite Diis nun- 
cupatum dedicaverit, uti eos adkibessit 
bonos propitiosque, Hostius belli Hist- 
rici lib. 

perdiu gentes 
Aliger ceihereas, atque idem tesca volabis 
Templa antiqua Deum. 
Explicavere, aspera,difficiliauditu. Ai- 
tius: Loca aspera, saxa tesca tuor. Idem 
Philocteta : Quis tu es mortulis, qui in 
deserta Lemnia et tesca te apportas loca ? 
Ita fortasse hoc niodo nidera ilia 
Festi reficere poterimus, quanquam 
sarta tecta prEcstare non possumus. 
Scaliger j'n lib. sext. Van-onis. 67. 

Pag. 972. Tignum'] Lex est de tig- 
no juncto XII. tab. verbo nescio quo, 
concapu, contaniinata, aut ut alii 
emendant, capnlo, capularis facta: 
quam ego sic scribendain pnto, et 
fortasse turpius inquinabo fcedabo- 
que: Tignitm junctum cedibus vineceque 
copula ne solvito : ut lex vetet tignum 
vindicari et extrahi ex a^dibus et vi- 
jiearum maceria, ant aliquo earnm 
compluvio aut jugo : nunquam puta- 
vi capulos egeie tignis: favet emen- 



dationi, quod Jurisconsnlti tradnnt, 
tantuui de tiguo in vinea et aedibus 
legem xii. tab. lorutam, nee capuli 
nieminerunt ; sed nee Festus ipse : 
verum quia in antiqtiis libris partim 
concapel, partini concapu reperitur, ne- 
que eorum negligenda est auctoritas, 
fortasse liac formula lex sit edenda : 
Tignum junctim adibns vineaque cum 
capulone solvito : nam capite juuguntur 
tigna viuea>.que, cum alliganlur, in- 
nectuntnrque vitibus, et £edificioruni 
parietibus cum inseruntur induun- 
turque : vel poiius in vinea jungnn- 
tnr cum aliquo vitis capite; nam ca- 
pita vitium stirpes dici non ignorat, 
qui scriptores rei rustica? legit: sed 
etMaro ita usnrpat : 'superest dedu- 
cere terram Sa;pius ad capita,' At- 
que banc interpretationem veriorem 
puto, posterioremque scripturaru le- 
gis ceriiorem existimo: sed omnium 
sincerissiniam : Tignum junctum cedi- 
bus ne vindicato, ne solcito. Huic 
quidem favet Ulpiani interpretatio, 
qua dicit legem duodecim tabiilarum 
neque solvere peruiittere furtivum 
tignum junctum aedibus vineseque, 
neque vindicare. Turneb. lib. xiii. 
cap. lilt. Simeo Bosius legendum pu- 
tabat, compuge, Uteris, ut ille dicebat, 
transpositis, et g pro c accepta, in 
conimentario in epistolas ad Atti- 
cum. 

Pag. 974. Titivillitium'] Festus nul- 
lius significationis esse scribit, ut 
apud Graecos est nuUius, aiKivSaOhs et 
p\idvpl. sed auctor non contemnen- 
dus Fulgentius textivillitium legisse 
videtur, cum ita scribat : Textivilli- 
tium dici voluerunt fila putrida, quce de 
telis cadunt. Hie ergo textivillitium 
rem vilissiniam interpreter: lametsi 
autem videtur Festo efiictitium te- 
niere vocabulimi ad vilitatis et con.- 
temptionis significationem, tamen 



SEXTI POMPEII FESTI LIB. XIX. ET XX. 



1231 



origo ac natales, a quibiis deilucit 
Fiilgentiiis, niagnam verisimilitiidi- 
neni pr.c se feriint : ut euim in tex- 
tivillitium inest vilitatis senteiitia : 
sic autegressani vocabnli partem sen- 
sus expertem de iiiliilo jactatam esse 
non est ciedil)ile : liti aiiteni cum sen- 
sus sit iiullns, et sit text, textivitlitium 
dictum putemus. Turneb. lib. xvi. 
cap. 3. 

Pag. 977. Tonsain] Et in Asota: 
error inolevit apud Festum, ut apud 
Vavrouem de lingua Latina. Asota 
pro sotadico: non Asotuni scripsit 
Ennius, sed Ceecilitis: sic idem En- 
nius citatur a Festo, in sotadico : 
' Cyprio i)0vi raerendam :' quod saue 



comma est sotadicum. Scaliger in lib. 
IV. Varronis. 18. 

Pag. 9S0. Torrercl A torreo: scribe, 
a torro dediictum, adstipiilante vetere 
codice. Vide ibidem toman: monet 
enim Festiis Veteres protulisse tor- 
rus, et antiquissimos toi'us, unde tor- 
ridus, torreo, ac torresco profecta sunt. 
Gifanius, ' serescere.' 

Pag. 989. Tull . . . dixenint] Scri- 
be : Tullios alii dixerunt esse silanos, 
alii vivos. Idem, ' Siianus.' 

Pag. 994. Tyriii] Hunc serrium au- 
teni: lego, hunc ferreum autem: id 
est, hunc hominem asperum, et tangi 
periculosum: ut mariaTyria. Lipsius 
Epistolic. Qu. epist. xx. 



LIB. XIX. ET XX. 



Pag. 996. Vagoreni] Scribe in ver- 
su Ennii, Qui clamos oppugnantis va- 
gore volanti. Gifanius, ' Vagor.' 

Vagulalio} Cum a Festo explica- 
lur, res comi>erendinatu, judicium in 
tertium conslitutum, magno id adjii- 
mento est ad intelligendam et illus- 
trandam xu. tab. legem, quae liis 
verbis est concepta : Cvi testitmmiinn 
defuerit iis, terliis diebus ob portion ob 
ragulationem ito. Puto significari, si 
testis ei defuerit qui litem habuit li- 
cere ei comperendinationis die, id 
est, die tertio, ante ejus tedes libere 
conqueri et implorare ejus testimo- 
iiium, comitiumque recusanii facerc: 
nam a vugio, vagilo et vagulo deduci- 
tur, unde vagulatiu, quod conquercn- 
tis et plorantis est : nee asseutior iis, 
qui a vagor deducunt, nee qui obvagu- 
laiuin legunt, cum vamdalionem Fes- 
tns plane apertequc Icgat et iuter- 
pretetur, sitqne obvagulnliumm dic- 
tum antiquo more pro ndvagulationetn. 
Turncbus lib. xiii. cap. M. et lib. XV. 
cap. 15. legem xii. tab. de vagula> 
lione, id est, vagitu et damore et 



convicio, sic legendam arbitror ; non 
enim earn proponam ut perscripta 
exstat, sed ut scribi debere mihi 
videfur: Cui testimonium defuerit, is 
tertiis diebus ob portum ob vugulatio- 
neni ito tertiis diebus : \d\et, perendinis, 
ut dicitur tertiis dinundinis: ob por- 
tum, ad aedes, ob vagnlationem, ad 
quiritandum et convicium Iiomini fa- 
ciendum, qui ad testimonium dicen- 
dum non venerit: lia^c ille : hujiis 
autem legis xu. tab. veriorem et 
longe elegantiorem interpretationem 
vide apud Ra!vardum, in Explica- 
tione XII. tab. cap. 11. 

Pag. 998. Vapula Papiria'i Prover- 
bium est ortum a quadam ancilla, 
quifi libertate donata a Papiria hera 
sua, patronam niox contempsit ac ma- 
nninissa et libertate ficta mox bene- 
lueritamingrateaspernataest: ancilla 
enim ilia continue se libertum salut.a- 
vit, cum patronam salutare dcbeiet: 
(qui enim manurnissi erant mox pa- 
trono, Salve patrone,diccbant)et pa- 
trouae dixit per conlemptum, Viiputu 
Papiria. Plauli verba sunt: ' Idco 



1232 



NOTiE VARIORUM IN 



dico : Liberta salve, vapiila Papiria.' 

Pag .'999. Vnstum pro magnum] No- 
nius et Festiis liiiiic in modnm sunt 
conigendi : Qua desiderio alumnum 
pcenitudine Squales, scapresque inculta 
vastitudine ; nam illnd scubres, quod 
vitiosum esse Nonins ipse docet, et 
scares pro scabres, dixisse Pacuviiim 
notat Marcelius. Lud. Carrio Antiq. 
iect. comment, cap. 2. 

Pag. 1000. Vecticularia'] Perfosso- 
runi parietnm vecticularia vita a Ca- 
toiie appellatur, quod vecte denio- 
lirentur et aperirent parietes. sic et 
jLiox^^" Gra»ci tribuunt roixcpvxots 
in suis scriptis. Turneb. lib. xxi. 
cap. 11. 

Pag. 1004. Verticulasi Videtiir ta- 
nien potius Lucilius eo veisn, quem 
jam proferam, verticulas vocare spon- 
dilos spiii'ce potius, quani articulos, 
quanqnam et articulos intelligi niiiil 
proliibet: tlceret verticulis adjixum in 
posterior e Parte, atque arliculis ut nobis 
talu genmque est. Verticulas autem 
credo did et spondilos et articulos, a 
vertendo, quod ibi se vertant et flec- 
tant membra corpusque, quasi (rrpo- 
(plyye sint. Id. lib. xxviii. cap. 9. 

Pag. 1010. Victimam'] Ad hostis : 
scribe ob Iwsiis: sappe ilia inter se 
mutant ob, ad, et similia : sic in Fes- 
.to, abiisse pro obiisse. Gifanius, * va- 
gor.' 

Pag. 1012. Vindicite] Elegans Lu- 
cilii, sed corruptum tamen, carmen, 
quod ita iegendum suspicor, Nemo 
hie vindicias neque sacra aut numina re- 
tur. Cujus sentenlia est: nemo hie 
jus idlum esse putat, aut uUa sacra 
aut numina : nam vindicias partem 
quandam juris pro jure posuit. Tur- 
neb. lib.XY. cap. 15. 

Vindicial In Pompeio scribemus : 
VindicicB appellantur res ecc, de quihus 
controversia est : aut potius dicuntur 
vindicice inter eos qui contendunt: sic 
fere sensum in eo constituendum 
contenderim, cum mihi nescio quid 
tale proloqui voluisse videatur, et 



sententias nostras Catonis exemplum 
convenit quod ipse profert: Pratores 
secundum popuUun vindicias dicunt : sed 
et vindicice dicebantur quae ex agro 
aflferebantur in jus, vindicandi causa ; 
eliam vindiciam singulari nuniero di- 
cebat rem Servius, de qua controver- 
sia erat, ab eo quod vindicabatur. 
Vindiciam ferre, est sententia decre- 
toque obtinere rem : dicebat^vindicias 
judex, ferebat, qui rem obtinebat: 
sed si vindiciam ille tulerat qui non 
debuerat, tribus arbitris datis du- 
plione damnum luebat : lex enim 
erat : Si vindiciam falsam tulit, rei 
sive litis arbitros Ires dato, eorum arhi- 
trio duplione damnum decidito. signifi- 
cant et vindicice inanus correptionem: 
carpesinos a Clemente vocatur, a 
Charisio KapiriffTela., quod manus bra- 
chiale caperetur, qui carpus dicitur: 
id et Gellius indicat scribens : ' Vin- 
diciae correptione manus in re atque 
loco praesenti apud praetorem fiebant:' 
ex eo etiam assertor Kapviffrris et ad- 
sertio KapTnania. vocatur, ut in lexico 
Latino-Graeco reperti sunt, et vindi- 
cice llbertas, Charisio auctore, qui 
iKevdepiav explicat. Idem lib. xiii. 
cap. 27. 

Vindicice'] Dicebantur Ula : Iegen- 
dum glebcE, non illce. Cni glebas ex 
fundo in jus allatas aut alias res mo- 
biles pendente proprietatis contro- 
versia, causa cognita, is qui jurisdic- 
tioni praeerat, addicebat, eidem vin- 
dicias addici dicebantur, quantum ex 
Festo et Cincio coUiginius. Servius 
autem Sulpicius vocabulo etiam sin- 
gulari ter formato vindiciam esse ait, 
cum de aliqua re controversia est, ab 
eo quod vindicat, illudque hujusmodi 
decemvirali lege confiriiiat : Si vindi- 
ciam falsam tulit rei sive litis arbitros 
tres dato, eorum arbitriis fructus du- 
plione damnum deciditor. sic primus lo- 
cum hunc, qui mutilus erat et omni- 
no depravatus, apud Festum restitui 
inverbo 'Vindicia;.' Et quis obsecro 
dubitaverit, quin haec emendatio ve- 



SEXTI POMI'EII FE^ri Lll?. XX. 1233 

lissima sit, praeseitini, si non ignoiet enim vinum, quod geiierosum non 

ii) legil)iis scritii solituni, rem sive U- esset, sigiiificare volcbaut, vinuluin 

tent, idqne Serviuni Honoratiiin in et villiim appcllaijant, mule adjec- 

Virgiliiim adnolasse ? Vide Rivvar- tivuin vimilus est factum. Neque 

diim in explicatioue XII. tab. cap. C. aliiul (piidquam comminisci possum. 

1'ag. 1014. Fijiif/us] In Plauto Turneb. lib. \\. cap.\5. 
mollis est, ex viui deminutione : cum 



FINIS NOTARUM VARIORUM. 



Dcljih, el Vni. Clas. I'viiii>. lc\L ' • 



NOTITFA LITERARIA 



SEXTO POMPEIO FESrO, 

EX JO. ALB. FABUICII BIBLIOTHECA LATINA, LIPS. 1773. LIB. IV. CAP. 4. 
PAUCULIS ADJECTIS, EXCERPTA, 



K^EXTUs PoMPEius* Festus sub Christianis Imperatoribus, ut 
par est credere, floruit, Verriique Flacci libros* contraxit ; certe 
scripsit post Martialem, quern commemorat in * Vespa.' Nam ar- 
gumentuni, quo Vossius probare conatur, Festutn iis temporibus 
scripsisse, quibus sacra crux in honore habita est, quia nempe in 
voce, ' supparus,' * ad nunc supparos,' inquit, * appellamus vela 
linea in crucem expansa,' &c. non adeo certura esse videtur, 
quoniam labari usus etiam sub Impp. Ethnicis fuit, vide Lambec. 
III. p. 378. et Tertullianus ipse, cujus locum profert ad Festi 
verba Dacerius, sub Ethnico Imp. scripsit. 

Festi loca quaedam emendat Jo. Meursius p. 103. seq. Critici 
Arnobiani, ct Piccartus in periculis Criticis. Lipsiee in Bibl. Am- 

' Sextus Pompcius Festus a Paulo jam et sepuUa verba, atque ijiso sa^pe 

Diacono, Poinj)eius Festus bis, semcl confitente nullius usus aiit auctoritatis, 

Julius Festus a Macrobio appellatur lib. prajterire, et reliqua quam brevissime 

III. Salurnal. Festum Pompeium laudat redigere in libios adnioduni paueos, ca 

quoijue Charisius lib. ii. p. 190. Festi auteiii, a quibus dissentio, tt apcrte et 

Hostumi, tit a^pialis sui, mentio ajiud broviter, ut sciero, scripta in Ids libiis 

Gellium lib. XIX. c. 13. Noct. Attic. Jneis invenientur, qui insciibuntiir i-uis- 

Confer Bartliii Adversar. ii. 3. Sub coiiuiw vekrouum cum kxi.mi'i.is.* 

Pompeii nomine commenioratur Theo- Quod opus Festi diversum fuisse notat 

dulfo Aureliau. Cartt). IV. 17. ' et modo Scaliger et A. Dacerius (contra An- 

Pompeiura, modo to, Donate, iegebam.' tonii Augustini sentenliam) ab eo, 

^Festus in ' profanuni,' jiostquam cujus rcliiiuias habemus, ct quod do ver- 

Verrii sententiani mcmorassct, ' cujus boriiiu sij^ificatione inscriptuni fuisse, 

opinioncm,' inquit, ' ncque in boc ne- c Macrobio constat. Addu Fcstum ip- 

que in aliis compluribus refutaro nc- snm in ' 'I'alium.' Ccteruni in priesenti 

ceflse <'St, cum propositum halx-ain ex f|Uoqne Vcrrius a Festo passim reprebcn- 

laiito libroruin ejus nuiiieni intrriii'jitua dilur. 



1236 ^'()T1TIA LITEIIARIA 

plissimi Senalus extat Ms. ' Pompeii Festi de interpretatlone 
linguse Latinee;' et in extremo : 'Finis Pompeii Festi, cjiiem 
Pomponius correxit :' Codex non antiquus et parum distincte ex- 
aratns, tamen continet qusedam, quae in editis frustra quseras, ut 
monet auctor Ephenieridum literariarum Lipsiensium a. 1710. p. 
1014. Pallium non laro verba Festi interpolata ad sevi siii con- 
suetudinem traxisse, observat Goldastus in notis ad Eginhardum 
de vita Caroli M. p. 173. ubi, laudato Pauli Stephani Codice 
probo et antique, id in notis ad Festum deraonstraturura se pro- 
misit. Vide et quae monet Joannes Seldenus curis secundis ad 
sectionem 3. de decimis, ad calcem Jo. Clerici in Pentateuchuni 
p. 638. et D. Jo. Diecmannus in specim. notarum ad glossaiium 
Latino-theotiscum Rabani Mauri p. 58. seq. Sibrandus Siccama 
apud Struvium fasc, vi. p. 18. ' in Festum quoque qusedam me- 
ditatus sum, scd de perfectione despero, nisi me Icotior otii ct 
quietis aura afflaverit.' 

Prodiit Festus primum Mediolani 1471. f. cujus editionis exem- 
plum f'uit in Bibliotheca CI. du Boze. A qua editione proxima 
est facta Venet, 1472. f. per Nic. Jenson Gallicum, atque iterum 
ibidem 1474. fol. per Joannem de Colonia. Porro Romae 1475. 
fol. apud Henr. Reynhar. Reperi etiam notatam editionem sine 
loco et anno. Hinc Parmse 1480. fol. et Brixiee 14.83. fol. per Bo- 
ninuni de Boninis de Ragusia, atque eodeni anno Venetiis f. per 
Octavianum Scotum Modoetiensem, cum Nonio et Varrone do 
lingua Latina. Prodiit et Festus Venet. 1498. A. 1510. Medio), 
in fol. prodiit Collectio quai habet Nonium Marcellum, Festum 
Pompeium, et Varronem, per Jo. Baptistam Pium, qui hos scrip- 
tores, valde ante corruptos vehementer, accurate a se corrcctos 
dicit. Prodiit etiam Festus Basil. 1521. f. ib. 1526. f. ib. 1532. f. 
et Giessse 1609. 8. In Catalogo Bibliothecse Barberinse perperam 
traditur Festus cum notis Vulcanii legi in ejus thesauro utriusque 
linguse edito Lugd. B. 1600. f. nam in illo tantum pag. 754-758. 
inter alia Grammaticorum scripta breve legitur excerptum e Festo 
de verborum differentiis. 

In Collectione Auctorum Latinoe Linguse in unum redactoruin 
corpus, adjectis notis Dionysii Goiliofredi, Genev. 1595. 1602. 
1622. 4. insunt M. Verrii Flacci, sub Augusto Imperatore Gram- 
matici celeberrimi, Fragmenta, et Sex. Pomp. Festus. 

Hujus inquam Festi Fragmenta a Fulvio Ursino edita et sclie- 



DE SEXTO POMPKIO FKSTO. 1237 

dae a Pomponio Laeto relictaj ; Ejusdem librorum xx.' de Ver- 
borum Veterum significatione reliquice, cum Paiili Diaconi ex 
iisdem Epitoraa, conjunctce et in unum corpus digest«i sunt ab 
Aldo Manutio, Achille Mafeo, denique ab Antonio Augustine, 
praemissa etiam Pauli Epistola ad Carolutn M. Imp. Ilia Pauli 
Epitoma primum ssepius prodierat, turn alibi, tum ad calcera Cor- 
nucopias Nicolai Perotti. Melior, ordinatior, et locupletior An- 
tonli Augustini, Episcopi Ilerdensis, postea Archiepiscopi Tarra- 
conensis, editio cum animadversionibus prodiit Venetiis 1560. 8. 
in qua ea, qua? Pauli sunt et quaj Festi, posita in margine nota 
distinguuntur, et Verrii Flacci fragmenta praemittuntur. Hanc 
Augustinianam editionem repeti jussit ct castigatt. doctissiniis 
illustravit Jos. Scaliger''^ Paris 1575. 8. subjectis etiam seorsim 
notis, quae in Vencta editione antea prodierant. Ab eo tempore 
Fulvius Ursinus Fragmenta ipsa Festi, qualia Manil. Rallus, 
homo Gropcus, sed Latinis literis excultus, et Pomponius Laitus 
habuerant, et a Rallo acceperat Politianus, (v. c. 73. Misc.) 
a Pomponio Lseto Jo. Bapt. Pius (v. annot. posterior, c. 16.) 
ex Farnesii Cardinalis Bibl. publicavit, et cum notis suis cdidit 
Romae 1581. 8.' Scaligeri et Ursini editiones junxerunt et utrius- 
que notas adjecerunt Heidelbergcnses 1593. 8. Denique lucu- 
lentam, emendatam, et elegantem Festi editionem debemus 
Andreae Dacerio, qui in usum Delphini illustratum edidit Paris. 
1681.4. De prioribus autem hoc fort judicium: * Pauca eorum 
prcestitit Antonius Augustinus, quaipreestare potuisset. In multis 
divinus Scaliger : sed dum ingenio suo nimis indulget, seepe nu- 
bcs capiat, et nil minus quam Festum interpretatur. Fulvius Ur- 
sinus, reliquis felicior, uliliorem operam navavit, sed sic etiam 
Festum non tam emendatum quam emendandum et emendari fa- 
cilem tradidit.' Dacerii editio recusa, curantc Jo. Clerico V. C. 

3 Divisioncm (piaj in vulf^atis Ilbris p. 7. ' Aunon Sex. Pompeiiis Fesltis 

occiirrit, qua sinj^uli lihri sinf^ul;is con- indi^'iiis modis acce[)tus esse visiis est, 

tinent litcras, Aldi I'.'i.se, iion iVsti, no- quod ab homiiio Galloillustralus magno 

tavit Dacerius in ])ritf. Qu;e vero J\Ia- studiorum favore cxcoptus est ? Itaquc 

crol/ius e lihro tertio deciino .lulii Festi Ronia; edituscuin iisdem casiijjatioiiibii.s 

pifjfert, III. 1. SaUirnal. ea bodie legun- alius nunc esse ccnsetur propterea quod 

tur in libro Festi dutidecimo divisionis prioris cditoris nonien dissinudatuni est, 

Aldina'. (|nan(niani eadeni [jlane editio est jiaucis 

''• \on .lulius (Jiesar Scaliger, ut legas adnioduiii iis(|uc Itviter imuuitatis, i(a 

in (|U'.i:sitis Oratoiiis Bobuslai Balbiai tnnicn ul lain levi niulalione nou inagi.s 

p. 111). latere possit iiulustiia piioris cditoris,' 

' Yvo Villiomarns sive .Toscjibus Sea- &c. 
ligor in locos controversuM Uobeiti 'I'itii 



1238 NOTITIA LITERARTA, &C. 

Amst. ap. Huguetanos 1699. 4. adjectis notis integvis, quae sin- 
gulis paginis substernuntur, Jos. Scaligeri, Fulvii Ursini, et Ant. 
Augustini, una cum fragmentis et schedis atque indice novo. 
In operibus etiam Antonii Augustini Arcbiepiscopi Tarraconensis, 
Luccse, 1772. fol. extant M. Verrii Flacci Fragmenta, et Sex. 
Pompeii Festi de Verborum Significatione Libri. Codiccm 
vetustum Festi habere se testatus est Polydorus Virgilius in syl- 
loge proverbiorum. Illustrandum novo studio Festum a pluribus 
jam annisin se susceperat vir doctiss. Henr. Cannegieterus; sed^ 
ut ex Actis Erud. 1732. p. 52. patet, illud consilium, nescio, qua 
de causa, abjecit. 



CODICES MSS. 
SEXTI POMPEII FESTl 

QUI IN BIBLIOTHECIS BRITANNICIS ASSERVANTUR. 



Codices in Mitseo Britunnico. 



Inter Codices Harhianos, 3520. est codex, partini 
chartac. partini membran. coraplexus, inter alia. Sex. 
Pompeii Festi de Verborum Significationc Libros. Saec. 

XV. 

5028. Sex. Pompeii Festi Cod. membran. saec. xv. cut 
subjungitur iibcllus dc Orthographia. 

Est etiam Sex. Pompeii Festi cod. Harleianus, chartac. 
saec. XV. cui subjunguntur P. Candidus, Grammaticus, dc 
Verborum Proprietatc, et Excerpla ex Nonio Marcello. 

Inter Codices Burneianos, N. 206. Sex. Pompeius 
Fcstus collat. ad paginas aliquot edit. Paris. 1519. fol. 

N. 232. Excerpta ex Festo de Significationc Verborum, 
cod. chartac. pagg. 174. collat. ad paginas aliquot ed. Paris. 
1519. Subjungitur Nonii Marcelli de Verborum Proprie- 
tatc Compendium. 

Codex Oxoniemis. 

In Bihlioth. Bodl. Canonici Lat. 1G9. Festi Pompeii, 
Grammatici, Vocabula, cod. membran. sa;c. xv. sine 
scholiis aut annotationibus. Subjungitur Caii Scrvii Vo- 
cabularium. 



INDEX 

VOCABULORUM OMNIUM 

QU^ APUD FESTUM VEL OBITER DICTA SUNT 

VEL SUUM ORDINEM NON SERVANT. 



Prior Humerus paginam, posterior paginse lineam inclicat. 



A MUTATUM in 734. 11 

Abarcet 8T. 17 

Aborigines, hominem, sexaginta Diti 

patri immolabant quotannis 861. 2 
Abscindi membrum mortuo 409. 2 
Abusionem 142. 11 
Acatioii 864. 5 
Accusator de vi, accitur more vetere, et 

consuetudine antiqua 763. 14 
Acerrse, qualis pra;fectura 624. 9 
Acerrani, qui niunicipes 437. 10. cives 

Romani erant ut Renip. separatam 

haberent 436. 6 
Acilius Antiochum siiperavit et nixo- 

rum Deorura signa attulit 284. 1 
Acron 527. 12 
Acuere 33. 8 
Acumen 33. 8 
Acus 33. 8 
Adcensos 44. 1 
Adfectata 44. 8 
Adgregare 30. 3 
Adjutoria exta 443. 13 
Adolescens 41. 4 
Adonis 930. 4 
Adserere manu 45- 1 
Adbcrtor 8.56. 8 
Adsidela; 45. 5 
Adbiduus 45. 7 
Adultus41.4 

/Ivdes i^isculajjii in insula Tibcilni, 
cur .331.4 

Delph. el Vav. Clan. Iml. I'liw 



^des Bellonas extra urbem ubi Sena- 
tus dabatur exteris legatis quos in 
urbem nolebant admittere 817. 14 

JEdes Dianse in Avontino a Tullio di;- 
dicata 857. 5 

yEdes Honoris et Yirtutis summissior 
facta a Mario 932. 2 

jT,des Jani, ubi Senatum babere religio- 
sum 740. 7 

^des Martis 383. 4 

^des Mefitis 852. 16 

.^des Minervae in Aventino 705. 10. in 
ea licebat Scribis et bistrionibus cou- 
sistere, et dona ponere in lionorem 
Livii 839. 6 

^des pietatis ab Acilio consecrata 
594.8 

Jiidea rotunda vesta?, a Numa conse- 
crata 785. 3 

j^,dessalutis813. 17 

.^des Sancti 623. 10 

yfldes Saturiii 53. 11 

yEdificarc 50. 2 

yEdilatus 49. 7 

yl^diles Curules duo fratrea L. M. Puli- 
licii Maleoli (C. Atilius, iNlarc. I'o- 
[)ilins I\I. F.) 674. 1 

j-Edilcs j)lobis: M. Junius Brutus, Q. 
Oj)l.ius 603. 7 

i^giia Amazonum rcgina 50. 9 

yEgonuM nions7lO. I I 

/I'.gyptii inter ])Otanduui ave.s ca))itilms 

/•Vs7. /I 



11 



INDEX 



imponebant 210. 1 

iEnea3 et Lavinise filii Maylles, Mulus, 
Roraus 775. 4 

-il£neas in Sicilia Egestam oppidum 
condidit 845. 1 

jEneas indiges 326. 4 

^rarium in tede Saturni 53. 10 

j3ls pro clypeo G56. 1 5 

^s equitibus denegatum ob eqiios male 
curatos 319. 3 

Al.s contrarium 185. 2 

^s hordiarium 309. 4 

JEs parariiim 557. 10 

j?2s piscatorium 599. 10 

-lils resignatum 758. 15 

^s sacramentum 800. 5 

JEs taiirium 961. 10 
-.?Ls uxorium 1018. 2 

^sculapius bacillum habet nodosum 
331. 4 Uberibus canis nutritus, ibid, 
et GallinsB immolatas, ibid. 
Africa 83. 8 

Ager Nemorensis Diante 387. 12 
Ager occupaticius 517. 10 
Ager oscus in Veienti 682. 4 
Ager peregrinus 579. 9 
Ager publicus 682. 3 
Ager pupinus 679. 22 
Ager Remiu-inus 749. 15 ' 
Ager restibilis 760. 7 
Ager scripturarius 839. 12 
Ager Solonius 609. 4 
Ager viritanus 1014. 7 
Aginatores 55. 12 
Agna prfficidanea 622. 1 
Agnee novaj 576. 7 

Agnee pennatas, impennateque 576. 6 
Agonalia 57. 3 
Agonensis porta 57. 6 
Agones, montes 57. 3 
Agonia sacrificia 57. 4 
Agonius Deus 57. 1 
Agonius mons 57. 4 
Ai pro ee 49. 1 
Alba ^tieffi neptis 776. 2 
Albani renim potiti uscjue ad TuUum 

regem, in voce (prajtor) 636. 4 
Albenses Marsi generis 58. 2 
Alexandriniira talentum 953. 1 
Allifa;, qualis prffifectura 624. 12 
Alpes 59. 10 

Alphius pro Alpheo 64. 10 
"AAcpov 59. 8 

Alpiis, vox Sabiiiorum 59. 9 
Altare 41. 4 
Altellus 62. 10 
Altera avis 63. 6 
Alveiis in vindemia 462. 1 
"A/ialw 851. 7 



Ameca 71. 4 

Aiiiecus 71. 3 

Amens 411. 4 

Amirus 70. 12 

Amnis, ha;c 189. 12 

'AiJ.<piPo\ov 68. 7 

Ampiruare 729. 1 

Ampullffi scoiTea; 786. 2 

Ainterniini 73. 8 

Amussis 244. 4 

Anagnia, qualis pra-fectura 625. 1 

Anagnini, qui muiiicipes 437. 13 

Aucile 381. 5 

Anclabiia vasa 75. 14 

Anclabris inensa 240. 6 

Anculae Dea3 et anculi Dii 75. 12 

Anculaie 75. 10 

Ancus INIartiiis ostiani condidit 547. 11 

Angeronalia 76. 12 

y\ngina77. 1.6 

Ante 79. 2 

Antemna; 72. 7 

Antics; et posticre niundi partes 616. 8 

Antiochus rex Svriaj 484. 1 

Antiqui non geminabant consonantes 

271.4 
Anuspetreia 589. 4 
Apex 59. 4 
Apisci 83.10 
Appendices 73. 3 
Appiffi viae 331. 13 
Aptus 81.9 
Apulia 211. 12 
Aqua et ignis interdici solct danmatis 

84. 6 
Aqua et igni accipiuntur novaj nuptae 

84.6 
Aqua ex sacro oritur 579. 17 
Aqua pluvialis remediis quibusdam elicl 

solita 579. 19 
AquilaGl. 9 

Ara Jovi Viminio 1012. 2 
Ara Saturno dicata in imo clivo Capito- 

lino ante belhim Trojanum 826. 11 
Arffi Junoni Sororiae et Jano Curiatio 

885. 22 
Arca'a 861. 21 
Arcanum sacrificium in arce fieri soli- 

tum 87. 8 
Arcella 87. 5 
Arcere 87. 16 
Arcus in ajdificiis 87. 14 
Arferia aqua 89. 3 
Argeus ager 357. 6 
Argivorum illustres viii Roms sepulti 

in Argeis 89. 6 
Aricini, qui nnmicipes 437. 13 
Aries apiid Atheniensis inigitur ab eo 

qui scelus admisit 916. 4 



IN POMPEIUM FESTUM. 



Ill 



Aries permissns 582. 1 

Arraentuiu 91. 7 

Armentas 91. 8 

Arniillas 91. 10 

Arpinates, qui inunicipes 438. 4 

Arpinum, qiialis praefectiiia G25. 2 

Arquatus morbus 876. 15 

Artes 94. 2 

Artifices quando Romam asciti 780. 20 

Arunca, urbs 103. 14 

Asinaria via 762. 11 

Asses ex singulis librariis seni fact! 

296. 6 
Asses sextantarii S62. 3 
Assipondium 226. 3 
Assir 95. 4 
Assulaj 271. 7 
Astiira 912. 7 

Atella, qualis prfefectura 624. 10 
Atellani cives Romani ita tamen ut 

Rempub. separatim haberent 436. 8 
Atellani mimi proprie vocati (peisonati) 

quia deponere personam non coge- 

banlur 584. 12 
Atbenas, quadmrbem 695. 8 
Atilius navaleii) corona lu adeptus in 

bello contra Xabin 458. 15 
Atricapillas aves 407. 10 
Atrocia 97. 1 
Atticura talentiun 952. 10 
Attius 695. 8 
Audaculus 99. 3 
Aventinus rex Albanomm 99. 5 
Aventiaiis monsin quern navibus ascen- 

debatur 493. 7 
Aves ab auguribus in (alites) et (osci- 

nes) divisa; 542- 20 
Augur prior qiiis 748. 9 
Augur verba quffidam Ancilibus moven- 

dis prajibat 788. I 
Augurales libri 706. 5 
Augures publici et privati 688. 8 
Augures observant quinque genera sig- 

noruin 706. 1 
Augures ea demoliri jvibebant qusc au- 

guriis publicis officiebant 932. 3 
Auguria mensalia 1004. 7 
Augustus Octaviam porticum reficicn- 

dam curavit 5 19. 15 
Avidus et aviditas 99. 8 
Avis altera 63. 7 
Avis supervaganea 935. 16 
A vita, amita 71.9 
Aulicoquaexta 100. 10 
Aurum redditum matronis 401. 12 
Ausoliorum faniilia 101. 5 
Auson Ulyssis et Calypsus 103. 10 
Ausonia 103. 13 
Auspicia inajora i-t minora 'M5, 6 



Auspicia pedestria 369. 14 
Auspicia pestifera 586. 11 
Auspicia piacuiaria 590. II 
Auspicium Solistimum 494. 9 
Ausum Sabini dicebant aurum 103. 6 
Axies mulieres 106. 12 
Axit, egerit 106. U 



B. 



Bacchus oreos, montanus 540. 6 

Bacrio 107. 3 

Bajulari 107. 6 

Balare 110. 3 

Balnearia domus Cn. Domitii Calvini 

445. 1 
Bara insula 110. 2 
Barbai-ia, Italia 998. 8 
Barbarismus in soluta oratione quod 

metaplasmus in poesi, 414. 3 
Bardorum gens 109. 12 
Bardus cantor 109. 10 
Basilica Julia 856. 15 
Benevputum 103. II 
Bibesia 578. 16 
Bidens ovis 68. 4 
Bidentes 115. 1 
BAa| 116. 10 
Blatea? bullae 108. 4 
B6\l3iTov 120. 11 

Bononienses, qui municipes 438. 4 
Bos bidens 119. 1 
Bos centussi asstimatus 54. 7. 432. 4. 

549. 5. 567. 6 
Bos pataiis 562. 4 
Boves ford® 272. 9 
Boves insignes 334. 7 
Brcnnus rex Gallorum 999. 13 
Bruttiana^ 558. 16 
Brutiani Hannibali se tradiderunt 120. 

3 
Brutii, bilingues 115. 9 
Bu3l5. 3 
Bubo 124. 2 
Bucepiiaius 121. 4 
)$up;edffi 122. 2 
Burrus 123.3 
Busycon 122. 3 
Buteo ales 61. 8 



C. 

C ab antiquis G vocabatur 537. 9 
Cascades Trojaiius 126. 9 
Cii!cilia414. 12 
CiL-larc 75. 3 



IV 



INDEX 



Cfere, qualis pra:fectura 624. 12 

Caestus 129. 3 

Cajas CeciliaB statua Zona prjecincta in 

ffide Sancti 623. 8 
Caipor 708. 16 
Calasiris 129. 5 

Calatia, qualis prasfectura 624. 10 
Chalcas 393. 5 
Calcei Flaminicee 427. 18 
Calces 134. 2 

Calciamenta clavis confixa 160. 6 
Calo Urbs 910. 12 

Calpurnius Piso praetor urbis 812. 10 
Calpus, Nuniae filius 132. 1 
Camillus 269. 1 
Camillus, Furius 1000. 2 
Camillus vas in quo nubentis utensilia 

198.2 
Candelabra 1,54. 7 
Candelis pauperes, cereis divitcs ute- 

bantur 151. 4 
Canes Rntilaj caniculas imraolabantur 

793. 10 
Caniculas sidus 793. 12 
Canis pro vinculo 144. 7 
Cantilena 516. 3 
Capidula 562. 9 

Capillaris arbor, quee et capillata 136. 2 
Capital linteum 136. 6 
Caprae paludes 137. 8 
Captivi coronati venibant 913. 6 
Capua, qualis praefectura 624. 8 
Capularis 139. 5 
Caput aquse Ferentinae 636. 6 
Capys 138. 9 

Carmen Saturnium a ducibus ipsis pub- 
lice positutn 459. 1 
Carmina saliaria 386. 7 
Casilinum, qualis praefectura 624. 9 
Castella 226. 10 
Catamitus 59. 12. 64. 10 
Cato orator 96. 2 
Cauda equi Octobris in regiam ferebatur 

520. 6 
Celer interfector Rami 146. 6 
Censores : ^milius 367. 2 

Fulvius 367. 3 

L. Julius Caesar, P. Licinius Crassus 
733. 10 

M. Fulvius Nobilior, M. Emilius 
Lepidus 740. 12 

A Postumius Albinus, Q. Fulvius 
Flaccu9 741. 6 

Ti. Sempronius Gracchus, C. Clau- 
dius Pulchri741. 10 

L. iEmilius Paulus, Q. Mucius Phi- 
lippus 741. 14 
^ M. Valerius Messala, C. Cassius 
Longinus 742. 5 



L. Cornelius Lentulus Lupus, C. Mar- 
tins Censorinus 742. 11 

P. Cornel. Scipio Africanus, L. Mum- 
inius Achaicus 742. 14 

Q. Fulvius Nobilior, T. Annius Lus- 
cus 743. 3 

Q. Pompeius Rufus, Q. Cjecilius 
JMeteilus Macedonicus 743. 5 
Censores quinquennales 706. 10 
Censoria majestaa religionis prjecipuac 

habebatur 740. 11 
Centuria niquis scivit 482. 10 
Centuriae praerogativae 629. 1 
CentuiiK sex suft'ragia 859. 10 
Ceres Libyssa 357. 8 
Cervi in tutela Dianae 857. 6. Cervi pro 

fugitivis 857. 7 
Cetus, balasna 108. 3 
Cicur sus 115. 4 
Cinciorum monumentum 156. 1 
Cipius Pararenchon 487. 15 
Circus flaminius extra muros 961. 4 
Cispius Mons 852. 13. Idem Oppius 

852.8 
Cistophorum talentum 952. 11 
Classes clypeatae 159. 7 
Classis procincta 646. 6. 12 
Classis Quintana 707. 3 
Claudius augur 828. 1 
Claudius Pulcher tonitrua in ludis in- 

stituit 161. 1 
Clitellae locus Romse et in via Flamiuia 

162. 5 tormenti genus 162. 8 
Ciivus Orbius541. 2 
Clivus Publicius 673. 15 
Ciivus VictoriiE 780. 13 
Closlius 163. 7 Dux Albanorura 163. 8 
Cocio 90. 7 

Cocles et Vibenna fratres 992. 8 
Copies Romulo adversus Sabinos aux- 

ilium prffibet 167. 9 
Coercere 88. 1 

Cocrites, qui municipes 437. 13 
Cocrulum 768. 1 
Cohors praetoria 636. 15 
Cohortes rotundae 395. 4 
Coilaudare mortuum 626. 2 
Collegium augurum 403. 4 
Colliciffi tegulae 332. 9 
Collina porta 710. 23 
Coiiucare 919. 11 
Collus 170. 1 
Coloni 43. 8 

Color suasus et insuasus 913. 3 
Colurabar 460. 2 
Columella bellica 111. 7 
Columna lactaria 346. 8 
Columnas super mortuos cum eorum 

effigie 897. 4 



IN i'OMPEIUM FESTUM. 



Combcnnones 1 1 S. G 
Coinitia centuriata 610. 5 
Comitiii tributa GIO. 6 
Comius Castroniius 810. -I 
Commeatus 746. 6 
Communicarius dies 554. 11 
Commutare 582. 4 
Compendium 226. 2 
Compensata 226. 2 
Comperendinata 754. 8 
Compescere 226. 4 
Compitum Fabricium 4 89. 7 
Compiuviura et impluvium 318. 12 
Compitalia, dies unicus 705. 4 
Compitaliciaj ferife 175. 9 
Condalium 178. I 
Congerraj 876. 4 
Congius 673. 1 
Conlatina porta 180. 2 
Conquirere 180. 10 
Conscripti 40. 4. 708. 22 
Considerare 219. 3 
Consortes 886. 4 
Consul major 376. 7 
Consul prior 748. 3 

Consulcs : T. Rlenenius Lanatus, Ses- 
tius Capitolinus 567. 5 

C. Sulpicius, Cn. Fulvius 812. 9 

Appius Claudius, Q. Fulvius 813. 8 

Tiberius Gracchus, P. Valerius Falto 
821.9 

P. Papirius Cursor, C. Junius ii. 
825. 3 

Q. Fabius Maximus Verrucosus, M. 
Marcellus 994. 9 

M. Valerius Lajvinus, M. Claudius 
Marcellus 983. 7 
Consules initio Praitores dicti 637. 6 
Consules ct censores noii in pcrpetuum 

Auguribus utebantur, sed tantum in 

auspicio 748. 3 
Consus Deus 183. 7 
Convicium facere 515. 20 
Corbitores 871. 1 
Corinthienses et Corintliii ut differant 

189.4 
Comicines 52. 3 
Comix 543. I 
Corona civica 510. 12 
Corona graminea 294. 3 
Corona muralis 510. 12 
Corona myrtea I'apirius usus 446. 3 
Corona obsidionalis 510. 3 
Corona oleaginea 523. 15 
Corona ovalis myrtea 547. 16 
Corona; lancie aritiquissima; 354. 3 
Coron.'c triumpliales priin;i', laure.i', 

poatea aureai 985. I 
Cortina Kl. 5 



Corvus 543. 1 

Cossus Cornelius de Tolunmio si'cuuda 

spolia opima retulit 527. 12 
Cotilia insula 191. 6 
Coxendices hostiavum nltnribus impo- 

sita 904. 9 
Cratcra 402. 1 
Crepa*, capra 137. 5 
Croi)uscidum 212. 7 
Kplffiv 194. 3 
KpiviSas 194. 4 
Critolaiis 809. 13 
Crux, masculine 398. 1 
KvWol 207. 2 

Cumffi, qualis pritfectuia 624. 8 
Cumani, qui municipes 437. 10 Ita ci- 

ves Romani erant ut rempub. sepa- 

ratim haberent 436. 6 
Cumulus in medio 98. 6 
Cuneus in re militari 856. 2 
Cupedia 200. 1. 2 
Cupedo eques 200. 4 
Cupressus in tutela Uitis 200. 6 
Curia: Calabra201. 8 

Forensis 490. 5 

Kapta 490. 6 

Tifata 972. 6 

Titia 973. 6 

Velitia 490. 6 

Vellensis 490. 6 
Curiffi nova3 489. 7 veteres 490. I 
Curiales flainines 203. 5 
Ciiriales mensffi 203. 6 
Curis 147. 1 

Curules magistratus 205. 8 
Cybium, genus piscis 206. 5 
Cyllene Nympha 207. 5 
Cyllene mons Arcadiic 207. 4 
Cyllenia via 207. 3 
Cyntidus mons celi 207. 9 
Cyprus jUrosa 53. 13 
Cytherea, Venus 208. 6 



D. 



D Prol.209. 1. 407.4 
Da-dala Circe, Minerva, terra 209. 4 
Aah 211. 8 
Aafila 211.2 
J:>amium 210. 9 
l)ai)lic<^ 214. 9 
Dajtlicum iiegotium 211. 10 
Daiiuus211. 12 
Dautia 209. 2 
Deamare 213. 11 
Diiciinatrus apiul Faliscos 705. 8 
Dccio dine coronic obsidionalcK dal.T. 
510. 8 



VI 



INDEX 



Decretum Senatus 848. 12 

Decumana scuta 58. 3 

Decumani fluctus 58. 4 

Decurioues sing-ulanim decuriarum 991 • 

7 
Dedicare 214. 13 
Delectat 346. 5 
Delicatus 214. 13 
Deliciares tegulas 215. 3 
Deliciatum tectum 215. 2 
Delos olim maximum emporium 419. 6 
Demens 411. 3 
Denarius 296. 4 
Dentatus (L. Sicinio) coronis donatus 

510. 10 
Detestatio 514. 5 
Diana, viarum dea 344. 1 
Dicffiarchia 419. 9 
Dies fasti et nefasti 471. 23 
Dies religiosi 577. 9 
Digitus cur mortuo decidebatur 409. 2 
Dii evocabantur in oppugnandis urbibus 

579.3 
Diis infernalibus sacra fiebant in eftbssa 

terra 62. 9 
Diis superis in sedificiis a teiTa exaltatis 

62. 7 
Diis terresitribus sacra in teiTa fiebant 

62.8 
Discus 90. 12 
Dispendium 226. 2 
Dispensata 226. 1 
Dissipaie 335. 2 
Dividere res in Senatu 497. 1 
Dium 227. 5 
Dolium pertusum 585. 8 
Draco in tutela /Esculapii 331 . 5 
Duodecim signa 287. 2 
Dupondium 226. 3 



Equiria a Romulo instituta 238. 4 

Equiria in monte Coilio 396. 5 

Equis paribus Romani utebantur in 

prslio 558. 2 
Equus Dureus 237. 3 
Equus Marti inmiolatus 238. 10 
Equus bigarum victricum dexterior in 

campo Martio mense Ottobri quotan- 

nis Marti immolabatur 519. 16 
Equus panibus redimitus 555. 3 
Erctum citum 238. 13 
Esopia 858. 2 

Etrusci orti Sardibus 821. 5 
Everriator 242. 1 
Ex spina alba 564. 7 
Exbuffi 2-14. 7 
Exemplar 246. 1 
Exequium pro silicernio 869. 1 
Exercitior, exercitissimus 246. 6 
ExgregiiB 247. 3 
Exilica caussa 248. 1 
Eximium, quod primum nascebatur 

248. 2 
Exita ffitas 38. 5 
Exitiimi pro exitu 248. 8 
Exoletus 41. 5 
Expensa 226. 1 
Experiii 250. 4 
Expiatrix 591. 15 
Exterraneus 251. 12 
Extrerao mense populus februabatur 

261. 5 
Exrverras 242. 4 
Exuvia3 Deoruiu ludo Circensibus in 

circum ad pulvinar ferebantur 964. 

14 



E. 



Eclipsis solis quo die Hercules se flam- 
mis injecit 303. 10 

Effigies juvenis rutrum tenentis, in Ca- 
pitolio 794. 2 

Effigies viriles et muliebres corapitalibiis 
in Compitis suspendebantur 595. 11 

Egesta ojjpidum cur segesta dictum 
845. 2 

Egregius 30. 5 

Emere 30. 1 

Ennius primus literas duplicavit 880. 3 

Epidamnum cur vocatum Dyn-hachium 
845. 4 

Epulas indicere Jovi caeterisque Divis 
237. 9 



F pro H, ut folus pro holus : fostia pro 

hostia 202. 1 
Faba ad mortuos pertinet, lemuralibus 

jaciebatur larvis et parentalibus sacri- 

liciis adbibebatur 253. 1 
Faba fressa 277. 2 
Faba refriva 734. 1 
Fabius qui superfuit trecentis ad crerae- 

ram interfecds 497. 14 
Fabula; piffitexta- et togata, qua; 634. 9 
Faces in nuptiis in houorem Cereris 

254. 1 
Factiones bistrionum, quadrigariorum 

•254. 10 
Facultas ut difterat a facilitate 255. 3 
Fagus Jovi sacra 255. 4 
Falantum, vox Etrusca 255. 6 
Falcones 139. 2 



IN POMPEIUM FESTUM. 



Vll 



Faniilia arcemla 493. 4 

Familia C.pcilia 414. 12 

Faniilia Cornelionim 256. 10 

Familia Mamiliorum 379. 24 

Familia Nautiorum 467. 9 

Faniilia Pompiliorum 256. 9 

Familia Quintilia 482. 4 

Familia \'aleriorum 256. 9 

Famuli 250. 11. 257. 2 

Faua sistere quid 874. 8 

Fanatica arbor 257. 5 

Fanum rediculi 7.'}1. 12 

Fartores, noiuenclatoits 258. 4 

Fasciculi de verbenis 136. 5 pro capi- 
tibus Deorum 910. 8 

Favere in sacris, quid 260. 1 

Favissas Capitolino 260. 5 

Faustuliis, regius Wiuister 779. 2 

Febriia261. 13 

Februatum 201. 14 

Fecilitra 1016. 15 

Fenero et feneror 202. 5 

Fenum prateum 263. 4 

Ferentarii 44. 4. 1001. 19. 1002. 2 

Feriw, alia3 cum die festo, aliic sine die 
festo 2()4. 9 

Feria; Latinaj 492. 6 

Feriffi A'ovendiales 492. 5 

Feria; regia; 737. 17 

Feiiffi stuitorum 710. I 

Festa Erigones et Icari 541. 11 

Festa vinalia 131. 11 

Festinare ct properarc ut differant 659. 
20 

Festuca 263. 6 

Fibra? jecinoram 207. 2 

Ficana via Ostiensi 676. 8 

Ficaria vasa 536. 1 . 5 

Ficus Iluminalis 789. 5 

Fipuli salinum cum sale in mensa cur 
non jionunt 809. 2 

Fimbria,' 267. 2 

Fiscellus207. 13 

Flamen Dialis 227. 4. 402. 10. 539. 1 

Flamen Pomonalis minima; dignationis 
402. 12 

Flamen Portunalis 584. 4 

Flamen Quirinalis 539. 4 

Flamenta lanca 329. 9 

Flameum nubcntis 503. 7 

Flamines cun;iles 203. 6 

Fiamines infibiilHti a:rois fibulis 328. 8 

J'lamines majores 226. 12 

Flamines xv. 402. 1 1 

Flamini diali neque licderam tangere 
vel nominare fas. Neque anulum so- 
liduiii yercre 232. 2 ei equo ve'ii ne- 
fas 238. 7 fabam tangere vel nomi- 
nare 253. 1 illicituni funebres tibias 



audire 281. 2 ei jurare nefas 343. 4 

classem pro ciuctam videro 646. 10 
Flaminia sacerdotula 268. H 
Flaminibusopus facientem feriis publicis 

videre religiosum 620. 13 
Flaminicaj non litebat facere divortium 

208. 7 
Flaminica assidue flameo utebatur 268. 

7 telum geiebat eodem colore ful- 

minis 268. 9 
Flaininicis nefas calceos habere ex corio 

niortuffi pccudis 427. 18 
Flaiiiiaius puer Camillus 209. 1 
Flumina cum comibus depicta 961. 11 
Flustrum 270. 7 
Follicularis vita 271. 6 
Fomites 271. 7 
Foniinalis porta Romaj 272. 2 
Fovcejis in re militari 856. 2 
Fori Circensia spectacula 275. I 
Forma, puis miliacea 273. 4 
Formiaster 514. 2 
Formias, qualis ptssfectura 624. 12 
Formiani, qui nuinicipes 437. 9 
Formula condemnationum 500. 2 
Fonnula edicii quo Senatores vocaban- 

tur in Curiam 818. 10 
Formula in judice collocimdo 648. 10 
Formula inteidicti pratoiii 015. 3 
Formula obsecrationis et rosecrationis 

755. 4 
Formula pomoerii proferendi 667. 9 
Formula precationis in agiis lustrandis 

586. 4 
Foi-mum 272. 7. 273. 1 
Fortes et Sanales 816. 10. 817. 14 
Fortuna; muliebris simulacrum nefas at- 

tingi nisi ab ea qua; semel nupserat 

674.6 
Forum agere 274. 10 
Forum i'laminium et .Tulium 274. 6 
Forum vcstibulum scpukhri 274. 12 
J"orum in navi 274. 14 
Fossa,' Quiritium 712. 5 
Fraterculare 885. 1 
Fratrare de spica 270. 2 
Fregella; locus llomaj 270. 8 
Frigus 60. 7 

Frons, mascul 189. 12. 277. 10 
Frus ventris, quid 555. 8 
Frnsio, qualis prafectura 625. 1 
Fulgiir jKstiferum 5S0. 13 
I'ldmir jirovorsuni 609. 7 
I'ulgur rcnovativiim 750. 13 
Kulgura c(jndei(' b32. 5 
Fulgura adtcstata 47. 3 
Fulgura diurna Jovi iiocturna Summauo 

06!). 8 
Fulgura pcrenqitalin 580. J. 018. U 



VIU 



INDEX 



Fulgura pestifera f>18. 7 

Fulgura postularia G18. 7 

Fulvius Flaccus in a>de Vertumni pictus 

cum toga purpurea 593. 3 
Fundani, qui muBicipes 437. 9 
Fundi, qualis praefectura 624. 12 
Fundus populus 280. 8 
Funera sirapludiarea 870. 8 
ad Funera per prseconem evocabantur 

320.3 
Funera redeuntes ignem supergredie- 

baiitur aqua aspersi 84. 9 
Funesta omnia sua morte extincta 428. 2 
Furina Dea 281. 4 

Furvus bos Averno in molabatur 282. I 
Futilia vasa 282. 6 
Futurum ab iniperativo 318. 1 



G. 

Gallia togata 118. 8 

Gallinas ^sculapio immolatte 331. 11 

Gallus fluvius 284. 10 

Germani 288. 7 

Gingrina; tibis 290. 2 

TAavKonris 485. 4 

Glires 736. 1 

Gliscerre, mensae gliscentes 290. 3 

Globus in re militari 856. 2 

Grfpci scribentes ac legentes duplica- 

bant mutas, Semivocales et liquidas 

880.4 
Gra;ci, Roraani 738. 16 
Graecia major 374. 6 
Grassarii 295. 8 
Gratulatio 421. 12 
Grunnire 297. 6 
Gynaeceum 76. 6 



H. 

Halapanta 299. 3 

Halo 234. 6 

Hannibal Capuanis agros restituit 517. 
15 

Harenam ruere exercitationis gratia 
794. 3 

Hasta donati viri fortes 147. 3 

Hasta venibant servi 147. 3 

Hastae subjiciebanturqua; publico veni- 
bant 30 i. 1 

Haslam dare jubebantur milites ob de- 
lictum 147. 14 

Hastam Carthaginenses Romani mise- 
runt cum bellum vcllent 301. 3 



Hedera in tutela Liberi 301. 7 
Herbam dare 303. 3 
Herculeanus nodus in nuptiis 157. T 
Herculem secutus a Lidha 359. 10 
Hercules Astrologus cur creditus 303. 9 
Herculi pollucebantur omnia esculenta 

et poculenta 009. 1 
Herculis filii 157. 3 
Herem Marteam antiqui accepta here- 

ditate colebant 304. 4 
Herma 305. 2 

Hippo ager in insula Coo 307. 8 
Hyppolita? succingulum 925. 14 
Histriones deponere personam cogeban- 

tur prjeter atellanos 585. 1 
Homo sacer 797. 10 
Hora prima et secunda diei tribuebatur 

sponsis 638. 10 
Horatii et Curiatii 885. 11 
Horatius a Duumviris ad populura pro- 

vocavit 885. 15 
Hordicidia 309. 3 

Horrea Serapronia locus Roma; 847. 7 
Horti in tutela Veneris 784. 7.792. 7 
Hostia optata 530. 7 
HostijB prodiguje 650. 3. 5 
Hostiam atram meridie immolabant 

405.5 
Hostire 731. 1 
Hostis897. 11 
Hostis vinctus, mulier, virgo quibusdam 

sacris arcebantur 246. 12 
Hyades, suculs 926. 10 
Hydree effigies ad lacum Sei-rilium posila 

a IMarco Agiippa 856. 16 



Janus 153. 4 

Iduum posteri dies nuptiis in fausti 

486. 4 
Ilicet 314. 6 
Illectat 346. 5 
Illorsum 61. 6 
Im 131. 2 
Immunis 435. 7 
Immussulus ales 316. 3 
Impares tibia 317. 3 
Implorare 236. 4 

Inauguratio Ser. Sulpici Ser. F. 828. 2 
Inciens 296. 10 
IncoctEE mulieres 324. 3 
Increpitare 192. 7 
Industrii 327. 2 
Infelices arbores 262. 3 
Infrunitus 278, 3 
Infula- 248. 5. 329. 9 



IN POMPEIUM FESTUM. 



IX 



Inimicilias ^milio Lepido remisit Ful- 

vius iiobilior 741. 4 
Iiiitiiitu, ok'inentuni 33li 12 
luolevit 41.6 
Inquinamentum 76. 2 
luquinare 199. 9 
lusipat 933. 1 
lutegrare 46. 8 
'larifxiplav 53. 5 
Iiiteramiiffi 72. 7 
Interatim, interim 330. 13 
Jovi fulgiui 669. 8 
Ipsullices 338. 3 
Irpus, Lupus Sabiuis 339. 5 
Isthmia 581. 16 
Ifali, vituli 340. I 
Italia Numitoris filia 778. 9 
Judex subditus 915. 11 
Jugera bina a Romulo viiitim divisa 

150. 2 
Julius mensis 343. 3 
lulus et -.^Lriiilos Ascanii fdii 51. 8 
Juno Februata sive, Februalis sive, Fe- 

biulis 261. 7 
Juno Fluonia 270. 5 
Juno Juga 341. 4 
Juuo Lucina 933. 17 
Juno Opigena 520. 1 
Juno sispes 874. 5 
Juno sororia 885. 20 • 
Junonis I.ucina ffides Martiis calendis 

coli ca>jita 390. 7 
Junonius et Junonialis mensis 343. 2 
Jupiter Latiaris 542. 6 
Jupiter Lucctius 362. 1 
Jupiter opitulator 529. 8 
Jupiter penetralis 303. 7 
Jupiter Viniineus 1012. 2 
Jus aliter inter peregrines, aliter inter 

cives dicebatur 557. 7 
Justa nulla firibant hominibus fuliiiine 

occisis 517. 8 



K. 

Kalendarum })Obtcri dies nuptiis infausti 
486. 4 



L pro D 407. 12. 846. 2 

Laceda;monii in montc Taygcto equum 
ventis inunolabant et adolcbant 520. 



13 



Delph. el Var. Clas. 



1)1(1. 



Lacerna 345. 5 

Lacinia 223. 8. 345. 4 

Lactat 346. 5 

Lacus Servilius 856. 14 

Lajtaster 514. 1 

Lama 340. 10 

Lamella a;rea in furmam stella) locis 

inaiiguratis iufigatur 898. 3 
Lamellae specie virum et nuilierum in 

sacris necessarire 921. 9 
Lance et licio furtuni quiurere 348. 2 
Lanigerum pecus piscibus pascitur 208. 3 
Lauius 223. 8. 345. 4 
Lanuvini, qui municipes 437. 10 
Lapis manalis 84. 12 
Lapis niger 481. 18 
Lapis scriptus 839. 10 
Lares coronis ornati 228. 8 
Lares Hostilii Urbani 310. 3 
Latex vini 350. 2 
Latinorum imperiuai usque ad P. De- 

cium Cos. 636. 6 
Latinus filius Telemachi el Circes 778.4 
Latomias Syiacusanorum 351. 3 
Lavare. Antiqui raro lacabant 352. 8 
Laverua Dea furum 35!. 8 
Lavernalis porta 352. 1 
Laumedon 64. 8 
Laurea arbor plurimorum rcmediorum 

331.10 
Laureatus populus spectabat Apollinares 

ludos stipe data 83. 2 
Laurentium leges 91. 4 
Lauretum Aveutinum 951. 14 
Laurus omnibus suffitionibus adbibita 

352.5 
Lax fraus 346. 3 
Lege cavebatur ut designalimagistratus 

certos intra dies provincias inter se 

pararent 557. 4 
Lege sanctum fuit nequis scrvum mit- 

teret percunctatum patrisfamilinj nu- 

men 078. 12 
Leges a'dium sacrarum 410. 3 
Leges Fenebres 263. 2 
Leges merisaj 415. 12 
Leges oscitiP 543. 10 
Leges sacrata^ 801. 12 
Legio sex millium et ducentorum bo- 

iiiiiium a Mario conscripta 859. 8 
Legio quadrata 859. 9 
Lemonius ])agus 354. 4 
Lex curiata lata '1 ribunicia rogatioiie, 

cur 994. 7 
Lex dedicalionis aia; ])ian;u Aventi- 

nensis 479. 8 
Lex Liiiiiia 148. 2 
Lex rniiuiciu 546. 5 
Pnini'. Feat. H 



INDEX 



Lex muneralis 435. 9 
Lex Ovinia Tribunicia 633. 5 
Lex (parensta) 508. S 
Lex Rutilii Rufi 787. 2 
Lex Satura 825. 9 
Lex Tapulla, convivalis 958. 1 
Lex Tarpeia 567. G 
Lex iinciaiia 1016. 1 
Lex ut differal a rogatione 774. 9 
Liber Bacchus 356. 4 
Liberalia 356. 8 

Libri lituales Etiuscoruni 769. 5 
Libycus campus 357. 6 
Lignum, bes alterum 984. 5 
Limi crebriores sulci 364. 3 
Lingua Grjeca eadem cum Latina pa- 
rum prolatione mutata 739. 3 
Linguee Latinae oiigo quasi Graecaa 

usurpatio 739. 3 
Lingua, Promontoriuni 358. 2 
Linteata legio 353. 8 
A«Ta$358. II 
Lite cadere 359. 1 
Liternum, qualis praefectura 624. 9 
Liticen 359. 4 
Livius Andronicus bello Punico secun- 

do carmen scripsit quod a virginibus 

cantatum 839. 3 
Livius Andronicus scribebat fabulas et 

agebat 839. 8 
Loquelaris pr^posilio 65. 1 
Lotophagi 360. 3 
Lucarie 568. 6. 690. 9 
Luccllum 90. 9 
Lucem facere 361. 5 
Lucenses, qui municipcs 438. 5 
Lucerenses 362. 5 
Lucerus ardeae rex 361. 8 
Lucilio duce 360. 6 
Lucina 933. 17 
Lucrio 151. 2 
Luctus quando minuebatur 420. 12 

Cur institutum ne amplius centum 

diebus lugeretur 294. 8 
Lucus Albionarum 58. 5 
Lucus Libitinensis 792. 6 
Ludi unde dicti 835. 13 
Ludi Honorarii, qui et cur ita dicti 

308. 7 
Ludi in circo maximo 430. 4 
Ludi sasculares 804. 8 
Ludi sero a Romanis instituti, et qui 

primi fuerint 781. 2 
Ludi piscatorii 599. 3 
Ludis Capitolinis auctio Veientium 

fieri solebat 82!. 1 
Ludi Taurii a Tarquinio instituti 960. 

14 
Ludi Taurii 901. 3 



Ludius quldam in circo fiilmine ictus- 
et sepultus in Jatiiculo 896. 19 

Ludus 189. 11 

Luna 222. 3 

Lupercalibus mulieres februabantur 
201. 9 

Luperci Fabiani et Quinctiliani 708. 
10 

Lupus fosm. 398. 5 

Lurcones 364. I 

Lustratio 363. 5. 364. 11 

Lustrici dies 364. 12 

Lustrum 346. 1 1 

Liitum aceratum 506. 17 

Luxuriosus 365. 3 

Lymphati 366. 7 



Macellus, a macro 63. 4 

Macellus 367. 1 

Mascium castrura 368. 5 

Mffiuius 368. 6 

Magister populi. Dictator 530. 9 

Slagisteriiim equitum 371. 1 

Wagistratus 370. 11. 12 

JMagistratus abacti 1. 1 

Magistri 370. 4 

IMaias sacrificia 373. 14 

Major Grajcia 374. 6 

Maius mensis Oscis maesius 369. 3 an- 
te urbem conditam 373. 11 

Mallius Tolerinus in circo combustu* 
et in crepidine prope Circimi sepultus 
491.9 

Malluvias 377. 12 

Malluvium latum 377. 11 

Mamercus PytliagoraB filius 51.5 

Mamers 378. 3 

Mamertini 378. 4 

Alamilia Telegoni filia 379. 24 

Mamilia turris 379. 22 

Mamurii Vcturii nomen in Saliari car- 
mine 381. 3 

Matialis lapis 84. 12. 382. 4 

Mancinus 385. 1 

Mancipatus 446. 5 

Mane 584. 5 

IManiie et raaniolse 387. 4 

Manici panes 389. 3 

Manius ^'alerius Dictator 530. 11 

JManlia gens 389. 6 

Manticulari 391. 1 

]Mantilia 390. 8 

Manubiis ictuni fulgur viticitur 580. 8 

Manum 384. 10 

Marmmissio sacrorum caussa 394. 4. 
681.1 



IN POMPEIUM FESTUM. 



XI 



?JarceHQs consul 492. 12 

j^Iarcellus novas operas invenit expug- 

nandis Syracusis 492. 12 
Maixellus tertia opinia spolia de Viri- 

domaro retulit 527. 13 
aiaicipor 708. IG 

Warcus prfenom. de faraatum 389. 6 
IMariaui muli 430. 1 
^larisca ficus 122. 3 
Planus Cimbros delevit 70. 3 
iMarius pardiulis Bnitianas substituit 

558. 16 
Marius \isum a?rumnulaium retulit 53. 

IG 
MatTonae a magistratibus ron summo- 

ta; 401. 4 
Matronee in tutela Junonis Curitis 14G, 

12 
jNIatrona; Martias Kalcndas celebrant 

3U6. 7 
Matronis concessura pilentis et carpen- 

tis per urbem vebi 597. 6 
Matura mater 384. 14 
•\Iaturiim 399. 13 
Maximus rainorum Pontificum quis, 

item minimus 420. 1 
IMediastuticiis Oscorum 027. 9 
Mediocriculum exercitum 405. 10 
iMeditrina Dea 406. 6 
Meditrinalia 406. 3 

S. Fusius Medulinu3 in Circo coni- 

bustus et in cvcpidine pro|)e Circum 

sepultus 492. 3 
JMegalcsia ludi scenici 814. 3 
Melandrea 233. 11 
Melo pro Nilo 59. 12. Gl. 9. 408. 2 
Melus vir Plioenicius 408. 3 
jMemoriosior, meiuoriosissinuis 409. 6 
Mensa migrare cur inauspicatum anti- 

quis 415. 12 
INIensai curiales 203. 6 
I^Ieusae gliscerse 290. 3 
Mensie sacrae legibus aedium sacrarum 

410. 3 in ararum vel pulvinaris loco 

410.4 
Mensffi triviales 416. 2 
Merces quas pollucere fas esset 608. I 
Rlercurio lacte non vino supplicatum 

875. 16 
Mercui-ius (malevolus) cur dictus 377. 1 
Meretriccs alicariiB 61. I 
Mcretrices ])rostibula; 61.3 
Mero sepultus 865. I 
Mcrula 412. 10 
JSIesoii comridiis 111!. I 
Mcssala 376. I 
Messapus rex 413. 3 



Metellus (L. Cajcilius) a Brutiis occi- 

sus 468. 6 
-Aletellus Pontifex 3Iax. 828. 1 
ftletus faminiiie 189. 12. 398. 5 
INIezentius Ca?ritum rex 542. 5 
Milites Roman! se ahierunt privato 

suraptu donee Roma a Gallis capta 

641. 3 
IVlilites tituli dicti 975. 3 
Mille urbium448. I 
Miiui in orchestra prodirent 536. 11 
]\Iinantes 54. 12 
Minare 55. 4. 330. 7 
MineiTa Dea Nautia dicta 468. 2 
Minerva Trilonia 984. 14 
Miuistri triumpliantium coronis oleagi- 

neis utebantur 523. 15 
Rliiiucius Deus 420. 11 
Miracula de rebus turpibus 422. 9 
fllinnillones 761. 4 
ftlisenus ^Eneai Tubicen 423. 3 
Missilia 504. 7 
Mvricrrripfs 648. 9 
JNIola salsa 42. 2 

RIonile ornamentum equorum 425. 15 
Monitio 508. 1 
]\Ions Aventinus 439. 3 
Mons Murcus dictus 439. 4 
Mons sacer 797. 5 
Mons Vaticanus 999. 8 
IMons Vimiualis 1012. 1 
Moracillum 427. 8 
Morbus major, comitialis, sonticus 

650.6 
Mos Ronianorum in lupercalibus 193. 4 
Movere ancilia, quid 788. 2 
Muli primi currui juncti 430. 4 
IMulieres in tutela Junonis 933. 16 
Mulieres antique Rutilicoloris studiosas 

793. 14 
IMulieres togis prjetextis velataj Mutino 

I'ilino sacrificabant 445. 7 
Mullare suerc 431. 5 
Mulla maxima et minima 549. 7 
fllultiim frugum facere 529. 12 
Mulus vehiculo luna^ 430. 7 
Muu)niiiis432. 18 
Municipiorum plura genera 437. 5 
Munifices 112. 7 
Munus 447. 5 
Mun-iola 442. 2 
]Murratuni viuum 442. 2 
IVIurus mustelinu-s 444. 11 
IVlusaj pegasidcs 571. 12 
JVIusaj pierides 594. 3 
Musin Pimplci.les 597. 11 
Myrlii ranipi 4t« I 



Xll 



INDJiX 



N. 



N quid significet in Fastis 471. 23 

Niiccx 449. I. 5 

Nffiuia Dea 452. 12 

Na-nia sonicina 452. S 

Nffivia nemora 453. 7 

Nan'ii domus 453. 

Nal Kol ovx\ 4G0. 10 

Napuras nectere 455. 5. 471. 19 

Narnienses 477. 17 

Nafare 455. 14 

Natio de pecoribus 458. 5 

Navia ficus 462. 2 

Naviiis Attius 462. 2 

Nautes Romain detidit ajneum simula- 
crum Rlinerva; 468. 1 

Naulius consul 491. 6 

Neapolitanum talentum 953. 2 

Nehrundines 473. 13 

Necatus ut differat ab occiso 517.1 

Nectar 442. 1 

Nefastus dies nundinarum 501. 13 

Nefrones 473. 13 

Nemea581. 16 

Nep. quid in Fastis significet 472. 2 

Nepcsini, qui municipes 438. 5 

Neptuualia 1015. 5 

Neptunus pro piscibus 788. 3 

Neptuuus equesler, Hippius 307. 1 

Neptunus Pegasi jiat' r 307. 1 

IlJi in Ill^rico qualernos equos nono 
quoque anno in maie jaciebant 
307. 5 

Nequinum 477. 18 

Nervo cervices impediebantur 479. 5 

Nexum a'S 480. 6 

Nis pro nobis 131. 1 

Nixi Dii483. 12 

Noctisurgium 233. G 

Nocfurnum falgur 227. 6 

Nolani, qui municipes 438. 4 

Nolos flumen 777. 8 

Novacula cum cote sub locum conse- 
cratura defossa 464. 7 

Nova nupta aqua spargebatur 254. 2 
corollain fercbat sub amiculo 190. 6 
in pelle lanata considere solet 
333. 1 

Novaj nuptK caput comebntur hasta 
146. 9 seris criuibus ornabatur 849. 3 

Nuce.i flamnia ustit 504. 10 luittebau- 
tur cerealibiis 504. 6 

Nuiiia Pompilius in Janiculo babitavit 
496. 12 ejus libri reperti 400. 13 
primus slatuit ut qui terminuni exa- 
rasset, ct ipsuni ct boves sacros esse 
967. 5 rem divinam Rlarti verno 
teni])ore instituit 1004. 2 luiincre 



temporis pra^sentis, Nuniero pra;te- 

riti 498. 7 
Numida; vivaces 504. 5 
Nunimi bigati et quadrigati 296. 7 
Nummis auri et argenti sisjnati ultra- 

marinis Roiiiani utebantur tempore 

Romuli 563. 13 
Nundinse in vicis 1009. 3 
Nundinarum nefasti dies 501. 12 
Nuntiatio et spectio quid et quibus ma- 

gistratibus datae 889. I 
Nuptiffi 508. 14 

Nursia, qualis praafectura 625. 2 
Nux minuta plurima in agro Praineslino 

496.2 
Nyctegresia 233, 6 



O. 



Oblectat 346. 5 

Obnubere 503. 7 

Ob patrem, pro palre 529. 7 

Obsecratio 754. 10 

Obscocna, id est, mail ominis 545. 7 

Obscoena verba 544. 6 

Obsca?na verba clamabnnlur nubeutibus 

depositis pra;te.\tis 635. 5 
Obscoenissimum omen 62. 1 
Obscuratio solis 303. 10 
Obsequiuui 664. 6 
Ob^ides 506. 1 
Obsipaie 335. 4 
Obsipat 932. 17 
Obstrudulentum 513. 9 
Ocreffi 519. 5 
Octavia soror Augusti porticum Octa- 

viam fecit tbeatro Marcelli propiorem 

519. 10 
Octavius (Cn.) CN. F. de rege Perse 

triumphavit et theatro Pompeii 

proximam porticum Octaviam fecit 

519. 11 
Offa 575. 19 

Offa penita : offa porcina 575. 1. 19 
Offectores 328. 3 
Offendimentum 522. 14 
Ogygus Thebarum conditor 523. 13 
Olivitas 524. 8 
OlympiaSSl. 16 
Ol'ia fritilis 441. 2 
Omnia superantur fulgure 580. 7 
Omnis ut differat a cunctus 191). 3 
Operarii bajuli 107. 5 
Opicerda 925. 3 
Opicum, oscum 543. 11 
Opinire liostiai 527. 7 
Oj)itcr \ irginiusTricostusin circo com- 



IN POMPRIUM FESTUM. 



Xlll 



bustus et in crepidinc prope Circum 

sepulms 491. 10 
Op{)ido diilici, spectjivi ambulavi, &c. 

male dicitur 529. 18 
Oppidum locus in circo 530. 1 
Oppius mons 852. 8 
Ops 5:i5. 7 Saturni uxor 52G. 4 
Ops Consiva dicta 527. 3 
Optimas 573. 15 
Opuienti, qui 527. 6. 529. 2 
Grata Sergius unde dictus 533. 5 
Oratores 42. 5 
Oratores le^ti 533. 2. 12 
Oratores 533. 15 
Orbius 541. 2 

Ordo Sacerdotum in conviviis 538. IG 
Oriaj 101. 2 
Orichalcuin 58. 5 
Orum ruslici dicebant pro aurum 

533. 6 
Osci libidinosi 544. 7 
Oscillalio 542. 9 
Osculum inter cognatos et projiinquos 

masime inter ficminas 54(5. 1 
Oscus locus in agro vejenti 544. 8 
Ossifraga in Sangi Dei tufela 819. 2 
Ostenta612. 17 
Ostium orci 382. 4 
Otacilius Malevautanus 498. 2 
Oves (passales) 560. 6 
Oves pellita; 560. 8 
Oufeus fluvius 548. 7 
Ovis dccussibus a;stimata 54. 7. 432. 5. 

549. 6. 5C7. 7 
Ovis masculino genera 548. 5 



Pacinates a Pacino 572. 2 

Pacinus Volsini regis nepos 572. 2 

Tlayal 55 1 . 1 1 

Pagus succusanus 923. 5 ibi niilites ex- 
erccbanlur 921. 9 

Paldcmon 614. 9 

Palanto Ilypcrborei filia 553. 1 

Palsre 552. 4 

Palatua Dea 5.13. 4 

Palatuar 852. G 

Palilia, parilia 553. 8 

J'allas sejiultus in j)alalio 553. 2 

Pallas Gyjias 553. 11 

Pallas pal us .553. 12 

Palma in Capitoiio in ara ipsa Jovis 
enaia, i>o.st(;a prostrata et in ejus lo- 
cum ficus enata 7 12. 7 

Paludanicnta omnia luililaria ornamcuta 
551. 2. 4 

Palus Pontina 609. 10 



Panis acerosus 506. 16 

Pantaleon Tyrannus 598. 4 

Papirius ager 555. 14 

Pajiirius Cursor in a;de Con^i pictus 

cum toga purpurea 593. 3 
Paiare provincias 557. 5 
Parare inter se niunus 620. 8 
Parasiti Apollinis 812. 7 
Parasitus secundaruni partiuni 813. 14 
Parentatio 4!0. 10 
Parenlurn nomine avi proavi, aviai et 

proaviaj continenlur 557. 14 
Paricida qui qualemcumque bominem 

occidisset 558. 5 
Parilia G87. 4. 6 
Pars virilifatis 284. 11 
Parum cavisse videri, in condemnatio- 

num formulis 560. 1 
Pasipha*, jMinois uxor 420. G 
Pastorale baculum 571. 10 
Patagiarii 562. 1 
Patera perpiovit 562. 12 
Patrimus matrimus 268. 12 
Pectuscum 5G5. 16 
Peculatus 5 19. 4 
Pecunia 30. 8 
Pecnnia de bonis patrum familia; 

567.8 
Pecunia quaj erogatur in ludos 690. 9 
Pecus pascale 882. 11 
Pegasus 686. 10 

Pelicus Volsini regis nepos 572. 3 
Pelinni a Pelico .572. 3 
Pellices de maribus 572. 9 
PeUicibus aram Junonis tangcre intcr- 

dictum 572. 10 
Pelvis 607. 14.688. 1 
Penarius 576. 10 
Penas, penatis 573. 12 
Irenes 84. 2 

Penetrale sacrificium 575. 12 
Pensioncs 574. 6 
Peiius ct promptuarium, ut dilTcrant 

087. 16 
Perduellis 229. 11 
Periiiodon vicisse 581. 13 
Peroiies 131. 3 

Personati minii Atellani 584- 7 
Personis scro uti cirperunt tomocdi ct 

tragoedi 584. 10 
Pestilentia in gravidas muliercs tem- 
pore Tarqiiinii 960. 12 
Pctaurum 587. 1 
Petisscre 588. 1 
Petra; naufragiorum stelere jxijluta^ 

839. 18 
Petroiiia a(pm 143. 2 
P.'tul( ns 590. 7 
<J>uAaii'a»' 107. 7 



XIV 



INDEX 



Piamcnta 591. IG 

Picus rex Fatuum ct Fatuam procreavit 

G89. 8 
I'icus Blartiiis 779. 4 
Picus in vexillo Sabinorum 592. 5 
Pileati Castor et Pollux 597. 3 
Pileus lanatus forma metali figuratus 

993. 9 
Pipulum C>JO, 14 
Pisani, qui municipes 438. 4 
Piscantes pisce pro ulea utebantur 200. 8 
Pisciculi vivi Volcanalibiis dabanlur pro 

anirais humanis 599. 6 
Pistrina alicariorum 61.1 
Pistrix, balffiiia 108.3 
Pittacus unus ex vii. sapientibr.s, ejus 

cum Phrynone certamen 7C2. 1 
Placenta ex tribus pultibus facta 623. 4 
Placentini, qui municipes 438. 4 
Planipedes histriones 536. 9 
Plautus a pedum planicie dictus COS. 16 
Plebeiscitum 837. 4 
Pk'bcs omnis populus prjeter senatores 

et patricios 837. 5 
Plebis scitum 611. 1 
Po pro populo 350. 1 
Pceni Tyro oriundi 994. 4 potentes ma- 
ris 994. 4 
Politiones perfectiones 218. 1 
Polubrum 688. I 
Pomffirium 665. 4 
Pomccrium portulitServiusTullius. Idem 

tentavitCorneliiis Sylla diclator666. 2 
Pomccrium si tactum a privatis fuisset, 

pffina statuta erat 667. 6 
Pomoerium pontificale 667. 8 
PomcErii proferendi formula 667. 9 
PompeiusBitliynicus ex suppellectilere- 

gia signum Komam deportavit 794. 4 
Pompeius Rufus unciariam legem tulit 

1016.2 
C. Pomponius libertinus mimus 813. 4 
Pondera publica 671. 10 
Pons sublicius 917. 4 
Pontia urbs 609. 10 
Pontifex maximus annales maximos con- 

secrabat 403. 2 
Popilius Laenas Duura Vir sacrorum 

805.8 
Populi commune cum plebe suffragium 

in Icgibus fereiidis 610. 4 
Populi scitum, quid 836. 10 
Populo Romano Quiritibusque in sacri- 

ficiis et precibus dicebatur 222. I 
Porca cum onmi fetu ad sacrificiuni ad- 

bibita 178. 3 
Porca praecidanea 622. 2. 623. 1 
Porca ])ra;san 638. 4 
Porca, terra eiiiinens 319. 7 



Porcct 87. 17 

Porcus propudianus 602. 2 
Porcus sacrisSOl. 19 
Porriccre 653. 2 

Porta Carmentalis qua egredi religio- 
sum 740. 6 

Collina711. 4 

Flunieniana 270. 3 

Fontinalis 272. 2 

Lavernalis 352. 1 

Minucia 420. 9 

Mugionia 429. 9 

Navalis 459. 6 

Piacularis 591. 5 

Prajtoria 636. 15 

Principalis 639. 13 

Querquetularia 703. 8 

Quintana 707. 1 

Quirinalis718. 23 

Raturaena 721. 1 

Romana 780. 9 

Piiidusculana 773. 1 

Salutaris 636. 1. 813. 17 

Sanqualis 819. 3 

Scelerata, quas et Carmentalis 830. 
16 

Stercoraria 898. 13 

Viminalis 452. 12. 1012. 1 
Portumnus clavim ninnu tenebat 160. 8 
Portus Persicus 583. 8 
Postridie idus nonarum, Iduum, Kalen- 

dariim, nuptiis iufausti 486. 4 item 

a. d. IIII. Kalendas nonas, Idus, atri 

hi dies 486. 9 
Postumus Cominius Aruncus in Circo 

combustus et in crepidine prope Cir- 

cuni sepultus 492. 1 
Potitii sacerdotes 96. 4. 619. 1 
Praabia 620. 6 
Prfficia} 621. 8 
Pni-cipuum 245. 4 
Praeciamitatores 620. 13 
Praegnantes sacrifitabant Egerise nym- 

pbffi 233. 3 
PrEenestini, qui municipes 438. 3 
Praenestini voces decurtabant 955. 9 
Prres 384. 18 
Prfesipere 46. 4 

Prastexta pulla quibus liceret uti 633. 12 
Prsetestatai fabulae togatae etiaiu dicta: 

975. 10 
Praitor major 376. 8 

Praetores initio qui postea consules637.6 
Prffitores majores et minores 403. 6 
Prajtores duo cur creati 557. 9 
Pra>toriura 637. 8 

PriEtor salutabatur ad poitam 636. I 
Prata Mucia 429. 2 
Prata Quinlia 707. 12 



IN POMPEIUM PliSTUM. 



XV 



Pretet tremonti 68S. 7 

Pri pro prfu (541. 14 

Principes ordines 639. 14 

Privernum, qualis pr^fectura 025. 1 

Privilegiuni 690. 15 

Proffldilicatuni 644. 3 

Proci 645. 5. 648. 8 

Procincti 236. 7 

Procurator 168. 10 

Prodiiioneiii hiibere quid 649. 8 

Profanatum et iirofanum 054. 2 

Profanum 656. 3 

Prognare, aperte 292. 

Prqjectioues aquarmn arcuatim fluentium 

Tiburi in Aniene 989. 8 
Promerion 658. 3 
Promptiina 687. 9 
Proniptum triticum 087. 12 
Proptervia ausjiicia 688. 4 
Probita, proposita 667. 15 
Prostibuls 01. 3 

Proverbia a domo Nffivia 453. 11 
Anus quod volt somiiiat 790. 9 
In scirpo nodum quajrere 836. 2 
jNIanum et mentuin 393. 4 
Multi iManii Aricia; 388. 2 
Nee muiieri nee gremio credL-ndum 

470.4 
Non omnibus dormio 487. 14 
Osculana pugna 545. 11 
Plaustrum peiculi 600. 6 
Quani bonus Ilomerus taiu malus 

Cherjlus poiita 954. 13 
Quot ser\i tot hostes 713. 15 
Rideo canteri 767. 11 
Sabini quod volunt soiuniant 795. 8 
Salva res est duin saltat senex 812. 7 
Sardi vcnales alius alio nequior 820. 9 
Sero sapiunt Pliryges 855. 1 
Sine sacris lieredilas 872. 1 
'S.Kvpiov KoX oiiKeri "Zvpiov 912. 5 
Sus Minervani 942. 20 
Sutrium (juasi eant 943. 15 
Tarn peril quam extrenia faba 955. 10 
Tyria maria concit t 994. 6 
\ apula Papiria 998. 3 
Vc. victis 999. 10 
Provocatio a dictatore ad populum eiuan- 

docapta531.2 
Prnsi:c filius cur nionodos dictus 426. 7 
Publici aiigures 688. 8 
Publicii Malleoli 673. 15 
Pudiciiia; plcbeiaj sacellucu 601. 15 
Pucri 509. 6 
Pucri patriini ct niatriuii uupliis adiiibiti 

561.6 
Pullariu8 028. I 
Puis fabata 734. 7 
Punicuiu bclium a Na;vio versibus Sa- 



turniis scriptum 827. 4 
Punicum genus libi 679. 11 
Piinicuni vestis noiiien 679. 16 
Pusula panis 306. I 
Putare vices 320. 9 
Puteal 832. 1 

Puteoli, qualis pr;Bfectui-a 624. 9 
Puiiculi aniiquissimuui genus scpulturas 

084. 1 
Pyrrlnis rex Epirotarum 426. 8 
Pythia 581. 16 



Q. 



Quadrans ratitus 719. 14 

(^uadrantal 672. 4 

(Quadriga; fictiles in fastigio tempi! Jo\-ib 

721.5 
Quadriga; in fornace aucta; quale prodi- 

gium 721. 8 
Quadrigas in mare jaclai 520. 16 
Quadrigali nummi 296. 7 
(Juaistores pavicidi 558. 4. 696. 9 
(^uartus quadrans 984. 8 
Quercus arbor unde dicta 701. 16 
(^uorquera febris cur dicta 702. 4 
Quinctius dictator 984. 1 
Quinquatrus miiiuscula; 421. 14 
Quinquf-rtiones 706. 8 
(juintilius partes Uomuli secutus 482. 3 
Q. Fabius pullus Jovis cur dictus 676. 

15 
Quirinalia, stultorum feriaj dicta 911. I 
Quirinalis flamen 539. 2 
(^uirinus Koniuhis 204. 10 
(^uirites Roinaiii 201. 11. 711.9 
Quirites Sabini 711. 9 
Quispiam unde dictum 712. 9 
Q. K. C. F. in fastis quid siguificct 

698. 3 
Q. S. D. F. in Fastis quid signilicct 

700. 1 



R. 

R. 11. in tabulis quid signilicet 710. 4 

Rajjta curia 490. 6 

Rationcs unde dicta; 719. 11 

Kava, tlavH frumenla in spiels 724. 9 

Ravilla 723. 15 

Ravistellus 723. 9 

Reale, ([ualii pra^feclura 025. 1 

Reciniati minii plauipedes 725. II 

Reciniuni 725. 8 

Reciperatio 720. I 



XVI 



INDEX 



EedcntruaJe in Saliorum exultationibus 

728. 10 
Redhibitur731.9 
Regia unde dicta 737. 14 
Regifugium in fastis quid 737. 1 
Regina Flaminica sacrificans 321. 6 
Regium in Gallia Cisalpina forum Le- 

pidi 764. 7 
Religiosuni, sacram et sanctum ut dif- 

ferant 743. 13. 744. 3 
Remisso exercitu reniitlebatur augur 

747. IS 
Reniora 747. 4 
Remoiia 749. 17 
Reraulcus749. 12 
Repagcs 751. 4 
Resecratio quid 754. 10 
Respondere 894. 4 
Res scrupulosa 839. 16 
Ret;e751. 10 
Reticula recta sursum versiim texta 

738.6 
Reus promittendo; reus stipulando 763. 

4. 7 
Rex sacrificuliis in conviviis supra omnes 

accubat 539. 3 
Rlicginum talenfum 953. 3 
Rhodii quotannis quadrigas soli conse- 

cratas in mare jaciebant 520. 15 
Rhodium talentum 952. 11 
Rlionia JEneas neptis 776. 18 
Rica, quid 766. 6 

Riciniati histriones 536. 12. 725. 14 
Robigus Deus 770. 10 
Rebus in carcere 771. 4 
Robusti 771. 3 

Roraa in sex partes distributa 860. 2 
Roma unde dicta 774. 11 
RomaB nomen vetitum publicari 782. 1 
Roma parilibus condita 558. 11 
Roma Quadrata 692. 8 
Romanenses negotiatores 189. 6 
Roraani cur Graeci dicti ab Ennio 738. 

16 
Roraani Quirites 204. 11 
Romulus de Acrone prima spolia opima 

retulit 527. 11 
Romulus etRomus filii Latini et Romes 

778. 6 
Romulus et Remus Uteris apud Gabios 

instituti 779. 11 
Romulus instituit equiria in honorem 

Martis 238. 3 
Romulus, Quirinus 201. 10 
Rorans tempestas 44. 7 
Rorarii 44. 5 

Rosea campus in agro Realiuo 7S4. 9 
Rostrum bucula; 123. 1 
Rudentes772. 10 



Rudiarii 772. 9 

Rudiculiim j)icalum 584. 3 

Rudusculiim 772. 2 

Rufa3 caues caniculaj immolabantu? 

144.2 
Runa 773. 5 
Rupitia? 790. 16 
Rustica vinalia 784. 5. 792. 1 
Rutabulum pro virilitatis parte 793. 3 
Rutiliaj 793. 15 



S. litera Latinis pro aspiratione Gikco- 

rum 847. 4. 855. 10 
Saburra 305. 4 

Sacella conquirere, quid 832. 3 
Sacella procui'are 832. 3 
Sacelluni 832. 4 
Sacellum Carmentfe 830. 17 
Sacellum Pudicitia; Plebeiie 601. 15 
Sacellum Mutini Tutini in Veliis 444. 

11 
Sacellum Quirini 711. 7 
Sacellum Strenia3 799. 3 
Sacena, dolabra 833. 14 
Sacra idulia 798. 14 
Sacra juventutis 344. 3 
Sacra peregrina eoruni ritu colebaiitur 

a quibus accepta 579. 3 
Sacra popuiaria 610. 1 
Sacra privata 673. 13 
Sacra projecta 568. 10 
Sacra publica 673. 13 
Sacra seclusa 842. 16 
Sacramentum 799. 10 
Sacraria sepiebantur secespita 842. 5 
Sacravienses et Suburanenses contcn- 

debant de capite equi Octobris 520. 3 
Sacrificare 802. 16. 803. 3 
Sacrificia ad arbores fulguritas 908. 16 
Sacrificio Ceriali adliibita porca aurea et 

altera argentea 611. 13 
Sacrificiuni canarium 793. 11 
Sacrificium Gentis Claudise 662. 3 
Sacrificium Immanum quid 311. 1 
Sacrificium pecunia fieri quid 567. 12 
Sacrificium penetrale 575. 12 
Sacrificium pro collegio Pontificum quin- 

to quoque anno fieri solitum 145. 2 
Sacrificium propter viam 661. 7 
Sacrificium semonia; Dese, fiebat cum. 

civis iiecabatur 939. 1 
Sacrima 606. 16 
Sacrum 798. 1. 7 
Saaa 806. 6 
Saga 630. 12 
Salacia Dca 806. 23 



IN POMFElUiM FESTUM. 



xvn 



Salentini mensc Januario eqiium vivuin 
in ignera conjiciebant in hoaorem Jo- 
vis 520. 14 
Salentini Cretae et lUyrii 807. Iti 
Salise viigines conductitis paludatcc ad- 

hibebaiitur 808. 4 
Saliares coenae 810. 1 
Salinum in luensa ponere figulis cur rc- 

ligiosum 809. I 
Salius Areas 809. 11 
Salutis augurium 403. 4 
Sam 131.1 
Sanctio 818. 5 
Sanctum 818. 1 
Sandix 818. 7 
Sanqualis ales 61. 8 

Sao ex Samotlirace cuni JEneA decs Pe- 
nates Lavinium transtulit 809. 13 
Sapa 122. 10 
Sarmenta 8:^2. II 
Sarpere822. 12 
Savta tecta 823. 1 
Saticulam colonia deducia 824. 16 
Saturnalia, unicus dies 705. 3 
Satumia, qualis prwfectura 625. 1 
Satumii qui dicti 826. 10 
Saturnii versus 827. 3 
Satumius mens Capitolinus 826. 9 
Satumo sacrificabant capite aperto 827. 7 
Satumus agrorum cultor 527. 1 
Saxa Puilia 676. 6 
Scajva bona ct mala 829. 7 
ScEBvola (ISIncius) in circo combu!-tus et 
in ciepidiue prope circuni scpullus 
492.3 
Scaiae Tarquiniae 959. 6 
Scapus librae 357. 2 
Scarum pollucere nefas G09. 1 
Sceleratus campus 044. 19 
Scensa pro Ccena 833. 20 
Sceptruni per quod jurabant 204. 4 
Scilicet, scis licet scias licet 931. 11 
Scipio bellator 96. 1 
Scirpeae homiuura effigies de ponte in 

Tiber] in missae 861. 5 
.Scirpo ratis, ([uid 836.5 
Scoparum cerium genus sacrificiis adlii- 

bituni 242. 6 
Scortcs 837. 15 
Scorteum 838. 1 
Scrapta; niulieres 838. 9 
Scriba navalis 459. 9 
Scribam habere solebat, magislralus qui 

ludos facicbat 634. 3 
Scribonianum jiuteal 832. 1 
Scrutilus 88(i. 6 
Scuta albesia 58. 2 
Scutiluni in pompa quid 841. 6 
Scyrius 942. 8 

Delph. et Var. Clas. ImL I 



Secespita 842. 9 

Secunda collatio pro comparativo 518, 

16 
Segestria 218. 13 
Segreg;ai-e 30. 4 
Sementins feriie 175. 9 
Scmiplotia 605. 14 
Semouia; Uea; 938. 9 
Senqironius Atratinus in circo combus- 
tiis et in crepidine prope circum se- 
piiltus 492. 2 
Senacula tria Romas 847. 9 
Senatores prreteriti 632. 3 
Senatum nunierare consuls cur jube- 

bantur 497. S 
Senatus decrelum ut differat a Senatus 

consulto 848. 12 
Senis olim pro sene.x 933. 
Senium 74. 5 
Senticosa verba 850. 4 
Sepeliebantur intra urbem qui pro re- 
pub, occubuerant 491. 8 
Seplasia 899. 4 

Septemtrio Dcorum sedes 872. 8 
Septenatnis Tusculanis 705. 8 
Septinioiilium 853. 3 
Sepulcra 123. 8 

Sepulera vino spargebantur 758. 20 
Sepiilcrum antiqui bustura dicebant 

853. 7 
Sepulcrum plenum ta'niaruni ut intelli- 

gondum 949. 8 
Sera; 45. 2. 756. 15 
Sergius Orala diclus 533. 6 
Serpulw 855. 9 
Servius TuUius natus ex coucubina 

489. 1 
Servus recepticius 725. 4 
Sestertii bigati et qnadrigati 859. 1 
Sesiertii autti lege Flaminia 858. 8 
Sestertius 984. 6 
Scsunium 844. 9 
Sexagenarii do ponte 860. 4 
Sexatrus Tusculanis 705. 8 
Sextarius 673. 3 
Sicilienses negotiatores 189. 7 
Siciuiiis (T.) consul 491. 6 
Sieinnius bellutiis primus Kex sacrifi- 

culus 802. 13 
Signa duodeeim inter gcniales Decs 

287.2 
Silentio surgere 867. 10 
Silenti\im in auspiciis quid 868. 4. 

873. 2 
Sili S()7. 1 
Silicem tenebant juraturi per .loveni 

349. 5 
Siiiccrniuni, farrinicn 868. 11 
Sijjii P. et M. Triburii plebis 672. 1 
^omp, Fest. C 



XVIU 



INDEX 



Simpulatiices mulieres 871. 8 

Sinciniam 871. 12 

Situlus barbatus 4o5. 3 

Socordia 511. 15 

Sodes 931. 11 

Solemne 882. 2 

Solla, alvei 880. 13 

Solla sternere 880. 14 

Sollaria Babyloiiica 880. 15 - 

Solida 879. G 

Solida sella sedere in auspiciis necesse 
877. 13 

Solisternium habere 880. 15 

SolIers879. 5. 882. 6 

Sollislimum 881. 6 

Solliferrea tela 879. 4. 882. 1 

Sonivium tripudium 883. 6 

Sontica causa 883. 13 

Sonticus morbus 335. 8. 883. 20 

Sorbitio apud Crecilium quid 849. 9 

Sorctus participium a surrigere 941. 12 

Sororiuin tigilliim 885. 6 

Sors Dei respoiisum 886. 1 

Sortiri provincias 556. 10 

Spectacula sedilia 275. I 

Spectio et nuntiatio, quid et quibus ma- 
gistiatibus data? 889. 1 

Speculator ab exploratore ut differat 
251.2 

Specus fosniinine 890. 10 

Spicae ferebantur in sacrarium Cereris 
270. 1 

Spicio 104. 3 

Spicus 892. 8 

Spina alba nuptiis auspicatissima 564. 7 

Spolia opima 520. 4 

Spolia Opinia manipularis miles referre 

poterat 527. 14 
Spolia Opinia non omnia in jedem Jovis 
ponebantur 527. 14 Jano et Marti 
etiam consecrabantur 528. 3 
Spondere pro dicere 894. 7 
Spurio patre nati, notbi cur dicti 489. 1 
St addebant vocibus per 1 incipientibus 

903.5 
StatuEe Cinciaj locus Rorase 780. 11 
Stella Iffltuiu et prosperum significabat 

898. 1 
Steilatinus campus 898. 7 
Stercus ex aede vestae in Ciivum capito- 

linum deferebatur 700. 5. 898. 11 
Stipa 900. 1 

Stipendia militum quando capta 641 6 
Stipendium sesquiplex 637. 3 
Stips data ludis Apollinaribus 83. 2 
Stiria 90^. 11 
Stirps, masculine 398. 4 
Stlata 903. 5 

tlembus TOS. 1 1 



Strigffi 905. 5 

Stroppi Castoris 907. 5 

Strues263. 11 

Struferctarii 263. 12 

Strufertarios 908. 16 

Strupearia dies festus Faliscorum 907. 
10 

Struppus pro magistratu publico 910. 
10 

Stutomellum 561. 5 

Subare 930. 7 

Sublices918. 3 

Subsidia e militibus qui stipendia e me- 
ruerant et locum tamen retinebant in 
exercitu 920. 12 

Subsidium 631.2 

Subsolanei 922. 1 

Subucula genus libi 922. 11 

Sub vineam jacere 914. 4 

Sub vitem liastas jacere 914. 11 

Sub vitem prreliari 914. 14 

Sub vos placo in precibus 914. 20 

Sucuhe 926. 12 

Sue plena Telluii fiebat 603. 12 

Suessula, qualis prasfectura 624. 10 

Suffetes 412. 7 

Suffitio 84. 10. 247. I 

Suffragia ferebanl per pontem 861. 23 

Sulcus piimigenius 639. 3 

Sulla unciarium legem tulit 10 IG. 1 

Sulpiciiis Riifus 494. 1 

Sulpicius Saverrio Pyrrliura vincit 545. 
14 

Supcllectilis, pro supellex 933. 6 

Supercilia in tutela Juuonis 933. 12 

Supersolanei 922. 2 

Supparum et suparum et supparus ve- 
lum minus 8C4, 5 
Supparum velum omne 936. 3 pimi- 
ceiim vestimentum 936. 3 stola cru- 
cis 937. 1 
Supplicationes fiebant antequam bel- 

liim susciperetur 487. 5 
Supplicia de verbenis sumpta 938. 6 
Supplicia pro poenis unde dicta 939. 7 
Supplicium a suppliciis ut differat 

939. 8 
Surius 942. 1 
Sutorium atrium 987. 7 
Sutrini, qui municipes 438. 5 
Suiis beres 447. 2 
Sycomonas 796. 12 
Sycophants 945. 7 
Syiacusanum talentuui 953. 2 



T pro S 466. 16 



IN POMPEIUM FESTUM. 



XIX 



Tabellarii 947. 3 
Tabemacula 47. 11. 185. 4 

TabernfB novse, quinque et septem dic- 
ta; 603. 4 
TabemarisB fabulaj togatas dicta; 976. 2 
Tsepocon scribendi genus 950. 7 
Tages disciplinam aruspicn Etruscis 

dedit 951. 4 
Talassio, quasillus 952. 4 
Talentum952. 10 
Tam pro tamen 954. 14 
Tauaquil uxor Tarquinii prisci postea 

Gaia Cscilia dicta 284. 1 summa la- 

nifica 284. 3 
Tangere, furari 951. 1 
Tappes, tappete, et tappetus 957. 12 
Tarpeiic virginis eiBgies in ffide Jovis 

Metellina 958. 6 
Tarpeius (L.) 829. 3 
Tatius rex Sabinorum 63. 2 
Tatiusoccisus Lavinii 959. 12 
Taura;, ravpai vacc» 960. 5 
Tauri et Verbense in sacris quid 960. 8 
Tauricana 379. 12 
Taxatores scenici cur dicti 962. 5 
Tectum pectinatum 565. 14 
Tela 91. 2 

Temerarium tributum 983. 4 
Temo pro plaustro 852. 1 
Tempestas pro tempore 336. 7 
Templum 419. 3 
Templum bona Deai 842. 7 
Templum Libertatis in Aventlno 357. 1 
Templum jjto tigno 964. 10 
Tenitffi Dea2 9G4. 12 
Tensa ex ebore et argcnto 964. 16 
Tentipellium pro tectorio 965. 11 
Terentius scriba 496. 14 
Terentius (L.) Tusci vici magister 

865.2 
Terentuni locus in extrerao Martiocam- 

po 805. 4. 966. 2 
Teredes flumen 966. 12 
Termini fanuni nequituni exaugurari 

478. 16 
Terripavium, tripudium 677. 10. 17 
Tertia collatio pro superlative 518. 10 
Tertio quarto ut differant a 'I'ertium 

quartum 968. 2 
Teruncium 488. 4 
Testamentum intcrnerivum 337. 3 
Testamr-ntum in procinctu 647. 4 
Testamentum procitum 647. 9 
Testilari 970. 5 
Thealrum jMarcelli 519. 10 
Thcatrum Pompeii 519. 1 1 
'Jhcmis hominibus pra-cipiebat id facrrc 

(|Uod fas essct 970. 9 
Thymbracu.' mons in a\!.To 'I'rojaiio 



971. 10 
Tiberius Silvius rex Albanorum 59. G 
Tibiae dextra; 220. 12 
Tibicines jMinen'ani colebant 422. 1 
Tiburtes, qui municipes 438. 3 
Tifata 972. 6 
Titius 523. 1 
Toga picla 592. 7 
Toga virili cur mulieres utebantur in 

luctu725. 9 
Togata^ fabuls prretextRtse et tabema- 

ria; 975. 9 
Togis incincti pugnabant antiqui 236. 8 
Tongitio vox Praenestinorum 977. 4 
Tonsillae 976. 8 
Trachali, maritimi bomines Ariraincnses 

982.9 
Transfuga 581. 2 
Trepidatio 983. 1 
Triah-us Tusculanis 705. 7 
Triambi terni in proscenio loquentes 

312.2 
Triarii in tertia acie 921. 3 
Tribuni Rufuli a consule facli 786. 15 
Tiibunus prinianus 638. 12 
Tribus curije dicta; 149. 1 
Tribus Crustumina 195. 8 

Lemonia 354. 4 

Lucerum 3G1. 7 

Oufentina 548. 8 

Papiria 555. 14 

Pinaria 609. 14 

Ponlina 609. 1 1 

Popillia609. 12 

Pupinia 679. 22 

Quirina 709. 9 

Romiilia 781. 10 

Sabatina 795. 1 

Scaptia 830. 8 

Stellatina 898. 5 

Suburana 924. 5 

Succusana 560. 8 

Tiliensis 973. 5 

Tromentina 985. 7 
Tribus Urbaiia;, Collina, Esquilina, Pa- 

latina, Suburana 1017. 7 
Tritenariaj civrimonia^ 217. 3 
Tricns tertius (|uid signified 983. 12 
Triones 851. 5 
Trii)udiuni 881. 7 
Tritum 47. 5 
Triumviri : RI. \'alcrlus Corvus .Junius 

So.tva, P. Fulvius Longus 825. 1 
Trossidum oppidum 986. 1 
'J'rua 80. 5 
Trulia 107. 4 

Trygctus, vindcmia 986. 5 
Tub;i; in tcmplis 842. 6 
TubiE agna lustrabaniur 9h7. 4 



XX 



INDEX 



Tubarum lustratio ex Arcadia advecta 

987.8 
Tubicines sacerdotes 987. 1 
Tuditanus unde dictus 988. 5 
Tullius Hostilius rex 492. 5 
Turaultus 990. 3 
Tunica palmata 593. 4 
Tunica patagiata 561. 9 
Turdelee sive, Turdelli locus Romae 

377. 1 
Turris in re militari 856. 3 
Turris Mamilia 379. 22. 520. 4 
Tusci, unice studiosi sacrificiorum 992. 1 
Tuscorum lingua 93. 1 
Tusculani, qui municipes 437. 10 
Tusculum991. 13 
Tuscus rex Herculis filius 991. 12 
Tutela in navi quid 243. 3 
T^ranni991. 11 
Tyrrlienia ^neaj conjux 775. 6 



V pro G 264. 14 

Vafellus 63. 5 

Valerii, Salvii, Statorii in deleclu cen- 

suve cur primi nominati 347. 3 
Valerio Dictatori, et ejus posteris locus 

in Circo datus honoris causa 846. 4 
Valerius (P.) Consul plebeios adlegit in 

numerum Senatorum 708. 23 
Valerius Laevinus a Pyrrlio victus 545. 

12 
Valerius Lfevinus in Circo combiistus et 

in crepidine prope Circum sepultus 

492. 1 
Valerius Poplicola campum Tarqiiinii 

Marti consecravit 805. 1 
Valga savia 997. 2 
Valiicula 186. 3 
Vari 997. 8 
Varro bello piratico navalem coronara 

adeptus 458. 13 
Vasa picata 562. 6 
Vecterrannia prima noverca 493. 5 
Veiarii 1001. 10 

Vela linea in crucem expansa 937. 2 
Velabra, vanni 241. 3 
Velati44. 3. 1001. 17 
Veliffi, pars montis Palatini 444. 11 
Velum mendicum 409. 8 
Venafrum, quali.s preefectura 624. 12 
Venenum cervarium 981. 16 
Venus pro oleribus 188. 2 
Verba nupla 502. 8 
Verginius Tricostusin Circo combustus, 

in crepidiue propc Circum sepultus 

491. 10 



Ver sacrum 379. 4. 1002. 14 

Vernfe pro llomanis 1004. 3 

Versus Janvalii, Junonii, Minervii 

106.3 
Vesperna 127. 12 
Vespilones 1006. 3 
Vestoe sacerdotes sex 859. 13 
Vesta pilae forma 785. 3 
Vesta stata mater 89G. 15 
Vestalesquomodo muriemfaciebant440. 

4 aqua jugi, non quae per fistulas 

veniebat, utebantur 441. 6 
Vestales verberibus afficiebantur a Pon- 

tifice si ignis interstinctus esset 313. 

10 
Vestales probi insimulatas Sacerdotio 

exauctoratfE vivas defossEE 644. 15 
Vestinienta recta ominis causa facta 727. 

8. 738.6 
Vestimentum album pr^tcxtum quad- 

rangulum oblongum de velo capitis 

928. 6 
Vestimentum quadratuin fimbriatum 

765. 4 
Vestis et vestimentum ut difFerant 

1007. 1 
Veturius (P.) Geminusin Circo "combus- 
tus et in crepidine prope Circum se- 
pultus 492. 2 
Veturius (P.) Legatus 468. 9 
Vetus novum vinum bibo, veteri novo 

morbo raedeor quando dicebatur 

406. 5 
Via Appia 331. 13 Ardealina 762. 9 

Asinaria 762. 11 Cassia 141. 9 Fla- 

minia 2G9. 8 Latina 762. 11 Os- 

tiensis 609. 4 Sacra 798. 9 Salaria 

807. 10 
Viae publicfB et privata; 1010. 4 
Vicini prretextati 821. 1 
Vicorum tria genera 1008. 15 
Vicus Jugiirius 856. 15 Patricius 564. 

3. 852. 15 Sceleratus 833. 8 So- 

brius 875. 12 Tuscus 992. 5 
Vidua matcrfamiliee dici non poterat 

399.2 
Vigesima auri puri, probi, profani iu 

manumissione servi 394. 7 
Vimina 1010. 11 
Viminalis porta 452. 12 
Vindicia singulariter 1013. 8 
Vindicife glebse ex fundo allats 1013. 6 
Vindicias sumere rei jubebantur super- 

slitibus praesentibus 935. 2 
Vinum rorarium 783. 7 
Vinum spurcum 894. 12 
Vinum sublestissimum 916. 11 
Violarii 268. 1 
Vira; querquctulatiae 703. 6 



IN POMPEIUM FESTUM. 



XXI 



"N'irgo sacrificaiis 91. 3 

\ iri in essedo sedentes cnm uxoribus a 

magistratibus desceiidere non coge- 

bautur 401. 6 
Vita vecticulaiia 1000. 7 
Viviradix arbor 881 . 8 
Vmbrse pro tabcmaculis 1015. 5 
A ocabula omnia x litera finita per de- 

clinationes obliquorum syllabain ac- 

cipiunt 933. 8 
Tolatices mulieres 906. 1 
Volcanal supra comitium 897. 3 
Yolites 48. 2 
Volsinus rex Illyricos in Italiam dusit 

.571.17 



Volturnalis sacerdos 1017. 5 

Volturnus Deus 1017. 4 

A'ota nuncupata 500. 17 

Uragus, orcus 537. 11 

Urvum aratri 1017. 11 

Vstiina 123. 7 

Viilturius (51. 9 

Vultarnum, qualis prajfectura 624. 9 



Zeusls pictor risu mortuus 593. 7 



INDEX 

AUCTORUM OMNIUM 

QUI A FESTO CITANTUR, ITEM CARMINUM, FCEDERUM, 
LEGUM ET ALIORUM MONUMENTORUM. 



Prior numerus paginam, posterior pagins lineam indicat. 



^Lius 210. 5. 416. 10. 418. 4. 503. 6. 

64G. 1. 734. 4. 875. 12. 998. 9 
^liu9 in duodecimo significationum ver- 

borum977. 3 
^■^lius in explanatione cavminum Salia- 

rium 425. 7 
iElius Gallus 435. 15. 471. 7. 480. C. 

491. 1. 580. 13. 588. 16. 614. 13. 

684. 8. 726. 3. 740. 5. 744. 8. 774. 

7. 798. 1. 848. 12, 853. 7. 875. 7. 

902.6 
lib. i. significationum quee ad jus 

pertinent 617. 1 
lib. ii. significationum verborum quoe 

ad jus pertinent 811. 5. 980. 9 
iElius Stilo 386. 7. 426. 10. 400. 7. 

469.8. 503. 13. 512. 17. 538.2. 586. 

1. 613.8. 803.5. 808.6. 818. 2. 

883. 10. 922. 13. 957. 1. 977. 3. 

1010. 1 
Afranius 93. 3. 179. 6. 443. 2. 509. 11. 

793. 15. 876. 14. 901. 1. 937. 3. 

957. 2. 974. 5. 982. 1. 994. 5 
in Abducta 850. 3 
in Brundisina 806. 1 
in Consobrinis 964. 6 
in emancipato 746. 10 
in Epistola 704. 8. 719. 2. 887. 6. 

926.2 
in Ida 590. 4 
in materteris 451. 1 
in Privigno 654. 18. 863. 5 
in Prodito 747. 2 
in Promo 965. 8 



in Repudiato 752. 8. 862. 2 
in Simulante 500. 1 
in Suspecta 499. 24 
in Virgine 425. 3. 934. 14. 989. 1 
in . . . 747. 16 
Agathocles Cyzicenarum rerum con- 

scriptor 776. 15 
Alcimus 775. 6 
Alfius libio primo belli Carthaginiensis 

379. 20 
Anniiis981. 14 
Annius (T.) Luscus in ea quam dixit 

adversus Tib. Gracclium 825. 12 
Antigonus, Italicse liistoriae scriptor 

776. 3 
Antistius Labeo 427. 15. 524. 11. 573. 
13. 610. 1. 620. 2. 676. 7. 748. 7. 
839. 10. 841. 18. 852. 5. 910. 12 
in libro de officio auguris 748. 9 
in libro juris Pontificii 916. 3 
in commentaiio juris pontificii 407.6. 

665.1 
lib. ix. de jure pontificali 647. 20 
lib. X. commentarii juris pontificii 

894. 16 
lib. xi. de jure pontificio 670. 2 
in commentario xv. Juris Pontificii 
875. 1 
Antonius Cnipho 720. 4 
Apollodorus in Euxenide 775. 4 
Apollonius 476. 14 
Appius Claudius 542. 20 
Appius Pulcher 748. 5. 883. 6 

in libro auguralis disciplina; 881. 6 



INDEX IN POMPEIUM FESTUM. 



XXIU 



Appii scntentite 911. 13 
Aristarchus interpres Homeri 476. 12 
Aristophanes Granimaticus 413. 2 
ArriusSSl. 13 

Artorius 646. 2. 965. 6. 978. 6 
Asinus Capito 388. 2 
Ateius Capito 473.6.611. 11. 662. 3. 
763. 8. 873. 1. 898. 1 

in libro vi. pontificali 433. 7 
Ateius Philologus 460. 6. 503. 11. 907. 
5. 988.7. 995.5 

in libro Glossematorum 518. 19 
Atellani antiqui 837. 13 
Atta in . . . 675. 5 

Attius qui et Accius 695. 8. 753. 8. 
758. 19. 887. 9. 955. 8. 999. 1 

in Amphitruoue 730. 13. 854. 18 

in Andromacha 932. 12 

in Bacchis 547. 3. 901. 7 

in Chnsippo 771. 15. 934. 4 

in Diomede 484. 8 

in Helenibus 424. 1. 641. 6 

in lo 979. 9 

in Menalippo 494. 4. 643. 4. 722. 6. 
771. 13 

in Xeoptolemo 719. 4. 950. 3. 976. 5 

in QLnomao 499. 22 

in Philocteta 970. 2 

in Phinidis978. 4 

annalium xxvii. 414. 11 
Aufustius 287. 9 
Augurales libri 554. 3. 788. 1. 823. 5. 

889. 1 



C. 



Cfficilius 109. 8. 654. 17. 712. 14. 850. 
7. 949. 8. 986. 3 

in /Esclirione 532. 14 

in /Ethrione 499. 25. 850. 7 

in Anagnorizomene 932. 13 

in Andiogyno 949. 8 

in Andronico 904. 4 

in Caririe 745.13. 8Q6. 4 

in Davo 644. 8 

in cpistola 390. 3 

in Gamo 981. 17 

in Hymnide 481. 2. 618. 13. 840. 8 

in Ilypobolima^o 724. 3. 904. 3. 989. 2 

in lly pobolima;o Clierestrato 494. 6 

in obolostatc 809. 4 

in pugile 481. 5 

in Triunipho 924. 12 
C:csar (C) in comiiiciitariis 502. 2 
Calidius, in Orationc in Q. Ca;dlium 

927. 10 
Callias Agathoclis Siculi qui res gestas 
conscripsit 777. 10 



Cannius, sive C:mius 1007. 4 
Carmen antiquum 269. 5 
Carmen Augurale 858. 1. 883. 5 
Carmen Cn. Marcii vatis 474. 8 
Carmen Nelei 499. 15. 906. 5. 911.11. 

979. 1 
CaiTOina Saliaria 105. 4. 399. 15. 550. 

2. 576. 6. 586. 1. 597. 9. 620. 12. 

658. 2. 858. 1. 883.5. 911. 11 
Cato, fir. Porcius 53. 12. 61. 6. 99. 2. 

163. 4. 168. 3. 175. 1. 202. 3. 264. 

14. 273. 3. 278. 2. 282. 3. 350. 6. 

371. 8. 10. 376. 15. 416. 4. 418. 2. 

428. 12. 432. 7. 438. 11. 457. 4. 

474. 12. 504. 4. 568. 13. 589. 6. 

597. 1. 626. 14. 643. 14. 649. 7. 

665. 3. 677. 22. 726. 7. 908. 6. 940. 

14. 1000. 8. 1002. 20. 1007. 6. 9. 

1014. 8. 1015. 4. 1016. 4. 1017. 
adversusfilarcum Aciliura quarta 573. 

16 
conti-a Anniiim 934. 13 
contra Oppiura 692. 5 
de magistratibus vitio creatis 475. 1 
de feneratione legis Juni;c 663. 13 
de potestate tribunitia 475. 16 
de re A. Atili 884. 4 
de spoliis ne figerentur nisi quffi de 

hostibus capta essent 757. 9 
in commentariis Juris civilis 433. 10 
in consulatu 405. 9 
in dissertatione consulatus 728. 3 
in dissuadendo legem quse postea re- 

licta est 874. 1 
in dissuasione de rege Attalo et de 

vectigalibus Asire 613. 10 
in ea adversus x. homines 478. 1 
in ea quaj est contra Corneliuni apud 

populum 753. 10 
in ea qun^ est de conjuratione 638. 2 
in ea qua legem Orciiiam dissuade t 

578. 12 
in ca quain habult apud ctpiitcs 532. 6 
in ea quam habult nc quis consul bis 

fieret 365. 8 
in ea quam scripsit .... 560. 7. 9. 473. 

14. 627. 1 
in ea quam scripsit aidiles plebis sa- 

crosanctos esse 804. 3 
in ea quam scripsit cum edissertavit 

Fulvii nobilioris censuram 762. 7 
in ea quam scrip^^it cum jiroficiscere- 

tur in Ilispaniam 465. 11 
in ea quam scripsit dc L. Veturio, &c. 

890. 9 
in ea (juam scripsit in M. Coclium si 

se appellavissct 453. 9. C43. 17. 

888. 3 
in ea quam scripsit de suis virtutibu.s 



XXIV 



INDtiX 



contra Thermum 534. 4. 538. 3. 

638. 14. 752. 3 
in ea quain scripsit L. Furio 1013. 2 
in epistola ad ... . 3S9. 12 
in epistolai-um C23. 13 
in lib. de re militari 579. 13. 047. 

17. 659. 17. 856. 1. 913.7 
in M. CaBcilium 158. 2 
in oratione de auguribus 644. 14 
in oratione de fundo oleario 676. 11 
in oratione in Q. Sulpicium 457. 4 
in oratione quain liabuit de indigiti- 

bus 855. 4 
in oratione qua egit de signis et ta- 

bulis 729. 11 
in oratione quam scripsit ad lites 

Censorias 559. 7. 581. 11 
in oratione qiiara scripsit de . . . . 573. 5 
in oratione quam scripsit de sacrilegio 

commisso 656. 8 
in Q. Thennum 719. 8 
in Q. Thermum de x. hominibus 512. 

8. 799. 12 Ibi Cato Thermum ac- 

cusabat quod decern homines libe- 

ros interfecisset 
in Poenorum quarto 412. 6 
in suasione legis voconise 724. 13 
in suasione ne legi Orcliia3 derogare- 

tur 511. 17 
Originura libro primo 478. 15. 534. 8 
lib. ii. 918. 15 
lib. iii. 540. 1 
lib. iv. 395. 3 

lib. vii. 5431. 2. 791.6. 843. 5 
pro C. . . . 903. 2 
pro L. Ca;setio931. 7 
Cato Catonis nepos 372. 4 
Catullus 605. 17 
ad coloniam 938. 2 
de Berecynthia et Atti 716. 10 
Cephalon Gergitliius 774. 11 
Cincius Alimentus 288. 1. <35. 8. 

449. 3. 458. 1. 460. 6. 491. 4. 

503. 6. 512. 13. 667. 18. 734. 1. 

872. 13. 987. 11. 1013. 6 
in libro de comitiis 564. 1 
in lib. de consulum potestate 636. 3 
in lib. de verbis priscis 727. 7. 772. 

3. 833. 16 
in lib. fastoiiim 737. 3 
in lib. de oflScio jurisconsulti 916. 3 
in lib. ii. de officio jurisconsulti 500. 

13. 817. 11 
in lib. ii. Mystagogicon 984. 3 
Cicero 515. 1. 957. 9. 9C9. 7 
lib. i. de oraloie 784. 3 
lib. i. de gloria 529. 20 
in lib. de universitate 480. 2 
in Pisonem 851. 1 



lib. i. in Verrem 733. 5 
lib. iv. in Verrem 751. 2 
lib. ii. Philippicanim 786. 13 
pro domo ad Pontifices 690. 16 
Cloatius Verus 512. 17. 544. 1. 591.0. 
803. 5. 875. 12. 922. 13 
in libris sacrorum 425. 5 
Commentarii augurales 819. 1 
Commentarii sacrorum Pontificalium 

728.6 
Commentarius sacrorum 377. 11. 471. 

7. 960. 8 
Cojlius historiarum lib. 518. 15 
lib. vii. 979. 6 
pro se apud populum 540. 2 
Cornelius 840. 4 

Cornificius 418. 8. 455. 10. 503. 5. 
535. 14. 542. 2. 686. 1. 732. 1. 
953.4 
Corvinus pro Liburnia 948. 1 
Critolaus 809. 1 3 
Curiatius 418. 2. 449.1. 503.5. 991.4 



D. 



Diodes Peparethius 778. 9 



E. 



Edictum Prretoris 615. 4 

Ennius65. 5. 81.2. 91.9. 115.9.182. 

6. 7. 191. 1. 192. 1.4. 207. 17. 209. 
5. 285. 7. 344. 5. 350. 7. 359. 5. 
404.4. 405.3. 414.5. 415.4.7. 

10. 423. 18. 433. 5. 442. 7. 444. 8. 
461. 1. 506. 3. 5. 509. 2. 511. 8. 
615.9. 545.3. C50. 12. 15. 674.10. 
675. 1. 694. 1. 722. 5. 728. 5. 732. 
8. 738. 16. 749. 6. 760. 4. 768. 1. 
811. 3. 823. 9. 836. 3. 852. 1. 863. 
1. 865. 6. 883. 15. 886. 17. 19. 893. 

7. 901. 9. 923. 3. 931. 12. 934. 3. 
942. 18. 954. 16. 959. 9. 967. 10. 

11. 977. 5. 979. 10. 981. 13. 984. 
10. 993. 11. 1001. 15. 1014. 15 

Ennius in Annalibus 938. 1 

lib. i. annal. 533. 3. 585. 13. 746. 1. 

824. 1. 886. II. 903. 16. 931. 17 
lib. ii. 482. 9. 695. 12. 768. 3. 97C. 

6. 987. 11 
lib. iii. 650. 7. 882. 15. 886. 12 
lib. iv. 709. 4 
lib. v. 515. 11 
lib. vi. 469. 1. 837. 10. 902. 3. 932. 

11 
Hb. vii. 704. 3. 824. 3. 886. 13. 977. 8 



IN POMPEIUM FKSTUM. 



XXV 



lib, viii. 513. 3. 515. 12 

lib. X. 481. 8 

lib. xi. 588. 14. 769. 3. 886. 14 

lib. sii. 698. 1 

lib. xvi. 469. 2. 650. 15. 697. 16. 
709. 6. 738. 10. 892. 2. 996. 3 

lib. xviii. 513. 2 

in Achille 915. 14 

in Achille Aristarchi 656. 15 

in Ajace 989. 9 

in Alexandre 686. 1. 904. 1. 950. 2 

in Andromacha 840. 2 
, in Andromeda 690. 4. 1017. 10 

in Asota 977. 10 

in Cresphonte 696. 3. 731. 2 

in Erectheo 475. 3 

in Hectoris lytris 731. 3 

in Iphigenia 506. 7 

in Telamone 511. 8 

in Telepho 445. 10 

in Thyeste 519. 4 
Euhemerus 943. 2 



F. 



Fabius pictor 676. 7 

Foedus Gabiorum cum Romanis 165. 2 

Fcedus LatinuHi 454. 2 



G. 

Galatas scrip tor 778. 3 
Glosscraatorum scriptores 460. 8 
Gracchus 580. 4 de legibus a se pro- 
mulgatis 547. 8 
in ea, quie est do lege Minucia 546. 5 
in ea, quani conscripsit de lege Pr, 

Ennii et peregrinis 760. 1 
in ea, qua usus est cuia circum con- 

ciliabula iret 618. 17 
in oratione in P. Popilium posteriorc 

398.2 
in P. Popilium 516. 10 
Granius 766. 14 



H. 



Hesiodiis 322. 7 
Hippocrates niedicus 103. 1 
Ilistori;c Cumanx' conijKJsitor 776. 5 
Homcrus 475. 11. 491. 3. 502. I8 
llostius in belli Ilistrici lihro 829. 10 
ii) belli Ilistrici lib. 969.0 

Dclplt. el Vnr. Clas. fuJ. 



Inccrtus historiarum scriptor 952. 6 
Julius in Adrasto 660. 10 



Laelius, C. La;lius in ea quaiu pro se 

dixit 826. 2 
pro se apud populum 511. 13 
Lembus Heraclides 777. 15 
Licinius Imbrex 513. 4 
Leges duodecim tabularum 441. 11. 

454. 1. 409. 14. 509. 11. 614. 5. 

698.1. 717.7. 790.16. 816.9. 

822. 13. 883. 10. 908. 8. 940. 9. 

953. 7. 972. 10. 99G. 6. 1013. 11 
Leges Jaurentium 91. 4 
Leges A'umffi 61. 11. 517. 5. 527. 20. 

558. 7. 572. 13. 720. 8. 763. 11 
Lex annaria 78. 3 
Lex censoria 650. 17 
Lex L. Papirii Tribuni 800. 9 
Lex rivalicia 866. 1 
Lex Romuli et Tatii 605. 2 
Lex Servii TuUii 605. 4 
Lex Siliorum 672. 1 
Lex tribuuicia prima 797. 13 
Lex unciaria 1016. 1 
Livius Andronicus 38.7. 75. 15. 209. 1. 

217. 1. 230. 12. 292. 3. 519. 2. 

647. 11. 706. 8. 732. 13. 881. 

13. 901. 16. 902. 2. 910. 5. 941. 

11. 995.7 
in centauris 588. 14 
in gladiolo 570. 5 
in Lydio 833. 18 
in Odyssea %'eteri 473. 8. 478. 4. 

485. 9. 525. 1. 979. 14 
in primo 096. 12 
in Virgo 484. 9 
Lucanus 109. 12 
Lucilius 120.9. 140.1. 195.2. 218.0. 

284.6. 380.5. 392.2. 405.2.419. 

9. 477. 5. 487. 17. 569. 7. 586. 15. 
570. 6. 599. 14. 675. 2. 700. 8. 
702. 11. 707.7. 722. 15. 729.2. 8. 
747.6. 15.765.1. 771. 18. 788. 8. 
822.1. 840. 12. 865. 9. 881. 11. 
888. 1. 895. 6. 903. 11. 910. 1. 
914. 15. 18. 911. 6. 951. 2. 956. 
2. 971. 1. 1004. 14. 1013. 4. 1014. 
13 

satirarum lib ... . 888. 1 
lib. ii. 484. 14 
Lucretius 209. 6. 425. 11. 613. 6. 548. 

10. 556. 8. 580. 2. 697. 3. 830. 3. 
1005. 8 

Pomp. Feat. D 



XXVI 



INDEX 



lib. il. 471. 12. 80G. 2. 

996. 5 
lib. iv. 480. 12 
lib.v. 919.15 



M. 



987. 12. 



Manilius 861. G 

INIarcius vates 482. 7 

Martialis 1006.4 

Messala, Valerius 855. 12. 894. 11 
in explauatione augiuiorum 396. 2 
in explanatione duodecim tabularum 

S68. 9. 690. 12. 817. 12. 989. 3 
in libro de dictis involute 817. 13 



N. 



Nffivius 60. 2. 82. 4. 115. 8. 124. 3. 

176.11. 188.32. 56.9. 499. 17. 

559. 12. 575. 19. 584. 2. 587. 11. 

598. 4. 626. 1. 790. 6. 793. 3. 806. 

16. 818.8. 883.12.911.14. 918. 

7. 932. 5. 974. 3. 979. 2 
in Hariolo 539. 14 
in Lupo 730. 10 
in Lycurgo 512. 1 1 
in Nautis 936. 4 
in satyra 704. 2 
in Tarenfilla 40. 12 
in carraine belli Punici 704. 1 
in belli Punici libro 820. 6. 918. 7. 

936.4 
Nicostratus in libro, qui inscribitur de 

Senatu habendo 847. 10 
Nonius 954. 15 

in duobus dossenis 964. 2 
in Funere 964. 3 
inMacchoco 481.3 
in Phcenicis 836. 5 
in Pico 793. 2 
in Surdo 964. 4 



O. 



Opilius Aurelius 210.5. 271.9. 425. 

9. 466. 14. 470. 16. 491. 1. 503. 12. 

702. 7. 720. 1. 817. 1. 818. 1. 844. 

S. 893. 10. 957. 1. 969. 1. 971. 2. 

996. 9. 1007. 7 
Oppiiis 537. 15 
Ovidius 807. 1 



Pacuvius 254. 7. 286. 2. 322. 9, 391. 

3. 429.12.512.7. 604.3. 657. 

5. 729. 3. 752. 12. 807. 5. 876. 

11.893. 6. 979. 12. 982.4. 999. 

2. 1005. 1 
in Antiopa 980. 5 
in Armorum judicio 721. 10. 756. 16. 

757. 3. 981. 7 
in Atalanta 863. 6. 1016. 11 
in Cbryse 891. 1 
in Duloreste 890. 6 
in Hermiona 734. 13. 951. 8 
in Iliona 582. 6. 753. 2. 1016. 10 
inMedo 547.1. 655. 10. 934. 11. 

978.3 
in Niptris 854. 10. 920. 9 
in Teucro 582. 11. 655. 13. 727. 1. 

731. 5. 824. 9. 951. 7 
Panurgus Antonius 499. 19 
Paulus Apostolus 109. 5 
Platon 888. 8 
Plautus 61. 7. 77. 6. 98. 1. 109. 2. 

116. 12. 125. 1. 126. 3. 134. 9. 

141. 5. 158. 8. 162. 3. 164. 4. 

172. 12. 180.6. 181. 2. 183. 9. 

187. 7. 189. 9. 192. 6. 194. 6. 

195. 4. 204. 5. 205. 3. 215. 8. 

224. 10. 233. 9. 266. 4. 295. 4. 

296. 1. 302. 9. 315. 9. 324. 8. 

331. 2. 332. 3. 333. 9. 391. 8. 

435. 9. 441. 16. 455. 17. 456. 

5. 460. 1. 479. 2. 499.20. 516. 5. 

521. 7. 16. 18. 562. 4. 577.10. 

.578.16. .583.8. 631.4. 652.1. 

656. 3. 675. 3. 684. 12. 686. 3. 

723. 8. 735. 13. 756. 4. 802. 2. 

834. 15. 886. 8. 891. 9. 892, 12. 

910.4. 913.1. 922. 16.925.13. 

942.11. 944.4. 963.4. 973. 3. 

980.14. 1002.5. 1006.7. 1014.5 
in Artemone 467. 1. 724. 2. 935. 3 
in Asinaria 531. 9 
in Astraba 727. 4. 920. 10 
in Aulularia 501. 8. 618. 12. 723. 

3. 836. 4. 963. 15 
in Baccbidibus 452. 5. 457. 1 
in Carbonaiia 891 . 9 
in Casina 188. 8. 476. 2. 499. 20. 

747. 1. 786. I 
in Cistellaria 1001. 3 
in Condalio 643. 7 
in Curculione 467. 4. 521. 19. 570. 

2. 692. 3. 897. 13. 998. 12 
in Dyscolo 502. 9 
in Epidico 601. 2. 723. 12 
in Feneratrice 998. 6 
in Frivolaria 469. 4. 702. 10. 865. 1. 



IN POMPEIUM FESTUM. 



XXVll 



904.11. 921.4. 931.4 

in Honulo 913. 11 

in Menaechmis 697. 12. 709. 17 

in mercatore 854. 7 

in Milite glorioso 934. 8. 997. 1 

in IMostellai-ia 460. 13 

in Nei-volaria424.3. 457.3. 518. 11. 
545. 18. 649.1. 916. 11 

in Parasito pigro 160. 12 

in Persa 884. 9 

in Phasmate 469. 16. 934. 10 

in Pseudolo 451. 4. 484. 6. 521. 10. 
653.1. 697. 13. 940. 7.991. 1 

in Rudente 385. 6. 802. 5. 931. 5 

in Satyrione 144. 6. 478.13, 767. 19 

in Site litergo 997. 3 

in Syro 926. 4. 975. 8 

in Trinum 747. 5 

in Truculento 460. 14 
Polemon 809. 10 
Ponipeius Sextus 499. 5 
Pomponius 796. 12 

in Adelphis 899. 5 

in decima 964. 1 

in Fullonia 936. 1 
Pontificum libri 445. 5. 527. 17. 969. 3 
Precatio auguralis 894. 10 



Quintius Atta 97. 6 

R. 

Rituales Etruscorum libri 769. 5 

S. 

Sallustius in Catilina 947. 6 
Sallustius lib. i. liistoriarum 511. 15 

lib. iv. 918. 11. 947.8 
Santra210.6. 503.3. 541.12. 702.8. 
711.4. 893.3 
libro secundo do aniiquitate verbo- 
rum 501. 3. 725. 12 
Scjevola 587. 6 
Scaevola (Q.) aiucius 473. 5 
Scipio yEniilianus ad populum 417. 7 
alibi 729. 6 
in ea oratione, qum est de impcrio D. 

Bruti 618. 10 
in oratione (juain scripsit postquam 

ex Africa rediit 701. 3 
cum pro aide Caatoris dixit 751. 4 



Serviliu* (P.) augur 898. 2 

Servius filiuB 436. 6 

Servius TuUius in descriptionc ceutu- 

riarum 643. 10 
descriptionc clas'iium 648. 6 
Sinnius Capito 426. H. 458.5. 469. 

13. 477. 4. 499. 9. 604. 6. 559. 3. 

714. 1. 14. 767. 8. 796. 1.813.7. 

821. 8. 862. 1. 864. 5. 938. 8. 964. 

16. 998. 3 
in eo quera de reo inscribit 763. 16 
Sisenna 406. 5 
Sisenna (Cornelius) Historiarum libro 

quarto 840. 4 
Sulpicius Servius 535. 5. 609. 12. 615. 

13. 1013. 8 
in oratione pro Aufidia 447. 3 
Sulpicius Galba 707. 9 
Sulpicius Rufus 817. 1 



T. 



Tarquinius in libro quern inscripsit de 

719.14 

Terentius 38. 8. 78. 9. 173. 1. 284. 15. 
069. 3. 845. 10 
in Adelphis 655. 11 
in Andria 876. 9 
in Heautoutimovumenon 837. 9 
in Phormione 791. 1. 837. 8. 957. 7. 
998. 10 
Titinius 135. 1. 427. 7. 513. 9. 5^5. 3. 
509.19. 581.8. 700.2. 924. 17. 
925.10. 954.17. 905.2. 1008.13 
in Barathro 882. 12 
in fabula Quinta 544. 4 
in Prilla 838. 12 

in Setina 431. 4. 539. 12. 732. 13 
Turpilius in Demetrio 409. 17. 957. 13 



Valerius Flaccus 780. 12 

Valerius Valentinus in jocoso carmine 

958. 2 
Valgius 844. 4 

Varro 200. 3. 239. 6. 431. 7. 527. 14. 
611. 14. 782. 2. 795. 4. 819. 8. 
943. 2. 961. 5. 992. 10. 998. 10 
in libro antiquitatum prinio 441. 12. 

773. 2 
in libris de vita populi Rotnani 740. 

12 
lib. i. K|)isloliiaru» q\r.i'stioniim 
432. I 



XXVlll 



INDEX IN POMPEIUM FESTUM. 



lib. V. Epistolicarum qusBtionum 

872. 8 
lib. vi. rerum huiiianarum C29. 2. 

643. 12 
lib. vii, 929. 8 
lib. viii. 852. 9 
Varro Atacinus in Europa 994. 1 
Veranius 441. 1. 523. 2. 524. 2. 554. 

3. 650. 5 
in libro auspiciorum de comitiia 733. 

9 
in libro Priscarum vocum 448. 2 



Versus antiquus 892. 9 
Versus Grsecus antiquus 906. 3 
Versus Janvalii, Junonii, Minei-vii 106. 

3 
Virgilius 87. 3. 209.6. 239.3. 271. 1. 
471. 10. 545. 8. 581. 7. 919. 6. 
971. 10 
in Bucolicis 60. 5. 571. 2 
lib. i. Georgicorum 919. 6 
lib. iv. Georg. 590. 2 
lib. viii. ^neidos 887. 7 



INDEX 



IN FESTI FRAGMENTUM 



ET SCHEDAS. 



Numeri paginas uncinis inclusas indicaut. 



Maeniana 1G8 

Magieterare 2 

Magistri 3 

Wagaificius 3 

Major consul, praHor 9 

Major GrEBcia 108 

Maledictores 3 

Malevoli Mercurii signum 9 

Malluvium 9 

Male cruce 172 

Mamercus 1G7 

Mamers 8 

Mamertiai 7 

Mamiliorum fainilia 107 

Mamphula 109 

Manalis fens 5 , 

Manat sol 7 

IVIancipetus 2 

Mane 10 

Manes Di 5. 1G7 

ftlaniec 107 

Manis 10 

Manius 170 

Mansues 3 

Mantare 107 

Manticula; 107 

Manubia; 107 

Manui, Inferi di 171 

Manum 171 

Manumitti 7 

Mapalia 171 

Marspfcdis 9 

Martius 172 

Masculina et fcmiriina vocabula 1 



Matertera 10 

Materfamilia; 10 

INIateriaj 10 

Mater Matuta 10 

Matrices 10 

Matrimonium 10 

Matronal a magislratibus non summo- 

Tebantur 4 
Matronis aurum rcdditura 2 
Matuta 7 

Maximee dignationis Flamen Dialis I 
Maximus minorum. Pontificum 9 
Maxim us Prater 9 
Me pro mihi 9 
MecUocriculo 3 
JMendicus 10 
Mensaj in triviis 7 
Mente captus 7 
Meritavere 3 
Metalli 171 
Metapbora 1 
Metaplasticos 1 
Metonymia 1 
Migrare mensa sacra 7 
Miliipte 3 
Milium 5 
Mille 2 

Millc urbium populus 7 
Minora et majora auspicia G 
Minora templa 5 
Minorum Poulificuni maximus 9 
IMinuitur luctus 4 
INlinuscula^ 171 
Modo quodam 10 



XXX 



INDEX 



Moene, moenia 170 

Mosson 168 

Mola 169 

Molucrum 169 

Monile 168 

Monstrum 6. 12. 1C8 

Mortis causa stipulatio 9 

Mortuae pecudis corio uti nefas Flami- 

nicis 9 
Mosculi 7 

Mos est institutum patrium 5 
Muger 8 
Muli 171 
Multa 170 
Mullei 170 
Multifacere 2 
Multifariara 170 
Mulus 172 
Mundo 5 

Mundus muliebris 169 
Mundus ter patet in anno 4 
Municeps 169 
Municipalia sacra 5 
Munificior 3 
Munus 6 
Muri8 

Murrata potio 8 
Murrina 171 
Murtiffi 172 
Muscerda 171 
Muta2 
Muta exta 6 
Mutae literee 170 cas duplicabant an- 

tiqui 7 
Mutini Titini sacellum 4 
Mutire 170 

N. 

Naccaj 16 

Naenia et Naeniffi 10 
Naenise deffi sacellum 10 
Nffivia nemora 18 
Nancitor 16 
Nanum 26 
Napuras nectito 17 
Nare 16 
Nares 16 
Narica 16 
Nassa 17 
Nassiterna 17 
Natinatio 15 
Natinatores 15 
Natio 15 

Navalis corona 11 
Navalis porta 27 
Navalis scriba 17 
Naucum 16 
Nave 17 



Navia 17 

Navis 26 

Navitffi 18 

Nauscit 18 

Naustibulum 17 

Nautea 14 

Nautia Minerva 15 

Naufes 15 

Nauti consulatus 23 

Nautiorum familia 15 

Navus 16 

Nebulo 13 

Nee 12 

Nee mulieri nee gremio credi 13 

Neclegens 12 

Necunquam 12 

Necem 26 

Necerim 11 

Neeessarii, necessarium 12 

Neci datus 12 

Nectar 13 

Nectere 13 

Ncfrendcs 11 

Negibundum 14 

Negotium 26 

Negumate 13 

Nemo 12 neminis 11 

Nemora 11 

Neraut 11 

Nep 14 

Nepa 14 

Nephasti dies 14 

Nepus 14 

Nequalia 12 

Nequam aurura 13 

Nequinates 26 

Nequinont 12 

Nequiquam 12 

Nequitum 12 

Nervum 13 

Nesi 14 

Neutiquam 14 

Nexum ajs 13 

Nictare 25 

Nictit canis 25 

Niger lapis 25 

Ningulus 25 

Nix 26 

Nixi di signa 24 

Nobilis 24 

Noetiluca 23 

Noctua 23 

Noegeum 24 

Nomen 22 

Non 13 

Nonae 21. 27 

Nonarum postridie 27 

Non omnibus dorraio 21 

Noneolre 23 



IN POMPEIUM FESTUM. 



XXXI 



Nonuncium 22 

Nota 24 

Nothus 24 

Novalis ager 23 

Novze curiffi 24 

Novendiales feri<e 20 

N overca 23 

A'oxa 23 

Nuces nuptis 22 

IVuces Cerialibus 26 

Nuculas 22 

l^udius tertius 19 

Numa Pompiljus JaniculuiB habitavit 22 

Numella 22 

Numen 22 

Numera senatum 20 

Numere 19 

Numero 19 

Numerus 20 

Numidae 22 vivaces 2C 

Nummus 22 

Nuncupata pecunia 21 

Nundinalis cocus 21 

Nundins 21 

Nuntius 22 

Nuper 22 

iS'upta verba 20 

Nuptije 20 

Nusciosum 21 



O. 



Ob 27 

Ob pro ad 180 

Oblierbescere 175 

Objacuisse 182 

Obigitat 175 

Obinunt 175 

Obmoveto 181 

Obnectere 175 

Oboritur 175 

Ob OS 181 

Obsalatare 177 

Obscum 174 

Observasse 175 

Obsidionalis corona 170 

Obsidio potius diccudumqunmobsidium 

179 
Obsidium 170 
Obsonitaverc 181 
Obstinate 176 
Obstituiu 177 
Obstrudant 170 
Ob vos sacro 175 
Occare 29 
Occasio 28 
Occasus 28 
Occentassint 29 



Occidamus 29 

Occisitantur 180 

Occisus 28 

Occultum 182 

Occupaticius ager 30 

Ocimum 30 

Ocius 29 

Ocrem 29 

Octaviae porticus 28 

October equus 28 

Oculissinium 27 

Oculitus 27 

Odefacit 27 

Offendices 182 

Ogj'gia 28 

Olivitam 181 

Oluatum 182 

Ommentans 175 

Opaca 173 

Opalia 173 

Opi 173 opima 173 

Opportune 175 

Oppidorum origo 181 

Ops 175 

Optata liostia 173 

Optima lex 179 

Optio 179 

Optionatus 180 

Optutu 173 

Orare 179 

Orala 32 

Oratores 31 

Oraj 32 

Orba 31 

Oreaj 32 

Orbius clivus 31 

Orca 30 

Orchestra 30 

Orchitin 30 

Orcos 32 

Orcum 181 

Ordinarium 32 

Ordinarius 172 

Ordiri 173 

Ordo sacerdotum 173 

Orestiades 173 

Originum libri 179 

Oriri 31 

Ornatus 172 

Ortygia 31 

Oscilluni, oscillanlcs 177 

Oscines 178 

Oscinum 178 

Oscos 180 

Osculaiia 178 

Osculuni 179 

Osi sunt 180 

OHteiidcre 180 

Ostenlas 181 



XXXll 



INDEX 



Ostentum 178. 180 

Ostiani 178 

Oufens 177 

Ovibus olim multabantur 1 81 



P. 

Pa, et Po 182 

Pacionem dicebant antiqui 60 

Pacis 40 

Palatualis flamen 53 

Paludati 61 

Pangere 186 

Pantices58 

Papiria 42 

Parare 43 

Parilia festa 54 

Parraulis pugnare 48 

Parret 41 

Parsi 52 

Parum 48 

Pascales oves 51 

Patellae 58 

Patera 60 

Pater patrimus 44 

Patres 55 

Patricii 49 

Patrimi 53 

Patrocinia 41 

Patronus 62 

Patrum commune 42 

Pavent 60 

Pavimentum 52 

Pectenatum 186 

Pectuscura 186 

Peculatus 45. 186 

Peculium 57 

Pecunia 62 

Pecus, pecuum 56 

Pedarium 185 

Pedem struit 185 

Pedes, et pedibus obsitus 185 

Pedestria 54 

Pedulla 40 

Pedum 57- 185 

Pegasura 35 

Pelliculatio 51 

Penatis 61 

Penatoies 45 

Penetrale 60 

Penis, peniculus 40 

Pennas 184 

Penus 59 

Perconctatio 187 

Percunctatum 52 

Percdial87 

Peregriua sacra 45 



Peregrinus ager 53 

Peremere 187 

Peremptalia 53. 187 

Perenne 53 

Perfacul 187 

Perfincs 182 

Perfuga 187 

Perimit 58 

Permutatur 186 

Perpetrat 33 

Perpetem 33 

Persicus portus 33 

Persicus 33 

Persillum 33 

Personata 33 

Persuasit 34 

Peitusum 51 

Pes 51 

Pescia 1 85 

Pesestas 185 

Pesnis 182 

Pestifera 53 

Pestifera auspicia 54 

Pestiferum fulgur 185 

Petauristas 183 

Petilam 182 

Petimina 183 

Petissere 183 

Petoritum 183 

Petrarum genera 183 

Petreia 51 

Petrones 183 

Petronia 60 

Petulantes 183 

Piacularia 54 

Piacularis porta 186 

Piari 186 piatrix 186 

Picati 183 

Picta toga 184 

Pictor Zeuxis 184 

Picum 184 

Pierides 187 

Pietatis ffides 184 

Pigere 186 

Pilael82 

Pilates 45 

Pilentis 53 . 

Pilum 182 

Pinaria 42 

Pipulum 62 

Pisalitem, Pisanum vocat NjdvIus 185 

Piscatorii ludi 185 

Piscatoiium 184 

Piscina 185 

Pistum 185 

Placenta 35 

Plancae 39 

Planta 60 plantK 39 

Plaustnim 39 



IN POMPEIUM FESTUM. 



XXXIIl 



Plebei JSdiles 39 

Plebeiae Pudicitia- sacellum 43 

Plebeius magistralus 39 

Plena sue 47 

Plentur 40 

Plera pars 40 

Plexa 40 

Plorare 40 

Ploti 47 

Ploximum 40 

Plurima 182 

Plutei 39 

Po 182 

Posnas pendere 5 1 

Poeni 50. 57 

Pcenita offa 52 

Polet 51, 182 

Polimen(a 43 

Pollucere merces 01 

Polteo 1S2 

Polubrum 55 

Pomceriuin 59 

Pomonal 60 

Pone 57 

Pontificale 59 

Pontina 42 

Popillia 42 

Popularia sacra G\ 

Populi suffragia 42 

Porca 35. 48 

Porcffi 36 

Porci effigies 43 

Porcus 48 

Porriciam 35 

Porta Najvia 18 

Portenta 53. 54 

Portisculus 44 

Portorium 40 

Portum 41 

Portumnus 51 

Possessio 41 

Possessionea 49 

Postica linea 4 1 

Postliminium 36 

Postularia 53 

Postumus 48 

Potestur 49 

Potitium sacrifioi 4'i 

Potitus servitiite 59 

Praibia 43 

Pr<ecem 52 

Przeciaraitatores 57 

Praedia 48 

Pra;donuli 52 

Praefectura; 41 

Prx'fericulum 58 

Prapetes 64. 182 

PriEmetiuni 43 

Pra?miosa 51 

Delph. el Vai . (las. 



Prsrogativre 57 
Praisagitio 63 
PfKteriti senatores 56 
Prrptexta puUa 46 
Pra;textum 53 
Pra-tor 49 
Praudicula CO 
Presan 60 
Pretot 182 

Prima aut secunda Oj 
Primanus 44 
Primigenius 46 
Priscffi latina? 49 
Pristina 62 
Private feriffi 52 
Private sumptu 43 
Priveras 62 
Priviclio es 182 
Pro 38 pro censu 50 
Pro scapulis 44 
Pro iedificatiim 52 
Probrum 37. 49 
Procedere 51 
Procilli, sive piKcilli 51 
Procincta 58 
Proculato 58 
Proculiunt 61 
Procus 57 
Prodegeris 37 
Prodicere 62 
Prodidisse 52 
Prodigia 37 
Prodigiatores 37 
Prodigiia) 60 
Prodinunt 37 
Produit 37 
Profanum 61 
Profestum 61 
Profcsti dies 38 
Profundum 38 
Profusus 38 
Progenerum 38 
Prohiberd 44 
Projecta sacra 54 
Prolato 52 
Promellere 62 
Promencrvat 182 
Promotion 182 
Proraptum 59 
Propatulum 37 
Propcran* 61 
Properus 37 
Prophctx- 37 
Propilia 4 It 
Propudi 48 
Propriassit 37 
Proprius 40 
Propter 37 
Proptervia 54 
fnd. Pomi>. Fell. 



xxxiv 



INDFIX 



Piorsi limites 4;? 
I'lorsus 14 
Prosiinuiiuni "(8 
Prospices 182 
Pro . . . sta 01 
Protelare 43 
Provorsum 37 
Prox 61 

Pube prassente 62 
Pubes 34. 60 
Publica sacra 53 
Publica pondera 55 
Publici Augures 55 
Publicius clivus 48 
Publicus ager 62 
Pudicitiffi signum 52 
Puelli 57 
Pueri 47 
Puri 60 

Pugio 43 pugnus 35 
Puilia CO 
Pulclier bos 48 
Pullaria 51 
PuUariura 54 
Pullus Jovis 53 
Puis 53 

Punctatoriolas 52 
PunicK 47 
Punici 50 
Punicuni 38 
Pupinia 42 
Pura vestimenta 58 
Pure lautum 58 
Purimenstrio 61 
Puritne tetinero 02 
Puteoli 35 
Puteum 34 
Putitium 34 
Putmn 34 



Q. 

Quadrantal 68 
Quadrata 68 
Quadrurbem OS 
Quaeso 68 
Q 11 33 stores 67 
Quam mox 69 
Quande 69 
Quando stercus 67 
Quaudo Rex 67 
Quartarii 68 
Quatentis 68 
Qua! ere 00 
Quaxaic 6r^ 
Querqiicra fchiis 00 
Querquetulana^ 69 



Ques 69 
Qui boc 09 
Qui patrcs 64 
Quianam 65 
Quid nisi 65 
Quietalis 65 
Quincentum 64 
Quinctiliani 66 
Quinquatrus 64 
Quinque 70 
Quinquennales 70 
Quinquertium 05 
Quintana classis 66 
Quintia prata 66 
Quintipor 63 
Quippe 65 
Quirina tribus 04 
Quirinalia 64 
Quirinalis porta 63 
Quirinalis collis 64 
Quiris, Quirites 63 
Quiritium fosssc 64 
Quispiam 64 
Quisquilia; 65 
Quod 70 
Quoniam 70 
Quot 69 



R. 



Rabidus 82 
Rabula 82 
Radere 82 
Rapi 97 
Rasores 83 
Rates 82 
Ratissima 96 
Ratitum 83 
Ratumena porta 84 
Rava vox 91 
Ravi 82 
Ravilia; 84 
Ravim 83 
Reapse 88 
Recellere 84 
Recepticiura 92 
Receptus 97 
Recinium 84 
Reciperatio 84 
Rccipie 96 
Reciprocarc 84 
Reconducta? 85 
Recta? 85 
Recto fronte 90 
Redantruare 80 
Redarguisse 81 
Redemptores 80 
Redbostire 80 
Redibitiim 80 



IN I'OMPtlUM riiSTUM. 



XXXV 



Reiliculi 91 
Reclimiculum 81 
Rediiiunt 95 
Redivia SO 
Redivh-um 81 
Referri 97 
Refert 92 
Refriva fabra 85 
Refutare 86 
Regalia 97 
Regia 87 
Regiaj ferice 87 
Regifugium 87 
Regillae 96 
Regimen 88 
Reg! urn 95 
Reglescit 87 
Relegati 88 
Religio 93 
Religiosa 94 
R^ligiosi 97 
Religiosus 88 
Reluere 89 
Remanant 91 
Remancipata 83 
Remeare 85 
Remeligines 85 
Remillum 86 
Remisso 98 
Remora 86 
Remorbescat 86 
Remores 86 
Remulco 86 
Remiirinus ager 86 
Renanciscitur 86 
Renovativum 97 
Reor 86 
Repagula 89 
Repanda 81 
Repaslinari 89 
Hepedare 89 
Repertum 99 
Repotia 89 
Rcpudio 89 
Repulsior 96 
Rerjue capse 96 
Res conpcrendinatii 91 
Resecrare 90 
Reserari 91 
Reses 90 
Resignare 89 
Resignatum 93 
Respersum 71 
Rcspicere 97 
Respici 98 
Respublica 96 
Restat 92 
Rebtibilis 90 
Resultarc 90 



Retiario 93 

Koiractare 82 

Retricibus 92 

Reus 98 

Reus 81 stipulaiido, proniittciulo 81 

Rliegiuin 79 

Rhinoceros 80 

Rica 98 

RicJE 85 

Rictus 99 

Ridiculus 92 

Rienes 85 

Rigido 95 

Rigidum 87 

Rimati 86 

Rite 82 

Rituales 93 

Ritus 82 

Rivus 81 

Rodus 73 

Rodusculana 83 

Rogat 92 

Rogatio 76 

Roma 77- 78 

Romana porta 72. 78 

Romulia 79 

Romulus 76 

Rosa 90 

Roscii 98 

Rosea 91 

Rubidus paiiis 71 

Ructare 71 

Rudentes 73 

Rudiarii 73 

Rufuli 70 

Rumen 79 

Rumentum 79 

Rumex 79 

Ruminalis ficus 79 

Rumitant 79 

Runa 83 

Rupitias 73 

Run esse 93 

Rursus 90 

Ruscum 72 

Hustica Vinalia 98. 73 

Rustuin 73 

Rutabulum 72 

Huta ca,'sa 72 

Rutil.i! 53 

Rutilium 72 

Uiitiindam 72 

Kutruiii 72 



Sahiui l.'iO 
Sa< clla 127 



XXXVl 



INDEX 



Saccomorum 126 
Sacer 128 
Sacram viani 100 
Sacrainentum 152 
Sacratm leges 128 
Sacrem 127 
Sacrificium 127 
Sacrifi cuius 127 
Saciosanctum 128 
Sajculares 138 
Saga 130 
Sagaces 129 
Saginina 129 
Salacia 135 
Salaria porta 135 
Salaria via 135 
Salentinos 137 
Salias 137 
Salicem 137 
Salinam 152 
Salinum 137 
Salios 13G 
Salmacis 137 
Saltum 112 
Salua res est 135 
Salutaris porta 135 
Sambuca 134 
Samnitibus 135 
Sanates 130 
Sanctum 126 
Sanderacam 134 
Sanqualis 150 
Sarcito 132 
Sardi 131 
Sardanapalus 132 
Sargus 132 
Sarissa 128 
Saperda 134 
Sarpiuntur 156 
Sarpta 131 
Sarra 131 
Sas 133 
Saticula 147 
Satis 157 
Satur 104 
Satiira 124 
Saturnia 132 
Saturnii 133 
Saturno 150 
Saxum 150 
Scaena 128 
ScEEvam 133 
Scandulaca 139 
Scaptensula 139 
Scaptia 150 
Scelerata porta 143 
Sceleratus vicus 142 
Sceleratus campus 142 
Scenam 139 



Scensas 146 

Schedia 143 

Schoeniculas 138 

Scitas 139 

Scitum populi 139 

Scholic 153 

Scoppus 121 

Scorta 139 

Scorteuii) 142 

Scrapta; 141 

Scriba navalis 17 

Scribas 141 

Scribonianum 142 

Scribtum lapidem 156 

Scripturarius 141 

Scrupeo 142 

Scrupi 142 

Scrutillus 142 

Scutilum 138 

Secespitam 155 

Secius 155 

Seclusa 128 

Sedum 149 

Seges 148 

Segesta 148 

Segnitia 146 

Seliquastra 148 

SellaR 151 

Semis 102 

Semoniee 118 

Senacula 153 

Senatores 145 

Senis 145 

Senium 145 

Senonas 145 

Sentinare 145 

Seplasia 147 

Septentriones 146 

Septimontio 156 

Seplimontium 147 

Sepulcrum 146 

Sepultum 147 

Sequanique 156 

Sequester 146 

Serilla 148 

Sero sapiunt Pbryges 149 

Serpsit 155 

Serpula 156 

Serra 152 

Sertorem 148 

Servilius lacus 100 

Servorum dies 149 

Sesopia 99 

Sesterti 154 

Sestertii 144 

Setius 149 

Sex 152 

Sexagenaries 143 

Sex suffragia 144 



IN I'OMPKIUM FESTUM. 



XXXVll 



SextaiUarii 15!l 
Sexua 144 
Sifus 147 
Signa 146 
Signare 147 
Silatum 154 
Silentio surgere 155 
Silicemium 103 
Silvii 148 
Silus 148 
Simpludiarea 144 
Sine sacris 99 
Sinistrffl aves 145 
Sinislrum 157 
Sinnius 118 
Sinunt 146 
Siparium 147 
Siremps 151 
Sispitem 149 
Sistere fana 157 
Sobrinus 105 
Sobrius 106 
Sodalis 106 
Sodes 106 
Solari 109 
Solatum 109 
Solatur 109 
Solea 109 
SolemnijB 152 
Solida sella 154 
Solino 157 
Solipunga 110 
Solitaurilia 101 
Solla 108 
Sellers 108 
Sollicitare 157 
Sollistimum 108 
Sollo 108 
Solum 108 
Sonivium 106 
Sons 106 
Sontica 151 
Sonticum 100 
Soracum 106 
Sororis 105 
Sororiiim 105 
Sors 106 
Sospes 110 
Spara 139 
Speciem 154 
Spectio 141 
Spectu 140 
Specus 149 
Speres 141 
Spetile 140 
Spicit 140 
Spiciunl 151 
Spiciiin 141 
Spintlicr 142 



Spintyrnlx 140 
Spira 140 
Spitilium 140 
Spondere 137. 149 
Spurcum 150 
Squalidum 138 
SquaiTosus 138 
Stagaum 124 
Stalagniiam 125 
Stata sacrificia 152 
Statuliber 124 
Status 124 
Stelionern 122 
Stellara 157 
Stellatina 150 
Stcllatinum 150 
Stercus 152 
Sterilem 126 
Stipatores 157 
Stipem 105. 122 
Stipes 123 
Stiricidium 151 
Stirpem 122 
Stlata 122 
Stlenibus 122 
Stolidus 125 
Strenam 121 
Strigas 123 
Strittavum 123 
Slniere 120 
Strues 120 
Strufertarios 103 
Struices 120 
Strutheum 121 
Stultorura 126 
Stuppam 125 
Stuprum 125 
Stura 125 
Suad ted 157 
Suasum 112 
Subacti 118 
Sub corona 116 
Subditus 150 
Siiberies 103 
Subices 113 
Subjcttis 113 
Sublegta 103 
Sublicium 102 
Sublimavit 116 
Subiinien 116 
Sublucare 156 
Subrumari 116 
Subscude8 115 
SubsillcH 115 
SubKolancPB 115 
Substillum 115 
Sul.u.Mlaiii 1 17 
Sub vitirani 1 19 
Sub vitiiii 1 IS 



XXXVlll 



INDEX 



Siib vos jilaco 117 
Suburam 117 
Suburana 111 
Succenturiare IIG 
Succerdae 111 
Succidanea 111 
Succingultim 111 
Succrotilla 110 
Succusani 111 
Suduni 103 
Sufes 118 
Suffibulum 155 
Suffunenta 155 
Suffiscus 117 
Sufluerat 156 
Sugillatum 111 
Suillum 120 
Sulci 112 
Sultis 109. 149 
Sum 108 
Summanalia 156 
Summissiorem 152 
Summussi 107 
Suopte 120 
Supa 119 
Supellectilis 104 
Supercilia 114 
Supercilium 113 
Superescit 112 
Superslites 113 
Supervacaneum 102 
Supervaganea 114 
Supparum 147 
Supparus 119 
Suppernati 114 
Supplicia 118 
Supplicium 118 
Suppremum 114 
Suppum 100 
Surium 107 
Sui regit 106 
Surum 106 
Sus Minervam 120 
Suspectus 119 
Sutela) 119 
Sutrium 119 
Sycophanta; HI 



Tabellis 188 
Tabeni 187 
Tabernacula 164 
Tabernariarum 159 
Tablinuni 164 
Ta;dulum 189 
Tsenias 189 
Tagax 188 



Tages 188 
'Tagit 164 
Thaleas 188 
'J'alassionem 158 
Talassium 158 
Talentuml88 
Talio 190 
Talipedare 188 
Talus 188 
Tam 188 
Tama 189 
Taminia 188 
Tamne 188 

Tam perit, quam extrenia faba 190 
Tandem 189 
Tappete 158 
Tappula 190 
Tarpeiae 1 90 
Tarquitire scalae 190 
Tatium 189 
Tauras 159 
Tauri verbena-que 189 
Taurii ludi 158 

Taurorum specie fluminum 190 
Tax at 164 
Taxalio 164 

Tela 192 

Temetum 191 

Teminare 191 

Templum 163 

Tentipellium 191 

Teres 191 

Terentum 158 

Teretinatibus 191 

Tersum diem 191 

Tesca 163 

Tibicines 160 

Tigillum sororium 192 

Tignum 192 

Tintinnare 191 

Tjria maria 161 

Thymbraeus Apollo 164 

Todi 159 

Togatarum 159 

Tolenno 164 

Tolerare 164 

Toles 164 

Thomices 163 

Tongere 163 

Tonsa 163 

Tonsilla 163 

Topper 160 

Torrens 160 

Torreri 161 

Torvitas 161 

Torum 161 

Toxicum 162 

Tribunicia 158 

Tributorum conlatio 191 



iM PoMPKii.M Frs;rrM. 



XXXIM. 



rrientcni torliuiii 100 
Tripudium 191 
Tubus 159 
Tueor 1C2 
Tuguria 162 
TuUiaiiura 101 
Tumultuaiii militos IC2 
Tumulus 1G2 
Tuor 1G2 
Turannos 161 
Turbela; 161 
Turma 161 
Tuscos 162 
Tuscuin \'icuin 162 
Tutulum 161 



V. 

Vsicerra 194 
Vagor 195 
Vagulalo 195 
Valgos 195 
Valvoli 195 
Vapula Papiria 194 
Vastum 193 



Ve victis 191 

Vecores 194 

A'ectigal 19S 

\'egraiido 194 

\'fiitabaiit 196 

Wrgilia.' 19S 

\'ennina 195 

Verna^ 193 

Vcvticulas 193 

Veiuta 195 

\'ia? publica^ et privaln> 193 

Viere 195 

Viget 192 

"\'igintiqiiin(]uc 193 

Viininalis porta 196 

X'iudex ] 90 

Vindicia> 196 

\'inea! 196 

Vivatus 196 

Vividus 196 

Unciaria lex 196 

rngiilus 195 

Voisgram 193 

\'ota nuncupata 21 

I'luat 195 



" Of THE 

UNIVEESITl 



KXPMCIT SKX. I'OM IM-IUS FKSI'l'S. 



UNIVERSITY OF CALIFORNIA LIBRARY 

Los Angeles 
This book is DUE on the last date stamped below. 



REC'D LDURC 



OCT 18 \m 



Form L9-Series 444 



UC SOUTHERN REGIONAL LIBRARY FACILITY 

li! 11' II "' w '11 It' r'liii 



AA 000 404 827 8 



University Ot Calito; ii.a_ i- 



L 007 625 599 1 



LIBRARY 

• Bra riALlP. 



■i««,/*^^^'?'' 





mssi^^'
Featured

Top

Featured

Top

Featured

Top

Featured

Top

Featured

Top

Full text of "Delphin classics"

See other formats
